Ku bokona mu madisá

Ku bokona mu madisá

KIBATULU 2

Mwandakala “mu Jimbangi Jami

Mwandakala “mu Jimbangi Jami

Jezú upelepalala o maxibulu mê phala kutwamenena mu kikalakalu kya kuboka

Adikatula mu divulu dya Ikalakalu 1:1-26

1-3. Kyebhi Jezú kyabande kudyulu, ni ibhwidisu yebhi itwandadilonga?

 ENE kamesenene kwila o kithangana kibhita. Phala o jipoxolo, o jisemana jasukuko jexile semana ja kisangusangu! Ni difukunukinu dya Jezú, kaluwalele dingi, asangulukile kyavulu. Mu 40 a izuwa, Jezú wamoneka ku maxibulu mê mu veji javulu phala kwabhana itendelesu ni kiswinisu. Maji lelu, kyene o kizuwa kya sukuko wandamoneka.

2 O jipoxolo emana bhu Mulundu wa Midiva, evwa o izwelu yoso ya Jezú ni matwi tekenge. Kyoso Jezú kyazubha o kuzwela, mu kithangana kyenyókyo mwene waleka o maku mê, anga wa abesowala. Jezú umateka kuya ku dyulu. O maxibulu asuluka mu kutala Jezú kyoso kyexile mubanda ku dyulu, katé o matuta kya muxiti. Mwene kamoneka dingi ku mesu maji né kiki o jipoxolo asuluka mu kutala ku dyulu.—Luk. 24:50; Ika. 1:9, 10.

3 O kima kiki kyabhangesa o jipoxolo kubanza ku mwenyu wawu. Kuma o Mesene yâ, Jezú Kidistu, wabandele kyá kudyulu, ihi yejibhanga o jipoxolo? Tutena kudyelela kwila Jezú walongo kyambote o maxibulu mê phala kusuluka ni kikalakalu kya matekenene mwene. Kyebhi Jezú kyapelepalala o maxibulu mê phala o kikalakalu kiki kya katunda, ni ihi yabhange ene? Kyebhi o maka yá kyalungu we ni Jikidistá lelu? Mu kibatulu kyadyanga mu divulu dya Ikalakalu, tusangamu o itambwijilu ya ibhwidisu yiyi. O itambwijilu yiyi ituswinisa.

“Kudilondekesa ni kidi kyoso” (Ika. 1:1-5)

4. Kyebhi Luka kyamateka kusoneka o divulu dya Ikalakalu?

4 Luka wamateka o divulu dya Ikalakalu mu kuzwela kwa Tiyófilu, o diyala wa musonekene kyá o divulu dya Luka. a Mu jivelusu ja dyanga, Luka wajimbulula lwamukwa o izulukutu ya sukina o kusoneka mu divulu dyê dya dyanga, watumbula izwelu ki yadifu, yu wabandekesa dingi o itendelesu. Mu kyenyiki, walondekesa kwila o divulu dya Ikalakalu disuluka mu kuzwela yalungu ni izulukutu yotumbule mu divulu dya Luka.

5, 6. (a) Ihi yandakwatekesa o akayedi a Jezú kukala ni kixikanu kyakolo? (b) Mukonda dyahi tutena kuzwela kwila o kixikanu kya Jikidistá lelu kijila mu ima a ixikina “ni kidi kyoso”?

5 Ihi yeji kolokotesa o kixikanu kya akayedi a Jezú? Ikalakalu 1:3 yamba kiki yalungu ni Jezú: “Mwene wa a tukulukila lwavulu phala kudilondekesa ni kidi kyoso kwila wakexile ku mwenyu.” Mu Bibidya, Luka o “musaki wa jihaxi,” mwéne ngó watumbula o izwelu “kudilondekesa ni kidi kyoso.” (Kol. 4:14) O izwelu yiyi yexile mumoneka mu madukumendu akusaka yexile mu lombolola ima a ixikina ku athu, atokala ku idyelela. Jezú walondekesa ima kala yiyi. Mwene wamoneka mu veji javulu ku maxibulu mê, sayi bhabha ku dixibulu dimoxi mba ayadi, mu ithangana yamukwa, ku maxibulu oso. Sayi kizuwa wamoneka ku 500 a maxibulu. (1 Ko. 15:3-6) Mu kidi, Jezú wadilondekesa ni kidi kyoso!

