Ku bokona mu madisá

Ku bokona mu madisá

MBANDU YAKUDILONGA 22

Suluka mu Kwenda “mu Njila Ikôla”

Suluka mu Kwenda “mu Njila Ikôla”

“Mwa kà jikula o kikoka ni njila, . . . Njila Ikôla.”—ISA. 35:8.

MWIMBU 31 Enda ni Nzambi!

ITWANDADILONGA a

1-2. Kima kyahi kya tokalele kusola o Jijudé? (Ejidala 1:2-4)

 O SOBHA wabhana ngolokela! O Jijudé a akutile ku ubhika mu 70 a mivu, atambula o ufolo wa kutunda mu Babilonya, phala kuvutuka mu ixi ya, mu Izalayele. (Tanga Ejidala 1:2-4.) Jihova mwene ngo wejitena kubhanga kiki. Mukonda dyahi tutena kuzwela kiki? Mukonda o akwa Babilonya kexile mu kwehala o jipelezu ja kutunda. (Iza. 14:4, 17) Maji kwa mateka kutumina sobha yengi, mwene wehela o Jijudé kuxisa o ixi. Mu kiki, kala muthu watokalele kusola, bengebenge o atwameni a miji, se weji tunda mu Babilonya mba kana. O kusola mu maka enya nange kya bhonzele kyavulu. Mukonda dyahi?

2 Jijudé javulu akukile kya, mu kiki o njila yiyi yexi kwa bhonza kyavulu. Avulu mudya a vwalukila mu mbanza ya Babilonya, ene ejidile ngo o ixi mwa vwalukila. Kifwa o ixi ya Izalayele phala ene, yexile ngo ixi ya jitata ja ni ya jikuku ja. Sayi Jijudé nange exile jimvwama, kyenyiki nange kyeji kwabhonza kuxisa o ima ya, kala o jinzo ja jafwama, mawenji, ni kumateka dingi mwenyu wa ubhe mu ixi mwa kambe kwa ejiya.

3. Mukonda dyahi kyeji fwama dingi o Jijudé kuvutuka mu ixi yâ?

3 Phala o Jijudé ja fiyele, o mabesá ejitambula mu kuvutuka mu ixi ya Izalayele eji beta dingi kota, o ima yejixisa kudima ndenge. Ku mabesá ya, o dyabeta dingi kota, o ubhezelu wa kwa Jihova. Ku Babilonya kwexile 50 ndenge ya jitembulu ja jinzambi ja makutu, maji ki kwexile tembulu phala kubheza Jihova. Kikwexile ne ngo kididi phala kusatela bhu o jisata kala kya tendelesele o Kitumu kya Mozé, ki kwexile we kibuka kya akunji kyosokejeke phala kusatela o jisata jenyojo. Ku mbandu yamukwa o jiselevende ja Jihova, a akondolokele ku mazunda a athu kexile muxila o itumu ya Jihova. Mu kiki phe, Jijudé javulu azolele Jihova, exile mu kingila ni hanji yoso, kuvutuka mu ixi ya phala kubhanga o ubhezelu wa kidi mu ukexilu watokala.

4. Ihi yakanena Jihova ku Jijudé eji vutuka ku Izalayele?

4 O njila ya kutunda mu Babilonya kate mu Izalayele, yeji bhonza, mukonda phala kubhixilaku kwejibhinga nange mbeji jiwana, maji Jihova wakanene ku bhwika kabasa kima kyeji fidisa o mundu we kuvutuka. Bhukaxi ka polofeta Izaya, mwene wambe: “Yudikenu njila ya Jihova! Yukisenu ikoka mu dinyana phala Nzambi yetu. . . . Kyoso kya bhengalala a kà ki yukisa, o kya kundamana a kà ki sokelesa.” (Iza. 40:3, 4) Xinganeka ngo mu maka enya: mu kikangalakata kyezala milundu ni makungu, mweji kala kikoka kya fwama phala athu kwendelamu. Enyoso eji kwendela mu njila yiyi eji kiwabhela kyavulu! Mukonda kibhebhuluka dingi kwenda mu kikoka kyakambe milundu ni jihonda, muveji dya kubanda ni kukulumuka milundu mu kikangalakata. Keji laleka we dingi kyavulu mu njila phala kubhixila.

5. O njila ya tumbula Izaya a ibhana dijina dyebhi?

5 Lelu, ikoka yavulu yala ni majina mba ijimbwete. O njila mu nzumbi ya tumbula Izaya yala we ni dijina. Mwene wambe: “Anga mwa kà jikula o kikoka ni njila, a kà ixana Njila Ikôla. Kifusa ka kà tena ku bhita-mu.” (Iza. 35:8) O kikanenu kiki kyadikumbidila kyebhi mu izuwa ya akwa Izalayele? Ni mukonda dyahi o kikanenu kiki kyala ni valolo phala etu lelu?

