លោតទៅអត្ថបទ

លោតទៅបញ្ជីអត្ថបទ

សំណួរទី៣

តើសម្ព័ន្ធឌីអិនអេកើតមកយ៉ាងដូចម្តេច?

តើសម្ព័ន្ធឌីអិនអេកើតមកយ៉ាងដូចម្តេច?

ហេតុ​អ្វី​អ្នក​មាន​មុខ​មាត់​ដូច្នេះ? តើ​អ្វី​កំណត់​ឲ្យ​អ្នក​មាន​ពណ៌​ភ្នែក ពណ៌​សក់ និង​ពណ៌​ស្បែក​ដូច​នេះ? ចុះ​តើ​អ្វី​កំណត់​កម្ពស់ រូប​រាង ឬ​ទម្រង់​មុខ​របស់​អ្នក ដែល​កាត់​ទៅ​រក​ម្ដាយ​ឬ​ឪពុក? តើ​អ្វី​កំណត់​ឲ្យ​ចុង​ម្រាម​ដៃ​របស់​អ្នក​ដុះ​សាច់​ទន់​ម្ខាង​ហើយ​រឹង​ម្ខាង ដើម្បី​ការ​ពារ​ក្រចក?

នៅ​សម័យ​លោក​ឆាល​ដាវីន គ្មាន​អ្នក​ណា​អាច​ឆ្លើយ​ចំពោះ​សំណួរ​ទាំង​នេះ​ទេ។ លោក​ដាវីន​ចាប់​អារម្មណ៍​យ៉ាង​ខ្លាំង​អំពី​របៀប​លក្ខណៈ​ផ្សេង​ៗ​ឆ្លង​ត​ពូជ​ពី​ជំនាន់​មួយ​ទៅ​ជំនាន់​មួយ​ទៀត តែ​គាត់​ដឹង​តិច​តួច​ណាស់​អំពី​ច្បាប់​ហ្សែន ហើយ​ក៏​មិន​សូវ​ស្គាល់​អំពី​កោសិកា​ដែល​ចម្លង​តំណ​ពូជ​ដែរ។ ប៉ុន្តែ នៅ​សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ អ្នក​ជីវសាស្ត្រ​បាន​ចំណាយ​ពេល​រាប់​ទសវត្សរ៍​ដើម្បី​សិក្សា​អំពី​ហ្សែន​មនុស្ស និង​ព័ត៌មាន​ល្អិត​ល្អន់​ដែល​លាក់​បង្កប់​ក្នុង​ម៉ូលេគុល​ដ៏​អស្ចារ្យ​ដែល​ហៅ​កាត់​ថា​ឌីអិនអេ (​អាស៊ីត​ដេអុកស៊ីរីបូនុយក្លេអ៊ិច​)។ ដូច្នេះ មាន​សំណួរ​ដ៏​សំខាន់​មួយ​គឺ តើ​ព័ត៌មាន​ល្អិត​ល្អន់​ទាំង​នេះ​មក​ពី​ណា?

តើ​អ្នក​វិទ្យា​សាស្ត្រ​ជា​ច្រើន​អះអាង​យ៉ាង​ណា? អ្នក​ជីវសាស្ត្រ​ជា​ច្រើន​និង​អ្នក​វិទ្យា​សាស្ត្រ​ឯ​ទៀត​គិត​ថា ឌីអិនអេ​និង​ព័ត៌មាន​ល្អិត​ល្អន់​ក្នុង​ឌីអិនអេ​នោះ គឺ​មក​ពី​ហេតុ​ការណ៍​ចៃដន្យ​មួយ​ចំនួន​ដែល​កើត​ឡើង​នៅ​សម័យ​បុរាណ​ដោយ​គ្មាន​អ្នក​បញ្ជា​ទេ។ អ្នក​វិទ្យា​សាស្ត្រ​និយាយ​ថា​ម៉ូលេគុល​គ្មាន​លក្ខណៈ​ណា​ដែល​បង្ហាញ​ថា​មាន​អ្នក​គ្រោង​បង្កើត ក៏​គ្មាន​អ្វី​ដែល​បង្ហាញ​ថា​ព័ត៌មាន​ដែល​ផ្ទុក​ក្នុង​ម៉ូលេគុល និង​របៀប​វា​ដំណើរ​ការ​មាន​អ្នក​គ្រោង​បង្កើត​ដែរ។17

តើ​គម្ពីរ​ចែង​យ៉ាង​ណា? គម្ពីរ​ប្រាប់​ថា​ការ​គ្រោង​បង្កើត​អវយវៈ​រាង​កាយ​មនុស្ស​និង​ពេល​កំណត់​អវយវៈ​ទាំង​នោះ​ធំ​លូត​លាស់ គឺ​មាន​នៅ​ក្នុង​បញ្ជី​របស់​ព្រះ​ក្នុង​ន័យ​ធៀប។ សូម​កត់​សម្គាល់​ពាក្យ​ដែល​ព្រះ​បាន​ដឹក​នាំ​ឲ្យ​ស្ដេច​ដាវីឌ​កត់​ទុក​ដែល​ថា​៖​«​ព្រះ​នេត្រ​ទ្រង់​បាន​ឃើញ​ធាតុ​នៃ​ទូល​បង្គំ ក្នុង​កាល​ដែល​មិន​ទាន់​មាន​រូប​រាង​នៅ​ឡើយ ទាំង​អស់​បាន​កត់​ទុក​ក្នុង​បញ្ជី​របស់​ទ្រង់ គឺ​អស់​ទាំង​ថ្ងៃ​អាយុ ដែល​បាន​តម្រូវ​ឲ្យ​ទូល​បង្គំ​រស់​នៅ ក្នុង​កាល​ដែល​មិន​ទាន់​មាន​ថ្ងៃ​ណា​មួយ​នោះ​នៅ​ឡើយ​»។—ទំនុក​តម្កើង ១៣៩:១៦

តើ​ភ័ស្តុតាង​បាន​បង្ហាញ​យ៉ាង​ណា? បើ​កា​វិវត្តន៍​គឺ​ជា​ការ​ពិត យ៉ាង​ហោច​ណាស់ គួរ​តែ​មាន​ភ័ស្តុតាង​ដែល​បង្ហាញ​ថា​ឌីអិនអេ​អាច​កើត​មក​ពី​ហេតុ​ការណ៍​ចៃដន្យ​មួយ​ចំនួន។ ផ្ទុយ​ទៅ​វិញ បើ​អ្វី​ដែល​គម្ពីរ​ចែង​ជា​ការ​ពិត នោះ​ឌីអិនអេ​គួរ​ផ្ដល់​ភ័ស្តុតាង​យ៉ាង​ច្បាស់​ថា នេះ​ជា​ស្នា​ដៃ​ដ៏​មាន​របៀប​រៀប​រយ​របស់​បុគ្គល​ដែល​ប្រកប​ដោយ​ប្រាជ្ញា។

