Ku bokona mu madisá

Ku bokona mu madisá

KIBATULU 16

“Zá Kuku ku Masedonya”

“Zá Kuku ku Masedonya”

O akunji a jixi jengi a abesowala mu kuxikina kikalakalu kyatambula ni kudibhana ni izukutisu ni kusanguluka

Adikatula mu divulu dya Ikalakalu 16:6-40

1-3. (a) Kyebhi Phawulu ni athu exile mu kwendanê kyamono kwila o nzumbi ikôla yexile mwa endesa? (b) Ihi itwandamona?

 KIBUKA kya ahatu kyaxisa o mbanza ya Filipe ku Masedonya. Ki kulaleka kyavulu abhixila mu ngiji a ixana Gangites. Axikama ku ndundu ya ngiji phala kusamba kwa Nzambi ya Izalayele, Jihova. Jihova wexile mwamona.—2 Mal. 16:9; Jisá. 65:2.

2 Kyoso o ahatu yá kyexile mu bhanga kiki, ku 800 ya jikilómetulu ku mbandu itundila o dikumbi ya mbanza ya Filipe, kibuka kya mayala axisa o mbanza ya Listra, yala ku mbandu ya lwiji ya Ngalásya. Izuwa ku pholo, abhixila mu kikoka kyoyudike kyambote mu mbanza ya Loma. O kikoka kiki kyexile muya kufwila o dikumbi, mu kibatu kya Azya. Mu kididi kiki mwatungile athu avulu. O mayala yá, Phawulu, Sila ni Timote, akexile ni hânji yavulu phala kubhita mu kikoka kiki n’a tene kukunda o mbanza ya Efezu ni jimbanza ja mukwá mwatungile mazunda a athu abhindamene kwivwa o njimbu yalungu ni Kidistu. Maji, ande dya kumateka kwenda njila, o nzumbi ikôla ya afidisa kuya kupholo. O Bibidya ki izwela se ya afidisa mu ukexilu webhi. A afidisa kuboka mu kibatu kya Azya. Mukonda dyahi? Bhukaxi ka nzumbi ikôla, Jezú wamesenene kwila o kibuka kya Phawulu, ende o kibatu kya Azya Menor, azawuka o Kalunga ka Egeu ni kuya ku ndundu ya ngiji ya Gangites.

3 O ukexilu wa Jezú kwendesa Phawulu ni makamba mê mu njila yiyi katé ku Masedonya, utulonga madisá akatunda. Kyenyiki, tumone o izulukutu yabhiti mu njila ya kayadi ya Phawulu. Mwene wamateka kwenda o njila yiyi ku muvu wa 49 K.K.

“Nzambi wa mesenene kuma, tu abokela o njimbu yambote” (Ika. 16:6-15)

4, 5. (a) Ihi yabhiti ni Phawulu ni makamba mê ku Bitinya? (b) Ihi yasolo kubhanga o maxibulu ni mbote yahi yatambula?

4 Kuma a afidisa kuboka ku Azya, Phawulu ni makamba mê ayi ku thunda phala kuboka mu jimbanza ja Bitinya. Phala kubhixilaku, nange ende izuwa yavulu mu ikoka ka iyudika, mu jimbanza ja Fidíjya ni Ngalásya. Mu jimbanza jiji kimwexile athu avulu. Maji kyoso kyabhixila ku Bitinya, lwamukwá dingi Jezú, bhukaxi ka nzumbi ikôla, wa afidisa kubokamu. (Ika. 16:6, 7) Mu kithangana kyenyókyo, o mayala atandanganyele. Ejidile o njimbu yatokalele kuboka, kyebhi kyatokalele kuboka, maji kejidile kwebhi kwejibokela. Amesenene kuboka ku Azya kwamoneka kifidisu, amesenene kuboka ku Bitinya kwamoneka we kifidisu. Né kiki Phawulu wasuluka mu kusota kididi phala kubokelamu. O kima kyasolo kubhanga kyedile kala kima kyayibha. Ayi ku mbandu ifwila o dikumbi, ende 550 ya jikilómetulu, abhiti mu jimbanza javulu, abhixila mu kididi kya kukwaka o jinaviyu mu Tolowade, phala kuya ku Masedonya. (Ika. 16:8) Ku Tolowade kwene Phawulu kwatenene kuboka. Ki kwamoneka dingi kifidisu!

