Ku bokona mu madisá

Ku bokona mu madisá

O Musoso ua Ukaza

O Musoso ua Ukaza

“Jihova Nzambi anga u zuela, uixi: Ki kia uabha o muthu kukala ubheka uê; ngi mu bhangela mukuá a di fuangana-nê uia ni ku mu kuatekesa.”—DIMATEKENU 2:18.

MIMBU: 36, 11

KI KIMA kiaiibha kukazala. Maji kiebhi kia mateka o ukaza, ni iebhi o vondadi ia Nzambi ia lungu ni ukaza? O kuijiia o maka enhá, kua-nda tu kuatekesa kuxila o ukaza, ni kusanguluka mu ukaza. Nzambi ua bhange o diiala dia dianga, Adá, anga ua mu tumina kubhana majina ku iama ioso. Adá ua mono kuila o iama ioso iexile kiiadi kiiadi, “maji o muthu-phe ka moneka mukuâ a di fuangana-nê uia ni ku mu kuatekesa.” Mu kiki, Nzambi ua bhangesa Adá kuia ku kilu kia zongo, anga u mu katula lumbânji lumoxi, iú ua bhange o muhatu. Jihova ua bhana o muhatu kua Adá, muéne anga u kala muhatu uê. (Tanga Dimatekenu 2:20-24.) Kiki kilondekesa kuila, o ukaza, ujitu ua Jihova.

1, 2. (a) Kiebhi kia mateka o ukaza? (b) Nange ihi iejiidile Adá ni Eva, ia lungu ni ukaza? (Tala o foto ia dianga.)

2 Mu kubhita mivu iavulu, Jezú ua tumbula o izuelu ia Jihova mu jaludim ia Edene: “Diiala dixa tat’â ni mam’â, hé u di kuatenena kua muhatu’ê. Ene kiiadi kiâ anga a kala xitu imoxi.” (Matesu 19:4, 5) Kuma Nzambi ua katula lumbânji lumoxi kua Adá phala kubhanga o muhatu, nange o dikaza didi diejiidile kuila, a a bhange phala kukala kumoxi. Jihova ka mesenene kuila, o athu a di xisa, mba a sakana hongo.

O UKAZA UA LUNGU NI VONDADI IA JIHOVA

3. Ihi ia mesenene Nzambi mu kubhanga o ukaza?

3 Adá ua sangulukile ni muhatu uê. Muéne ua mu luku o dijina dia Eva. Muéne uexile o mukuatekexi uê. Mu kukala kumoxi, Adá ni Eva eji sanguluka ni ukaza uâ. (Dimatekenu 2:18) Mu kubhanga o ukaza, Nzambi ua mesenene kuila, o ixi izala ni athu. (Dimatekenu 1:28) O tuana eji zola o jitata jâ, maji mu kubhita thembu, ene eji kazala ni kubhanga o miji iâ. O athu eji kuizalesa o ixi, ni kubhangesa o ixi kukala palaízu.

4. Ihi ia bhiti ni ukaza ua Adá ni Eva?

4 O ukaza ua dianga a u zange kioso Adá ni Eva kia bhukumukina Jihova. O “kinhoka kiokulu,” Satanaji o Diabhu, ua nganala Eva mu ku mu tangela kuila, se ua dile ‘ku muxi ua kuijiia kiauabha ni kiaiibha,’ ueji kuijiia kiauabha ni kiaiibha. Mu kudia o kibundu sé kukingila Adá, Eva ua londekesa kuila, ka kexile mu xila muadi uê kala o mutuameni ua muiji. Mu kusuluka, Eva ua bhana ué o kibundu kua Adá, muéne anga udia. Mu kubhanga kiki, muéne ua bhukumukina Nzambi.—Dijingunuinu 12:9; Dimatekenu 2:9, 16, 17; 3:1-6.