ការ​ពិចារណា​អំពី​ឌីអិនអេ ជា​អ្វី​ដែល​គួរ​ឲ្យ​ចាប់​អារម្មណ៍​ហើយ​មិន​ពិបាក​យល់​ទេ។ ឥឡូវ​សូម​យើង​ពិចារណា​ផ្នែក​ខាង​ក្នុង​នៃ​កោសិកា។ ប៉ុន្តែ លើក​នេះ​យើង​នឹង​គិត​អំពី​កោសិកា​មនុស្ស។ សូម​ស្រមៃ​គិត​ថា អ្នក​កំពុង​នៅ​សារមន្ទីរ​ដែល​បង្រៀន​អ្នក​អំពី​របៀប​ដែល​កោសិកា​ធ្វើ​ការ។ សារមន្ទីរ​ទាំង​មូល​បាន​ត្រូវ​រៀបចំ​ឲ្យ​ដូច​ជា​កោសិកា​របស់​មនុស្ស តែ​មាន​ទំហំ​ធំ​ជាង​កោសិកា​១៣.០០០.០០០​ដង។ ហើយ​ទំហំ​នេះ​ស្មើ​នឹង​ទំហំ​ពហុ​កីឡាដ្ឋាន​ជាតិ​ដ៏​ធំ​មួយ ដែល​អាច​ផ្ទុក​មនុស្ស​ចំនួន​៧០.០០០​នាក់។

ពេល​ដែល​អ្នក​ចូល​ទៅ​ក្នុង​សារមន្ទីរ​នោះ អ្នក​ក៏​ភ្លឹក​មើល​អ្វី​ៗ​ដ៏​អស្ចារ្យ​ជា​ច្រើន​ដែល​អ្នក​មិន​ធ្លាប់​ឃើញ​ពី​មុន។ នៅ​ជិត​ចំណុច​កណ្ដាល​នៃ​កោសិកា​មាន​នុយក្លូស​ដែល​មាន​រាង​មូល ហើយ​មាន​កម្ពស់​ប្រហែល​២០​ជាន់។ រួច​អ្នក​ក៏​ឡើង​ទៅ​ទី​នោះ។

«វិស្វកម្ម​ដ៏​អស្ចារ្យ​»​ របៀប​ដែល​ឌីអិនអេ​ដាក់​បញ្ចូល​គ្នា: ការ​ដាក់​ឌីអិនអេ​ទៅ​ក្នុង​ណ្វៃយ៉ូ គឺ​ជា​សមិទ្ធផល​វិស្វកម្ម​ដ៏​អស្ចារ្យ។ ដោយ​សារ​នេះ​គឺ​ប្រៀប​ដូច​ជា​វេញ​សរសៃ​អំបោះ​ដែល​មាន​ប្រវែង​៤០​គីឡូ​ម៉ែ​ត​ដាក់​ទៅ​ក្នុង​កូន​បាល់។

បន្ទាប់​មក អ្នក​ចូល​តាម​រយៈ​ស្រទាប់​ខាង​ក្រៅ​នៃ​នុយក្លូស ហើយ​ចាប់​ផ្ដើម​មើល​អ្វី​ដែល​នៅ​ជុំ​វិញ​អ្នក។ នៅ​ក្នុង​នុយក្លូស មាន​៤៦​ក្រូម៉ូសូម។ ហើយ​ក្រូម៉ូសូម​នីមួយ​ៗ​បាន​ត្រូវ​រៀបចំ​ឡើង​ជា​គូ​ៗ ហើយ​មាន​កម្ពស់​ខុស​ៗ​គ្នា តែ​គូ​ដែល​នៅ​ជិត​អ្នក​បំផុត មាន​កម្ពស់​ប្រហែល​១២​ជាន់​(១)។ ក្រូម៉ូសូម​នីមួយ​ៗ​ត​ភ្ជាប់​គ្នា​នៅ​ជិត​ផ្នែក​កណ្ដាល មើល​ទៅ​ដូច​ជា​សាច់​ក្រក​ដែល​ចង​ជាប់​គ្នា តែ​មាន​ទំហំ​ក្រាស់​ដូច​មែក​ឈើ​ធំ។ នៅ​ក្នុង​ក្រូម៉ូសូម​អ្នក​ឃើញ​ខ្សែ​កាត់​ទទឹង​ជា​ច្រើន។ កាល​ដែល​អ្នក​ចូល​កាន់​តែ​ជិត​អ្នក​ឃើញ​ថា ខ្សែ​កាត់​ទទឹង​បាន​ត្រូវ​រុំ​ព័ន្ធ​ខ្សែ​កាត់​បណ្ដោយ។ រួច​នៅ​ចន្លោះ​ខ្សែ​កាត់​ទទឹង​និង​កាត់​បណ្ដោយ ក៏​មាន​ខ្សែ​ថែម​ទៀត​ដែល​កាត់​ទទឹង​ដែរ​(២)។ នោះ​មើល​ទៅ​ដូច​ជា​គំនរ​សៀវ​ភៅ តែ​តាម​ពិត​គឺ​ជា​ក្រូម៉ូសូម​ដែល​មាន​រាង​ដូច​ខ្សែ​ទូរស័ព្ទ​លើ​តុ។ បើ​អ្នក​ទាញ​ខ្សែ​នោះ​វា​នឹង​រ​លា​ចេញ​មក។ អ្នក​នឹង​ភ្ញាក់​ផ្អើល ពេល​ឃើញ​ថា​រង្វង់​ទាំង​នោះ សុទ្ធ​តែ​ជា​ខ្សែ​វ័ណ្ឌ​តូច​ៗ​យ៉ាង​ច្រើន​(៣)។ ហើយ​ខ្សែ​នោះ​មាន​របៀប​រៀប​រយ។ នៅ​ក្នុង​ខ្សែ​វ័ណ្ឌ​ទាំង​នោះ​មាន​ខ្សែ​វែង​មួយ​ដែល​ជា​ផ្នែក​ដ៏​សំខាន់​បំផុត។ តើ​ខ្សែ​នោះ​ជា​អ្វី?

