Ku bokona mu madisá

Ku bokona mu madisá

KIBATULU 22

“Ki Bhite-phe Kala Kya Mesena Jihova!”

“Ki Bhite-phe Kala Kya Mesena Jihova!”

Phawulu wexile polondo phala kubhanga o vondadi ya Nzambi, yu wayi ku Jeluzaleme

Adikatula mu divulu dya Ikalakalu 21:1-17

1-4. Mukonda dyahi Phawulu wexile muya ku Jeluzaleme, ni ibhidi yebhi yeji dibhana nayu kwenyoko?

 O JIPHANGE mu mbanza ya Miletu aluwala mu kumona kwila Phawulu ni Luka amuya ku Jeluzaleme. O akunji ayadi yá a jixi jengi aluwala we kyavulu mu kulekela o tufunga twa Efezu mukonda a azolo kyavulu. Kiyadi kyâ akexile mu naviyu. Ambata ima phala kudikila o ibhindamu yâ ni ima yasangela o jiphange phala kukwatekesa o jiphange jabhindamene mu Judeya. Ene amesenene kyavulu kubhana o kitadi ku jiphange.

2 O naviyu yamateka kwenda. Phawulu, Luka ni sambwadi dya mayala akexile nawu exile mumona o jiphange aluwala, exile ku ndundu. (Ika. 20:4, 14, 15) Ene ayi ni kulekela o makamba mâ katé kyakambele kwamona.

3 Mu mivu itatu Phawulu wakalakala kumoxi ni tufunga twa Efezu. Maji kindala watambula kitendelesu bhukaxi ka nzumbi ikôla, mu kiki wamuya ku Jeluzaleme. Kejidile yoso yejibhita ni mwene. Kithangana kudima, wambela o tufunga twa Efezu: “Mu kutumaka o nzumbi ikôla nga muya mu Jeluzaleme, sumbala ki ngejiya o ima yanda ngibhitila mwenyómo. Maji ngejiya ngó kwila, mu jimbanza joso mu ngibhita o nzumbi ikôla i ngibhana jinga umbangi kwila, anda ngita mu kaleya ni kubhita mu jiphaxi.” (Ika. 20:22, 23) Sumbala ni kilwezu mwejibhita, Phawulu wamono kwila watokalele kubelesela o kitendelesu kya nzumbi ikôla ni kuya ku Jeluzaleme. Wexile we polondo phala kubhanga kiki. Mwene kamesenene kufwa, maji kubhanga o vondadi ya Nzambi kyexile o kima kyabetakota ku mwenyu wê.

4 O kwila kyene we ki udivwa? Kyoso kitudibhakula kwa Jihova, tumukanena kwila kubhanga o vondadi yê kyene kyandakala o kima kyabetakota ku mwenyu wetu. Kudilonga o phangu ya ufiyele wa poxolo Phawulu, kyandatukwatekesa kubhanga kiki.

Ene amono o “kikôlo kya Xipele” (Ika. 21:1-3)

5. Phawulu ni makamba mê abhiti kwebhi phala kubhixila ku Tilu?

5 Mu kizuwa kyenyokyo Phawulu ni makamba mê abhixila ku Kozi. (Ika. 21:1) Nange o naviyu yemanene kwenyoko usuku woso. Mu kizuwa kya kayela, ayi ku Lode ni ku Patala. O mbanza ya Patala yexile mu mbandu ya lwiji ya Azya Menor. Kwenyoko adilôngo mu naviyu yadikota yexile mukwambata imbamba ya a ambata ku Tilu, mu mbanza ya Fenixa. Kyoso kyexile mukwenda njila, mu mbandu ya kyasu ya naviyu amono “o kikôlo kya Xipele.” (Ika. 21:3) Mukonda dyahi Luka wasoneka kwila ene amono o kikôlo kya Xipele?

6. (a) Mukonda dyahi o kumona o kikôlo kya Xipele nange kwaswinisa Phawulu? (b) Kuxinganeka kyebhi Jihova kyene mu kubesowala ni ku kukwatekesa, ku kubhangesa kudivwa kyebhi?