Phala kuzediua mu ukaza, o diiala ni muhatu a tokala kubelesela Jihova, ni kuxikina o itondalu iâ

5. O phangu iaiibha ia Adá ni Eva, i tu longa ihi?

5 Kioso Jihova kia a ebhudisa se mukonda diahi a mu bhukumukine, Adá ua tatela o muhatu uê. Muéne uambe: “O muhatu ua ngi bhana kukala-nê, muene ua ngi bhana ku muxi, eme nga di.” Eva uambe kuila, o nhoka iene ia mu nganala. (Dimatekenu 3:12, 13) O ima ia zuelele Adá ni Eva mu kuzokela o kubhukumuka kuâ, ki iexile ni valolo. Mukonda dia kiki, Jihova ua a fundisa kala ana a bhukumuka. Sé phata, o ima ia bhiti ni ene, i sidivila phala ku tu dimuna! Phala kuzediua mu ukaza, o diiala ni muhatu a tokala kubelesela Jihova, ni kuxikina o itondalu iâ, mu veji dia ku di tatela mudiâ.

6. Kiebhi ki u tena kujimbulula o divulu dia Dimatekenu 3:15?

6 Né muene ni ima ia bhangele Satanaji mu jaludim ia Edene, Jihova ua bhange ioso phala ku tu bhana kidielelu. O kidielelu kiki, tu ki sanga mu kikanenu kia dianga kiala mu Bibidia. (Tanga Dimatekenu 3:15.) O kikanenu kiki, kia zuelele kuila, Satanaji eji mu buika ku “mbutu” ia “muhatu.” O jianju javulu ji sidivila ku diulu, ala ni ukamba uambote ni Nzambi. O kibuka kiki kiala kála muhatu ua Jihova. Muéne ueji tumikisa muthu ua tokala ku kibuka kiki, phala ku “bula” mba kubuika Diabhu. Kiki, kieji bhangesa o athu a fiiele kutambula o mabesá a texi o dikaza dia dianga. O athu a fiiele, a-nda tambula o muenhu ua kalelaku mu ixi, kala kia mesenene Jihova ku dimatekenu.—Nzuá 3:16.

7. (a) Ibhidi iebhi iejila mu kubhukumuka kua Adá ni Eva? (b) Jihova ua mesena kuila, o makaza a dibhana kiebhi?

7 O kubhukumuka kua Adá ni Eva kua bhekela maka phala o ukaza uâ, ni maukaza a mukuá. Mu kifika, Eva ni ahatu oso eji kala ni ndolo iavulu mu kithangana kia kuvuala. O ahatu eji kala ni hanji iavulu ia anumi’â, maji o anumi eji kua nganala, ni kua talatala kiaiibha, kála ki tuene mu mona lelu. (Dimatekenu 3:16) Jihova ua mesena kuila, o diiala u talatala o muhatu uê ni henda, ni kuila, o muhatu u xila o munumi’ê. (Efezo 5:33) Se o diiala ni muhatu a kumbidila o milongi íii, ene a-nda zediua mu ukaza uâ.

O UKAZA, TUNDÉ MU IZUUA IA ADÁ, KATÉ KU DILÚVIU

8. Kiebhi kiexile o ukaza tundé mu izuua ia Adá, katé mu izuua ia Noué?

8 Ande dia kufua, Adá ni Eva a vualele tuana. (Dimatekenu 5:4) O mon’a ua dianga uexile Kaini. Mu kubhita thembu, muéne ua kazala ni muhatu ua tokalele ku muiji uâ. Lameke muéne o muthu a dianga ku mu tumbula mu Bibidia kuila, uexile ni ahatu aiadi. (Dimatekenu 4:17, 19) Tundé mu izuua ia Adá, katé mu izuua ia Noué, ki bhu kexile athu avulu exile mu sidivila Jihova. O athu ofele akexile ku mu sidivila exile Abele, Enoko, Noué, ni muiji uê. O Bibidia izuela kuila, mu izuua ia Noué, o “an’a Nzambi a mala, a mona an’a athu a ahatu, kuma auabha; anga a sakana ahatu oso a a uabhela-bhu.” Maji kiexile kima kia iibha, mukonda o jianju ka tokalele kukazala ni athu. Mu kiki, ene a vuala mazonda, akexile mu bhanga o usuéia. Mu izuua ienioió, ‘o kubhuma ni kubhukumuka kua athu kua di vualele mu ngongo, o ilunji ioso ia ku xinganeka kua mixima uâ, iaiibhile ithangana ioso.’—Dimatekenu 6:1-5.

