Ku bokona mu madisá

Ku bokona mu madisá

KIBATULU 9

“Nzambi ki Mukwa Katombo”

“Nzambi ki Mukwa Katombo”

O athu akwa jixi jengi evu o njimbu yambote

Adikatula mu divulu dya Ikalakalu 10:1–11:30

1-3. Kisumwa kyahi kyamono Phetele ni mukonda dyahi twabhingi kutendela o dilombolwelu dyê?

 WEXILE o muvu wa 36 K.K. Phetele wakexile kuthandu dya inzo mu mbanza ya Jope. O mbanza yiyi yexile ku mbandu ya musanza wa kalunga, kwabhitile kya izuwa tunde mwene kyexile mu dibhata dyodyo. Mu kukala kwenyoko mwene walondekesa kwila kexile ni katombo. O mukwa inzo wexile Ximá, mukwa kukalakala ni ibha, ki Jijudé joso eji xikina kukala mu inzo ya muthu wexile ni ufunu yu, a ne kiki Phetele wandadilonga disá dya katunda dya kwila Jihova ki mukwa katombo.

2 Kyoso kyexile mu samba Phetele wamono kisumwa. O kisumwa kyamono kyejibhangesa Jijudé joso kudiwana. Mwene wamono kima kyadifu ni dilasola dya dikota, kuthandu dya dilasola kwexile yama yofidise ku kijila, kwila katokalele ku idya. Phetele wevu dizwi dya mutangela phala kujibha ni kudya o yama, maji mwene wambe: kiluwa ngi dya kima kyayibha mba kyaxidi. O dizwi dya mu tangela mu lutatu, kwila “yazelesa Nzambi, kana ku izwela kwila yaxidi.” (Ika. 10:14-16) Phetele wadiwanene mukonda dya kisumwa maji kana mu kithangana kyavulu.

3 Ihi ilombolola o kisumwa kyamono Phetele? Kima kyambote kutendela o dilombolwelu dye mukonda dyene ditulonga kima kyalungu ni kyebhi Jihova kyamona o athu. Kuma tu Jikidistá jakidi kitutena kubhana umbangi walungu ni Utuminu wa Nzambi ku athu oso se tukamba ku amona kala kya amona Nzambi. Phala kutendela o dilombolwelu dya kisumwa kyamono Phetele tudilonge o ima yabhiti mu kithangana kyenyoko.

“Mwene wexile mudyondela Nzambi mu misambu ithangana yoso” (Ika. 10:1-8)

4, 5. Nanyi wexile Kolonelyu ni ihi yabhiti kyoso mwene kyexile mu samba?

4 Phetele kejidile kwila mu kizuwa kyabhitile, mu Sezaleya mwexile diyala amwixana Kolonelyu watambwile we kisumwa. O mbanza yiyi ya Sezaleya, yakexile kuthunda o dikanga tunde ku mbanza ya Jope dyexile dya 50 a jikilómetulu. Kolonelyu, kabhitangu wexile mutumina 100 ya masoladi akwa Loma. “Wexile mu bheza Nzambi.” b Mwene we wexile mutwameni wambote wa mwiji mukonda o mwiji wê woso exile mubheza Nzambi. Kolonelyu kexile mukwa ixi yengi waxikinine o ubhezelu wa Jijudé kana, maji wexile mukwa ixi yengi akambele kumusaya. Ne kiki wexile we mu kwatekesa kyavulu o Jijudé exile jingadyama, o diyala didi dyambote wexile “kudyondela Nzambi mu misambu ithangana yoso.”—Ika. 10:2.

5 Mu 15 dya ola Kolonelyu wexile mu samba kyoso kyamono o kisumwa, mu kisumwa o anju ya mutangela: “O misambu yé ni kikwatekesu ki wene mubhana ku jingadyama, kyabhixila kwa Nzambi kala dilembalelu.” (Ika. 10:4) Ni kitendelesu kya anju Kolonelyu watumu mayala phala kwixana poxolo Phetele. Kuma wexile mukwa ixi yengi akambele kumusaya Kolonelyu weji tambula ujitu, kanaku muthu wa utambwile mu kithangana kyenyoko. Kolonelyu weji tambula o njimbu ya kubhuluka.