6 Nange Phawulu walondekesa o kikôlo kya Xipele, yu wazwela o ima yabhiti kwenyoko. Mu njila yê ya dyanga kala mukunji wa jixi jengi, divwa dya mivu kudima, Phawulu, Balanabé ni Nzwá dya Máluku asange o muloji Elimase, wamateka kwafidisa kuboka. (Ika. 13:4-12) Kumona o kikôlo kyokyo ni kuxinganeka mu ima yabhiti kwenyoko, nange yaswinisa ni kukolokotesa Phawulu phala kudibhana ni ibhidi yeji kwiza ku pholo. Etu we tutena kukatula mbote mu kuxinganeka kyebhi Nzambi kyene mutubesowala ni kutukwatekesa phala kudibhana ni jipolova. Kuxinganeka mu maka enyá kutukwatekesa kudivwa kala Davidi wasoneka: “Wayuka u mona jiphaxi javulu; maji o Jihova-phe u mu kudila mu jiphaxi jê jene joso.”—Jisá. 34:19.

“Twasoto o maxibulu, étu twa asange” (Ika. 21:4-9)

7. Ihi yabhange o akunji kyoso kyabhixila ku Tilu?

7 Phawulu wejidile o valolo ya kukala ni jiphange, wexile ni hânji yavulu ya kukala nawu. Luka wasoneka o kima kyabhange mwene ni akunji amukwá kyoso kyabhixila ku Tilu: “Twasoto o maxibulu, étu twa asange.” (Ika. 21:4) Mu kwijiya kwila ku Tilu kwexile Jikidistá, ene a asoto, a asange, nange axala nawu. Mu kukala tu Jimbangi ja Jihova, twejiya kwila kabasa kididi bhutuya, twandasanga-bhu jiphange abanza kala etu ni kwila andatutambula kyambote. O yó azolo Nzambi, amubheza ni kidi kyoso ala ni makamba mu ngongo yoso.

8. Kyebhi kitutena kutendela o divulu dya Ikalakalu 21:4?

8 Mu kuzwela yalungu ni sambwadi dya izuwa abhiti ku Tilu, o yasoneka Luka itena kutubhangesa kudiwana: “Bhukaxi ka nzumbi ikôla, o jiphange adimuna Phawulu phala kaye mu Jeluzaleme.” (Ika. 21:4) O kwila Jihova kamesenene dingi kwila Phawulu uya ku Jeluzaleme? Kana ngana! O nzumbi ikôla yalondekesele kwila Phawulu wejitala hadi ku Jeluzaleme, ki yalondekesele kwila mwene katokalele kuyaku. Nange bhukaxi ka nzumbi ikôla, o jiphange ku Tilu eza mukwijiya kwila Phawulu weji dibhana ni ibhidi yavulu ku Jeluzaleme. Kuma amesenene o mbote yê, amudimuna phala kaye-ku. Ene amesenene kulanga Phawulu ku kilwezu kyeji dibhana nakyu. Né kiki, Phawulu wexile polondo phala kubhanga o vondadi ya Jihova, mwene wasuluka o njila yê katé ku Jeluzaleme.—Ika. 21:12.

9, 10. (a) Mu kumona kwila o jiphange atandanganyele-nê, nange Phawulu walembalala kima kyahi? (b) Lelu athu avulu asota kubhanga ihi, maji ihi yatulongo Jezú yalungu ni maka enyá?

9 Mu kumona kwila o jiphange atandanganyele-nê, nange Phawulu walembalala kwila Jezú kyoso kyatangela o maxibulu kuma wejitala hadi ni kwila eji mujibha ku Jeluzaleme, o maxibulu mê atandanganyele we. Phetele wambela Jezú: “Dikwatele henda Ngana! Kiki, ki kyanda bhita n’eye.” Jezú wamuvutwila: “Tunda bhabha Satanaji! Eye wadibhange uditadi dya ku dibhukana, mukonda o ima i uxinganeka ki ya Nzambi kana, maji ya athu.” (Mat. 16:21-23) Jezú wexile polondo phala kuta o vondadi ya Nzambi kupholo, mu veji dya kuta o vondadi yê. Kyene we kyamesenene Phawulu. Kala Phetele, o jiphange ku Tilu amesenene o mbote ya Phawulu, maji ene katendela o vondadi ya Nzambi.