9. Ihi ia bhange Jihova ku athu a iibha mu izuua ia Noué? Ihi i tu tena o ku di longa mu ima ia bhiti ni ene?

9 Jihova uambe kuila, ueji bheka dilúvio dionene phala kubuika o athu oso aiibha. Noué, o “mujimbuidi ua maka maiuka,” ua dimuna o athu ia lungu ni Dilúvio dieji kuíza. (2 Phetele 2:5) Maji ene ka bhana mátui ku izuelu ia Noué, mukonda ene a mesenene ngó kubhanga o ima iâ, kála o kukazala ni kubhanga ima iéngi. Jezú ua sokesa o izuua ietu ni izuua ia Noué. (Tanga Matesu 24:37-39.) Lelu, athu avulu ka mesena kuívua o njimbu iambote ia lungu ni Utuminu ua Nzambi. Tua mu boka o njimbu íii, mukonda o mundu iú uaiibha, a-nda ku u buika. Ihi i tu tena o ku di longa mu ima ia bhiti mu izuua ia Noué? Ki tu tokala kuehela kuila, o kukazala mba kuvuala tuana, ku tu bhangesa kuthandanganha kiavulu, ni ku di jimba kuila, o kizuua kia Jihova kia zukama.

O UKAZA, TUNDÉ KU DILÚVIU, KATÉ MU IZUUA IA JEZÚ

10. (a) Ihi ia kexile mu banza o athu a jixi javulu ia lungu ni kuzeka ni muthu ki kaza dietu? (b) Kiebhi Mbalahamu ni Sala kia bhana phangu iambote mu ukaza uâ?

10 Noué uexile ngó ni muhatu umoxi. O kitatu kia tuana tuê, kala muthu uexile ngó ni muhatu umoxi. Maji kioso kia bhiti o Dilúvio, kuexile maiala avulu akexile mu sakana o hongo. Mu jixi javulu, ki kiexile kiaiibha kuzeka ni muthu ki kaza diê. Saí jingeleja jexile mu suínisa o ukexilu iú. Kioso Mbalahamu ni Sala kiai mu tunga mu ixi ia Kanana, ene a mono kuma o athu exile mu bhanga ima iaiibha, ni kuila, kexile mu xila o ukaza. Mukonda dia kiki, Jihova ua buika o jimbanza ja Sodoma ni Ngomola. Mbalahamu ka difuile ni ió exile mu bhanga o ufusa. Muéne uexile mutuameni uambote ua muiji, o Sala ua bhana phangu iambote, mukonda uexile muhatu mukua ku belesela. (Tanga 1 Phetele 3:3-6.) Mbalahamu ua bhange ioso, phala mon’ê Izake kukazala ni muhatu mubhezi ua Jihova. Izake ua bhange ué kiki ni mon’ê Jakobo. Kuene kuejila o 12 kia miji ia Izalaiele.

11. Kiebhi o Kitumu kia Mozé kia kexile mu langa o akua Izalaiele?

11 Mu kubhita thembu, Jihova ua tele kikutu ni kifuxi kia Izalaiele. Jihova ua a bhana o Itumu bhu kaxi ka Mozé. O itumu íii, ia kexile mu kuatekesa o maiala ni ahatu ku bheza kiambote Jihova. Mu kifika, kuexile itumu ia kexile mu fidisa o muthu kukala ni ahatu aiadi. O kitumu kia kexile mu fidisa akua Izalaiele kukazala ni muthu kexile mubhezi ua Jihova. (Tanga Matendelelu 7:3, 4.) Se kua monekene maka mu ukaza, o tufunga akexile mu kuatekesa kubatula o maka. O kitumu kia jimbulula kiambote se ihi ia tokalele kubhanga o muthu a mu nganala kua kaza diê, ni kiebhi kia tokalele kubatula o maka a lungu ni difuba. O makaza a tenene ku di xisa, maji kuexile itumu ia kexile mu langa o muhatu mba o diiala u dibhana ni maka iâ. Mu kifika, se o diiala u mona kuila o muhatu uê uala ni “kisemu kioso-kioso kiaiibha,” muéne ueji tena ku mu senga. (Matendelelu 24:1) O Bibidia ki i jimbulula o ima ia lungile ni “kisemu kioso-kioso kiaiibha.” Maji o diiala ka tokalele kusenga o muhatu uê mu kima kioso kioso.—Ijila 19:18.

