Ku bokona mu madisá

Ku bokona mu madisá

KIBATULU 24

“Kana Kukala ni Wôma!”

“Kana Kukala ni Wôma!”

O Jijudé asoto ndunge phala kujibha Phawulu, maji mwene wadizokela bhupholo ya Fele

Adikatula mu divulu dya Ikalakalu 23:11–24:27

1, 2. Mukonda dyahi o izukutisu yabhiti nayu Phawulu mu Jeluzaleme ki yamubhangesa kudiwana?

 PHAWULU amubhulula mwaxaxi ka athu exile ni njinda yavulu mu Jeluzaleme, anga amutele dingi mu kaleya. Maji mwene kadiwana ni izukutisu yadibhana nayu mu mbanza yiyi, mukonda amutangela kwila eji muta “mu kaleya ni kubhita mu jiphaxi.” (Ika. 20:22, 23) Sumbala kejidile o ima yeji bhita nayu ku pholo dya kwenda, maji Phawulu wejidile kwila weji suluka mu kutala hadi mukonda dya dijina dya Jezú.—Ika. 9:16.

2 Katé mwene o jipolofeta atangela Phawulu kwila ejimuta mu kaleya ni kumu “bhakula ku athu akwa jixi jengi.” (Ika. 21:4, 10, 11) Kikubhitile luwa thembu yavulu tunde o Jijudé kyamesenene kumujibha, kupholo dya kwenda o akwa inzo yakufundisa ya Jijudé amesenene ‘kumusasujula’ mukonda dya ima yazwela mwene. Mu kithangana kyenyokyo, poxolo Phawulu wexile bhu maku a masoladi akwa Loma, wexile we mu kingila kumutatela ni kumufundisa dingi. (Ika. 21:31; 23:10) Mu kidi, Phawulu wabhingile kuswina ni kumuswinisa!

3. Mu maukexilu ebhi utwene mutambula iswinisu phala kusuluka mu kuboka?

3 Mu izuwa yiyi isukidilaku twejiya kwila, “oso adibhakula mu kusidivila Nzambi mu ukamba ni Kidistu Jezú, anda kwa zukutisa we.” (2 Ti. 3:12) Mu ithangana yavulu twabhingi we kuswina phala ni tusuluke mu kuboka. Tusakidila kyavulu o kiswinisu kyene mutubhana o “kimbadi kya fiyele kya dimuka” bhukaxi ka madivulu ni yônge yetu. (Mat. 24:45) Jihova utukanena kwila o jinguma jetu kandaditunda kyambote. Ene kandatena kubwikisa o jiselevende joso ja Nzambi, né kufidisa o kikalakalu kya kuboka. (Iza. 54:17; Jel. 1:19) Maji ihi itwamba yalungu ni Phawulu? O kwila mwene watambula kiswinisu phala kusuluka mu kubhana umbangi walungu ni Utuminu wa Nzambi sumbala ni izukutisu? Kyene mwene! Maji kyebhi kyamuswinisa ni nanyi wamuswinisa?

“O kikutu” kya kujibha Phawulu ki kyadikumbidila (Ika. 23:11-34)

4, 5. Kiswinisu kyebhi kyatambula Phawulu, ni mukonda dyahi o kiswinisu kiki kyabhixila mu kithangana kyatokala?

4 Poxolo Phawulu watambula o kiswinisu mu usuku wakayela, kyoso kyamubhulula ku kavwanza mu inzo ya kufundisa. O Bibidya yamba: “Ngana Jezú wa mu tukulukila yu wa mwambela: ‘Kana kukala ni wôma! Mukonda kala ki wabhana umbangi walungu n’eme mu Jeluzaleme, kyene we ki wanda bhanga mu Loma.’” (Ika. 23:11) Ni izwelu yiyi ya kiswinisu ya Jezú, Phawulu wadyelele kwila weji bhuluka phala kuya ku Loma ni kubhana umbangi walungu ni Jezú kwenyoko.

