Ku bokona mu madisá

Ku bokona mu madisá

KIBATULU 7

Filipe Waboko “o Njimbu Yambote Yalungu ni Jezú”

Filipe Waboko “o Njimbu Yambote Yalungu ni Jezú”

Filipe ubhana phangu yambote kala mukunji

Adikatula mu divulu dya Ikalakalu 8:4-40

1, 2. Ihi yabhiti kyoso o maxibulu a Kidistu kyadimwange mukonda dya izukutisu?

 O JIPOXOLO exile mwazukutisa kyavulu, mu kyenyiki o Bibidya yamba: “Sawúlu wamateka kuzukutisa o kilunga.” (Ika. 8:3) O izwelu yiyi mu dimi dya Ngeleku ilombolola kwila, o jiphange exile mwazukutisa ni kwabeta kyavulu. O maxibulu alenge, sayi athu afikile kwila Sawúlu wejiditunda kyambote mu kuzubha o ubhezelu wa Jikidistá. Maji mu kubhangesa o Jikidistá kudimwanga kwabhiti kima kakifikile. Kima kyahi?

2 O maxibulu adimwange akexile muboka o njimbu yambote “mu ididi mwakexile muya.” (Ika. 8:4) Tala o kima kyabhiti. O athu afikile kwila, o izukutisu yejibhangesa o maxibulu a Kidistu kweha o kuboka o njimbu yambote, maji yabhangesa o njimbu yiyi kudimwanga dingi! Sumbala ki kyene o kima kyamesenene o athu exile muzukutisa o maxibulu a Kidistu, maji mu kubhangesa o maxibulu kudimwanga, ene akwatakesa o njimbu ya Nzambi kubhixila ku maxokololo. Kala kitwandamona, kiki kyene mubhita we mu izuwa yetu.

“O athu a mwanganene” (Ika. 8:4-8)

3. (a) Nanyi wexile Filipe? (b) Mukonda dyahi athu avulu mu mbanza ya Samadiya kevwile luwa o njimbu yambote? (c) Ihi yakanene Jezú kwila yejibhita mu mbanza yenyoyo?

3 Filipe wexile mwaxaxi ka “athu a mwanganene.” a (Ika. 8:4; tala o kaxa “‘ O mukunji’ Filipe”, mu difwe 59.) Mwene wayi ku Samadiya. Athu avulu mu mbanza yiyi kevwile hanji o njimbu yambote, mukonda sayi kizuwa Jezú wabhele o kitendelesu kiki ku jipoxolo jê: “Ki mu bokone mu jimbanza ja akwa Samádya; maji kikale-phe muya ku jimbudi ja jimbidila ja dibhata dya Izalayele.” (Mat. 10:5, 6) Maji Jezú wejidile kwila, mu kithangana kyatokala akwa Samádya ejikwabokela o njimbu yambote, mukonda ande dya kubanda ku dyulu wambe: “Mwanda . . . kukala mu jimbangi jami mu Jeluzaleme, mu Judeya yoso, mu Samadiya, katé ni ku maxokololo a jixi.”—Ika. 1:8.

4. Kyebhi o akwa Samadiya kyatambwile o njimbu ya atudile Filipe, ni ihi ya aswinisa kubhanga kiki?

4 Filipe wamono kwila o athu ku Samadiya edile kala ‘o idima yabhile kyá, yexile polondo phala ku ibhongolola.’ (Nzw. 4:35) Phala o athu atungile kwenyoko, o njimbu yê yedile kala kilembeketa mu kikangalakata, mukonda o Jijudé kexile mudibhana kyambote ni akwa Samadiya, avulu mudyâ akexile mutalatala kyayibha o akwa Samadiya. Maji o akwa Samadiya amono kwila o njimbu yambote ya Utuminu wa Nzambi ki yexile mubhanga katombo ku athu, ki yadifwanganene ni ilongesu ya Jifalizewu. Mu kubhana umbangi ku athu oso ku Samadiya, Filipe walondekesa kwila kamufunyisa ku katombo kexile mulondekesa o Jijudé ku akwa Samadiya. Mukonda dya kiki, kitudiwana mu kutanga kwila mundu wavulu akwa Samadiya akexile “mu kwívwa Filipe, ni ku mubhana mátwi.”—Ika. 8:6.  

