1. Ihi i tu bhekela hele ni kyebhi ki tu divwa?

O KWILA wa dibhanene kyá ni hele? * Nange wexile ni hele mukonda dya izwelu mba ibhangelu ya akwenu. Mba nange mukonda dya kima ki wa zwela mba wabhange. Mu kifika, nange wate kituxi anga u tandanganya u xinganeka kwila Jihova nuka wanda kuloloka. Phala kubandekesa dingi ku maka, eye utena kuxinganeka kwila ki wala dingi ni kixikanu kya kolo mba eye u muthu wayibha. Maji o kwila kiki kidi?

2. Phangu jebhi ja Bibidya ji londekesa kwila o kukala ni hele ki ki lombolola kukamba kixikanu?

² Tala o jiphangu ji tu sanga mu Bibidya. Hana, wa kituka manya polofeta Samuwele, wexile ni kixikanu kya kolo. Maji mwene wexile ni hele yavulu kyoso muthu wa tungile nê kumoxi wexile ku mu talatala kyayibha. (1 Sam. 1:7) O poxolo Phawulu wexile ni kixikanu kya kolo, maji né kiki mwene wexile ni ‘hele ya kwatela o Kilunga kyoso.’ (2 Kol. 11:28) Ni Sobha Davidi wexile ni kixikanu kya kolo, Jihova wa mu zolele kyavulu. (Ika. 13:22) Né kiki, Davidi wa tele kituxi kya mu bhekela malamba ni hele kumwenyu. (Jisá. 38:4) Jihova wa a ximbakatesa, wa tululukisa muthu ni muthu. Twanda mona ihi i tu tena kudilonga mu jiphangu jâ.

3. Mukonda dyahi tu tena kukala ni hele kyoso muthu kya tu luwalesa?

³ Kyoso akwetu kya tu zwela kyayibha mba a tu bhanga kima kyayibha, tu tena kukala ni hele. Kiki kidi, benge-benge se o muthu yú kamba dyetu mba ndandu yetu. Tu tena kutandanganya  mu kuxinganeka kwila o ukamba ni muthu yú wanda batuka. Sayi bhabha o muthu kamesena kuzwela kima kyayibha, maji o kima kya zwela ki tena ku tu xixima kyavulu ku muxima! (Jisa. 12:18) Mba muthu u mesena ku ku kwama mba kuzwela ima yayibha mu lwelu. Phange ya muhatu muzangala, wa dibhana ni maka adifu kiki. Mwene wambe: “Mivu kudima muthu u nga xinganekene kwila wexile dikamba dya kidi, wa mateka kumwanga jimbwembwe jalungu n’eme mu internete. Kiki kya ngi bhekela ndolo ni hele ku muxima. Ki ngexile mu tendela se mukonda dyahi mwene wa ngi bhange o phulu yiyi kudima dyami, sumbala nga mu dyelele”. Se a kuluwalesa kyavulu ku dikamba dya kazola mba ndandu yé u tena kukatula mbote mu phangu ya Hana.

4. Ibhidi yebhi ya dibhana nayu Hana?

⁴ Hana wa dibhanene ni ibhidi yamukwa ya bhonzo. Mu mivu yavulu mwene kexile mu vwala. (1 Sam. 1:2) Avulu mu Izalayele akexile ni ixinganeku ya kwila se o muhatu kexile ni mona Nzambi ka mu besowala. Kiki kya mu bhangesa ku divwa kyayibha. (Dim. 30:1, 2) Phala kubandekesa dingi o maka o diyala dya Hana dyexile we ni muhatu wa mukwa, Penina, wexile ni twana. Penina wexile ni difuba dya Hana yu wexile ku mu “ondolola mba ku mu sebhulula kyavulu phala ku mu xinuna n’a kale ni dilamba.” (1 Sam. 1:6) Ku dimatekenu Hana ka dibhana kyambote ni ibhidi yiyi. Mwene waluwalele kyavulu kate “mwene u kala mu dila, u fula kúdya.” Mwene “kya mu ludila” ku muxima. (1 Sam. 1:7, 10) Kyebhi Hana kya sange o kiximbakatesu?