“Ene ala makwinyi awana a athu ndenge a musota kubatamena Phawulu.”—Ikalakalu 23:21

5 Phawulu amuswinisa mu kithangana kya tokala. Mu kizuwa kyakayela 40 a mayala ndenge “Jijudé ate kikutu ni kuloka kwila, keji dya ni kunwa” sé kujibha Phawulu. O Jijudé jojo amesenene kyavulu kujibha Phawulu, mukonda dya kiki atele kikutu ni kuloka. Mu kuloka ene alondekesa kwila se keji jibha Phawulu, sayi kima kyayibha kyejibhita ni ene. (Ika. 23:12-15) O ndunge yâ yexile yiyi: Kwixana Phawulu mu Inzo ya Kufundisa, ni kukala kala amesenene kwijiya dingi yalungu ni maka mê. Maji o mayala yá, ejimubatamena mu njila ni kumujibha. O akunji a makota ni adyakime a mundu axikina o ndunge yiyi.

6. Kyebhi Phawulu kyejidile kwila amesenene kumujibha, ni ihi itena kudilonga o minzangala ya lelu yalungu ni musoso yú?

6 Maji o mwebhu wa Phawulu wevu o ndunge yiyi, yu wamutangela. Phawulu watumu kabhitangu kamoxi phala kwambata mwebhu wê ku kabhitangu ka kibuka kya masoladi akwa Loma, amwixana Kilawudyu dya Liziyu. (Ika. 23:16-22) Ni kidi kyoso Jihova wazolo o minzangala ata ku pholo o ibhindamu ya jiphange, kala kyabhangele o mwebhu wa Phawulu. O Bibidya ki izwela o dijina dyê. O minzangala yiyi, ni kuswina kwoso asanzumuna o ukunji wâ.

7, 8. Ihi yabhange Kilawudyu dya Liziyu phala kubhulula Phawulu?

7 Kilawudyu dya Liziyu wexile mutumina 1.000 ya masoladi. Kyoso kyejidile o ndunge yiyi phala kujibha Phawulu, ni lusolo lwoso watumu 470 a masoladi, exile mukwendela mu jikabalu ni akwa jisosa, phala kukatula Phawulu mu Jeluzaleme mu usuku wenyó ni kumwambata ku Sezaleya. Mu kubhixila koko, eji mwambata ku Nguvulu Fele. a Sezaleya yexile o mbanza mwakexile o inzo ya nguvulu mukwa Loma, wexile mutumina o Judeya yoso. O mbonge ya masoladi akwa Loma yexile we mwenyomo. Jijudé javulu atungile mu mbanza yiyi, maji o abetakota kutungamu exile akwa jixi jengi. O athu mu mbanza yiyi kadifwile ni athu mu Jeluzaleme azembele akwa jingeleja jengi.

8 Mu kutumaka o Kijila kya akwa Loma, Liziyu watumikisa mukanda kwa Fele phala ku mujimbulula o maka enyá. Liziyu wambe kwila, mu kwijiya kuma Phawulu wexile mukwa Loma, wamubhulula phala kamujibhe ku Jijudé. Liziyu wambe kwila kamono “né ngó kima kimoxi kyeji bhangesa ku mujibha, mba ku mu ta mu kaleya,” maji mukonda dya Jijudé kusota kumujibha, mwene watumikisa Phawulu kwa nguvulu Fele, phala mwene nevu o athu exile mutatela Phawulu ni kubatula o maka yá.—Ika. 23:25-30.

9. (a) Kyebhi Phawulu kyakambele kumuxila kala mukwa Loma? (b) Mukonda dyahi sayi bhabha tukatula mbote mu kutokala mu ixi yengi?

9 O kwila Liziyu wazwela o kidi mu ima yasoneka? Sayi jimbandu wazwela o kidi, maji jamukwa kana. Mwene wamesenene kwila o Nguvulu Fele umutala mu ukexilu wambote. Mwene kabhulula Phawulu mukonda dya kumwijiya kwila wexile mukwa Loma. Liziyu kazwela kwila watumu kukuta Phawulu “ni malubhambu ayadi”, kazwela we kwila, mu kusuluka watumu “ku mwibhwidisa ni ku mubeta” ni jixikote. (Ika. 21:30-34; 22:24-29) Mu kubhanga kiki, Liziyu walondekesa kwila kaxila o ujitu wa Phawulu wa kukala mukwa Loma. Lelu Satanaji wene mubhangesa o akwa jingeleja kufunyisa o jinguvulu phala kutuzukutisa ni kufidisa o kikalakalu kyetu kya kuboka phala kitukale ni ufôlo wa kubheza Nzambi. Kala Phawulu, lelu sayi jiselevende ja Nzambi ala ni ujitu wa kutokala mu ixi yengi. Mu ithangana yavulu, kyoso kyala mu jinzo ja kufundisa, asota kudizokela bhukaxi ka itumu ya ixi mwatokala.