O “NJILA IKOLA” MU UKULU NI MU IZUWA YETU

6. Mukonda dyahi o njila a ixana ikola?

6 “Njila Ikola”—dijina dya fwama kyavulu phala o kikoka! Maji mukonda dyahi o njila yiyi ikola? Mukonda phala o Jijudé exile muvutuka mu ixi yâ, ki kwexile kididi phala o ‘ifusa’ —kifwa phala yo exile mubhanga o undumbu, kubheza iteka, mba exile muta ituxi yamukwa ya makota. O Jijudé jojo eji kituka athu ‘angene a Jihova’ ngo. (Mate. 7:6) Maji phe phala kusangulukisa Jihova ene a bhingile kulungulula ima yavulu.

7. Ima yebhi yabhingile kulungulula o Jijudé? Bhana phangu.

7 Kala kitwamono, Jijudé javulu a avwalela kya mu mbanza ya Babilonya, amoxi mudya exile mubanza kala o akwa Babilonya. Mu kubhita mivu yavulu tunde kyavutuka o kibuka kya dyanga kya Jijudé mu ixi ya Izalayele, Ejidala weza mu kwijiya kwila amoxi ku Jijudé akazalele ni ahatu akwa jixi jengi. (Mak. 34:15, 16; Eji. 9:1, 2) Kupholo dya kwenda, o Nguvulu Nehemiya wa futuluka mukwijiya kwila o ana jindenge avwalela mu ixi ya Izalayele katenene kudilonga o dimi dya jitata ja. (Mate. 6:6, 7; Neh. 13:23, 24) Mu thembu yenyoyo jimbandu javulu ya Mikanda Ikola a jisonekene mu dimi dya Hebalayiku. Kyenyiki phe, kyebhi o ana jindenge ejitena kuzola ni kubheza Jihova se ene kejidile kuzwela o dimi didi? (Eji. 10:3, 44) Tutena kumona kwila o Jijudé jojo a bhingile kulungulula ima yavulu ku myenyu ya. Maji ki kyeji kwabhonza kyavulu kulungulula o ukexilu wa myenyu ya, mu ixi ya Izalayele. Mukonda o ubhezelu wa kidi kwenyoko avutukile mu ku ubhanga dingi.—Neh. 8:8, 9.

Tunde ku muvu wa 1919 K.K., mazunda a mayala, ahatu ni ana a ndenge, ene mutunda mu Bibilonya ya Dikota ni kumateka kwendela mu “Njila IKola” (Tala okaxi 8)

8. Mukonda dyahi twatokala kusota kwijiya o ima yabhiti ni Jijudé mu mivu yavulu kudima? (Tala ofoto yakapa.)

8 Amoxi nange atena kuxinganeka: ‘O yu musoso wambote mwene, maji kyebhi o ima yabhiti ni Jijudé mu ukulu yalungu we netu lelu?’ Mu kidi, o ima yiyi ya tutokala mwene, mukonda tutena kuzwela kwila etu we twamukwenda mu “Njila Ikola.” Kikale se tujikidistá a undu mba twatokala ku “jimbudi jamukwa,” etwenyoso twatokala kusuluka mu kwenda mu “Njila Ikola.” O kiki kyanda tukwatekesa kusuluka kubheza Jihova kindala ni kyoso o Utuminu wa Nzambi wanda tumina mu ixi. b (Nzw. 10:16) Tunde ku muvu wa 1919 K.K., mazunda a mayala, ahatu ni ana ndenge axisa o Babilonya ya Dikota, kifwa o kisangela kya jingeleja ja makutu, ya amateka kwenda mu kikoka mu nzumbi. Eye nange wala we mwaxaxi ka athu enya. O njila yiyi a ijikula ku muvu wa 1919, maji phe o kikalakalu kya kujikula o kikoka kiki, kyamateka kya mivu yavulu kudima.

KUSOKEJEKA O NJILA

9. Kala kilondekesa Izaya 57:14, kyebhi kyasokejeka “o Njila Ikola”?

9 Jihova wakanena ku Jijudé kwila kabasa kibhidi kyeji kudibhana nakyu mu njila mu kutunda ku Babilonya, weji kukikatula. (Tanga Izaya 57:14.) Ihi itwamba yalungu ni “Njila Ikola” mu izuwa yetu? Hama ya mivu ande dya muvu wa 1919, Jihova wamateka kusola mayala exile jifiyele kwa mwene phala kuzelesa o njila ni kukwatekesa akwa, kutunda mu Babilonya ya Dikota. (Sokesa ni Izaya 40:3.) O mayala ya, asokejeka o njila phala o athu ala ni mixima yambote, atene kutunda mu jingeleja ja makutu ni kubheza Jihova kumoxi ni mundu we. Maji kyebhi kyabhange kiki? Tumone ifika ilondekesa o ima yabhange.