6 Lelu we kyene kimoxi, o kixikanu kya Jikidistá ja kidi kijila we mu ima a ixikina “ni kidi kyoso.” O kwila kwene ima ilondekesa kuma Jezú weza mu ixi, wafwila mu ituxi yetu anga amufukununa? Kyene mwene! O misoso ya athu otumbule mu Mak’â Nzambi amono yoso yabhiti, ituxikinisa kwila ima yoso yiyi yalungu ni Jezú kidi mwene. Kudilonga o misoso yiyi ni kusamba mu kubhinga kikwatekesu phala kukumbidila o ima itwamudilonga kutena kutukwatekesa kukolesa o kixikanu kyetu. Lembalala kwila, o kutokwesa kyambote o misoso yala mu Bibidya, yanda tukwatekesa kukala ni kixikanu kya kidi. O kixikanu kiki kyanda tukwatekesa kutambula o mwenyu wakalelaku.—Nzw. 3:16.

7. Phangu yebhi yatuxila Jezú yalungu ni kikalakalu kya kuboka ni kulonga?

7 Jezú we “wazwela yalungu ni Utuminu wa Nzambi” ni maxibulu mê. Mu kifika, mwene wajimbulula ikanenu ilondekesa kwila o Mexiya watokalele kutala hadi ni kumujibha. (Luk. 24:13-32, 46, 47) Kuma Jezú mwene o Mexiya, walondekesa se ihi yejibhanga. Jezú wazwela kyavulu yalungu ni Utuminu wa Nzambi, mwene o Sobha amu undu. Mu ukunji wê mu ixi, o kuboka o njimbu ya Utuminu, kyene kyexile o kima kyabetelekota. Mu izuwa yetu, kiki kyene we o kima kyabetakota mu ukunji wa akayedi a Jezú.—Mat. 24:14; Luk. 4:43.

“Katé ni ku maxokololo a jixi” (Ika. 1:6-12)

8, 9. (a) Ibanzelu yebhi iyadi yayibha yexile nayu o jipoxolo ja Jezú? (b) Ihi yambe Jezú yakwatekesa o maxibulu kukala ni ixinganeku yatokala, ni ihi itena kudilonga o Jikidistá lelu?

8 O jipoxolo adyongeka kumoxi ni Jezú muveji yasukina ku Mulundu wa Midiva. Kuma exile mu suwa kyavulu o Utuminu ebhula: “Ngana, o kwila mu kithangana kiki kyene ki wanda bheka dingi o utuminu mu Izalayele?” (Ika. 1:6) Bhukaxi ka kibhwidisu kiki, o jipoxolo alondekesa kwila exile ni ibanzelu iyadi yayibha. Kyadyanga, ene exile mubanza kwila o Utuminu wa Nzambi eji ku ubhana dingi ku Izalayele mu xitu. Kayadi, exile mukingila kwila o Utuminu wa Nzambi weji mateka mu kutumina mu ‘kithangana kyenyókyo.’ Kyebhi Jezú kyakwatekesa o akayedi’ê kukala ni ibanzelu yambote?