រចនា​សម្ព័ន្ធ​នៃ​ម៉ូលេគុល​ដ៏​អស្ចារ្យ

សូម​ឲ្យ​យើង​ហៅ​ផ្នែក​នៃ​ក្រូម៉ូសូម​នេះ​ថា ជា​ខ្សែ​ពួរ។ វា​មាន​ទំហំ​ប្រមាណ​២.៦​សង់ទីម៉ែត្រ។ រង្វង់​ទាំង​នោះ​ព័ន្ធ​គ្នា​ជា​សំណុំ​យ៉ាង​ស្អិត​ល្មួត​(៤)​ដែល​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​រង្វង់​ប្រទាក់​គ្នា​យ៉ាង​ច្រើន។ ការ​ប្រទាក់​គ្នា​ធ្វើ​ឲ្យ​រង្វង់​ទាំង​នោះ​នៅ​នឹង​មួយ​កន្លែង។ នៅ​ខាង​មុខ​ខ្សែ​ពួរ​នោះ​មាន​ស្លាក​ដែល​ពន្យល់​ថា ខ្សែ​ពួរ​នោះ​វេញ​ចូល​គ្នា​យ៉ាង​រៀប​រយ។ បើ​អ្នក​យក​ខ្សែ​ពួរ​នោះ​មក​លា​ពី​ដើម​ដល់​ចុង នោះ​វា​អាច​រុំ​ផែនដី​បាន​ពាក់​កណ្ដាល។ *

សៀវ​ភៅ​វិទ្យា​សាស្ត្រ​មួយ​ហៅ​ការ​រៀបចំ​ដ៏​មាន​របៀប​រៀប​រយ​នេះ​ថា​៖​«​វិស្វកម្ម​ដ៏​អស្ចារ្យ​»​18 ដូច្នេះ​ការ​អះអាង​ថា​គ្មាន​វិស្វករ​បង្កើត​អ្វី​ទាំង​នេះ តើ​សម​ហេតុ​ផល​ឬ​ទេ? បើ​សារមន្ទីរ​នេះ​មាន​ហាង​ធំ​ដែល​មាន​លក់​របស់​របរ​តូច​ៗ​រាប់​លាន​មុខ ហើយ​គេ​បាន​រៀបចំ​យ៉ាង​រៀប​រយ​ដើម្បី​ឲ្យ​អ្នក​ស្រួល​រក​របស់​ដែល​អ្នក​ចង់​បាន តើ​អ្នក​គិត​ថា​ហាង​នេះ​គ្មាន​អ្នក​ណា​រៀបចំ​ឬ​ទេ? ច្បាស់​ជា​មិន​មែន​ទេ! ការ​រៀបចំ​របស់​របរ​ក្នុង​ហាង​គ្រាន់​តែ​ជា​អ្វី​ធម្មតា​ប៉ុណ្ណោះ បើ​ប្រៀប​ធៀប​នឹង​កោសិកា។

ក្នុង​សារមន្ទីរ​មាន​ស្លាក​មួយ​ដែល​អញ្ជើញ​អ្នក​ឲ្យ​កាន់​ខ្សែ​ពួរ​នេះ​ក្នុង​ដៃ ដើម្បី​ឲ្យ​យល់​កាន់​តែ​ច្បាស់​(៥)។ ពេល​អ្នក​កំពុង​វាស់​អ្នក​ឃើញ​ថា​នេះ​មិន​មែន​ជា​ខ្សែ​ពួរ​ធម្មតា​ទេ។ នេះ​ជា​ខ្សែ​ពីរ​ធ្លុង​វេញ​ចូល​គ្នា។ ខ្សែ​ទាំង​នេះ​ភ្ជាប់​ដោយ​ចម្រឹង​តូច​ៗ​ដក​ឃ្លា​ស្មើ​ៗ​គ្នា។ ខ្សែ​ពួរ​នេះ​ប្រៀប​ដូច​ជា​ជណ្ដើរ​វិល​(៦)។ ក្រោយ​មក​ទើប​អ្នក​ដឹង​ខ្លួន​ថា​អ្នក​កំពុង​កាន់​គំរូ​តំណាង​ឲ្យ​ម៉ូលេគុល​ឌីអិនអេ​ដែល​ជា​អាថ៌​កំបាំង​ដ៏​អស្ចារ្យ​នៃ​ជីវិត។

ម៉ូលេគុល​ឌីអិនអេ​មួយ​ខ្សែ​វែង​បង្កើត​បាន​ជា​ក្រូម៉ូសូម​មួយ។ ចម្រឹង​តូច​ៗ​ទាំង​នោះ​បាន​ត្រូវ​តម្រៀប​ជា​គូ​ៗ​(៧)។ តើ​ពួក​វា​ធ្វើ​អ្វី? ហើយ​មាន​មុខ​ងារ​អ្វី? ស្លាក​សញ្ញា​នេះ​ផ្ដល់​ការ​ពន្យល់​ដែល​ងាយ​ស្រួល​យល់។

ប្រព័ន្ធ​ផ្ទុក​ព័ត៌មាន​ដ៏​សំខាន់​បំផុត

ស្លាក​សញ្ញា​ប្រាប់​ថា ដើម្បី​យល់​អំពី​ឌីអិនអេ​អ្នក​ត្រូវ​យល់​អំពី​ចម្រឹង​តូច​ៗ​ទាំង​នោះ​សិន ដែល​ត​ភ្ជាប់​ផ្នែក​សង​ខាង​នៃ​ជណ្ដើរ។ សូម​ស្រមៃ​គិត​ថា​ជណ្ដើរ​បាន​ត្រូវ​បំបែក​ចេញ​ពី​គ្នា រួច​ម្ខាង​ៗ​មាន​ផ្នែក​ដែល​លយ​ចេញ។ ពួក​វា​មាន​បួន​ប្រភេទ។ អ្នក​វិទ្យា​សាស្ត្រ​ហៅ​ផ្នែក​ទាំង​នេះ​ថា A, T, G,និង​C។ អ្នក​វិទ្យា​សាស្ត្រ​នឹក​អស្ចារ្យ​ពេល​ឃើញ​ថា​អក្សរ​តម្រៀប​គ្នា​ទាំង​នោះ​ទៅ​ជា​កូដ​មួយ។

អ្នក​ប្រហែល​ស្គាល់​ទូរលេខ​កូដ​ដែល​បាន​ត្រូវ​បង្កើត​នៅ​សត​វត្ស​ទី​១៩​ដើម្បី​ឲ្យ​មនុស្ស​អាច​ទាក់​ទង​គ្នា។ កូដ​នោះ​មាន​ពីរ​«​សញ្ញា​»​ ប៉ុណ្ណោះ គឺ​សញ្ញា​ចុច​និង​សញ្ញា​ដក។ តែ​វា​អាច​ប្រើ​ដើម្បី​ប្រកប​ពាក្យ​និង​ប្រយោគ​ជា​ច្រើន។ ចំណែក​ឌីអិនអេ នោះ​មាន​កូដ​អក្សរ​បួន។ ឌីអិនអេ​មាន​ធាតុ​បួន​យ៉ាង​ដែល​តំណាង​ដោយ​អក្សរ A, T, G, C ធាតុ​បួន​យ៉ាង​នេះ​រៀប​ចូល​គ្នា​តាម​របៀប​ផ្សេង​ៗ។ ការ​រៀប​រៀង​នេះ​ហៅ​ថា​កូដុន។ កូដុន​រៀប​ចូល​គ្នា​ទៅ​ជា​ហ្សែន។ ជា​មធ្យម​ហ្សែន​នីមួយ​ៗ​មាន​តួ​អក្សរ​A, T, G, C ២៧.០០០​ដង។ ហ្សែន​ទាំង​អស់​រៀប​បញ្ចូល​គ្នា​ទៅ​ជា​ក្រូម៉ូសូម សំណុំ​ក្រូម៉ូសូម​រៀប​ចូល​គ្នា​ផ្ទុក​ព័ត៌មាន​ទាំង​អស់​អំពី​ភាវរស់​មួយ ប្រៀប​ដូច​ជា​«​សៀវ​ភៅ​»​ដែល​មាន​ជា​ច្រើន​ជំពូក។ *