5. O musambu wa kwatekesa kyebhi Hana?

⁵ Hana wa sambe kwa Jihova, wa mu tangela o kuluwala ni ndolo ya mu kexile ku muxima. Kya zubha o kusamba, Hana wa jimbulula o maka mê ku Mukunji wa dikota Eli. Eli wa mu tangela, wixi: “Ndeye ni kutululuka, Nzambi ya Izalayele a ku bhane ujitu woso u wa mu bhingi.” Ihi yabhiti? Hana “u ila njila yê, u kala mu kudya kyá; pholo yê ki ya disuwata dingi ni malamba.” (1 Sam. 1:17, 18) O musambu wa kwatekesa Hana kukala ni kutululuka kwa muxima.

6. (a) Yalungu ni kusamba, ihi i tu dilonga ku phangu ya Hana? (b) Ihi i tu dilonga mu mukanda kwa Filipe 4:6, 7?

⁶ Tu tena kukala dingi ni kutululuka kwa muxima se tu kolokota ni kusamba kwa Jihova. Hana wa bhiti ithangana yavulu mu kuzwela ni Tat’ê ya dyulu. (1 Sam. 1: 12) Mu  kuzwela ni Jihova, etu we tu tena kubhanga misambu ya lebha, mu ku mu tangela o ima ya mu tu tandanganyesa, ya mu tu bhekela o wôma, ni yalungu ni itondalu yetu. Mu kusamba ki twa bhingi kufwamesa kyavulu o izwelu yetu. Sayi ithangana, tu zwela o ibhidi yetu ni masoxi ku mesu, kyoso ki tu samba kwa Jihova. Né kiki, Jihova wanda twivwa ni mwanyu woso. Mu kusamba yalungu ni mak’etu, twa tokala kulembala o kidimwinu kya Phawulu ki tu sanga mu mukanda kwa Filipe 4:6, 7. (Tanga.) Phawulu wa tu tangela kwila, twa tokala kusakidila jinga Jihova mu misambu yetu. Ima yavulu i tu bhangesa kusakidila Jihova. Mu kifika, tu tena ku mu sakidila mukonda dya ku tu bhana o mwenyu, o ibhangelu yê mu ixi, o henda ya kidi ya tu kwatela, ni kidyelelu kya katunda kya tu bhana. Ihi dingi i tu tena kudilonga ku phangu ya Hana?

7. Ihi ya kexile mu bhanga Hana ni mwadi wê sé kufula?

⁷ Sumbala ni ibhidi yê, Hana ni mwadi wê kexile mu fonga kuya mu kididi kya ubhezelu kwa Jihova, ku Silo. (1 Sam. 1:1-5) Kyoso kyexile mu balaka, o Mukunji Wadikota wambe kuma, wa dyelele kwila, Jihova weji tambwijila o musambu wa Hana. Kiki kya ximbakatesa kyavulu Hana.—1 Sam. 1:9, 17.

8. O yônge itena ku tu kwatekesa kyebhi? Jimbulula.

⁸ Tu tena kukala dingi ni kutululuka kwa muxima se tu kolokota ni kuya mu yônge yetu. O phange ubhanga o musambu wa dyanga mu yônge yetu, wene mu bhinga o nzumbi ikôla ya Jihova phala ikale n’etu. O kutululuka kubhanga mbandu ya kibundu kya nzumbi ikôla. (Nga. 5:22) Kyoso ki tuya mu yônge, tu bhana kithangana kwa Jihova ni ku jiphange jetu, phala n’a tu swinisa ni ku tu kwatekesa kukala ni kutululuka kwa muxima. Jihova wene mu tu tululukisa o muxima, kotelele bhu kaxi ka musambu ni yônge. (Jihe. 10:24, 25) Disá dyebhi dingi di tu katula ku musoso wa Hana?

9. (a) O kwila o kima kyexile mu bhekela o hele kwa Hana kya bhiti ni lusolo? (b) Maji ihi ya mu kwatekesa?