9 Sé phata Jezú wejidile kwila, mu kithangana ni mbandu o akayedi’ê kejibanza dingi kwila o Utuminu wa Nzambi eji ku ubhana dingi ku Izalayele mu xitu. Mu kidi, o akayedi’ê ejimona o kutukuluka kwa kifuxi kyobhe, o Izalayele mu nzumbi, kwejibhita ngó dikwinyi dya izuwa tunde mu kithangana kyenyókyo kyexile mu zwela. Kupholo dya kwenda, Nzambi wejibatula o ukamba woso ni Izalayele mu xitu. Yalungu ni kixinganeku kya kayadi, ni henda yoso Jezú wa alembalesa o kidi kiki: “O kwijiya o jithembu mba o ithangana yaxindi Tata [mu] kutena kwê, kikwa mi tokala enu.” (Ika. 1:7) Jihova wejiya kyambote o ithangana. Ande dya Jezú kufwa, mwene wambe kwila, mukithangana kyenyókyo, né mwene o Mona kejidile o “kizuwa . . . ni kithangana” kyeji kwiza o dizubhilu, “maji Tata ngó, wakijiya.” (Mat. 24:36) Lelu we kyene kimoxi, kyoso o Kidistá kyalalamana kyavulu ni kizuwa ni kithangana kya dizubhilu dya mundu yú, mu kidi walalamana ni kima ki kyamutokala.

10. Kixinganeku kyahi kya jipoxolo kitwabhingi kukala nakyu, ni mukonda dyahi?

10 Né kiki twabhingi kudilanga phala kitukale ni ixinganeku yayibha yalungu ni jipoxolo ja Jezú, exile mayala akixikanu. Ni kulenduka kwoso axikina o kibazelu kya Jezú. Sumbala o kibhwidisu kyawu kyalondekesa kwila exile ni ixinganeku yayibha, maji o kibhwidisu kiki kyalondekesa we kwila ene andalele kima kyambote. Jezú wadimuna o jipoxolo jê mu veji javulu mu kwatangela kwila “kolokotenu mu kudilanga.” (Mat. 24:42; 25:13; 26:41) Ene akexile ni mesu azele, adyelele kwila kwakambele ngó bhofele Jihova weji batula o maka oso. Lelu, etu we twabhingi kukala ni kixinganeku kiki. Kuma twala “mu izuwa isukidilaku” twabhingi dingi kuxinganeka kala o jipoxolo.—2 Ti. 3:1-5.

11, 12. (a) Kikalakalu kyahi kyabhana Jezú ku maxibulu mê? (b) Mukonda dyahi Jezú walondekesa ku maxibulu mê kwila abhindamene o kikwatekesu kya nzumbi ikôla phala kukumbidila o kikalakalu kya kuboka?

11 Jezú watangela o jipoxolo jê se kima kyebhi ene atokalele kusuwa dingi. Mwene wambe: “Kyoso o nzumbi ikôla ki yanda kwiza kuthandu dyenu, mwanda tambula kutena ni kukala mu jimbangi jami mu Jeluzaleme, mu Judeya yoso, mu Samadiya, katé ni ku maxokololo a jixi.” (Ika. 1:8) Mu Jeluzaleme mwajibha Jezú, mwéne mweji dyanga kuboka o njimbu ya difukunukinu dya Jezú. Kyoso kyejiboka mu Jeluzaleme, kyene ngó kyejitena kuya muboka ku Judeya, Samadiya ni jimbanza jengi.

12 Jezú watumbula ngó o kitumu kyakuboka kyoso kyabhitulula o kikanenu kyê kyalungu ni kikwatekesu kya nzumbi ikôla, o nguzu yeji kwakwatekesa kukumbidila o kikalakalu kyakuboka. Mu divulu dya Ikalakalu o kizwelu “nzumbi ikôla” kimoneka mu 40 a jiveji ndenge. Mu jimbandu joso, o divulu dya Ikalakalu dilondekesa ni kidi kyoso kwila, kitutena kubhanga o vondadi ya Jihova sé o kikwatekesu kya nzumbi ikôla. Kiki kima kyala ni valolo yavulu, kyenyiki, twatokala kusamba izuwa yoso mu kubhinga o nzumbi ikôla! (Luk. 11:13) Lelu twabhindamena dingi o nzumbi ikôla mu ukulu ndenge.