Mu mivu yavulu, mayala a fiyele akwatekesa kuyudika o njila phala athu avulu atene kutunda mu Babilonya ya Dikota (Tala ojikaxi 10-11)

10-11. Kyebhi o kubhanga o jikopya ni kulungulula o Bibidya kwakwatekesa o athu? (Tala we ofoto.)

10 Kubhanga jikopya. Kate ku muvu wa 1450, o jikopya ja Bibidya exile mujisoneka ni maku. O kikalakalu kiki kyabhingile kithangana kyavulu, kyabhonzele we phala kukala ni kopya ya Bibidya, ni kwila, jene jexile we kalu yavulu. Kyoso kyamateka kubhanga o jikopya ja Bibidya mu jimakina ja kubhanga o jikopya, kikwabhonzele dingi kubhanga ji Bibidya javulu ni kujibhana ku athu.

11 Kulungulula. Mu mivu yavulu, o ji Bibidya javudile dingi bengebenge mu dimi dya Latim, maji o dimi didi exile muditendela ngo ku athu adilongele kyavulu mu xikola. Maji kupholo dya kwenda, o kikalakalu kya kubhanga o jikopya kya dibandekesa dingi, kyenyiki o athu exile muxila Nzambi exile mukalakala ni kuswina kwoso mu lungulula o Bibidya mu madimi a azwela ku athu avulu. Kiki kya kwatekesa o athu kusokesa o ima yexile mwalonga mu jingeleja ni milongi ya kidi ya Bibidya.

Mayala a fiyele akwatekesa kuyudika o njila phala athu avulu atene kutunda mu Babilonya ya Dikota (Tala ojikaxi 12-14) c

12-13. Bhana phangu ilondekesa kyebhi o athu exile mudilonga o Bibidya ni kidi kyoso a mateka kutungula o ilongesu yamakutu ya jingeleja.

12 Jifalamenda phala kudilonga o Bibidya. O adilongi a Bibidya, a dilongo ima yavulu mukutanga o Maka a Nzambi. Maji o atwameni a jingeleja exile ni njinda yavulu, kyoso o adilongi a Bibidya kyamateka kutangela akwa o ima yexile mudilonga. Mu kifika, ku muvu wa 1835, sayi mayala exile muxila o Maka a Nzambi, a mateka kubhanga tumikanda twexile mulondekesa o ilongesu ya makutu ya jingeleja.

13 Ku muvu wenyo, sayi diyala wexile muxila Nzambi a mwixanene Henry Grew, wabhange kamukanda kexile mujimbulula se ihi ibhita ni muthu kyoso kyafwa. Jingeleja javulu jexile mulonga kwila, o muthu amuvwala ni nzumbi ki itena kufwa. Maji mwene walondekesa bhukaxi ka Bibidya kwila o kukala ni mwenyu ki utena kufwa, ujitu ubhana Nzambi ku muthu, ki kilombolola kwila etu oso atuvwala kya ni ukexilu yu. Ku muvu wa 1837 sayi mutwameni wa ngeleja a mwixanene George Storrs, kyoso kyexile mukwendela mu komboyo, wasange kamukanda kasonekene Henry Grew. Mwene wakatange yu waxikina kwila wasangele kidi kya katunda. Ku muvu wa 1842, mwene wazwela ni athu avulu yalungu ni milongi yakatunda ni dyambu: “O Kwila o Athu Ayibha Ala we ni Mwenyu ki Ubhu Dingi?” O milongi yajimbulula George Storrs yakwatekesa kyavulu o munzangala amwixanene Charles Taze Russell.

14. Mbote yebhi yakatula Phange Russell ni akwatekexi’e mu kikalakalu kya kuyudika o njila kyabhangele o athu amukwa mivu kudima? (Tala we ofoto.)

14 Mbote yahi yakatula Phange Russell ni akwatekexi’e, mu kikalakalu kya kuyudika o njila, yabhangele o athu amukwa mivu kudima? Kyoso kyexile mudilonga, ene exile ni madivulu avulu a kutokwesa ni jibibidya ja sokejekele o athu ande dya ene kumateka kubhanga o kikalakalu kya. Ene we a katula mbote mu kikalakalu kya kutokwesa kyabhange o mayala Henry Grew, George Storrs, ni athu akamukwa. O phange Russell ni adilongi a Bibidya amukwa exile mukalakala ne, akwatekesa we mu kikalakalu kya kuyudika o njila, mu kubhanga madivulu ni mikanda yavulu yexile mu jimbulula o ilongesu ya Bibidya.