“Ngizwela bhu pholo yé mu kudizokela” (Ika. 23:35–24:21)

10. Ima yebhi yatatela kwa Phawulu?

10 Mu Sezaleya Phawulu amukutile “mu inzo ya dikota ya Helode” phala kukingila o athu exile mu mutatela. (Ika. 23:35) Mu kubhita izuwa itanu ene abhixila: O mukunji wabeta kota Ananiya, ni mulongexi amwixana Teletulu ni kibuka kya adyakime a mundu. Kyadyanga Teletulu waximana Fele mu ima yexile mubhanga phala o mbote ya Jijudé, nange wabhange kiki phala kubhangesa Fele kudivwa kyambote ni kusota o favolo yê. b Mu kuzwela yalungu ni maka exile nawu, Teletulu wazwela kiki yalungu ni Phawulu: “O diyala didi, wedi kala dibhebhu wene muswinisa o Jijudé mu ngongo yoso ku bhukumukina o jinguvulu. Mwéne wala ku pholo dya kibuka kya akwa Nazalé. Mwene wamesenene we kuxidisa o tembulu, maji etu twa mukwata.” O Jijudé exile-nê “a mu kwatekesa we mu kulondekesa kwila, o ima yakexile mutatela Phawulu, yakidi.” (Ika. 24:5, 6, 9) Kubhukumukina o jinguvulu, kukala kupholo dya kibuka kya athu ayibha ni kuxongwena o tembulu, o itatelu yoso yiyi yeji bhangesa Phawulu ku mujibha.

11, 12. Kyebhi Phawulu kyadizokela?

11 Phawulu amwehela kuzwela. Mwene wambe: “Ngizwela bhu pholo yé mu kudizokela.” Mwene waditunu o itatelu yoso. Phawulu kaxidisile o tembulu, kaswinisine we o athu kubhukumukina o jinguvulu. Mwene wambe kwila kexile mu Jeluzaleme mu “mivu yavulu” ni kwila wayiku phala “kubhana maujitu” ku jiphange. O maujitu yá, exile ima yasangela o jiphange akwa jixi jengi phala kubhana ku jiphange ku Jeluzaleme exile jingadyama, nange mukonda dya nzala mba izukutisu. Phawulu wambe kwila ande dya kubokona mu tembulu wadizelesa “kala kituma o Kijila” ni kwila wexile mubhanga “nguzu phala kukala ni kitongolwelu kyazele, bhu pholo ya Nzambi ni ku athu.”—Ika. 24:10-13, 16-18.

12 Maji Phawulu wamutangela kiki: “Bhukaxi ka njila a ixana kwa ene kwila, kibuka kya akwa Nazalé, nga musidivila o Nzambi ya jikuku jetu.” Mwene wambe we kwila waxikina “mu ima yoso yósoneke mu Kijila kya Mozé ni mu madivulu a Jipolofeta” ni kwila o kidyelelu kyê, kyene we kyexile nakyu o athu exile mu mutatela kya kwila “ku hádya kwanda kala difukunukinu dya athu ayuka ni athu akambe o kuyuka.” Mu kusuluka Phawulu wambe ku atatedi’ê phala kuzwela se kikuma kyebhi kyamono kwa mwene, wixi: “O mayala yá azwele-phe o kikuma kyamonene kokwami kyoso ki ngakexile mu Kididi Kya Kufundisa. Kikale ngó a ngitatela mu kima ki nga zwelele mwaxaxi kâ, ngixi: ‘Lelu a mu ngifundisa bhu pholo yenu mukonda ngixikina kwila, o madifundu anda fukunuka!’”—Ika. 24:14, 15, 20, 21.

13-15. Mukonda dyahi twamba kuma poxolo Phawulu phangu yambote yalungu ni kubhana umbangi mu jinzo ja kufundisa?

13 Phawulu watuxila phangu phala tutene kukayela se atwambata mu jinzo ja kufundisa mukonda dya kubheza Jihova, mba se atutatela makutu a kwila twamubheka kavwanza mu ixi, twamuswinisa o athu kubhukumukina o jinguvulu mba twatokala ku “kibuka” kya athu ayibha. Phawulu kadifwile ni Teletulu, mwene kaximana o nguvulu mu makutu bhukaxi ka izwelu yafwama. Phawulu watululukile, yu waxila o nguvulu. Ni kuxila kwoso wabhana umbangi walungu ni kidi kya mak’â Nzambi. Phawulu wambe kuma o “Jijudé jatundile mu kibatu kya Azya” amutatela kwila waxidisa o tembulu kexilebhu, wambe we kuma wamesenene kuzwela nawu ni kwivwa o itatesu yâ, kala kyexile mulondekesa o itumu yâ.—Ika. 24:18, 19.