LONDEKESA O UFIIELE MU UKAZA

12, 13. (a) Ihi ia kexile mu bhanga o maiala mu izuua ia Malakiia? (b) Jimbulula ihi i bhita kioso o diiala u xisa o muhatu uê phala kukazala ni muhatu uéngi?

12 Mu izuua ia polofeta Malakiia, Jijudé javulu a mesenene kusenga o ahatu’â mukonda dia kikuma kioso-kioso. Ene akexile mu senga ahatu’â phala kukazala ni minzangala mba ahatu kexile abhezi a Jihova. Mu thembu ia Jezú, o Jijudé akexile hanji mu senga o ahatu’â “mukonda dia kikuma kioso-kioso.” (Matesu 19:3) Jihova Nzambi ua zembele o ukexilu iú uaiibha.—Tanga Malakiia 2:13-16.

13 O makaza a Jikidistá ejiia kuila, o kuta phánda kituxi kia dikota. Maji xinganeka kuila o diiala Mbangi ia Jihova, u ta phánda, anga u sola kuxisa kaza diê phala kukazala ni muhatu uéngi. Se muéne ka diela o kituxi kiê, a tokala ku mu kaia mu kilunga, phala kuzelesa o kilunga kia Nzambi. (1 Kolindo 5:11-13) Ande dia ku vutuka dingi mu kilunga, o muthu ua tokala kulondekesa o “ibundu ia fuama i tunda mu kudiela.” (Luka 3:8; 2 Kolindo 2:5-10) Ki bhuala kithangana kia tokala kubhanga o muthu phala kuvutuka dingi mu kilunga. Mu kidi, o muthu u tena kubhita muvu umoxi mba u bhita dingi thembu phala kulondekesa kuila, ua diela o kituxi kiê ni kuvutuka mu kilunga. Né muene se ua vutuka kiá, muéne ua tokala hanji kumoneka “bhu pholo ia Nzambi, phala Muène ku [mu] fundisa.”—Loma 14:10-12; tanga o A Sentinela 1.° de fevereiro de 1980, páginas 31-32.

O UKAZA UA JIKIDISTÁ

14. Mu ukexilu uebhi o Kitumu Kia Mozé kia kuatekesele o mundu ua Nzambi?

14 Mu 1.500 ja mivu, o akua Izalaiele akexile mu kaiela o Kitumu Kia Mozé. O Kitumu kiki, kia kuatekesele kiavulu o mundu ua Nzambi. Mu kifika, o kitumu kia jimbuluile se kiebhi o mundu kia tokalele o kubatula o maka bhu kaxi kâ. Kia a kuatekesele ué kubelesela Nzambi, katé kiéza Mexiia a mu kanene. (Ngalásia 3:23, 24) O kitumu kiabhu kioso Jezú kiafu, anga Nzambi u bhanga kikutu kia mukuá. (Jihebeleu 8:6) Mu kiki, o ima ia mukuá ia tendelesele o Kitumu Kia Mozé, ka tokalele dingi ku ki kaiela ku Jikidistá.

15. (a) Ihi ia mesenene Nzambi phala o makaza? (b) Ihi ia tokala kuxinganeka o muthu ande dia kuxisa kaza diê?

15 Saí kizuua, o Jifalizeu ebhuidisa Jezú ia lungu ni ukaza. Jezú uambe kuila, bhu kaxi ka Kitumu Kia Mozé, Nzambi uehela akua Izalaiele ku disenga se kua monekene maka, sumbala ki kiene kia mesenene Muéne, kioso kia bhange o dikaza dia dianga. (Matesu 19:6-8) O kitambuijilu kia Jezú kia londekesa kuila, tundé ku dimatekenu Nzambi ua mesenene kuila, o makaza a kala jinga kumoxi. (1 Timote 3:2, 12) Kuma “xitu imoxi,” ene a tokala ku nangenena kumoxi. Se o diiala ni muhatu a zola Nzambi ni muxima uoso, ni ku di londekesa henda mudiâ, ene a zediua. O Kidistá ua tokala ngó kuxisa kaza diê, ni kukazala ni muthu uéngi, se kaza dié u ta phánda. (Matesu 19:9) Se muthu uala ni kaza diê ua te phánda, muéne ua tokala kusola se ua-nda mu loloka, mba kana. Kiene kia bhitile ni polofeta Hozeia. Kioso muhatu uê Ngomele kia te phánda, muéne ua mu loloka. Jihova ua loloka ué o mundu ua Izalaiele, kioso ene kia diela o ituxi iâ. (Hozeia 3:1-5) Se o muthu uéza mu kuijiia kuila, kaza diê ua te phánda, maji né kiki u xikina kuzeka kumoxi ni muéne, kiki kilondekesa kuila, muéne ua mu loloka kiá. O Bibidia ilondekesa kuila, o muthu iú ka tokala dingi kuxisa kaza diê.