Twabhingi kuta kupholo o ibhindamu ya athu phala kukayela o phangu ya Jezú

10 Lelu athu avulu asota kubhanga o ima yabhebhuluka dingi phala ene. Athu avulu asota jingeleja ja ehela kubhanga yoso yamesena. Maji Jezú walondekesa kwila, o maxibulu mê katokala kukala ni kixinganeku kiki. Mwene wa atangela wixi: “Se muthu wamesena ku ngi kayela, aditune mwene mudyê, azangule o taka yê, n’a ngi kayele jinga.” (Mat. 16:24) Kukayela o phangu ya Jezú kyene o kima kyatokala, maji kubhonza kubhanga kiki.

11. Kyebhi o jiphange akwa Tilu kyalondekesa kuma azolele Phawulu ni kwila amesenene o mbote yê?

11 O kithangana kya Phawulu, Luka ni akunji engi kusuluka mu kwenda njila, kyabhixila. O kima kyabhange o jiphange akwa Tilu kyalondekesa kuma ene azolele Phawulu ni kwila amesenene ku mukwatekesa mu ukunji wê. O mayala kumoxi ni ahatu ni twana twâ, axinjikila Phawulu ni akwâ katé ku ndundu ya musanza wa kalunga. Ene afukama, asambe, anga adilekela. Mu kusuluka, Phawulu, Luka ni akunji amukwá adilongo mu naviyu, ayi katé ku Potolomayida. Kwenyóko adisange ni jiphange, anga akala nawu kizuwa kimoxi.—Ika. 21:5-7.

12, 13. (a) Ihi yabhangele Filipe mu sidivisu yê kwa Jihova? (b) Phangu yebhi yambote yaxisa Filipe phala o atwameni a miji?

12 Mu kusuluka, Luka wambe kwila Phawulu ni akwâ abhixila ku Sezaleya. Kyabhixilaku “abokona mu inzo ya Filipe o mukunji.” a (Ika. 21:8) Nange asangulukile kyavulu mu kumona Filipe. Makwinyi ayadi a mivu kudima, ku Jeluzaleme o jipoxolo amubhele o kikalakalu kya kuwanena o kudya mu kilunga kya ubhe. Filipe amwijidile kala mukunji waswina. Lembalala kwila kyoso kyamoneka o kizukutisu kyabhangesa o maxibulu kudimwanga, Filipe wayi ku Samadiya, yu wamateka kuboka kwenyoko. Kupholo dya kwenda, wabokela o mutwameni mukwa Itiyopya, yu wamubatizala. (Ika. 6:2-6; 8:4-13, 26-38) Filipe waswinine mwene!

13 Filipe waswinine hanji mu ukunji. Mu kithangana kyenyokyo watungile ku Sezaleya, wexile we muboka hanji ni kuswina kwoso, mukonda Luka wamwixana kala “mukunji.” Mwene wakexile ni kiwana kya ana ahatu, exile ni ujitu wa upolofeta, kiki kilondekesa kwila ene akayela o phangu ya tata yâ. b (Ika. 21:9) Kilondekesa we kwila Filipe wabhange yoso phala kukolesa o mwiji wê mu nzumbi. Lelu o atwameni a miji enemubhanga kyambote mu kukayela o phangu ya Filipe, ene ala ku pholo mu ukunji, akwatekesa we o twana kuzola o sidivisu ya kuboka.