15. Ihi yabhiti ku muvu wa 1919?

15 Ku muvu wa 1919, o Babilonya ya Dikota, ki yexile dingi ni kutena kwa kufidisa o mundu wa Nzambi. Ku muvu wenyo, Jezú wasolo o “kimbadi kya fiyele kya dimuka,” kyenyiki o athu akwa ujitu eji tena kwakwatekesa kumateka kwenda mu “Njila Ikola.” (Mat. 24:45-47) O kikalakalu kya kuyudika o njila kyabhangele mivu kudima, kyakwatekesa o athu yo amatekene kwenda mu njila ikola, kudilonga dingi yalungu ni Jihova ni vondadi ye. (Jisa. 4:18) Ene we atenene kulungulula o ukexilu wa mwenyu wa, phala kusangulukisa Jihova. Maji Jihova kexile mu kingila kwila o mundu we ulungulula o ima yoso ku kithangana kimoxi ngo. Muveji dya kiki, mwene wakwatekesa o mundu we kulungulula o ukexilu wa, bhofele bhofele. (Tala o kaxa “ Bhofele Bhofele Jihova Ukwatekesa o Mundu we Kumubheza mu Ukexilu Watokala.”) Ku hadya twanda divwa kyambote kyoso kitwandatena kusangulukisa o Nzambi yetu mu ima yoso itubhanga mu ukexilu watenena!—Kol. 1:10.

O “NJILA IKOLA” YAJIKUKA HANJI

16. Tunde ku muvu wa 1919, kikalakalu kyebhi kya kuyudika o “Njila ikola” kyene mubhanga? (Izaya 48:17; 60:17)

16 Ithangana ni ithangana, njila yoso ibhinga ku iyudika phala ni ifwama dingi. Tunde ku muvu wa 1919, o “Njila Ikola” ene musuluka we ni ku iyudika, kiki kyene mukwatekesa athu avulu kutunda mu Babilonya ya Dikota. Ku muvu wa 1921, o kimbadi kya fiyele kya dimuka, kyabhange divulu phala kukwatekesa o athu a matekene kudilonga o kidi kya Bibidya. O divulu dyenyodyo adixanene, A Arpa de Deus, abhangele kitanu kya mazunda kya jikopya ndenge, mu 36 a madimi, athu avulu adilongo o kidi kya Bibidya bhukaxi ka divulu dyenyodyo. Kindala twala ni divulu dya ubhe phala kulonga o Bibidya, o divulu Sanguluka Katé Kuhádya ni Hádya! Mu izuwa yiyi yasukidilaku, Jihova bhukaxi ka kilunga kye, wene mubhana kudya kwavulu mu nzumbi phala kutukwatekesa etwenyoso kusuluka mukwenda mu “Njila ikola.”—Tanga Izaya 48:17; 60:17.

17-18. O “Njila Ikola” yanda twambata kwebhi?

17 Tutena kuzwela kwila kyoso o muthu kyaxikina kudilonga o Bibidya mwene utambula ujitu wakwenda mu “Njila Ikola.” Amoxi enda ngo mu njila yiyi mu kithangana kyofele, mu kusuluka a ixisa. Amukwa asuluka mu kwenda mu njila yiyi kate kyabhixila mu mbambe ya. O mbambe yebhi?

18 Phala yo ala ni kidyelelu kya kuya kudyulu, o “Njila Ikola” ya ambata “mu palayízu ya Nzambi” ku dyulu. (Dij. 2:7) Phala yo ala ni kidyelelu kyakukala mu ixi, o njila yiyi ya ambata kate kudisukilu dya 1.000 ya mivu ya utuminu wa Jezú Kidistu, kyoso athu oso mu ixi andakala athu ayuka. Se eye wamukwendela mu njila yiyi kindala, kana kuvutuka kudima. Ku mbandu yamukwa, kana kuxisa o njila yiyi, kana kubhwila kate ki ubhixila ku mundu wa ubhe! Etu twamesena ni muxima woso kwila eye ubhanga “njila yambote.”

MWIMBU 24 Zenu ku Mulundu wa Jihova

a Mu ukulu o Jijudé atokalele kutunda ku ubhika mu mbanza ya Babilonya phala kuvutuka mu ixi ya Izalayele, Jihova wasokejeka njila mu nzumbi a ixana “Njila Ikôla.” O kwila mu izuwa yetu Jihova wene musokejeka we njila yadifu kiki phala o jiselevende je? Kyene mwene! Tunde ku muvu wa 1919 K.K., mazunda a athu ene mutunda mu Babilonya ya Dikota phala kwenda mu “Njila Ikôla.” Etwenyoso twatokala kwenda mu njila yeniyi kate kitwandabhixila.

c KILOMBOLWELU KYA FOTO: O phange Russell ni akwatekexi’e akalakala ni jifalamenda ja kudilonga o Bibidya ja bhangele o athu ande dya kithangana kya.