5-7. Bhana phangu ilondekesa kwila o izukutisu yakwatekesa kumwanganesa o njimbu yambote.

5 Kala kyabhiti mu izuwa ya jipoxolo, lelu o jinguma jetu ene mutuzukutisa we, maji né kiki o mundu wa Nzambi kene mu kweha kuboka o njimbu yambote. Mu ithangana yoso kya ajijidika kutunda mu kididi kimoxi phala kuya mu kididi kyengi, mba kyoso kya ata mu kaleya, kiki kyene mwakwatekesa kwambata o njimbu yambote ku athu ala mu ididi yiyi. Mu kifika, mu Ita ya Kayadi Yabhiti ku Mundu Woso o Jimbangi ja Jihova akexile mu ididi exile mwajijidika ku Jinazi phala kubhanga ikalakalu yabhonzo kyavulu. Sayi Judé wejidile o Jimbangi ja Jihova mu kididi kiki wambe: “O nguzu yalondekesa o jipelezu Jimbangi ja Jihova, ya ngilondekesa kwila o kixikanu kyâ kya kidi mwene, kyatundu mu Bibidya. Mukonda dya kiki, ngakituka we ngi Mbangi ya Jihova.”

6 Sayi bhabha katé mwene o athu atuzukutisa kyoso kya abhana umbangi axikina o njimbu ya Bibidya. Mu kifika, tala o phangu ya phangyetu manu Franz Desch. Kyoso kyamutumikisa mu kididi kyabhana ikalakalu yabhonzo ku athu, mu mbanza ya Gusen, ku ixi ya Áustria, mwene walongo o Bibidya ku xiku dya ngoji. Mivu kupholo asanguluka kyavulu kyoso kyadisange mu kyônge kya dikota kya Jimbangi ja Jihova. Mu kithangana kyenyokyo, kiyadi kyâ exile aboki a njimbu yambote!

7 Kima kyadifwangana ni kiki kyabhiti ni Jikidistá kyoso kya azukutisa anga alengela mu ixi yengi. Mu kifika ku mivu ya 70, o Jimbangi ja Jihova ku Malaui a azukutisa anga alengela mu ixi ya Moçambique, kwenyoko amateka kuboka o njimbu yambote. Né mwene kwamoneka kizukutisu kyavulu mu ixi ya Moçambique, maji o kikalakalu kyetu kya kuboka ki kyasuku. Phangyetu manu Francisco Coana wambe: “Mu kidi avulu mudyetu atuzukutisa atute mu kayela muveji javulu, mukonda dya kuboka o njimbu yambote. Maji mu kumona kwila athu avulu axikinine o njimbu yambote, twadyelele kwila Nzambi watukwatekesa kala kya kwatekesele o Jikidistá mu hama yadyanga.”

8. Kuma o athu ene mulenga o ita ni wadyama, kiki kikwatekesa kyebhi o kikalakalu kya kuboka?

8 O Jikidistá jakidi ka dibandekesa ngó mu jixi jakamukwa mukonda dya izukutisu. Mivu kudima, o maka a jinguvulu ni a isangela ya wenji abhangesa o Jimbangi ja Jihova kuboka o njimbu yambote ya Utuminu wa Nzambi ku athu akwa jixi javulu, azwela madimi avulu. Amoxi atungile mu jixi mwakexile ita yavulu, amukwa atungile mu jixi mwavulu o wadyama alengela mu jixi jamukwa anga amateka kudilonga o Bibidya. O athu alenge o ita mba o wadyama kyaya mu jixi ja mukwa, atena kudilonga o kidi kya Bibidya. O kwila eye wene mubhanga nguzu phala kubokela o athu a jixi joso, miji yoso, madyembu ni madimi moso atungu mu mbambe yé?—Dij. 7:9.