14. Phawulu ni jiphange exile mudivwa kyebhi kyoso kyexile mu kala kumoxi? Ujitu webhi utwala nawu lelu?

14 Kabasa kididi mwexile muya, Phawulu wexile musota o jiphange ni kukala nawu. Sé phata o jiphange asangulukile kyavulu mu kuzalela Phawulu ni makamba mê. Mu ithangana yiyi, ene exile ‘mu diswinisa mudyâ.’ (Lom. 1:11, 12) Lelu twala we ni ujitu yú. Tukatula mbote yavulu kyoso kitutambula o kafunga ka ilunga ni muhatu wê mu inzo yetu, né mwene se yene yofele mba se twala tu jingadyama.—Lom. 12:13.

“Eme ngala polondo phala . . . kufwa” (Ika. 21:10-14)

15, 16. Ihi yazwela Akabu, ni kyebhi kyadivu o jiphange kyoso kyevu o njimbu yê?

15 Kyoso Phawulu kyexile hanji ni Filipe, kwabhixila muthu amuxila kyavulu, dijina dyê Akabu. O athu exile mu inzo ya Filipe ejidile kwila Akabu wexile polofeta ni kwila wambele kuma kwejikwiza nzala yadikota. O nzala yiyi yabhiti kyoso Kilawudyu kyexile mutumina. (Ika. 11:27, 28) Nange o jiphange exile mudibhwidisa: ‘Akabu weza mubhanga ihi? Ihi yandazwela?’ Oso amutale swi kyoso kyakwata o phonda ya Phawulu. Mu phonda yoyo o athu exile mubhakelamu kitadi ni ima yamukwá. Akabu wakutu o inama ni maku mê ni phonda ya Phawulu, yu wambe wixi: “O nzumbi ikôla yambe kiki: ‘O diyala watokala o phonda yiyi, anda mu kuta we kyenyiki ku Jijudé mu Jeluzaleme. Ene anda mu bhakula ku athu akwa jixi jengi.’”—Ika. 21:11.

16 O kikanenu kiki kyalondekesa kwila Phawulu weji tena kuya ku Jeluzaleme. Kyalondekesa we kwila o Jijudé eji “mu bhakula ku athu akwa jixi jengi.” O kikanenu kiki kyabhangesa o jiphange kutandanganya kyavulu. Luka wasoneka: “Kyoso kitwevu kiki, etu enyoso ni jiphange akexile-bhu, twa mu dyondela phala kabande mu Jeluzaleme. Phawulu wa vutwila, wixi: ‘Mwa mu didila-hi? Mukonda dyahi mwa mesena ku ngizozesa? Ijiyenu-kyu kwila, eme ngala polondo phala ku ngi kuta ni kufwa mu Jeluzaleme, mukonda dya dijina dya Ngana Jezú.’”—Ika. 21:12, 13.

17, 18. Kyebhi Phawulu kyalondekesa kwila wamesenene kubhanga o vondadi ya Nzambi, ni ihi yabhange o jiphange?

17 Xinganeka mu ima yabhiti. O jiphange, katé mwene Luka, asoto kuxikinisa Phawulu phala kaye ku Jeluzaleme. Amoxi adidi. Mu kumona o kutandanganya kwa jiphange, ni henda yoso Phawulu wa avutwila kwila ene exile ‘mu muzozesa,’ mba kala kyamba o Jibibidya jengi, exile ‘mu mubhekela dilamba dyavulu ku muxima.’ Né kiki, wexile polondo phala kuya ku Jeluzaleme. Kala kyabhiti ku Tilu, mwene kehela o kudyonda ni masoxi a jiphange kumuzozesa. Mu veji dya kiki, Phawulu wa ajimbulwila se mukonda dyahi weji kuya kupholo. Mwene waswinine kyavulu! Kala kyabhiti ni Jezú, Phawulu wexile polondo phala kuya ku Jeluzaleme. (Jih. 12:2) Phawulu kamesenene kufwa mukonda dya kukala mukayedi wa Kidistu Jezú, maji se kyabhingile kufwa, kyejikala kijingu phala mwene.