សំណុំ​ក្រូម៉ូសូម​នីមួយ​ៗ​ប្រៀប​ដូច​ជា​សៀវ​ភៅ​ដ៏​ក្រាស់​មួយ។ តើ​វា​អាច​ផ្ទុក​ព័ត៌មាន​បាន​ច្រើន​ប៉ុណ្ណា? សរុប​ទៅ ឌីអិនអេ​បី​កោដិ​របស់​មនុស្ស​ប្រៀប​ដូច​ជា​ជណ្ដើរ​មួយ​ដែល​មាន​ចម្រឹង​បី​កោដិ។19 បើ​ចង់​ចម្លង​ព័ត៌មាន​ក្នុង​ក្រូម៉ូសូម​ឌីអិនអេ​ទាំង​អស់​ចូល​ក្នុង​សៀវ​ភៅ នោះ​ត្រូវ​ការ​សៀវ​ភៅ​៤២៨​ក្បាល ដែល​សៀវ​ភៅ​មួយ​ក្បាល​ៗ​មាន​ជាង​១០០០​ទំព័រ។ ហើយ​បើ​សរសេរ​ទាំង​ច្បាប់​ចម្លង​ទៀត​នោះ​ត្រូវ​ការ​៨៥៦​ក្បាល។ បើ​អ្នក​វាយ​អក្សរ​សំណុំ​ក្រូម៉ូសូម​ទាំង​អស់ អ្នក​ត្រូវ​ធ្វើ​ការ​ពេញ​ពេល​អស់​រយៈ​ពេល​៨០​ឆ្នាំ​ដោយ​គ្មាន​ថ្ងៃ​សម្រាក!

ទោះ​ជា​អ្នក​ព្យាយាម​វាយ​អក្សរ​ទាំង​អស់​ក៏​ដោយ នេះ​គ្មាន​ប្រយោជន៍​សម្រាប់​រាង​កាយ​របស់​អ្នក​ទេ។ តើ​តាម​របៀប​ណា​អ្នក​អាច​ដាក់​សៀវ​ភៅ​ដែល​មាន​រាប់​រយ​ទំព័រ​ទៅ​ក្នុង​កោសិកា​ដ៏​តូច​ក្រៃ​លែង​ក្នុង​រាង​កាយ​អ្នក​ដែល​មាន​ចំនួន​១០០​សែន​កោដិ​កោសិកា​បាន? គ្មាន​បច្ចេកវិទ្យា​ណា​របស់​មនុស្ស​ដែល​អាច​ផ្ទុក​ព័ត៌មាន​ច្រើន​យ៉ាង​នេះ​ក្នុង​របស់​តូច​ល្អិត​ទេ។

សាស្ត្រាចារ្យ​ផ្នែក​ជីវវិទ្យា​ម៉ូលេគុល​និង​វិទ្យា​សាស្ត្រ​កុំព្យូទ័រ​បាន​បញ្ជាក់​ថា​៖​«​ឌីអិនអេ​មួយ​ក្រាម​ពេល​ដែល​វា​ស្ងួត នោះ​វា​មាន​ទំហំ​មួយ​សង់ទីម៉ែត្រ​គូប តែ​វា​អាច​ផ្ទុក​ព័ត៌មាន​ស្មើ​នឹង​ថាស​ចាក់​ឌីស​មួយ​សែន​កោដិ​»​20 តើ​នេះ​មាន​ន័យ​អ្វី? ឌីអិនអេ​មាន​ផ្ទុក​ហ្សែន ហើយ​ក្នុង​ហ្សែន​មាន​ការ​ណែនាំ​អំពី​របៀប​បង្កើត​រាង​កាយ​មនុស្ស។ កោសិកា​នីមួយ​ៗ​មាន​ការ​ណែនាំ​សព្វ​គ្រប់។ ឌីអិនអេ​ពេញ​ទៅ​ដោយ​ព័ត៌មាន​ច្រើន​ម្ល៉េះ​រហូត​ដល់ មួយ​ស្លាបព្រា​កាហ្វេ​ពេញ​នៃ​ឌីអិនអេ​អាច​ផ្ទុក​ការ​ណែនាំ​ល្មម​នឹង​បង្កើត​មនុស្ស​ប្រហែល​៣៥០​ដង​នៃ​ចំនួន​មនុស្ស​ដែល​មាន​ជីវិត​នៅ​សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ។ ចំនួន​ឌីអិនអេ​ដែល​ត្រូវ​ការ​ដើម្បី​បង្កើត​មនុស្ស​៧​កោដិ​នាក់​នៅ​សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ​គឺ​តិច​ជាង​មួយ​ស្លាបព្រា​កាហ្វេ​ឆ្ងាយ​ណាស់!21

តើ​អាច​មាន​សៀវ​ភៅ​ដែល​គ្មាន​អ្នក​និពន្ធ​ទេ?