14 Phawulu wabhana umbangi walungu ni ima yaxikana. Ni kuswina kwoso mwene wazwela dingi yalungu ni difukunukinu, o maka abheka kavwanza kyoso kyexile mu Inzo ya Kufundisa ya Jijudé. (Ika. 23:6-10) Mukonda dyahi Phawulu wazwela yalungu ni difukunukinu kyoso kyexile mudizokela? Mukonda Phawulu wexile mubhana umbangi walungu ni Jezú, ni difukunukinu dyê. O athu exile muzukutisa Phawulu kaxikinine mu milongi yiyi. (Ika. 26:6-8, 22, 23) Yá ene o maka abhekele o kavwanza.

15 Kala Phawulu, ni kuswina kwoso tutena we kubhana umbangi ni kukala ni nguzu mu izwelu yiyi ya Jezú ku maxibulu mê: “Athu oso anda mi zemba mukonda dya dijina dyami. Maji woso ukolokota katé ku dizubhilu, mwéne wanda bhuluka.” O kwila twabhingi kuthandanganya ni ima itwandazwela? Kana, mukonda Jezú watukanena kiki: “Kyoso kya mi ambata phala ku mi bhakula ku jinguvulu, ki mu tandanganye ni ima i mwanda zwela, maji mu zwela o ima yanda mi bhana mu kithangana kyenyókyo. Mukonda k’enu mwandazwela, maji o nzumbi ikôla.”—Mál. 13:9-13.

“Fele wôma wa mukwata” (Ika. 24:22-27)

16, 17. (a) Ihi yabhange Fele kyoso kyexile mu fundisa Phawulu? (b) Nange Fele wexile ni wôma mukonda dyahi? Maji mukonda dyahi wakexile mutuma kutakana Phawulu mu veji javulu?

16 Yoyo ki yexile o veji yadyanga ya Fele kwivwa yalungu ni kixikanu kya Jikidistá. O Bibidya yamba: “Kuma Fele wejidile kyambote o ima yalungu ni Njila yiyi [kyene kyexile mu kwixana o maxibulu a Jezú ande dya kwa exana Jikidistá], o maka ka abatula hanji, maji wambe: ‘Kyoso Lizyu o kabhitangu ka kibuka kya masoladi kyanda kwiza, nganda batula o maka m’enu.’ Fele watumu o kabhitangu ka masoladi kwambata Phawulu mu kaleya, maji watumu we ku mubhana ufôlo phala o jiphange adikile o ibhindamu yê.”—Ika. 24:22, 23.

17 “Mu kubhita izuwa, Fele weza kumoxi ni muhatu wê Nduluxila wexile Judé. Fele watumu kutakana Phawulu phala ku mwivwa yoso yanda zwela yalungu ni kixikanu kyê kwa Kidistu Jezú.” (Ika. 24:24) Maji “kyoso Phawulu kyamateka kuzwela yalungu ni kuyuka, kuditumina jihânji ni kizuwa kya kufundisa kyanda kwiza ku hádya, Fele wôma wa mukwata,” nange mukonda dya ima yayibha yexile mubhanga. Mu kusuluka mwene wasula Phawulu, yu wamwambela: “Kindala ndé hanji, maji kyoso kinganda kala ni kithangana, nganda tuma ku kwixana dingi.” Kyoso kyabhiti o ima yiyi Fele wakexile mutuma kutakana Phawulu muveji javulu mukonda wakexile mukingila kwila, Phawulu u mubhana kitadi. Mwene kexile mu mwixana phala kudilonga o kidi.—Ika. 24:25, 26.

18. Mukonda dyahi Phawulu wazwela ni Fele ni muhatu wê yalungu ni “kuyuka, kuditumina jihânji ni kizuwa kya kufundisa kyanda kwiza ku hádya”?