“Ngi bhanyenu we o kutena kuku” (Ika. 8:9-25)

“Kyoso Ximá kyamono kwila, o athu akexile mutambula o nzumbi ikôla mu kwatula o maku kuthandu dyâ ku jipoxolo, mwene wabhana kitadi ku jipoxolo.”—Ika. 8:18

9. Nanyi wexile Ximá, ni ihi yamubhangesa kuzukama kwa Filipe?

9 Filipe wabhange madiwanu avulu mu Samadiya. Mu kifika mwene wasake inema, wakaye madimonyo ku athu. (Ika. 8:6-8) Maji sayi diyala wadiwanene kyavulu ni kutena kwa Filipe kwa kubhanga madiwanu. O diyala didi amwixana Ximá, wexile mubhanga ima ya wanga, amuxila kyavulu kwala o athu. Ene akexile muzwela kiki yalungu ni mwene: “O diyala didi dyala ni kutena kwa dikota kwa Nzambi.” Maji mu kithangana kyenyókyo Ximá wexile mumona ni mesu mê o kutena kwa kidi kwa Nzambi, bhukaxi ka madiwanu exile mubhanga Filipe. Anga mwene wakituka dixibulu dya Kidistu. (Ika. 8:9-13) Maji kupholo dya kwenda kwabhiti kima kyalondekesa se ihi yexile ku muxima wê. Kima kyahi?

10. (a) Ihi yabhange poxolo Phetele ni Nzwá mu mbanza ya Samadiya? (b) Ihi yabhange Ximá mu kumona o jipoxolo kuta o maku mâ ku maxibulu a ubhe?

10 Kyoso o jipoxolo kyejidile kwila o kikalakalu kya kuboka ku Samadya kyexile mudibandekesa, atumikisaku Phetele ni Nzwá. (Tala o kaxa “ Phetele ukalakala ni ‘jisabhi ja Utuminu’ ja tambwile,” mu difwe 62.) Mu kubhixilaku, Phetele ni Nzwá ate lukwaku ku maxibulu a ubhe, o maxibulu enyá atambula o nzumbi ikôla. b Kyoso Ximá kyamono kiki wadiwana, wambe ku jipoxolo: “Ngi bhanyenu we o kutena kuku, phala woso ngi mu tula o maku kuthandu dyê atambule we o nzumbi Ikôla.” Ximá wamesenene kufuta kitadi phala kutambula o ujitu yu wa Nzambi!—Ika. 8:14-19.

11. Poxolo Phetele watangela Ximá phala kubhanga ihi? Ihi yabhange Ximá?

11 Ni kuswina kwoso poxolo Phetele wambe kwa Ximá: “Fwila ni kitadi kyé kya phalata, mukonda eye wabanze kwila weji tena kusumba ni kitadi o ujitu wabhana Nzambi mu kingoho. Eye ki watokala kutambula o ujitu yú, mukonda bhu pholo ya Nzambi, eye wala ni muxima wayibha.” Kyenyiki Phetele watendelesa Ximá phala kudyela ni kusamba mu kubhinga muloloki. Phetele wa mwambela: “Dyondela Jihova, nange mwene uloloka o kituxi kyala ku muxima wé.” Ximá kexile muthu wayibha, wamesenene kubhanga o kima kyatokala, maji mu kithangana kyenyókyo mwene wehela o jihanji jayibha kukala ku muxima wê. Kyenyiki Ximá wadyondela o jipoxolo: “Ngi dyondelenu kwa Jihova, phala o ima yoso i mwazwela, ki ize kokwami.”—Ika. 8:20-24.

12. Ihi yene mu bhanga o akwa jingeleja mu kithangana kya kusola o jingana jâ?

12 O kibazelu kyabhana Phetele kwa Ximá kidimuna o Jikidistá lelu ku maka alungu ni kusumba mba kusumbisa mawujitu mu kilunga. O misoso ku mundu ilondekesa kwila o maka yá ene mubhita kyavulu mu jingeleja ja makutu. Sayi divulu ditanga o ima yene mubhita ku mundu dyambe: “O muthu udilonga o misoso ya mundu kyoso kyatokwesa kyebhi kyene musola o jipapa mu ngeleja, mwene wandamona kwila akwa jingeleja ene mu sumba ni kusumbisa kididi kya ungana mu kithangana kiki, ene abhanga kiki sé jisonyi ni bhu pholo ya mundu.”