ឌីអិនអេ​មួយ​ក្រាម​អាច​ផ្ទុក​ព័ត៌មាន​ស្មើ​នឹង​ថាស​ចាក់​ឌីស​មួយ​សែន​កោដិ

ទោះ​ជា​មាន​ការ​ជឿន​លឿន​ក្ដី គ្មាន​ការ​បង្កើត​ណា​មួយ​របស់​មនុស្ស​ដែល​អាច​បង្កើត​ឧបករណ៍​ផ្ទុក​ព័ត៌មាន​បាន​ច្រើន​ដូច​នេះ​ឡើយ។ ដើម្បី​ស្រួល​យល់​សូម​ពិចារណា​អំពី​ថាស​ចាក់​ឌីស។ យើង​ប្រហែល​ជា​នឹក​អស្ចារ្យ​អំពី​រូប​រាង​របស់​វា​ជា​មួយ​នឹង​ផ្ទៃ​ដ៏​ភ្លឺ​ចែង​ចាំង​និង​ដែល​អាច​យក​មក​ប្រើ​ប្រាស់​បាន​យ៉ាង​មាន​ប្រយោជន៍។ យើង​អាច​ឃើញ​ភ័ស្តុតាង​យ៉ាង​ច្បាស់​ថា​មនុស្ស​ដែល​មាន​ប្រាជ្ញា​បាន​បង្កើត​វា​ឡើង។ ចុះ​បើ​ឌីស​នោះ​ផ្ទុក​ព័ត៌មាន​ល្អិត​ល្អន់​អំពី​របៀប​ដំឡើង ថែ​ទាំ និង​ជួស​ជុល​ម៉ាស៊ីន​ដ៏​សាំញ៉ាំ​មួយ។ ព័ត៌មាន​ក្នុង​ឌីស​នោះ​មិន​ផ្លាស់​ប្ដូរ​ទំងន់​និង​ទំហំ​ឌីស​នោះ​ទេ។ ប៉ុន្តែ​ព័ត៌មាន​ក្នុង​ឌីស​នោះ គឺ​សំខាន់​ជាង​ផ្ទៃ​ភ្លឺ​ចែង​ចាំង​របស់​វា​មែន​ទេ? តើ​អ្នក​គិត​ថា​មាន​បុគ្គល​ដែល​មាន​ប្រាជ្ញា​ដាក់​ព័ត៌មាន​នោះ​ក្នុង​ឌីស​ទេ? បើ​មាន​ព័ត៌មាន ច្បាស់​ជា​មាន​អ្នក​ដាក់​ព័ត៌មាន​នោះ​មែន​ទេ?

យើង​អាច​ប្រៀប​ធៀប​ឌីអិនអេ​ទៅ​នឹង​ថាស​ចាក់​ឌីស​ឬ​ក៏​សៀវ​ភៅ។ សៀវ​ភៅ​មួយ​អំពី​ឌីអិនអេ​បាន​រៀប​រាប់​ថា​៖​«​គំនិត​ដែល​ថា​ឌីអិនអេ គឺ​ជា​សៀវ​ភៅ​មួយ​មិន​គ្រាន់​តែ​ជា​ការ​ប្រៀប​ធៀប​ប៉ុណ្ណោះ តែ​ជា​ការ​ពិត​វិញ។ សៀវ​ភៅ​គឺ​ជា​អ្វី​មួយ​ដែល​ផ្ទុក​ព័ត៌មាន។ ឌីអិនអេ​ក៏​ដូច​គ្នា​ដែរ​»។ អ្នក​និពន្ធ​នោះ​បាន​បន្ថែម​ថា​៖​«​ឌីអិនអេ​ប្រៀប​ដូច​ជា​សៀវ​ភៅ​ដ៏​អស្ចារ្យ​មួយ ដោយ​សារ​វា​អាច​ចម្លង​ព័ត៌មាន​ដោយ​ខ្លួន​ឯង ហើយ​អាន​ព័ត៌មាន​ដោយ​ខ្លួន​ឯង​»។22 នេះ​នាំ​ទៅ​ដល់​មុខ​ងារ​សំខាន់​មួយ​ទៀត​របស់​ឌីអិនអេ។

ម៉ាស៊ីន​កំពុង​ដំណើរ​ការ

កាល​ដែល​អ្នក​ឈរ​នៅ​ក្នុង​សារៈ​មន្ទីរ​ដ៏​ស្ងប់​ស្ងាត់ អ្នក​ប្រហែល​ជា​ឆ្ងល់​ថា តើ​ណ្វៃយ៉ូ​នៃ​កោសិកា​ពិត​ជា​គ្មាន​ចលនា​ឬ? បន្ទាប់​មក អ្នក​ក៏​សម្គាល់​អ្វី​ផ្សេង​ទៀត​ដែល​គេ​ដាក់​បង្ហាញ។ នៅ​ក្នុង​ទូរ​កញ្ចក់​តាំង​បង្ហាញ​មាន​ខ្សែ​ពួរ​នៃ​ម៉ូលេគុល​ឌីអិនអេ ហើយ​មាន​ស្លាក​មួយ​ប្រាប់​ថា​៖​«​ចុច​ប៊ូតុង​ដើម្បី​មើល​ការ​សម្ដែង​»។ ក្រោយ​អ្នក​ចុច​ប៊ូតុង អ្នក​ឮ​សំឡេង​កុំព្យូទ័រ​និយាយ​ថា​៖​«​យ៉ាង​ហោច​ណាស់​ឌីអិនអេ​មាន​មុខ​ងារ​សំខាន់​ពីរ។ ទី​១ គឺ​វា​អាច​ធ្វើ​ការ​ចម្លង​ដោយ​ខ្លួន​ឯង។ ឌីអិនអេ​ត្រូវ​តែ​មាន​ច្បាប់​ចម្លង​ដើម្បី​ឲ្យ​រាល់​កោសិកា​ថ្មី​មាន​ព័ត៌មាន​ហ្សែន​ដូច​គ្នា។ សូម​មើល​ដំណើរ​ការ​នេះ​»។

នៅ​ទ្វារ​ចុង​ក្រោយ​នៃ​កន្លែង​តាំង​បង្ហាញ មាន​ម៉ាស៊ីន​ដ៏​សាំញ៉ាំ​មួយ។ វា​គឺ​ជា​មនុស្ស​យន្ត​មួយ​ក្រុម​ដែល​នៅ​ជាប់​ៗ​គ្នា។ ម៉ាស៊ីន​នោះ​ភ្ជាប់​ខ្លួន​ជា​មួយ​នឹង​ឌីអិនអេ​ហើយ​ចាប់​ផ្ដើម​ធ្វើ​ដំណើរ​តាម​ឌីអិនអេ ដូច​រថ​ភ្លើង​ធ្វើ​ដំណើរ​តាម​ផ្លូវ​ដែក។ ដោយ​សារ​វា​ទៅ​លឿន​ពេក​នេះ​ធ្វើ​ឲ្យ​អ្នក​ពិបាក​ឃើញ​ច្បាស់ ប៉ុន្តែ​អ្នក​អាច​ឃើញ​ច្បាស់​នៅ​ខាង​ក្រោយ​វា​បាន។ ឥឡូវ​មាន​ខ្សែ​ឌីអិនអេ​ពីរ មិន​មែន​មួយ​ប៉ុណ្ណោះ​ទេ។