⁹ O kima kyexile mu bhekela o hele kwa Hana ki kya bhitile ni lusolo. Kyoso kya tundu mu balaka ya ubhezelu, anga u vutuka kubhata, Hana wa tungile hanji dibhata dimoxi ni Penina. O Bibidya ki ilondekesa kwila, Penina wa lungulwile o idifwa yê. Kyenyiki-phe, nange Hana wa bhingile kukolokota sumbala ni lusebhu lwa mukajin’ê. Maji Hana watena kukala ni kutululuka kwa muxima. Mu kudyelela kwila Jihova wevwile o musambu wê, Hana ka thandanganyele dingi. Hana wehela Jihova ku mu ximbakatesa ni ku mu tululukisa o muxima. Mu kubhita thembu, Jihova wa tambwijila o musambu wa Hana. Mwene wa vwala mona!—1 Sam. 1:19, 20; 2:21.

10. Ihi i tu dilonga ku phangu ya Hana?

¹⁰ Tu tena kukala dingi ni kutululuka kwa muxima né mwene se o maka a mu tu bhekela o hele, ka bhiti. Né mwene se tu samba ni muxima woso anga twenda mu yônge sé kufula, sayi maka ene mu suluka hanji. Maji ku phangu ya Hana, twa dilongo kwila, sé-ku kima ki tena kufidisa Jihova ku tu bhana o ku tululuka kwa muxima. Jihova kanda tu jimba. Kikale se ki laleka mba kana, Jihova kanda fula ku tu bhana o futu se tu mu londekesa o ufiyele wetu.—Jihe. 11:6.

11. Ima yahi yeji tena kubhekela o hele kwa Phawulu?

¹¹ Ima yavulu yeji tena kubhekela o hele kwa poxolo Phawulu. Mu kifika, kuma mwene wa zolele kyavulu o jiphange, o maka exile mu di bhana nawu o jiphange, a mu bhekela hele ku  muxima. (2 Kol. 2:4; 11:28) Mu kikalakalu kyê kala poxolo, Phawulu wa dibhanene ni jinguma. O jinguma jiji ja mu beta, a mu takula mu kaleya. Mwene wa dibhana we ni ibhidi yengi ya mu bhekela hele, kala o “kukala mu kubhindama.” (Fil. 4:12) Tu tena kuxinganeka dingi o hele ya dibhana nayu mu kuhaba mu naviyu, mukonda mwene wa bobele kyá mu veji jitatu ni naviyu ku mwenyu wê. (2 Kol. 11:23-27) Kyebhi Phawulu kya dibhana ni hele yiyi?

12. Ihi ya kwatekesa kusosolola o hele ya Phawulu?

¹² Phawulu wa tandanganyele kyavulu ni jiphange jê exile mu dibhana ni ibhidi, maji mwene ka soto kubatula o maka mu nguzu yê. Mwene wejidile kwila, ubheka wê keji tena kubhanga kima. Kyenyiki, mwene wa sokejeka o ima phala akwâ akwatekese oso abhindama. Mu kifika, mwene wabhana ikalakalu yavulu ku athu a fiyele kala Timote ni Titu. O kikalakalu kya bhangele o jiphange jiji, sé phata kya kwatekesa kusosolola o hele ya Phawulu.—Fil. 2:19, 20; Titu 1:1, 4, 5.

13. Kyebhi o tufunga kya tena kukayela o phangu ya Phawulu?

¹³ Bhinga kikwatekesu kwa akwenu. Kala Phawulu, lelu kwala we tufunga twa henda, a kala ni hele mu kuxinganeka o jiphange mu kilunga a mu dibhana ni ibhidi yavulu. Maji kafunga kamoxi ki ka tena kukwatekesa o jiphange joso mu kilunga. Se mwene uxikina kwila, ka tena kulanga o jimbudi ja Nzambi ubheka wê, wanda bhinga o kikwatekesu kya jiphange, mu kulonga o minzangala phala hádya n’a mu kwatekesa kulanga o jimbudi ja Nzambi.—2 Tim. 2:2.