13. Kyebhi o Jikidistá jakidi kyatokala kudilanga ku kituxi kya kusumba ni kusumbisa o mawujitu?

13 O Jikidistá jakidi atokala kulenga o kituxi kya kusumba mba kusumbisa o mawujitu. Ene katokala kubhomba o mixima ya jiphange ala kupholo mu kwabhana kima mba kwa ximana kyavulu phala kutambula mawujitu. Ku mbandu yengi, o jiphange ala kupholo mu kilunga ala ni ungana wa kubhana mawujitu ku athu, atokala kudilanga phala kazole dingi o jimvwama. Se kabhange kiki andalondekesa kwila amusumbisa o mawujitu. Mu kidi o jiselevende joso ja Nzambi jatokala ‘kuditulula’ ni kulondekesa kwila o athu mu kilunga atambula o mawujitu bhukaxi ka nzumbi ikola ya Jihova. (Luk. 9:48) Mu kilunga kya Nzambi ki mwala kididi phala o athu asota kudifumanesa.—Jisa. 25:27.

“Wamutendela o ima i wamutanga?” (Ika. 8:26-40)

14, 15. (a) Nanyi wexile o mutwameni mukwa Itiyopya, ni kyebhi Filipe kyamusange? (b) Kyebhi o mutwameni mukwa Itiyopya kyatambula o njimbu ya Filipe? Mukonda dyahi twamba kuma mwene wejidile kwila atokalele kumubatizala? (Tala kulwiji.)

14 O anju ya Jihova yatendelesa Filipe phala kwenda mu kikoka kikulumuka ku Jeluzaleme kate ku Ngaza. Se Filipe wexile mu dibhwidisa se mukonda dyahi amutumu kuya koko, wejidile kyá o kitambwijilu kyoso kyadisange ni mutwameni mukwa Itiyopya “wakexile mutanga ni dízwi dya swina o divulu dya polofeta Izaya.” (Tala o kaxa “ O mutwameni mukwa Itiyopya?” mu difwe 63.) O nzumbi ikola ya Jihova yendesa Filipe phala mwene kuzukama ku dikalu kwakexile o diyala dyodyo. Mu kulenga kumbandu ya dikalu webhwidisa o diyala mukwa Itiyopya: “Wa mutendela o ima i wamutanga?” O mutwameni mukwa Itiyopya wa mutambwijila: “Mu kidi, ngi tendela kyebhi se ki kwala muthu phala ku ngi lombolwela-yu?”—Ika. 8:26-31.

15 O diyala mukwa Itiyopya wexana Filipe phala kubokona ku dikalu. Xinganeka o kusanguluka kwexile naku kyoso kyexile muzwela! Mu mivu yavulu o mutwameni mukwa Itiyopya kejidile se o kizwelu “mbudi” kyotumbule mu ikanenu ya Izaya, kyexile muzwela yalungu ni nanyi. (Iza. 53:1-12) Maji kyoso kyexile mu kwenda njila, Filipe wamujimbulwila kwila o kikanenu kiki kyadikumbidila kwa Jezú Kidistu. Kala kyabhiti ni athu amukwa a abatizala mu Pendekoxi ya 33 K.K., o mutwameni mukwa Itiyopya, waxikinine kya o ubhezelu wa Jijudé, wejidile kyambote o kima kyatokalele kubhanga. Mwene wambe kwa Filipe: “Talesa, bhabha bhwala menya! Kima kyahi ki ngi fidisa ku ngi batizala?” Sé kulaleka Filipe wabatizala o mutwameni mukwa Itiyopya. c (Tala o kaxa “ Batizu mu ‘menya.’”) Anga Filipe watambula kikalakalu kya ubhe mu mbanza ya Asdode, mwene wasuluka mu kuboka o njimbu yambote.—Ika. 8:32-40.

16, 17. Ihi ilondekesa kwila o jianju ja muboka we lelu?