អ្នក​ឮ​សំឡេង​កុំព្យូទ័រ​និយាយ​ទៀត​ថា​៖​«​ការ​សម្ដែង​នេះ​បង្ហាញ​តែ​ចំណុច​ខ្លះ​ៗ​តាម​របៀប​ស្រួល​យល់​ជាង​អំពី​អ្វី​ដែល​កើត​ឡើង ពេល​ឌីអិនអេ​ធ្វើ​ការ​ចម្លង។ ម៉ាស៊ីន​ម៉ូលេគុល​មួយ​ក្រុម​ដែល​ហៅ​ថា​អង់​ស៊ីម​ធ្វើ​ដំណើរ​តាម​ឌីអិនអេ។ មុន​ដំបូង​វា​បំបែក​ឌីអិនអេ​ជា​ពីរ ដោយ​ប្រើ​ខ្សែ​នីមួយ​ៗ​ជា​ពុម្ព​ដើម្បី​បង្កើត​ខ្សែ​ថ្មី។ យើង​មិន​អាច​បង្ហាញ​អ្នក​នូវ​ផ្នែក​ទាំង​អស់​ដូច​ជា​គ្រឿង​តូច​ៗ​ដែល​ធ្វើ​ដំណើរ​មុន​ម៉ាស៊ីន​ចម្លង​នោះ​ទេ ដើម្បី​កាត់​ខ្សែ​ឌីអិនអេ​យើង​ក៏​មិន​អាច​បង្ហាញ​របៀប​ឌីអិនអេ​ផ្ទៀង​មើល​ច្បាប់​ចម្លង​នោះ​ដែរ។ វា​រក​ឃើញ​កំហុស​ក្នុង​ច្បាប់​ចម្លង រួច​កែ​កំហុស​នោះ​ឲ្យ​ត្រឹម​ត្រូវ​ឡើង​វិញ​»​ (​សូម​មើល​រូប​ភាព​នៅ​ ទំព័រ​១៦​និង​១៧​)។

កុំព្យូទ័រ​បន្ត​ប្រាប់​អ្នក​ទៀត​ថា​៖​«​អ្វី​ដែល​យើង​អាច​បង្ហាញ​អ្នក​ឲ្យ​ឃើញ​ច្បាស់​គឺ​ល្បឿន​របស់​វា។ អ្នក​កត់​សម្គាល់​ថា​មនុស្ស​យន្ត​ធ្វើ​ចលនា​ដោយ​បោះ​ជំហាន​យ៉ាង​លឿន។ អង់ស៊ីម​ធ្វើ​ដំណើរ​តាម​ចម្រឹង​ឌីអិនអេ​យ៉ាង​លឿន​ដែរ ក្នុង​ល្បឿន​១០០​ចម្រឹង​រាល់​វិនាទី។23 បើ​ឌីអិនអេ​មាន​ទំព័រ​ប៉ុន​ផ្លូវ​រថ​ភ្លើង យើង​នឹង​ឃើញ​ថា​អង់ស៊ីម​នោះ​ធ្វើ​ដំណើរ​ក្នុង​ល្បឿន​៨០​គីឡូ​ម៉ែត្រ​ក្នុង​មួយ​ម៉ោង។ បើ​អង់​ស៊ីម​នោះ​នៅ​ក្នុង​បាក់តេរី​វិញ វា​អាច​ធ្វើ​ដំណើរ​លឿន​ជាង​នោះ​១០​ដង! ក្នុង​កោសិកា​របស់​មនុស្ស អង់ស៊ីម​រាប់​រយ​ធ្វើ​ការ​នៅ​កន្លែង​ផ្សេង​ៗ​លើ​ឌីអិនអេ។ ក្នុង​ពេល​តែ​៨​ម៉ោង វា​បាន​ចម្លង​ឌីអិនអេ​ទាំង​អស់​»​24 (​សូម​មើល​ប្រអប់​ចំណង​ជើង​ថា ​«​ ម៉ូលេគុល​មួយ​ដែល​អាច​អាន​និង​ចម្លង​»​នៅ​ទំព័រ​២០​)។

«ការ​អាន»ឌីអិនអេ

សូម​ស្រមៃ​គិត​ថា​ម៉ាស៊ីន​នៅ​សារមន្ទីរ​បាន​បញ្ចប់​ការ​សម្ដែង​អំពី​របៀប​ចម្លង​ឌីអិនអេ​ហើយ រួច​មនុស្ស​យន្ត​ផ្សេង​ៗ​នោះ​បាន​ចេញ​ទៅ​បាត់។ រួច​មក​អ្នក​ឃើញ​ម៉ាស៊ីន​មួយ​ទៀត​មក។ វា​ក៏​ធ្វើ​ដំណើរ​តាម​ខ្សែ​ឌីអិនអេ​ដែរ តែ​ដើរ​យឺត​ជាង។ អ្នក​ឃើញ​ថា​ឌីអិនអេ​នោះ​ចូល​ម្ខាង​ម៉ាស៊ីន រួច​ចេញ​មក​ពី​ម្ខាង​ទៀត​ដោយ​មិន​ផ្លាស់​ប្ដូរ​ទេ។ ក៏​ប៉ុន្តែ​ម៉ាស៊ីន​នោះ​មាន​រន្ធ​មួយ​ទៀត ហើយ​ពី​ទី​នោះ​អ្នក​ឃើញ​ថា​មាន​ខ្សែ​ថ្មី​មួយ​ចេញ​មក គឺ​ដូច​ម៉ាស៊ីន​នោះ​កំពុង​ដុះ​កន្ទុយ។ តើ​នោះ​ជា​អ្វី​ទៅ?

ក្រោយ​មក​ម៉ាស៊ីន​នេះ​ប្រើ​អាស៊ីត​ដេ​អុក​ស៊ីរីបូនុយក្លេអ៊ិច​ដែល​ហៅ​កាត់​ថា អអិនអេ (​RNA​) ដើម្បី​បង្កើត​ច្បាប់​ចម្លង​នៃ​ហ្សែន​នោះ។ អអិនអេ (​RNA​) មាន​រូប​រាង​ស្រដៀង​នឹង​ខ្សែ​មួយ​នៃ​ឌីអិនអេ ប៉ុន្តែ​វា​មិន​ដូច​គ្នា​ទាំង​ស្រុង​ទេ។ មុខ​ងារ​របស់​វា​គឺ​ចាប់​យក​ព័ត៌មាន​ពី​កូដ​ហ្សែន។ ហើយ​អអិនអេ (​RNA​) ទទួល​ព័ត៌មាន​ខណៈ​ដែល​វា​នៅ​ក្នុង​ម៉ាស៊ីន​អង់ស៊ីម បន្ទាប់​មក​វា​ចេញ​ពី​ណ្វៃយ៉ូ​ហើយ​យក​ព័ត៌មាន​នោះ​ទៅ​រីបូសូម​មួយ​ដើម្បី​បង្កើត​ប្រូតេអ៊ីន។

កាល​ដែល​អ្នក​កំពុង​មើល​ការ​សម្ដែង ​អ្នក​នឹក​អស្ចារ្យ​ក្នុង​ចិត្ត។ អ្នក​កោត​ស្ងើច​យ៉ាង​ខ្លាំង​ចំពោះ​សារមន្ទីរ​នេះ​និង​សមត្ថភាព​ឆ្នៃ​ប្រឌិត​របស់​អ្នក​បង្កើត​ម៉ាស៊ីន​ផ្សេង​ៗ​ទាំង​នោះ។ ប៉ុន្តែ ចុះ​បើ​សារមន្ទីរ​ទាំង​មូល​បាន​ត្រូវ​រៀបចំ​ឡើង​ដើម្បី​បង្ហាញ​ការ​ងារ​រាប់​ពាន់​ដែល​មាន​នៅ​ក្នុង​កោសិកា​មនុស្ស​ក្នុង​ពេល​តែ​មួយ? នោះ​ច្បាស់​ជា​ការ​តាំង​បង្ហាញ​ដ៏​អស្ចារ្យ​ណាស់!