13. Mukonda dyahi twatokala kubhanga ni muxima woso o kikalakalu kya kuboka “katé ni ku maxokololo a jixi?”

13 Tundé mu kizuwa kyenyókyo o maxibulu a Jezú amateka kutendela dingi kyambote o kilombolwelu kya kizwelu kuboka “katé ni ku maxokololo a jixi.” Kala kitwamono mu kibatulu kyabhiti, o Jimbangi ja Jihova axikina o kitumu kya kuboka, mukonda ejiya kwila Nzambi wandala kuma o athu akwa jixi joso evwa o njimbu yambote ya Utuminu wê. (1 Ti. 2:3, 4) O kwila wene mubhanga nguzu mu kikalakalu kiki kibhulula mwenyu? Seku kikalakalu kitusangulukisa dingi, o kiki ndenge! Jihova wanda kubhana o nguzu iwabhindamena phala kubhanga o kikalakalu kiki. O divulu dya Ikalakalu dyandalondekesa o maukexilu utwatokala kukala nawu phala kuditunda kyambote.

14, 15. (a) Ihi yazwela o ji anju yalungu ni kuvutuka kwa Jezú, o izwelu yâ ilombolola ihi? (Tala we kulwiji.) (b) Mu ukexilu webhi Jezú wavutuka kala kyabande?

14 Kala ki twamono kudimatekenu dya kibatulu kiki, Jezú wabande ku dyulu katé kya lembwa o kumumona. Né kiki, o 11 ajipoxolo asuluka ni kutala ku matuta. Kudisukilu, kwamoneka anju jiyadi anga ambela o jipoxolo: “Enu mu akwa Ngalileya, mukonda dyahi-phe mwemana ni kutalela ku dyulu? O Jezú yú, a mwambata mwaxaxi kenu, wanda vutuka mu ukexilu kala ki mwa mumono kuya ku dyulu.” (Ika. 1:11) O kwila o izwelu ya ji anju yexile mulombolola kuma Jezú wejivutuka ni mukutu mu xitu, kala kyene mulonga jingeleja javulu? Kana. Mukonda dyahi twamba kiki?

15 O jianju jambe kwila Jezú wejivutuka mu ukexilu kala kyamumono kuya kudyulu. b Jezú wayi mu ukexilu webhi? Kyoso o jianju kyexile muzwela Jezú wabandele kyá, mu kiki o athu kejitena dingi kumumona. Mukithangana kyenyókyo kyexile muzwela, o jipoxolo ene ngó amono kwila, Jezú waxisa o ixi yu wexile mubanda kudyulu. Kyenyiki, Jezú weji vutuka wila kyabande. Kiki kyene kyabhiti. Lelu, o yó ejiya ilonga o Bibidya ene ngó atendela kwila Jezú wamutumina kyá kudyulu kala sobha. (Luk. 17:20) Twabhingi kutonginina o ima ilondekesa kwila Kidistu wamutumina kyá. Twatokala kwijidisa ku athu o ima yiyi phala natene kumona kwila twala mu izuwa isukidilaku.

“Londekesa se . . . nanyi wa musolo” (Ika. 1:13-26)

16-18. (a) Ihi itulonga o divulu dya Ikalakalu 1:13, 14, yalungu ni yônge ya Jikidistá? (b) Ihi itwadilongo mu phangu ya Madiya many’â Jezú? (c) Mukonda dyahi o yônge kima kyabetakota phala o Jikidistá lelu?

16 Mu yoso yiyi yabhiti, o jipoxolo “avutuka mu Jeluzaleme ni kusanguluka kwavulu.” (Luk. 24:52) O kwila ene akatula mbote mu kikwatekesu ni ilongesu ya abhana Kidistu? O divulu dya Ikalakalu kibatulu 1 jivelusu 13 ni 14, dizwela kwila o jipoxolo adyongeka “mu inzo yathandu,” tutena kudilonga ima yavulu yalungu ni yônge yexile mubhanga o jipoxolo. Mu thembu yoyo, ku Palestina ki kubhonzele kumona inzo yedi kala sabhalalu, yala ni maxikata bhukanga phala kubanda. O kwila o “inzo yathandu” yiyi, yexile mu inzo yotumbule mu divulu dya Ikalakalu 12:12, yatokalele kwa many’â Máluku? Se kyene mba kana, tutena kudyelela kwila kyexile kididi kyakondama phala o akayedi a Kidistu kutena kubhangamu o yônge. Maji nanyi dingi wexile mudyongeka bhobho ni ihi yexile mubhanga?