6, 7. (a) Tanga musoso ulondekesa kwila Nzambi utambwijila o misambu ya athu amesena ku mwijiya. (b) Ihi itulonga o misoso yiyi?

6 O kwila lelu Nzambi utambwijila o misambu ya athu ala ni mixima yambote amesena kwijiya o kidi kyalungu ni mwene? Tala o phangu yiyi. Sayi muhatu watungu mu ixi ya Albânia watambula Mulangidi wexile mu zwela yalungu ni kusasa o twana. c Mwene wambe ku mbangi ya Jihova waphuphu ku dibhitu dyê: “Weji xikina se ngakutangele kwila ngexile mu samba kwa Nzambi mu ku mubhinga kikwatekesu phala kusasa o twana twami twa ahatu? Mwene wakutumikisa eye! O ima iwazwela yene o ima i ngabhindamene kwivwa!” O muhatu ni twana twê amateka kudilonga o Bibidya kupholo dya kwenda mwadi wê wamateka we kudilonga o Bibidya.

7 O kwila kiki kyabhiti ngó ni muhatu yo? Kana! Twene mukwivwa misoso yavulu yadifu kiki. O kiki kitulonga ihi? Kyadyanga, Jihova utambwijila o misambu ya athu ala ni mixima yambote amesena ku mwijiya. (1 Jis. 8:41-43; Jisá. 65:2) Kayadi, o ji anju jitukwatekesa mu kikalakalu kyakuboka.—Dij. 14:6, 7.

“Phetele wa diwanene” (Ika. 10:9-23a)

8, 9. Ihi yalondekesa o nzumbi ikola kwa Phetele, ni ihi yabhange mwene?

8 Kyoso o mayala a atumikisa kwala Kolonelyu kyabhixila mu inzo mwakexile Phetele, mwene wexile hanji mu banza mu dilombolwelu dya kisumwa kyamonene. (Ika. 10:17) Kyazubha kudituna lutatu kwila kejidya makudya ofidise mu Kijila, o kwila Phetele weji kala polondo phala kuya kumoxi ni mayala enyó, ni kubokona mu inzo ya muthu mukwa ixi yengi akambele kumusaya? O nzumbi ikôla yalondekesa kwa Phetele se yebhi yexile o vondadi ya Nzambi ku maka yá. Yene ya mwambela: “Talesa! Kweza kitatu kya mala a mu kusota. Balumuka, tuluka, uye nawu kumoxi. Kana kukala ni hele mukonda éme nga atumu.” (Ika. 10:19, 20) Sé phata o kisumwa kyamono Phetele kya yama yaxidi kyamukwatekesa kuxikina o kitendelesu kya ubhe kya nzumbi ikôla.

9 Mu kwijiya kwila Kolonelyu amutendelesa kwa Nzambi phala kutuma o mayala enyó na mutakane, “Phetele wa abokwesa m’onzo, yu wa azalela.” (Ika. 10:23a) O poxolo yoyo mukwa kubelesela, mu kithangana kyenyókyo wamateka kulungulula o ixinganeku yê phala ilunge ni vondadi ya Nzambi.

10. Kyebhi Jihova kyene mu kwendesa o mundu wê, ibhwidisu yebhi itwatokala kudibhanga?

10 Katé lelu Jihova wene mukwatekesa bhofelebhofele o mundu wê kutendela o ima. (Jisa. 4:18) Bhukaxi ka nzumbi ikôla mwene wene mukwendesa “o kimbadi kya fiyele kya dimuka.” (Mat. 24:45) Sayi bhabha bhukaxi ka kilunga atutangela kuma velusu imoxi ya Bibidya twa itendela mu ukexilu wa ubhe mba kima kyalunguluka mu kilunga kya Jihova. Etwenyoso twatokala kudibhwidisa: ‘Ihi ingibhanga kyoso ki ngitambula itendelesu ya ubhe yene mu tubhana Nzambi bhukaxi ka nzumbi ikôla? O kwila ngi ibelesela?’

Phetele “watumu kwa batizala” (Ika. 10:23b-48)

11, 12. Ihi yabhange Phetele kyoso kyabhixila ku Sezaleya, disá dyebhi dya dilongo mwene?