អ្នក​ក៏​នឹង​ឃើញ​ដែរ​ថា អ្វី​ដែល​ម៉ាស៊ីន​សាំញ៉ាំ​និង​តូច​ៗ​ទាំង​នោះ​កំពុង​ធ្វើ​ក្នុង​សារមន្ទីរ បង្ហាញ​ពី​អ្វី​ដែល​កំពុង​កើត​ឡើង​នៅ​ក្នុង​កោសិកា​១០០​សែន​កោដិ​របស់​អ្នក​ឥឡូវ​នេះ! ឌីអិនអេ​របស់​អ្នក​កំពុង​ផ្ដល់​ការ​ណែនាំ​អំពី​របៀប​បង្កើត​ប្រូតេអ៊ីន​រាប់​សែន​ប្រភេទ​ដែល​បង្កើត​ផ្នែក​ផ្សេង​ៗ​នៃ​រាង​កាយ​របស់​អ្នក ដូច​ជា​អង់ស៊ីម ជាលិកា សរីរាង្គ និង​អ្វី​ផ្សេង​ទៀត។ ឥឡូវ​នេះ ឌីអិនអេ​របស់​អ្នក​កំពុង​ចម្លង​និង​ពិនិត្យ​មើល​ច្បាប់​ចម្លង​ដើម្បី​ឲ្យ​ប្រាកដ​ថា​កោសិកា​ថ្មី​នីមួយ​ៗ​ផ្ទុក​ការ​ណែនាំ​ត្រឹម​ត្រូវ។

ហេតុ​អ្វី​រឿង​នេះ​សំខាន់?

ម្ដង​ទៀត​សូម​ឲ្យ​យើង​សួរ​ខ្លួន​ឯង​ថា ‹តើ​សម្ព័ន្ធ​ឌីអិនអេ​កើត​មក​យ៉ាង​ដូច​ម្ដេច?›។ គម្ពីរ​ប្រាប់​ថា​ព័ត៌មាន​ក្នុង​កោសិកា​បាន​ត្រូវ​រៀបចំ​ដោយ​បុគ្គល​ដ៏​ឧត្ដម​ម្នាក់។ តើ​ការ​សន្និដ្ឋាន​នេះ​ពិត​ជា​ហួស​សម័យ​ឬ​ក៏​គ្មាន​មូលដ្ឋាន​ច្បាស់​លាស់​ឬ?

សូម​ពិចារណា​អំពី​រឿង​នេះ តើ​មនុស្ស​អាច​សាង​សង់​សារមន្ទីរ​ដូច​ដែល​បាន​រៀប​រាប់​ខាង​លើ​នេះ​ឬ​ទេ? ពួក​គេ​ប្រាកដ​ជា​ជួប​ការ​ពិបាក បើ​ពួក​គេ​ព្យាយាម​ធ្វើ​ដូច្នេះ។ អ្នក​វិទ្យា​សាស្ត្រ​ស្គាល់​តិច​ណាស់ អំពី​ហ្សែន​របស់​មនុស្ស​និង​មុខ​ងារ​របស់​វា។ អ្នក​វិទ្យា​សាស្ត្រ​នៅ​តែ​បន្ត​ស្រាវ​ជ្រាវ​អំពី​ប្រភេទ​ហ្សែន​និង​មុខ​ងារ​របស់​វា។ ហ្សែន​គ្រាន់​តែ​ជា​ផ្នែក​តូច​មួយ​នៃ​ខ្សែ​ឌីអិនអេ​ដ៏​វែង​នោះ។ ដូច្នេះ ចុះ​យ៉ាង​ណា​ផ្នែក​ឯ​ទៀត​នៃ​ខ្សែ​ឌីអិនអេ​ដែល​មិន​មាន​ហ្សែន​នោះ? តើ​នោះ​មាន​ប្រយោជន៍​អ្វី​ទៅ? ពី​មុន អ្នក​វិទ្យា​សាស្ត្រ​ធ្លាប់​ហៅ​ផ្នែក​ទាំង​នោះ​ថា​សំរាម ប៉ុន្តែ​សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ ពួក​គេ​បាន​ផ្លាស់​ប្ដូរ​ទស្សនៈ​របស់​ពួក​គេ។ ពួក​គេ​គិត​ថា​ផ្នែក​ទាំង​នោះ​ប្រហែល​ជា​គ្រប់​គ្រង​របៀប​ដែល​ហ្សែន​ត្រូវ​ប្រើ។ ម្យ៉ាង​ទៀត ឧបមា​ថា​អ្នក​វិទ្យា​សាស្ត្រ​អាច​បង្កើត​គំរូ​នៃ​ឌីអិនអេ ដែល​មាន​ទាំង​ម៉ាស៊ីន​ចម្លង​និង​ម៉ាស៊ីន​កែ​សម្រួល តើ​ពួក​គេ​អាច​ធ្វើ​ឲ្យ​គំរូ​នោះ​ដំណើរ​ការ​ដូច​ឌីអិនអេ​ពិត​ប្រាកដ​បាន​ទេ?