5 Luka, o musoneki wa divulu dyambata o dijina dyê, wadibundu ni Phawulu ku Tolowade. Mwene wambe: “Mu usuku wenyó Phawulu wamono kisumwa. Mwene wamono diyala mukwa Masedonya wemana ni ku mu dyondela, wixi: ‘Zá kuku ku Masedonya, u tu kwatekese.’ Kyoso Phawulu kyazubha kumona o kisumwa, twasolo kuya ku Masedonya, mukonda twa xinganeka kwila, Nzambi wa mesenene kuma, tu abokela o njimbu yambote.” a (Ika. 16:9, 10) Mu kithangana kiki, Phawulu wejidile kyá kwebhi kwatokalele kuboka. Sé phata wasangulukile kyavulu mu kukolokota mu kwenda o njila yenyoyo! Sé kulaleka, o mayala awana ayi ku Masedonya.

“Kyenyiki twa habe mu ulungu, twatundu ku Tolowade.”—Ikalakalu 16:11

6, 7. (a) Ihi itutena kudilonga ni ima yabhiti ni Phawulu mu njila? (b) O ima yabhiti ni Phawulu itubhana kidyelelu kyahi?

6 Ihi itutena kudilonga ku musoso yú? Tala o ima yabhiti: Kyoso Phawulu kyayi ku Azya kyene ngó o nzumbi ikôla yalondekesa o vondadi ya Jihova. Kyoso Phawulu kyazukama ku Bitinya kyene ngó Jezú kyamufidisa. Kyoso Phawulu kyabhixila ku Tolowade, kyene ngó Jezú kyamutendelesa kuya ku Masedonya. Kala mutwameni wa kilunga, lelu Jezú utena kutwendesa mu ukexilu yú. (Kol. 1:18) Mu kifika, nange twene muxinganeka kyá kukala tu aboki a thembu yoso mba kuya mu ididi mwabhindamena dingi aboki. Maji nange kyoso kitwamubhanga o ima phala kukumbidila o mbambe yetu, kyene ngó Jezú kitwendesa bhukaxi ka nzumbi ikôla ya Nzambi. Mukonda dyahi? Banza mu kifika kiki: Muthu wamukwenda ni bixi, utena ngó kuya ku kyasu mba ku kadilu, se o bixi yamukwenda. Kyene we kimoxi n’etu se twamesena kusanzumuna o ukunji wetu. Jezú utwendesa ngó se twamubhanga nguzu phala kukumbidila o mbambe itwaxindi.

7 Abha se ku dimatekenu tukamba kuditunda kyambote? O kwila twatokala kyá kubhwila ni kuxinganeka kuma o nzumbi ikôla ki yamutwendesa? Kana. Lembalala kwila Phawulu wadibhanene we ni ibhidi. Né kiki wasuluka ni kukalakala. Tutena we kudyelela kuma se tukolokota mu kukala ni “ikalakalu yavulu phala ku ibhanga,” twandatambula mabesá.—1 Ko. 16:9.

8. (a) Kyebhi kyexile o mbanza ya Filipe? (b) Mbote yahi yakatula Phawulu mu kuboka mu “kididi kya kusamba”?

8 Kyoso o kibuka kya Phawulu kyabhixila mu kibatu kya Masedonya, ayi ku Filipe. O athu mu mbanza yiyi exile mudizangeleka mukonda dya kukala akwa Loma. O masoladi kexile dingi mukalakala atungile mwenyomo, exile mumona o mbanza ya Filipe kala ixi yofele ya Itálya, kala mbanza yofele ya Loma ku Masedonya. Bhukanga dya mwelu wa mbanza, mu mbandu ya ngiji, o akunji a jixi jengi asange kididi akixana “kididi kya kusamba.” b Kya Sábhalu, ayi mu kididi kiki, asangemu ahatu exile mubheza Nzambi. O maxibulu axikama, anga azwela nawu. “Sayi muhatu wexile mu kwívwa, o dijina dyê Lídya . . . Jihova wa mujikula o muxima.” Lídya wawabhela kyavulu yoso yevu ku akunji a jixi jengi, anga mwene ni akwa inzo yê a abatizala. Kyenyiki wadyondela Phawulu ni yó exile mu kwendanê phala kukala kubhata dyê. cIka. 16:13-15.