11 Kyoso Phetele kyamono o kisumwa, mu kizuwa kya kayela mwene ni divwa dya mayala, o mayala atatu a atumikisa kwala Kolonelyu ni “jiphange jisamanu,” Jijudé akwa Jope, ayi ku Sezaleya. (Ika. 11:12) Kyoso kyexile mu kingila Phetele, Kolonelyu “wa bhongolwele we o jindandu ni makamba mê akazola,” nange enyoso exile akwa jixi jengi akambele ku asaya. (Ika. 10:24) Kyabhixila mu dibhata dya Kolonelyu Phetele wabhange kima ka kifikile: Wabokona mu inzo ya diyala mukwa ixi yengi akambele kumusaya! Phetele wa atangela: “Enu mwejiya kyambote kwila, kikôla o Judé kukala kumoxi mba kudibunda ni muthu mukwa ixi yengi. Maji Nzambi wa ngi londekesa kuma, ki nga tokala kwixana muthu woso-woso kwila, wayibha mba waxidi.” (Ika. 10:28) Mu kithangana kyenyókyo Phetele watendela kyá kwila Jihova wamubhele o kisumwa kyokyo phala kumulonga disá dyakatunda ki dyalungu ngó ni kudya kana, mwene katokalele “kwixana muthu woso-woso” né mwene mukwa ixi yengi kamusayele kala “wayibha mba waxidi.”

“Kolonelyu wexile kyá mwa kingila, mwene wa bhongolwele we o jindandu ni makamba mê akazola.”—Ikalakalu 10:24

12 Athu avulu akwa mixima yambote exile mukingila Phetele. Kolonelyu wambe: “Etu enyoso twala kyá bhabha bhu pholo ya Nzambi, phala kwívwa o maka oso a kutumina Jihova kututudila.” (Ika. 10:33) Sé phata weji sanguluka kyavulu se muthu mukwa muxima wambote ukwambela o izwelu yiyi! Phetele wamateka o diskulusu dyê ni izwelu yiyi yafwama: “Kindala ngimona kwila Nzambi ki mukwa katombo, maji mu jixi joso mwene uxikina woso u mukala ni wôma, anga ubhanga o ima yayuka.” (Ika. 10:34, 35) Phetele wadilongo disá dya kwila Nzambi kabhana valolo ku athu mukonda dya kikonda kyá, o ixi mwa avwalela mba kidifwa kyengi kya kanga. Mu kusuluka Phetele wabhana umbangi ku athu walungu ni ukunji, ufwilu ni difukunukinu dya Jezú.

13, 14. (a) Mukonda dyahi twamba kuma kyoso Kolonelyu ni athu akwa jixi jengi akambele ku asaya kyakituka Jikidistá, kyexile kima kyakatunda? (b) Mukonda dyahi kitutokala kufundisa o athu mukonda dya kikonda kyâ?

13 Mu kithangana kyenyókyo kya bhiti kima ka kifikile: “Kyoso Phetele kyakexile hanji muzwela o ima yiyi, o nzumbi ikôla yatulukila kuthandu dya athu oso akexile mu kwívwa o maka.” (Ika. 10:44, 45) Mu Mikanda Ikôla o musoso yú wene ngó o musoso ulondekesa kwila o athu atambula o nzumbi ikôla ande dya kwabatizala. Mu kulondekesa kwila kiki kyexile o kijimbwete kya kuma Nzambi wa axikina, Phetele watumu kubatizala o athu enyó akwa jixi jengi. (Ika. 10:48) Kuma o athu enyó akwa jixi jengi akambele ku asaya axikina Ngana ku muvu wa 36 K.K. kyokyo kyalondekesa kwila kyexile o kithangana kyasukina kya Nzambi kutalatala o Jijudé kala o mundu wê wosole. (Dan. 9:24-27) Mu kutwamenena o jipoxolo, mu kithangana kyenyókyo Phetele wakalakala ni sabhi yakatatu, ‘o sabhi ya sukina ya Utuminu.’ (Mat. 16:19) O sabhi yoyo yajikula o dibhitu phala o athu akwa jixi jengi akambele ku asaya na tene kukituka Jikidistá a undu ni nzumbi ikôla. 