អ្នក​វិទ្យា​សាស្ត្រ​ល្បី​ល្បាញ​ម្នាក់​ឈ្មោះ​រី​ឆា​ត ហ្វី​មេន​បាន​ទុក​សំបុត្រ​ខ្លី​មួយ​លើ​ក្ដារ​ខៀន​មុន​ពេល​គាត់​ស្លាប់ គាត់​បាន​សរសេរ​ថា​៖​«​អ្វី​ដែល​ខ្ញុំ​មិន​អាច​យល់ ខ្ញុំ​មិន​អាច​បង្កើត​បាន​ទេ​»។25 ចិត្ត​រាប​ទាប​និង​ភាព​ស្មោះ​ត្រង់​របស់​គាត់​គឺ​គួរ​ឲ្យ​សរសើរ។ បើ​គិត​អំពី​ឌីអិនអេ អ្នក​វិទ្យា​សាស្ត្រ​មាន​បញ្ហា​ដូច​នោះ​ដែរ។ ពួក​គេ​មិន​អាច​បង្កើត​ឌីអិនអេ និង​ម៉ាស៊ីន​ចម្លង​ដែល​អាច​ចម្លង​ដោយ​ខ្លួន​ឯង​បាន​ទេ ហើយ​ពួក​គេ​ក៏​មិន​អាច​យល់​ទាំង​ស្រុង​អំពី​ឌីអិនអេ​ដែរ។ ទោះ​ជា​យ៉ាង​នោះ​ក៏​ដោយ អ្នក​វិទ្យា​សាស្ត្រ​អះអាង​ថា ពួក​គេ​ដឹង​ប្រាកដ​ថា​វា​បាន​កើត​ឡើង​ដោយ​ឯកឯង។ ប៉ុន្តែ តើ​ភ័ស្តុតាង​ដែល​អ្នក​បាន​ពិចារណា​គាំទ្រ​ការ​អះអាង​នេះ​ទេ?

អ្នក​សិក្សា​ខ្លះ​យល់​ថា ភ័ស្តុតាង​បាន​បង្ហាញ​អ្វី​ផ្សេង។ ជា​ឧទាហរណ៍ ហ្វ្រង់ស៊ីស ក្រិច ជា​អ្នក​ជីវ​រូប​វិទ្យា​ដែល​បាន​ស្រាវ​ជ្រាវ​រក​ឃើញ​រូប​រាង​នៃ​ឌីអិនអេ។ គាត់​សន្និដ្ឋាន​ថា ឌីអិនអេ​គឺ​សាំញ៉ាំ​ពេក មិន​អាច​កើត​ឡើង​ដោយ​ឯកឯង​បាន​ទេ។ គាត់​គិត​ថា បុគ្គល​ដែល​មាន​ចំណេះ​ដឹង​ច្រើន​រស់​នៅ​ក្រៅ​ភព​យើង ប្រហែល​ជា​បញ្ជូន​ឌីអិនអេ​ឲ្យ​មក​ផែនដី​ដើម្បី​បង្កើត​ជីវិត។26

អស់​រយៈ​ពេល​៥០​ឆ្នាំ ទស្សនវិទូ​ម្នាក់​ឈ្មោះ​អាន់ថឺនី ហ្វឺលូ​មិន​ជឿ​ថា​មាន​ព្រះ​ដែល​ជា​អ្នក​បង្កើត​ទេ។ ប៉ុន្តែ​នៅ​ពេល​ថ្មី​ៗ​នេះ គាត់​បាន​ផ្លាស់​ប្ដូរ​ទស្សនៈ​បន្តិច។ ពេល​គាត់​អាយុ​៨១​ឆ្នាំ គាត់​ចាប់​ផ្ដើម​ជឿ​ថា​ច្បាស់​ជា​មាន​បុគ្គល​វៃ​ឆ្លាត​ម្នាក់​ដែល​បាន​បង្កើត​ជីវិត​ទាំង​ឡាយ។ ហេតុ​អ្វី​គាត់​ផ្លាស់​ប្ដូរ​ទស្សនៈ​របស់​គាត់? ពេល​អ្នក​ឯ​ទៀត​និយាយ​ថា​គំនិត​ថ្មី​របស់​គាត់​មិន​ស្រប​នឹង​គំនិត​របស់​ពួក​អ្នក​វិទ្យា​សាស្ត្រ គាត់​បាន​ឆ្លើយ​តប​វិញ​ថា​៖​«​ខ្ញុំ​នឹង​មិន​ផ្លាស់​ប្ដូរ​គំនិត​របស់​ខ្ញុំ​ទេ ពេញ​មួយ​ជីវិត​របស់​ខ្ញុំ ខ្ញុំ​ជឿ​ទៅ​លើ​អ្វី​ដែល​មាន​ភ័ស្តុតាង​ប៉ុណ្ណោះ​»។27

តើ​អ្នក​គិត​យ៉ាង​ណា? តើ​ភ័ស្តុតាង​បាន​បង្ហាញ​អ្វី? សូម​ស្រមៃ​គិត​ថា​អ្នក​បាន​រក​ឃើញ​បន្ទប់​កុំព្យូទ័រ​មួយ​ក្នុង​រោង​ចក្រ។ កុំព្យូទ័រ​កំពុង​បញ្ជា​ម៉ាស៊ីន​ទាំង​អស់​ក្នុង​រោង​ចក្រ។ វា​បញ្ជា​របៀប​ដំឡើង​ម៉ាស៊ីន​និង​ថែ​រក្សា​ម៉ាស៊ីន​ក្នុង​រោង​ចក្រ ហើយ​កម្ម​វិធី​ក្នុង​កុំព្យូទ័រ​កំពុង​ចម្លង​និង​ពិនិត្យ​ច្បាប់​ចម្លង។ តើ​អ្នក​នឹង​សន្និដ្ឋាន​យ៉ាង​ណា? តើ​កុំព្យូទ័រ និង​កម្ម​វិធី​ក្នុង​កុំព្យូទ័រ​អាច​បង្កើត​ខ្លួន​ឯង ឬ​បាន​ត្រូវ​បង្កើត​ដោយ​បុគ្គល​វៃ​ឆ្លាត? មែន​ហើយ ភ័ស្តុតាង​បាន​បញ្ជាក់​យ៉ាង​ច្បាស់។

^ វគ្គ 12 សៀវ​ភៅ​ជីវវិទ្យា​នៃ​ម៉ូលេគុល​កោសិកា ប្រើ​រង្វាស់​ផ្សេង​ដើម្បី​ធ្វើ​ការ​ប្រៀប​ធៀប។ សៀវ​ភៅ​នោះ​រៀប​រាប់​ថា បើ​សាក​ល្បង​វេញ​ខ្សែ​វែង​នេះ​ចូល​គ្នា​ដាក់​ទៅ​ក្នុង​ស្នូល​កោសិកា​នុយ​ក្លូស នោះ​ប្រៀប​ដូច​ជា​វេញ​សរសៃ​អំបោះ​ដែល​មាន​ប្រវែង​៤០​គីឡូ​ម៉ែ​ត​ដាក់​ទៅ​ក្នុង​កូន​បាល់ ដោយ​វេញ​ខ្សែ​នីមួយ​ៗ​ចូល​គ្នា​ឲ្យ​មាន​របៀប​រៀប​រយ​ហើយ​ងាយ​ស្រួល​ប្រើ។

^ វគ្គ 18 ក្នុង​កោសិកា​ក្រូម៉ូសូម​នីមួយ​ៗ​មាន​ច្បាប់​ចម្លង។ ដូច្នេះ សរុប​មាន​ក្រូម៉ូសូម​៤៦។