16. Ihi ia zuela Jezú ia lungu ni kukala dikudi?

16 Jezú ua zuela kuila, o makaza a Jikidistá ja kidi, a tokalele ngó kudixisa, se bhu kala muthu u ta phánda. Mu kusuluka, muéne ua zuela ia lungu ni ió “a di bhangesa makudi.” Jezú uambe: ‘Uoso ua tena kukala dikudi, a kale kienhiki.’ (Matesu 19:10-12) Athu avulu a sola kukala makudi, mukonda a mesena ku di bhakula dingi mu sidivisu ia Jihova. Tua tokala kuximana o athu iá!

17. Ihi i tena kukuatekesa o Kidistá kusola se u kazala mba kana?

17 Ihi i tena kukuatekesa o muthu kusola se u kazala mba kana? O muthu ua tokala kusola se ua-nda tena kukolokota mu ukudi mba kana. Poxolo Phaulu uambe kuila, kima kiambote kukala dikudi. Muéne uambe dingi: “Mukonda-phe dia kuila sai-ku undumbu uavulu, inda kala diiala di kala ni muhatu’ê, kala muhatu u kala ni muadi uê.” Phaulu uambe ué: “Se ka tena-phe ku di tumina o jinhaji jâ, kota-phe a sakane; kuma o kusakana ki ku soko ni kuuama mu jihanji.” Mu kiki, nange o muthu u sola kukazala mukonda ka mesena kuila, o jihanji ja iibha ji mu suínisa kubhanga ima ia ufusa, mba kubhanga undumbu. Se munzangala u mesena kukazala, muéne ua tokala kudibhuidisa se uala kiá mu kitala, mba kana. Phaulu uambe: “Oso-phe a di solo ngó, maji nguauâ dingi kukazala, eme-phe ng’a tangela kuila: Se mu kubhanga kiki o mon’a diiala ua fika kuma kianda kubhang’iki ku kilumba kiê ki ki fuama, mukonda o henda ia mu zolo na-iu hanji iavulu, iú ua bhindamena u sakana-nê—Kuabhu-phe, a sakane! Kana-ku kituxi mu kubhanga kiki.” (1 Kolindo 7:2, 9, 36; 1 Timote 4:1-3) O muthu ka tokala ngó kukazala mukonda o jihanji ja mu vulu, kana. Kuma mu unzangala o jihanji ji vula dingi, nange ki kithangana kia fuama phala kukazala. Mu kitala kiki, o minzangala kala luua ni kuijiia kua soko phala kulanga o ibhindamu ia muiji.

18, 19. (a) Kiebhi kia tokala kumateka o ukaza ua Jikidistá? (b) Ihi i tua-nda di longa mu milongi ia-nda kaiela?

18 O ukaza ua Jikidistá ua tokala kumateka ni diiala ni muhatu a zolo Jihova ni muxima uoso. Se a mesena ku nangenena mu ukaza katé ku hádia ni hádia, ene a tokala kudizola ni muxima uoso. Jihova ua-nda ku a besoala, mukonda ene a belesela o kitumu kia kukazala ngó “mua Ngana.” (1 Kolindo 7:39) Se a suluka ni kubelesela o itumu ia Bibidia mu ukaza, ene a-nda zediua kiavulu.

19 Tuala mu “izuua isukidila-ku.” Mukonda dia kiki, athu avulu kala ni ídifua i kuatekesa kuzediua mu ukaza. (2 Timote 3:1-5) Mu milongi ia-nda kaiela, tua-nda mona milongi ia Bibidia i kuatekesa o Jikidistá kuzediua mu ukaza, né muene se a di bhana ni ibhidi. O milongi íii, ia-nda kuatekesa o makaza kukolokota mu njila ia muenhu ua kalela-ku.—Matesu 7:13, 14.