16 Lelu o Jikidistá jakidi ala ni ujitu wakuboka o njimbu yambote kala kyabhangele Filipe. Muveji javulu, ene mutula o njimbu ya Utuminu ku athu asanga kyoso kya mukwenda njila, sayi bhabha tumona kwila o kudisanga ni muthu wamesena kyavulu kwijiya Nzambi, ki kima kibhita mu kingoho. Kiki kidi, mukonda o Bibidya ilondekesa kwila o jianju jamukwendesa o kikalakalu kya kuboka phala o njimbu yiyi ibhixile ku athu atokala “ku ifuxi yoso, mu miji yoso, mu madimi moso ni mu madyembu moso.” (Dij. 14:6) O kitendelesu kya kuboka o njimbu yambote kyamukumbidila o izwelu yambe ngana yetu Jezú. Mu kifika kyê kya jimbundu ja yangu ni ja tiliku, Jezú wambe kwila mu kithangana kya kubhongolola kyene o kithangana kya dizubhilu dya mundu, “o abhongolodi” eji kala o “jianju.” Jezú wambe we kwila, mwene ni jianju eji katula “mu Utuminu wê o ima yoso ibhangesa kudibhala, ni yó abhanga o ima yazembe Nzambi.” (Mat. 13:37-41) Jihova weji bheka athu mu kilunga kyê, o athu enyá eji kwabhongolola kwala o jianju. Ananyi o athu enyá? Yó ala ni kidyelelu kya kutumina ku dyulu ni Jezú, ni “mundu wavulu” wa “jimbudi jamukwa.”—Dij. 7:9; Nzw. 6:44, 65; 10:16.

17 Kiki kidi, mukonda mu ukunji wetu tusanga athu ene muzwela kwila akexile mu samba kwa Nzambi mu kubhinga kikwatekesu mu nzumbi. Tala ihi yabhiti ni aboki ayadi akexile muboka ni mona ndenge. Kyoso ene kyamesenene kyá kuzubha kuboka mu kamene kenyokyo, o mona ndenge wandalele hanji kuzwela ni muthu mu inzo yakayela. Ubheka wê wayi muphupa ku dibhitu! Kyamono kwila sayi mama wajikula o dibhitu, o aboki ayadi azukama ku dibhitu anga amateka kuzwela nê. O mama wa atangela kwila wazubhile kusamba kwa Nzambi mu kumubhinga muthu phala ku mukunda na mukwatekese kutendela o Bibidya. Enyoso adiwana, o mama waxikina kudilonga o Bibidya.

“Nzambi eme ki ngakwijiyami, maji se wamungivwa, ngakudyondo ngikwatekese!”

18. Mukonda dyahi twatokala kubhana valolo yavulu mu kikalakalu kya kuboka?

18 Kuma watokala mu kilunga kya Jihova, eye wala ni ujitu wa dikota wakukalakala kumoxi ni jianju mu kikalakalu kyonene, o kikalakalu kya kuboka. Suluka mu kubhana valolo ku ujitu yú. Mu kukolokota mu kubhanga nguzu, eye wandasanguluka kyavulu kyoso kiwandaya ni kuboka “o njimbu yambote yalungu ni Jezú.”—Ika. 8:35.

a O Filipe amumutumbula bhabha, ki poxolo Filipe kana, maji o Filipe amutumbula mu Kibatulu 5 kya divulu didi, wakexile mwaxaxi ka “sambwadi dya mayala ala ni ukexilu wambote,” atambula o kikalakalu kya kuwana o kudya ku atudi mu Jeluzaleme, kikale yó akexile mu zwela o dimi dya Ngeleku ni yó exile muzwela o dimi dya Hebalayiku.—Ika. 6:1-6.

b Nange mu kithangana kyenyókyo o maxibulu a ubhe akexile mwa unda mba kutambula o nzumbi ikola kyoso kyexile mu abatizala, kiki kyexile mu abhana o kidyelelu kya kukala jisobha ni akunji kumoxi ni Jezú ku dyulu. (2 Ko. 1:21, 22; Dij. 5:9, 10; 20:6) Kala kyajimbulula mu kaxi, o maxibulu a ubhe ka a undu kyoso kya abatizala. O Jikidistá a abatizala exile mu tambula ngó o nzumbi ikôla ni mawuhete amukwa phala kubhanga madiwanu, kyoso Phetele ni Nzwá kyexile mwata o maku mâ.

c O mutwameni mukwa Itiyopya wejidile kwila atokalele kumubatizala. Mwene waxikinine o ubhezelu wa Jijudé, wejidile o Mikanda Ikôla ni ikanenu yalungu ni Mexiya. Kuma mu kithangana kyenyókyo mwene watendela kyá o kikalakalu kyabhana Nzambi kwa Jezú, wamono kwila atokalele kumubatizala sé kulaleka.