14 Kuma tu aboki a njimbu ya utuminu, twejiya kwila “Nzambi kene ni katombo.” (Lom. 2:11) “Mwene wamesena kwila, athu a maukexilu oso abhuluke.” (1 Ti. 2:4) Mukonda dya kiki ki tutokala kufundisa o athu mukonda dya kikonda kyâ. O kikalakalu kyetu o kuboka o njimbu ya Utuminu wa Nzambi, kiki kyalungu ni kubokela o athu oso, akwa kikonda kyoso, akwa jixi joso ni akwa jingeleja joso.

Ene “kazwela dingi kima, aximana Nzambi”(Ika. 11:1-18)

15, 16. Mukonda dyahi sayi Jikidistá Jijudé azoko ni Phetele, maji kyebhi mwene kya jimbulula o maka enyá?

15 Phetele wayi ku Jeluzaleme kujimbulula o maka abhiti. Nange ande dya mwene kubhixila kwenyoko, o jiphange evu kyá kwila “o athu akwa jixi jengi axikina we o mak’â Nzambi.” Kyoso Phetele kyabhixila mu Jeluzaleme, o athu a mesenene kwila akwa jixi jengi a a saya we, a mateka kuzoka-n’ê. Ene exile ni njinda yavulu mukonda mwene “wabokona mu inzo ya athu ka asaye, wadi nawu kumoxi.” (Ika. 11:1-3) O maka ko kwila yo atokala mu ixi yengi akituka akayedi a Kidistu. Maji o maxibulu Jijudé exile mu jijidika o athu akwa jixi jengi phala natene kubelesela o Kijila kyalungu ni kusaya, phala o ubhezelu wâ a uxikine kwa Jihova. Kyenyiki tumona kwila sayi maxibulu a Jijudé kya abhonzele kyavulu kuxikina kwila o Jijudé kabhingile dingi kubelesela o Kijila kya Mozé.

16 Kyebhi Phetele kyajimbulula o maka yá? Kala kilondekesa Ikalakalu 11:4-16 mwene watumbula ima iwana yalondekesa kwila Nzambi mwene wamukwatekesa: (1) O kisumwa kyamono (Jivelusu 4-10); (2) O kitendelesu kya tambwile ku nzumbi ikôla (Jivelusu 11, 12); (3) O kwijiya kwila sayi anju yakundu Kolonelyu (Jivelusu 13, 14); ni (4) O kwijiya kwila o athu akwa jixi jengi akambele ku asaya a alundula o nzumbi ikôla. (Jivelusu 5, 16) Phetele wasuku ni kibhwidisu kyabhangesa athu avulu kuzubha o jiphata: “Kyenyiki, se Nzambi wa abhana we o ujitu watubhele nawu, etu twaxikina Ngana Jezú Kidistu, éme nanyi phala kufidisa Nzambi?”—Ika. 11:17.

17, 18. (a) Ihi yejisola o Jikidistá Jijudé kyoso kyevu o umbangi wa Phetele? (b) Mukonda dyahi lelu kutena kubhonza kukala ni muxima umoxi mu kilunga kya Jihova? Ibhwidisu yebhi itwatokala kudibhanga?

17 O umbangi wa Phetele wabhangesa o Jikidistá jojo kusola kima kyakatunda. O kwila ene keji londekesa katombo ni kuxikina o athu a abatizala sumbala akambe ku asaya? O kwila eji ku atambulula kala jiphange jâ? O Bibidya yamba: “Kyoso ene [o jipoxolo ni Jikidistá Jijudé] kyevu o ima yiyi, kazwela dingi kima, aximana Nzambi, ya ambe: ‘Nzambi wamesena we kwila, athu akwa jixi jengi adyela o ituxi yâ, n’a tambule o mwenyu.’” (Ika. 11:18) Kiki kyakwatekesa o kilunga kukala ni muxima umoxi.