14. (a) Phawulu ka tandanganyele ni ihi? (b) Ihi i tu tena kudilonga ku phangu yê?

¹⁴ Xikina kwila, eye we wa bhindamena kiximbakatesu. Phawulu wa lendukile. Mwene wejidile kwila, wa bhindamene we o kiswinisu kya makamba mê. Mwene ka tandanganyele mu kuxinganeka kwila, se ubhinga kikwatekesu, o athu engi eji mu tala kala muthu wa zoza. Mu kusonekena Filimone, Phawulu wambe: “Eme ngala ni ngalasa yavulu ni kutululuka mukonda dya henda yé.” (Filim. 7) Phawulu wa tumbula jiphange javulu, ja mu swinisine kyavulu mu ithangana yabhonzo. (Kol. 4:7-11) Se tu xikina ni kulenduka kwoso, kwila, etu we twa bhindamena kiswinisu, o jiphange jetu janda tubhana o kikwatekesu ki twa bhindamena ni kusanguluka kwoso.

15. Kwebhi Phawulu kwa sange o kiximbakatesu kyoso kyexile mu dibhana ni ibhidi yabhonzo kyavulu?

¹⁵ Dyelela mu Mak’â Nzambi. Phawulu wejidile kwila, o Mak’â Nzambi, eji mu bhana  kiximbakatesu. (Loma 15:4) Eji mubhana we kwijiya mu kudibhana ni ibhidi. (2 Tim. 3:15, 16) Kyoso kya mu kutile mu mbanza ya Loma mu veji ya kayadi, Phawulu wa divwile kala o kalunga kê ka zukamene. Mu kudibhana ni maka yâ, ihi ya bhangele Phawulu? Mwene wa bhingi kwa Timote phala ku mu bhekela ni lusolo lwoso o “madivulu.” (2 Tim. 4:6, 7, 9, 13) Mukonda dyahi? Mukonda o madivulu abhingi, nange exile mbandu ya Mikanda ya Hebalayiku, yexile mu tanga Phawulu mu kudilonga ubheka we o Bibidya. Kyoso ki tu kayela o phangu ya Phawulu, mu kusota kithangana phala kudilonga o Bibidya ubheka wetu, Jihova wanda tu tululukisa o muxima bhu kaxi ka Mak’â mê, né mwene mu ibhidi yabhonzo kyavulu.

16. Kyebhi kya divu Davidi kyoso kya te o kituxi?

¹⁶ Davidi wa tele kituxi kya dikota. Mwene wate phanda ni Bate-Seba, wa sokejeka o ima phala kujibha mwadi’wâ Bate-Seba, wa soto kusweka o ituxi yê. (2 Sam. 12:9) Ku dimatekenu, Davidi kexile mu xinganeka kwila, wala ni kikuma. Maji o kituxi kyê kya zange o ukamba wê ni Jihova, kya mu bhekela hadi yavulu, kate ni uhaxi. (Jisá. 32:3, 4) O kituxi kya Davidi kya mu bhekela hele yavulu. Ihi ya mu kwatekesa ku dibhana ni hele yiyi? Ihi itena ku tu kwatekesa se tu ta we kituxi kya dikota?

17. Kyebhi o Jisálamu 51:1-4 ilondekesa kwila Davidi wa dyela mwene o ituxi ya tele?

¹⁷ Bhinga muloloki bhu kaxi ka musambu. Ku disukilu Davidi wa sambe kwa Jihova. Ni kudyela kwa muxima, mwene wa fisala o ituxi yê yoso kwa Jihova. (Tanga Jisálamu 51:1-4.) Kiki kya mu bhekela dingi o ku tululuka ni kusangulula kwa muxima! (Jisá. 32:1, 2, 4, 5) Se eye u ta kituxi kya dikota, kana ku ki sweka. Mu veji dya kiki, samba kwa Jihova, mu tangele yoso i wa bhange. Se kyene ki ubhanga, wanda tululuka, ki wanda divwa dingi kwila, wala ni kikuma. Maji se wa mesena kuyudika o ukamba wê ni Jihova, wa bhingi kubhanga dingi kima kyengi, o kusamba ki ku soko.