18 Kyebhi kyadivu o jiphange? Ene axikina o kima kyasolo Phawulu. O Bibidya yamba: “Kuma ki twatena ku mu fidisa, ki twa mu jijidika dingi, maji twa mwambela: ‘Ki bhite-phe kala kya mesena Jihova!’” (Ika. 21:14) O yó asoto kufidisa Phawulu kuya ku Jeluzaleme, kajiji o ima yamesenene. Ene evu Phawulu, axikina yazwela mwene. Sumbala kya abhonzele, amono kwila yoyo yexile o vondadi ya Jihova. Phawulu wamateka kwenda o njila yeji mwambata katé mu kufwa. O athu amuzolele se akambele ku mufidisa, ki kyeji mubhonza kwenda o njila yiyi.

19. Disá dyebhi ditukatula ku ima yabhiti ku mwenyu wa Phawulu?

19 Twadilongo disá dya katunda ku ima yabhiti ni Phawulu: Kitumesena kufidisa o jiphange kubhanga dingi mu sidivisu yâ kwa Jihova. Tutena kukumbidila o disá didi ku mwenyu wetu kabasa kithangana, né mwene se twala mu kanjila ka jokota mba kana. Mu kifika, jitata javulu kya abhonzo kumona o twana twâ kutunda kubhata phala kuya musidivila ku maxokololo mba mu jixi jengi. Mu veji dya kwafidisa, o jitata jiji ene muswinisa o twana twâ. Mamá Phyllis, watungu ku Inglaterra, ulembalala kyoso mon’ê umoxi’élele kyeza mu África phala kusidivila kala mukunji wa ixi yengi. Mamá Phyllis wambe: “Ngatandanganyele kyavulu, mu kwijiya kwila weji kuya dikanga. Ngasangulukile kyavulu, maji ngaluwalele we. Ngasambe kyavulu yalungu ni maka enyá. Maji mwéne wasolo, nuka ngamufidisile. Eme mwéne ngamulongo phala kuta kupholo dya mwenyu wê o Utuminu wa Nzambi! Mu 30 a mivu, mon’ami wamusidivila mu jixi jengi. Izuwa yoso ngisakidila Jihova mukonda dya ufiyele wa mon’ami.” Kima kyambote kuswinisa o jiphange jiji ata o Utuminu wa Nzambi kupholo!

Kima kyambote kukwatekesa ni kuswinisa o jiphange ata kupholo o Utuminu wa Nzambi

“O jiphange a tutambulula ni kisangusangu” (Ika. 21:15-17)

20, 21. Ihi ilondekesa kwila Phawulu wawabhelele kukala ni jiphange? Mukonda dyahi wamesenene kukala ni athu exile ni kixikanu kya kolo kala mwene?

20 O jiphange asokejeka o ima phala Phawulu kwenda njila. Sayi jiphange atokala ku Sezaleya ayi kumoxi ni mwene. Kiki kyalondekesa kwila o jiphange amuzolele. Kima kyambote kumona kwila mu ididi yoso mwabhiti Phawulu ni makamba mê ande dya kubhixila ku Jeluzaleme, ene asoto kukala kumoxi ni jiphange. Ku Tilu, asoto o jiphange ya axala nawu sambwadi dya izuwa. Ku Potolomayida, asange o jiphange, anga axala nawu kizuwa kimoxi. Ku Sezaleya, axala tu izuwa mu inzo ya Filipe. Kala kilondekesa o dimatekenu dya kaxi kaka, sayi jiphange atokalele ku Sezaleya ayi kumoxi ni Phawulu ni akunji a mukwá katé ku Jeluzaleme. Kwenyoko a atambulula mu inzo ya Menasome. Luka wambe: “Kyoso ki twa bhixila mu Jeluzaleme, o jiphange a tutambulula ni kisangusangu.”—Ika. 21:17.

21 Mu kidi Phawulu wawabhelele kukala ni athu exile ni kixikanu kya kolo kala mwene. Kala kyene mubhita n’etu lelu, poxolo Phawulu exile mu muswinisa ku jiphange jê. Sé phata o kiswinisu kiki kyakwatekesa Phawulu kudibhana ni izukutisu ya jinguma amesenene kumujibha.

a Tala o kaxa “ Sezaleya—O mbanza ya betakota ya Judeya,” mu difwe 198.