18 Lelu kutena kubhonza kukala ni muxima umoxi mu kilunga, mukonda o abhezi akidi a Jihova “atundu mu jixi joso, ku miji yoso, ku madyembu moso, ni ku madimi moso.” (Dij. 7:9) Lelu mu kilunga kya jiselevende ja Jihova tusangamu jingadyama, jimvwama, athu akwa madyembu moso, akwa jixi joso. Twabhingi kudibhwidisa: ‘O kwila ngakatula kyá ku muxima wami o ukexilu woso wa katombo? O katombo, o kuzokela o ixi, o ima yiyi yene mubhangesa o athu ku mundu kuditungula, o kwila ngala polondo phala ki ngehele kwila o ima yiyi ingifunyise mu ukexilu u ngene mutalatala o jiphange jami mu nzumbi?’ Lembalala yabhiti ni Phetele mivu kupholo tunde o kithangana akwa jixi jengi akambele ku asaya kyakituka Jikidistá. Mukonda dya kwehela o katombo ka athu engi kumufunyisa, mwene “wa disondolola ku athu” akwa jixi jengi ka asayele, mukonda dya kiki poxolo Phawulu wamubazela. (Nga. 2:11-14) Kyenyikiphe twatokala kudilanga ku mubhetu wa kulondekesa o katombo.

“Athu avulu axikana, ya akituka maxibulu a Ngana” (Ika. 11:19-26a)

19. O Jikidistá Jijudé ku Andiyokiya, amateka kubokela ananyi? Ihi yabhiti?

19 O kwila o maxibulu a Jezú amateka kubokela o athu akwa jixi jengi akambele ku asaya? Tala ihi yabhiti kupholo dya kwenda mu mbanza ya Andiyokiya ya Sídya. d Mu mbanza yiyi mwexile Jijudé javulu, o Jijudé ni akwa jixi jengi exile mudibhana kyambote. Kyenyiki o mbanza ya Andiyokiya kyexile kididi kyambote phala kubokela o athu akwa jixi jengi akambele ku asaya. Mu mbanza yiyi sayi Jikidistá Jijudé amateka kuboka o njimbu yambote ku ‘athu exile muzwela o dimi dya Ngeleku.’ (Ika. 11:20) Ene kexile ngó mubokela o Jijudé exile muzwela o dimi dya Ngeleku, maji exile we mubokela o athu akwa jixi jengi akambele ku asaya. Jihova wabesowala o kikalakalu kiki anga “athu avulu axikana, ya akituka maxibulu a Ngana.”—Ika. 11:21.

20, 21. Kyebhi Balanabé kyalondekesa o kulenduka ni kyebhi kitutena kukayela o phangu yê mu ukunji wetu?

20 Phala kulanga o kikalakalu mu mbanza ya Andiyokiya, o kilunga mu Jeluzaleme kyatumikisaku Balanabé. Mu mbanza yiyi athu avulu amesenene kwivwa o njimbu yambote. Maji Balanabé kejitena kulanga o kikalakalu ubheka wê. Sawulu wexile o muthu wabetele kota, wejitena kukwatekesa Balanabé. Ku pholo dya kwenda, Sawúlu wakituka poxolo phala akwa jixi jengi. (Ika. 9:15; Lom. 1:5) O kwila Balanabé wamono Sawúlu kala nguma yê? Kana, mwene walendukile. Wayi mu mbanza ya Tálusu kusota Sawúlu, phala kiyadi kyâ alange o kikalakalu kwenyóko. Ene abhiti muvu wa muvimba mu kukolesa o kixikanu kya maxibulu mu kilunga kya mbanza yenyoyo.—Ika. 11:22-26a.

21 Mu kikalakalu kyakuboka kyebhi kitutena kulondekesa o kulenduka? O kulenduka kulombolola kwijiya bhwasuku o nguzu yetu. Etwenyoso kala muthu wala ni uhete wê. Mu kifika sayi athu ki kyabhonzo kubhana umbangi kyoso ki kumoneka kithangana mba kuboka nzo ni inzo. Maji kutena kwabhonza kukunda dingi o athu ni kumateka kwalonga o Bibidya. Se wamono kwila wabhingi kubandekesa o uhete wé mu ukexilu umoxi wa ukunji wetu, mukonda dyahi kubhingi kikwatekesu? O kubhanga kiki, kwanda kukwatekesa kuditunda dingi kyambote mu ukunji ni kusanguluka dingi.—1 Ko. 9:26.