9. Lelu kyebhi jiphange javulu kyene mu kayela o phangu ya Phawulu, ni mabesá ebhi ene mutambula?

9 O athu asanguluka kyavulu mu kumona kwila Lídya amubatizala! Sé phata Phawulu wasanguluka kyavulu mu kuxikina o kixanu phala kuya “ku Masedonya” ni kumona kwila bhukaxi kâ, Jihova watambwijila o misambu ya ahatu yó exile mu mubheza! Lelu jiphange javulu, adyakime, minzangala, akudi ni makaza, ene muya we mu ididi mwabhindamena dingi aboki. Mu kidi adibhana ni ibhidi. Maji o kisangusangu kya kala nakyu mu kusanga athu axikina o kidi kya Bibidya, kala kyabhange Lídya, kyabetakota o ibhidi ndenge. O kwila eye utena kubhanga nguzu phala kuya kukwatekesa mu kididi mwabhindamena dingi aboki? Wandatambula mabesá avulu. Mu kifika, tala o phangu ya phange Aaron, wayi mu kwatekesa ku ixi yala ku América Central. O izwelu yê ilondekesa kyebhi kyene mu divwa jiphange javulu: “Kusidivila mu ixi yengi kwene mu ngikwatekesa kukula mu nzumbi ni kuzukama dingi kwa Jihova. Ngisanguluka kyavulu mu sidivisu ya kuboka. Ngala ni dinake dya maxibulu!”

Mu izuwa yetu, kyebhi kitutena kuya “ku Masedonya”?

“O mundu woso wa alungulukila” (Ika. 16:16-24)

10. Kyebhi o madimonyo kyafunyisa o athu kulungulukila Phawulu ni makamba mê?

10 Satanaji ni madimonyo mê exile mu funyisa o athu mu mbanza ya Filipe. Sé phata mwene wexile ni njinda yavulu mu kumona kwila o njimbu yambote a ibokele mwenyomo. Mu kyenyiki kitudiwana mu kumona kwila o madimonyo afunyisa o athu kulungulukila Phawulu ni makamba mê! Sayi kizuwa kyoso kyexile muya mu kididi kya kusamba, atakana ni muhatu wakexile ni nzumbi yayibha, dimonyo dya kuzambula. Mukonda dya kuzambula kwê, mwene wakexile mubhana kitadi kyavulu ku jingana jê. O kilumba kiki wexile mudikola: “O mayala yá abhika a Nzambi Sukeku, ene a mu mibokela o njila ya kubhuluka.” Nange o dimonyo dyabhangesa o kilumba kudikola kiki phala kubhangesa o athu kubanza kwila o kuzambula kwê ni milongi ya Phawulu yexile mutunda kwa Nzambi. Mu kubhanga kiki, o athu ejibhana matwi ku kilumba mu veji dya kubhana matwi ku akayedi a kidi a Kidistu. Maji Phawulu wabhangesa o kilumba kudixibha mu kukaya o dimonyo kwa mwene.—Ika. 16:16-18.

11. Ihi yabhiti ni Phawulu ni Sila kyoso Phawulu kyakaye o dimonyo ku kilumba?

11 Kyoso o jingana jê kyamono kwila, o kidyelelu kya kutambula o kitadi kyabhu, akexile ni njinda. Ene akoka Phawulu ni Sila katé bhu kitanda ku atwameni, mu kididi mwexile mubatula maka. O atwameni yá exile mulondekesa o ungana wa akwa Loma. O jingana ja kilumba exile muzangeleka o ixi yâ ni kulondekesa katombo, kyedi kala exile muzwela kiki ku atwameni: ‘O Jijudé jiji amubhekela kavwanza mu kulonga ijila ki twatokala ku ikayela, mukonda tu akwa Loma.’ O izwelu yâ yabhangesa o athu kukala ni njinda yavulu. “O mundu woso [mu kitanda] wa alungulukila. O atwameni . . . atumu kwabeta ni jixikote. Kyazubha kwabeta kyavulu, a atakula mu kaleya.” Anga o kasalelu watakula Phawulu ni Sila exile jifidila, yu wa ate mukaleya kazongo, wakutu o inama yâ ku dibaya. (Ika. 16:19-24) O kaleya kavundile kyavulu, mu kiki kyoso o kasalelu kyajika o dibhitu, Phawulu ni Sila katena kudimona. Maji Jihova wexile mwamona.—Jisá. 139:12.

12. (a) Mukonda dyahi o maxibulu a Jezú kadiwana kyoso kya azukutisa? (b) Satanaji ni jinguma jetu ene mutuzukutisa mu maukexilu ebhi?