18. Kyebhi Davidi kya divu kyoso kya mu bazela?

¹⁸ Xikina o kibazelu. Kyoso Jihova kya tumikisa polofeta Natane phala ku tungulula o kituxi kya Sobha, Davidi ka soto ndunge phala kusweka o kituxi kyê, kambe kwila, o kima kya bhangele ki kituxi kyadikota. Mwene wa xikina kwila wa tele kituxi, ki kwa mwadi’wa  Bate-Seba ngó, maji kya beta-kota, wa tele kituxi kwa Jihova. Davidi wa xikina o kibazelu kya Jihova, Jihova wa mu loloka. (2 Sam. 12:10-14) Se tu ta kituxi kya dikota, twa bhingi ku ki tangela kwa yó a a solo kwala Jihova, phala ku twinga. (Tiya. 5:14, 15) Ki twa tokala kubanza kwila, o kituxi ki twa te, ki kituxi kya dikota. Se tu xikina anga tu kumbidila sé kulaleka o kibazelu kya tu bhana, ki twanda laleka we kukala ni ku tululuka ni kusanguluka kwa muxima.

19. Ihi i twa tokala o kubhanga?

¹⁹ Bhanga yoso phala ki u te dingi o kituxi ki wa tele. Sobha Davidi wejidile kwila, phala ka vutuke ku ta dingi o kituxi kya tele, wa bhingile o kikwatekesu kya Jihova. (Jisá. 51:7, 10, 12) Kyoso kya tambula o muloloki wa Jihova, Davidi wa bhange yoso phala ka kale dingi ni jihânji jayibha ku muxima. Mu kubhanga kiki, mwene wa tambula dingi o kutululuka kwa muxima.

20. Kyebhi ki tu londekesa kwila tu bhana valolo ku muloloki wa Jihova?

²⁰ Tu londekesa kwila tu bhana valolo ku muloloki wa Jihova, kyoso ki tu u bhinga mu musambu, kyoso ki tu xikina o kibazelu, ni kyoso ki tu bhanga yoso phala ki tu vutuke ku ta o kituxi ki twa tele m’ukulu. Se tu bhanga o ima yiyi twanda kala dingi ni kutululuka kwa muxima. James, phange wa tele kituxi kya dikota, wa mono kwila, kiki kidi mwene. Mwene wambe: “Kyoso ki nga fisala o kituxi kyami ku tufunga, nga divu kala a ngi katula kimbamba kya neme mu isuxi yami. Nga mateka kukala dingi ni kutululuka kwa muxima.” Ki tu swinisa kyavulu kwijiya kwila, “Jihova wa zukama kwa yá a toloka mixima, u bhulula oso a talamana mu nzumbi.”—Jisá. 34:18.

21. Kyebhi ki tu tena kwehela Jihova ku tu tululukisa o muxima?

²¹ Kuma twala ku disukilu dya mundu yú, o ima yanda tu bhekela o hele yanda ya ni ku dibandekesa. Se u kala ni ixinganeku i ku bhekela hele, kana kulaleka kubhinga o kikwatekesu kwa Jihova, bhu kaxi ka musambu. Enda ni kudilonga jinga o Bibidya sé kufula. Katula mbote mu phangu yambote ya tu xila Hana, Phawulu ni Davidi. Bhinga kikwatesu kwa Tat’a yé ya dyulu, phala kutendela o ima ya mu kubhekela hele ku muxima. (Jisá. 139:23) Mwehele n’a ku kwatekese kudibhana ni maka mê, kotelele o ibhidi ya túndu o nguzu yé. Se kyene ki ubhanga wanda kayela o phangu ya mukwá jisálamu, wembila kwa Jihova: “Hele jivula jandekele ku ngi kwata mu muxima, maji mu ukamba wé, muxima wami wa batama dingi.”—Jisá. 94:19.