18 Mukonda dyahi Phawulu wazwela ni Fele ni muhatu wê yalungu ni “kuyuka, kuditumina jihânji ni kizuwa kya kufundisa kyanda kwiza ku hádya”? Lembalala kwila ene amesenene kwijiya ‘yalungu ni kixikanu kwa Kidistu Jezú.’ Phawulu wejidile kwila Fele ni muhatu wê exile jindumbu, isweya ni kwila akambele o kuyuka. Kyenyiki, wexile mwalondekesa o ima yatokala kubhanga yó amesena kukala akayedi’a Kidistu. O kima kyazwela Phawulu kyalondekesa kwila Fele ni muhatu wê kexile mubelesela o itumu yayuka ya Nzambi. Nange kiki kyakwatekesa kumona kwila athu oso andabhakula jikonda kwa Nzambi mu yoso yabanza, yazwela ni yoso yabhanga, ni kwila o kifundisu kya Fele kwa Phawulu kyexile ndenge, o kya Nzambi kyabeta dingi kota. Mukonda dya kiki kitudiwana mu kumona kwila “Fele wôma wa mukwata”!

19, 20. (a) Mu kuboka kyebhi kitutena kudibhana ni athu edikala amesena kudilonga yalungu ni Jihova, maji mu kidi kamesena kulungulula o wendelu wâ? (b) Kyebhi kitwejiya kwila Fele kamesenene o mbote ya Phawulu?

19 Mu kuboka nange tusanga athu kala Fele. Kudimatekenu edikala amesena kudilonga yalungu ni Jihova, maji mu kidi kamesena kulungulula o wendelu wâ. Twabhingi kudimuka kyoso kituya ni kukwatekesa o athu yá. Maji kala Phawulu, tutena kuzwela nawu yalungu ni itumu yayuka ya Nzambi ni kuxila kwoso. Nange o kidi kitena kubhixila ku mixima yâ. Se tumona kwila kamesena kulungulula o ukexilu wâ wayibha, kitwanda kwajijidika kulunguluka. Mu veji dya kiki, twandasota o athu amesena kudilonga o kidi.

20 Mu izwelu yiyi ya Bibidya tumona kwila Fele kalungulula o ukexilu wê: “Kyoso kyabhiti mivu iyadi Fele a mubhingana kwa Poloxo dya Festu. Kuma Fele wa mesenene kwila o Jijudé a mu wabhela, waxisa Phawulu mu kaleya.” (Ika. 24:27) Mu kidi Fele kamesenene o mbote ya Phawulu. Fele wejidile kwila o akayedi a “Njila” kexile mubhukumukina o jinguvulu, kamesenene we nguvulu ya ubhe. (Ika. 19:23) Mwene we wejidile kwila Phawulu kexile mubhukumukina o kitumu kya Loma. Né kiki phala ‘kumuwabhela ku Jijudé’ Fele waxisa Phawulu mu kaleya.

21. Ihi yabhiti ni Phawulu kyoso Poloxo dya Festu kyakituka nguvulu? Kima kyahi kyasuluka ni kukolokotesa Phawulu?

21 Kala kilondekesa o velusu yasukina ya Ikalakalu kibatulu 24, Phawulu wexile hanji mu kaleya kyoso Poloxo dya Festu kyabhingana Fele kala nguvulu. Mu kiki, Phawulu amubhakula kwa nguvulu yú, mu kusuluka wamoneka bhupholo dya jinguvulu javulu. O poxolo yiyi yaswina ‘amwambata bhu pholo ya jisobha ni jinguvulu.’ (Luk. 21:12) Kala kitwandamona Phawulu wabhana umbangi ku nguvulu wexile dingi ni kutena mu izuwa yê. Mu ibhidi yoso yiyi, Phawulu nuka wazozele mu nzumbi. Sé phata, o izwelu yiyi ya Jezú yasuluka mu ku mukolokotesa: “Kana kukala ni wôma!”

a Tala o kaxa “ Fele wexile nguvulu ya Judeya,” mu difwe 221.

b Teletulu wasakidila Fele mukonda dya “kutululuka kwadikota” kwabheka mu ixi. Maji mu kidi, mu utuminu wa Fele mwexile kavwanza kavulu mu Judeya, mu mautuminu a jinguvulu jengi ndenge, katé kyoso o akwa Judeya kyabhumukumina akwa Loma. Exile we makutu kyoso kyambe kuma o Jijudé ‘asakidila kyavulu’ Fele mu yoso yexile mubhanga. Mu kidi Fele exile mu muxongwena ku Jijudé javulu mukonda wexile mwatumina ni undanda wavulu phala ene kabhukumukine o jinguvulu ja Loma.—Ika. 24:2, 3.