17 Ejiya kwila o yônge yiyi ki yexile ngó phala o jipoxolo, mba yônge ya mayala. “Sayi ahatu” kala Madiya many’â Jezú, exile we muya mu yônge yiyi. Yiyi yene o velusu yasukina mu Bibidya itumbula o dijina dya Madiya many’â Jezú. Mukonda dya kiki, tutena kuzwela kwila mwene kexile bhobho phala kusota fuma, maji ni kilendu wexile muya mu yônge kubheza Nzambi kumoxi ni jiphange jê mu nzumbi, mayala ni ahatu. Nange kyasangulukisa kyavulu Madiya kumona o twana twê tuwana, kudyongeka bhobho, kuma mu ukulu kexile akayedi a Jezú. (Mat. 13:55; Nzw. 7:5) O mayala yá akituka akayedi tunde mu ufwilu ni difukunukinu dya phange yâ, Jezú.—1 Ko. 15:7.

18 Tala we, se mukonda dyahi o jipoxolo adyongeka: “Ene oso anga akolokota mu kusamba.” (Ika. 1:14) Tunde mu ukulu kudyongeka kima kyabetakota mu ubhezelu wa Jikidistá. Etu tudyongeka phala kudiswinisa mudyetu, phala kutambula milongi ni itendelesu, o kyabeta dingi kota, tudyongeka phala kubheza o Tata yetu yadyulu Jihova kumoxi ni jiphange jetu. Jihova usanguluka kyavulu kyoso kitwimba mimbu ni kubhanga misambu, o kiki we kitubhanga kyambote. Kyenyiki, ki twatokala kufonga mu yônge yiyi, ituswinisa.—Jih. 10:24, 25.

19-21. (a) Ihi itwadilongo mu phangu ya Phetele ya kubatula o maka mu kilunga? (b) Mukonda dyahi Juda atokalele kumubhingana, ni ihi itwadilongo mu ukexilu wabatula o maka yá?

19 Mu kithangana kyenyókyo, o akayedi a Kidistu akexile ni maka adikota phala kubatula mu kilunga, poxolo Phetele mwene wadyangele mu kuzwela o maka. (Jivelusu 15-26) Kituswinisa kumona kwila, sumbala o poxolo Phetele waditunu o Ngana yê muveji jitatu, né kiki ki kwabhiti thembu yavulu mwene wakituka dingi muthu wakolo mu kixikanu. (Mál. 14:72) Etu enyoso tu akwa ituxi, twabhindamena o misoso kala yiyi phala kutulembalesa kwila Jihova “muthu wambote, u lenguluka kuloloka.”—Jisá. 86:5.

20 Phetele wamono kwila, Juda, o poxolo wasumbisa Jezú, atokalele kumubhingana. Maji nanyi weji mu bhingana? O poxolo ya ubhe watokalele kukala muthu wexile mukayedi wa Jezú mu ukunji wê ni kwila wamono we o difukunukinu dya Jezú. (Ika. 1:21, 22) Kiki kyalungu ni izwelu ya Jezú kyoso kyambe: “Enu mwa ngi kayela, mwanda xikama ku dikwinyi ni kiyadi kya yandu, phala kufundisa o kwinyi ni kiyadi kya miji ya Izalayele.” (Mat. 19:28) Sé phata Jihova wamesenene kwila o 12 kya jipoxolo akayela Jezú mu ukunji wê, ejibhanga we mbandu ya “kwinyi ni kiyadi kya matadi a kaboko” a Jeluzaleme ya Ubhe. (Dij. 21:2, 14) Nzambi wakwatekesa Phetele kutendela kwila o kikanenu kya kwila, “muthu wengi u mu bhingane mu kikalakalu kyê kya kafunga,” kyadikumbidila kwa Juda.—Jisá. 109:8.