12 Mivu kudima Jezú wadimuna o akayedi’ê kwila eji kwazukutisa. (Nzw. 15:20) Kyenyiki kyoso Phawulu ni akwâ kyayi ku Masedonya ejidile kwila eji kwazukutisa. Kyoso kyamateka kwazukutisa kabanze kwila Jihova kexile mwakwatekesa, maji amono kuma Satanaji wexile mulondekesa o njinda yê kwa ene. Lelu o jinguma jetu yó ala ku mbandu ya Satanaji, ene mukayela o jindunge jiji kala kyabhiti mu mbanza ya Filipe. Mu xikola ni ku salu ene azwela makutu alungu netu, kiki kibhangesa kutuzukutisa. Sayi jixi, o jinguma jetu akwa jingeleja atutatela kiki mu jinzo ja kufundisa: ‘O Jimbangi jiji ja Jihova amubhanga kavwanza kavulu mu kulonga ijila ki yadifu ni ijila yetu.’ Sayi jixi, o jiphange jetu ene mwabeta ni kwatakula mu kaleya. Maji Jihova wamumona yoso.—1 Ph. 3:12.

“Mu kithangana kyenyókyo, mwene ni mwiji wê woso a a batizala” (Ika. 16:25-34)

13. Ihi yabhangesa o kasalelu kwibhula: “Ihi i ngatokala kubhanga phala kubhuluka?”

13 Phawulu ni Sila abhingile kithangana phala kunyoha mukonda dya ibhidi yadibhele nayu mu kizuwa kyenyókyo. Mukaxi ka usuku, adivwile dingi kyambote ya amateka ku “samba ni kuximana Nzambi ni mimbu.” Mu kithangana ni mbandu kwabhiti kitungutu mu kaleya! O kasalelu wabalumuka ku kilu, wamono kwila o mabhitu akaleya ajikuka, wakexile ni wôma mukonda wabanzele kwila o jipelezu joso jalenge. Mu kwijiya kwila ejimukaxtikala mukonda dya kwa ehela kulenga, “wasungu o xibhata yê yu wa mesenene kudijibha.” Maji Phawulu wadikola: “Kana kudijibha, mukonda etu enyoso twala bhabha!” Mu kuteketa ni wôma, o kasalelu wa ebhwidisa: “Ihi i ngatokala kubhanga phala kubhuluka?” Phawulu ni Sila kejitena kumubhulula, Jezú ngó. Ene amutambwijila: “Xikana Ngana Jezú, phala eye ni mwiji wê mu bhuluke.”—Ika. 16:25-31.

14. (a) Kikwatekesu kyebhi kyabhana Phawulu ku kasalelu? (b) Dibesá dyebhi dyatambula Phawulu ni Sila mu kukolokota mu izukutisu ni kusanguluka?

14 O kwila o kasalelu wabhange o kibhwidisu kiki mukonda wamesenene kwijiya Nzambi? Phawulu kexile ni phata kwila mwene wakibhange ni muxima woso. O kasalelu wexile mukwa ixi yengi, kejidile o Mikanda Ikôla. Mukonda dya kiki phala kukituka Kidistá, wabhingile hanji kwijiya ni kuxikina o kidi kya Bibidya. Kyenyiki Phawulu ni Sila amulongo “o mak’â Jihova.” Ene aswinine mu kumulonga o Mikanda Ikôla, mukonda dya kiki nange ajimbi o jindolo jexile naju. Maji o kasalelu wamono o jifidila jâ, yu wajisukula. “Mu kithangana kyenyókyo, mwene ni mwiji wê woso a a batizala.” Phawulu ni Sila atambula dibesá dya dikota mu kukolokota mu izukutisu ni kusanguluka!—Ika. 16:32-34.

15. (a) Kyebhi Jimbangi javulu ja Jihova lelu kyakayela o phangu ya Phawulu ni Sila? (b) Mukonda dyahi twatokala kusuluka jinga mu kukunda o athu mu mbambe yetu?

15 Kala Phawulu ni Sila, lelu Jimbangi javulu ja Jihova aboka o njimbu yambote kyoso kya kala mu kaleya mukonda dya kixikanu kyâ. Ene mutambula mabesá avulu. Mu kifika, sayi ixi mwafidisile o kikalakalu kyetu, sayi thembu Jimbangi javulu ja Jihova adilongele o kidi kyoso kyexile mu kaleya! (Iza. 54:17) Twamono kwila o kasalelu wabhingile ngó kikwatekesu kyoso kyamoneka kitungutu mu kaleya. Kyene we kimoxi lelu, sayi athu axikina ngó o njimbu ya Utuminu kyoso kyadibhana ni ibhidi ku myenyu yâ. Kukunda jinga o athu mu mbambe yetu kibhangesa kwila tukala polondo phala kwalonga kyoso ene kyandabhindamena kikwatekesu.