“O maxibulu asolo kutumikisa ima phala kukwatekesa o jiphange” (Ika. 11:26b-30)

22, 23. Kyebhi o jiphange mu Andiyokiya kya londekesa o henda ya kidi? Kyebhi o mundu wa Nzambi lelu kyene mu kayela o phangu yâ?

22 Mu Andiyokiya “mwéne mwa dyangele kwixana o maxibulu a Jezú mu dijina dya Jikidistá, kala kya tendelesa Nzambi.” (Ika. 11:26b) O dijina didi dyoxikine kwala Nzambi dilondekesa kyambote o kikalakalu kyene mubhanga yo ene mu kayela o wendelu wa Kidistu. Kyoso o athu akwa jixi jengi kyakituka Jikidistá, o kwila o Jijudé ni yo akambele ku asaya akituka Jikidistá, exile mudimona kala jiphange? Tala ihi yabhiti ku muvu wa 46 K.K. e kyoso kwexile nzala. Mu ukulu o nzala yexile mutalesa hadi yavulu ku jingadyama kexile ni kitadi né kudya kwobhake. Nange Jikidistá javulu Jijudé atungile mu Judeya exile jingadyama, kyenyiki mu kithangana kya nzala, eji bhindamena kudya. Mu kwijiya o kibhindamu kyokyo o jiphange mu Andiyokiya kumoxi ni Jikidistá akwa jixi jengi ka asayele, atumikisa “ima phala kukwatekesa o jiphange mu Judeya.” (Ika. 11:29) Kyokyo kyexile kilondekesu kyadikota kya henda ya Jikidistá!

23 Kyene kimoxi we ni mundu wa Nzambi lelu. Kyoso ki twejiya kwila o jiphange jetu mu ixi yetu mba mu ixi yengi abhindamena kikwatekesu, tu akwatekesa ni muxima woso. Ni lusolo, o ibuka ya jifiliyale asokejeka tu ibuka phala kulanga o ibhindamu ya jiphange abhiti mu mavuwa kala kalemba mba itungutu ya ixi. O nguzu yoso itubhanga phala kukwatekesa o jiphange jetu ilondekesa kwila tu jiphange mu kidi.—Nzw. 13:34, 35; 1 Nz. 3:17.

24. Kyebhi kitutena kulondekesa kwila tuxinganeka kyavulu ku kisumwa kyamono Phetele?

24 Etu tu Jikidistá tutena kukatula mbote ku kisumwa kyamono Phetele ku inzo yathandu ku mbanza ya Jope ku hama ya dyanga. Tubheza Nzambi wakambe katombo, mwene wandala kwila tuboka yalungu ni Utuminu wê. O kikalakalu kiki kyalungu ni kubokela akwa jixi joso, ambundu ni mindele, jimvwama ni jingadyama. Kyenyiki tukalyenu polondo phala kubokela yo amesena kwivwa o njimbu yambote.—Lom. 10:11-13.

Kyoso o jiphange jetu kyabhindamena kikwatekesu, tu akwatekesa ni muxima woso

a Sayi Jijudé akexile muxongwena akwa kukalakala ni ibha mukonda o ikalakalu ya yexile mu abhangesa kukalakala ni ibha ni ifuba ya yama, ene we exile mukalakala ni ima yakamukwa yaxidi. O akalakadi ya katokalele kuya mu tembulu, o dikanga dya ididi mwakexile mukalakala dyatokala kukala 22 kya jimetulu tunde ku mbanza. Nange mukonda dya kiki o inzo ya Ximá yakexile “bhu mbandu ya musanza wa kalunga.”—Ika. 10:6.

b Tala o kaxa “ Kolonelyu ni masoladi akwa Loma.”

c O muhatu watange o milongi ni dyambu Conselhos confiáveis para criar filhos,” yala mu Mulangidi wa 1.o Novembro de 2006, mu mafwe 4 ndu 7.

d Tala o kaxa “ Andiyokiya ya Sídya,” mu difwe 81.

e O mukwa musoso Judé amwixana Josefo wambe kwila “o nzala yadikota” yabhiti mu kithangana kya Sobha Kilawudyu (41-54 K.K.).