21 Kyebhi ene kyeji sola? Mu kubhanga o kima kyakexile mubhanga mu ukulu, o kuta jisólote. (Jisa. 16:33) Mu kidi, yiyi yene o veji yasukina yatumbula o Bibidya o ukexilu yú. Ku pholo dya kwenda, o maxibulu a alundula o nzumbi ikôla, kiki kyabhangesa o ukexilu wa kuta jisólote kukala ukexilu wokulu, sé valolo. Tala se mukonda dyahi ene atele jisólote. O jipoxolo asambe: “Jihova, éye wejiya o mixima ya athu oso, londekesa se ku kiyadi kya mala yâ, nanyi wa musolo.” (Ika. 1:23, 24) Ene andalele kwila Jihova mwene watokalele kusola. Matiya, nange wabhangele mbandu ya 70 ajipoxolo a atumikisine kwa Jezú phala kuboka, mwene amusolo. Kyenyiki, Matiya wamateka kubhanga mbandu ya “kwinyi ni kiyadi kya jipoxolo.” cIka. 6:2.

22, 23. Mukonda dyahi twatokala kubelesela ni kutumaka yó ala kupholo dya kilunga?

22 O kima kiki kyabhiti, kitulembalesa o valolo ya kubhanga o ima mu ukexilu watokala bhukaxi ka mundu wa Nzambi. Katé lelu, mayala ala ni idifwa yambote ene mwasola phala kulanga o ilunga. O tufunga atokwesa kyambote o itumu ya Bibidya ilondekesa se kyebhi kyatokala kukala o muthu usidivila kala kafunga, ene asamba we mukubhinga o kikwatekesu kya nzumbi ikôla. Mukonda dya kiki, o jiphange mu kilunga amona o mayala yá kala a asolo bhukaxi ka nzumbi ikôla. Etu twatokala kusuluka mu kuxila ni kutumaka o itendelesu ya mayala yá atukala kupholo. Se tubhanga kiki twanda kwatekesa o kilunga kukala kididi kyakondama.—Jih. 13:17.

Etu twatokala kusuluka mu kuxila ni kutumaka o itendelesu ya jiphange atukala kupholo

23 Kyoso kyamono kwila Jezú amufukununa ni kulungulula ima mu kilunga, o maxibulu enyó aswinine kyavulu, exile polondo phala kudibhana ni ibhidi yejimoneka kupholo dya kwenda. O kibatulu kyakayela kyandazwela yalungu ni maka yá.

a Mu divulu dyê, Luka wamwixana “ngana Tiyófilu.” Kiki kibhangesa athu avulu kubanza kwila, mu kithangana kyenyókyo Tiyófilu wexile muthu wakexile ni ungana wavulu, maji kexile luwa Kidistá. (Luk. 1:3) Mu divulu dya Ikalakalu, Luka wamwixana ngó “Tiyófilu.” Sayi akwa kutokwesa amba kwila Tiyófilu wakituka Kidistá kyoso kyazubha kutanga o divulu dya Luka. Kuma wakitukile kyá Kidistá, Luka kamwixana dingi “ngana Tiyófilu,” maji umwixana kyá kala phang’yê mu nzumbi.

b Bhabha o Bibidya itumbula o kizwelu kya Ngeleku troʹpos, kilondekesa o ukexilu wejivutuka Jezú, kana o kifwa kyê mba pholo yê. Se o Bibidya yejizwela yalungu ni kifwa mba pholo ya Jezú, yejitumbula kizwelu kyengi mu Ngeleku, o kizwelu mor·pheʹ.

c Kupholo dya kwenda Phawulu amubhana o ujitu wakukala “poxolo phala o athu akwa jixi jengi.” (Lom. 11:13; 1 Ko. 15:4-8) Kuma mwene kakayela Jezú mu ukunji wê, katokalele kubhanga mbandu ku kwinyi ni kiyadi kya jipoxolo.