“Kindala amesena kwila, tu tunda mu kaswekele?” (Ika. 16:35-40)

16. Mu kizuwa kyakayela kyoso kyabeta Phawulu ni Sila, kyebhi o ima yalunguluka?

16 Mu kizuwa kya kayela mu kamene, o atwameni a mbanza atumu kujituna Phawulu ni Sila. Maji Phawulu wambe: “Ene atubeta ni jixikote mwaxaxi ka mundu, sé ku tufundisa, sumbala tu akwa Loma, atute mukaleya. Kindala amesena kwila, tu tunda mu kaswekele? Kiki kana! Ene mwéne eze n’a twambate bhukanga dya mbanza.” Kyoso kyejidile kwila ene exile akwa Loma, o atwameni a mbanza “wôma wa akwata,” mukonda kaxila o ujitu wexile nawu o mayala yá. d Kindala o ima yalunguluka. O maxibulu a abeta mwaxaxi ka mundu, kyenyiki o atwameni a mbanza atokalele we kwabhinga muloloki mwaxaxi ka mundu. Ene adyondela Phawulu ni Sila phala kuxisa o mbanza ya Filipe. Ene axikina, maji kyadyanga ayi muswinisa o maxibulu a ubhe, kyene ngó kyaxisa o mbanza.

17. Disá dyebhi dya dilongo o maxibulu a ubhe mu kumona o kukolokota kwa Phawulu ni Sila?

17 Nange Phawulu ni Sila keji kwabeta se o athu ejidile kyá kwila ene exile akwa Loma. (Ika. 22:25, 26) Se kiki kyejibhita nange o maxibulu mu mbanza ya Filipe, ejixinganeka kwila, ene alenge kutala hadi mu dijina dya Kidistu, bhukaxi ka ujitu wâ. Kyebhi kyejidivwa o maxibulu kexile ni ujitu wa kukala akwa Loma? Mu kitumu o maxibulu atokalele kwabeta. Mu kukolokota mu izukutisu, Phawulu ni Sila alondekesa ku maxibulu a ubhe kwila, o akayedi a Kidistu atena kukolokota mu izukutisu. Ku mbandu ya mukwá, mu kuzwela kwila exile akwa Loma, Phawulu ni Sila abhangesa o atwameni a mbanza kuzwela mwaxaxi ka mundu kwila abhukumukina o kitumu. Nange kiki kyabhangesa o atwameni kutalatala kyambote o jiphange ja Phawulu ni kujikula o njila phala ene kutambula kilangidilu ku hádya.

18. (a) Kyebhi o tufunga kyene mu kayela o phangu ya Phawulu? (b) Kyebhi kitwene muzokela “o njimbu yambote bhu pholo ya jinguvulu”?

18 Lelu o tufunga abhana itendelesu ku jiphange mu kwabhana phangu. Kima kyosokyoso kyamesena kwila o jiphange akibhanga, ene we ala polondo phala kubhanga. Kala kyabhange Phawulu, tumona kyambote kwebhi ni kyebhi kitwandazwela yalungu ni ujitu utwala nawu. Se kyabhindamena, tuya mu jinzo ja kufundisa mu dyembu dyetu, mu ixi yetu katé mwene mu jixi ja makanga phala kutambula o ufolo wa kubheza Nzambi. Etu kitumesena kudita mu maka a jinguvulu, maji twamesena kuzokela “o njimbu yambote bhu pholo ya jinguvulu,” kala kyasoneka Phawulu mu kubhita 10 dya mivu tunde kyamutele mu kaleya mu mbanza yiyi. (Fil. 1:7) Kikale se mu jinzo ja kufundisa atulungisa mba kana, kala Phawulu ni makamba mê, twala polondo phala kusuluka mu kuboka “o njimbu yambote,” mu kididi kyosokyoso kyatutumikisa kwala o nzumbi ikôla.—Ika. 16:10.

a Tala o kaxa “ Luka—O musoneki wa divulu dya Ikalakalu,” mu difwe 146.

b Nange o Jijudé a afidisa kukala ni dilombe mu mbanza ya Filipe mukonda dya kutungamu masoladi avulu. Phala kukala dilombe mu jimbanza, kwabhingile kutungamu 10 dya mala Jijudé. Nange mu mbanza ya Filipe kimwexile 10 dya mala Jijudé.

c Tala o kaxa “ Lídya—muhatu mukwa kusumbisa izwatu ya katunda,” mu difwe 150.

d O kitumu kya akwa Loma kyexile mulondekesa kwila, o mukwa Loma katokalele kumuta mu kaleya, sé kumufundisa ni kumubalakala.