Ku bokona mu madisá

Ku bokona mu madisá

Kaiela o Phangu ia Jihova ia Kuloloka ni Kufundisa ni Kuiuka

Kaiela o Phangu ia Jihova ia Kuloloka ni Kufundisa ni Kuiuka

“Fundisenu mu kidi, londekesenu kiadi ni henda muthu ni muthu kua phang’iê.”—ZAKADIIA 7:9.

MIMBU: 21, 11

1, 2. (a) Kiebhi Jezú kia kexile mu mona o Itumu ia Nzambi? (b) Maka ebhi exile nau o Jifalizeu ni jimesene ja kitumu?

JEZÚ ua zolele o Kitumu Kia Mozé. Ki tu diuana mu kuijiia o kidi kiki, mukonda Tat’ê muéne ua bhanene o Kitumu, o Muthu ua beta-o-kota ku muenhu ua Jezú. O divulu dia Jisálamu 40:8, ia kanene kuila, Jezú ueji zola o Kitumu kia Nzambi. Diene diamba: “Nga sanguluka mu kubhanga ki ua mesena eie u Nzambi iami; xi, mbata, o ngonge ié ia ngi kala moxi dia muxima.” Bhu kaxi ka uendelu uê Jezú ua londekesa kuila, o Kitumu kia Nzambi kia iuka, ki tu bhekela mbote, ni kuila ki di kumbidila mu ithangana ioso.—Matesu 5:17-19.

2 Nange Jezú ua divu kiaiibha mu kumona o Jifalizeu ku xibhaka o Itumu ia betele-o-kota ia Tat’ê. Ene kexile mu kumbidila o kitumu kioso. Muene ua a tangela uixi: “Kuma mu bhana kua Nzambi o dijimu katé ni dia olatelá, ni tumáfue dingi tua kutôua ni tua kominhu.” O izuelu iii, ilondekesa kuila, o Jifalizeu akexile mu sota kubelesela katé muene ni itumu iofele. Maji, maka ahi exile-bho? Jezú ua jimbulula, uixi: “Maji ima-phe ia kidi, ia kate, ku Kitumu, o kufundisa mu kidi, o kukuatela henda, o kukumbidila, mu kamba ku i bhanga.” (Matesu 23:23) O Jifalizeu kexile mu tendela o dijimbuluilu dia Kitumu. Mu kiki, exile mu di mona kuila, a betele kota, akuâ ndenge. Maji Jezú uejidile kiambote o dilomboluelu dia Kitumu. Muene uejidile ihi ia kexile mu longa o kitumu ia lungu ni Jihova.

3. Ihi i tua-nda dilonga mu milongi iii?

3 Kuma tu Jikidistá, ki tu bhingi ku kaiela dingi o Kitumu Kia Mozé. (Loma 7:6) Maji, mukonda diahi Jihova ua tumu kusoneka o Kitumu kia Mozé mu Bibidia? Muene ua mesena kuila, tu tendela, ni ku kumbidila o ‘ima ia kidi’ mba ia beta-o-kota, ni milongi ia katunda i tu sanga mu Kitumu kiki. Mu kifika, ihi i tu tena kudilonga mu milongi ia lungu ni jimbonge ja kulengela? Mu milongi ia tundu-mu, tua dilongo ihi ia tokalele o kubhanga o muthu u jibha mukuá sé ku ki mesena. Mu milongi iii, tua-nda dilonga, se ihi i tu longa o jimbanza ja kulengela ia lungu ni Jihova, ni kiebhi ki tu tena kukaiela o idifua ia Jihova. Tua-nda tambuijila ue ibhuidisu itatu: Mu ukexilu uebhi o jimbonge ja ku lengela ji tu longa kuila Jihova mukua ku loloka? Kiebhi o jimbonge jiji ji tu longa kuila Jihova u xila o muenhu? Ni kiebhi o jimbonge jiji ji tu londekesa o kuiuka kua kidi kua Jihova? Kioso ki tuia ni kutambuijila o ibhuidisu iii, sota kumona kiebhi ki tu tena kukaiela o phangu ia Tat’etu ia diulu.—Tanga Efezo 5:1.

O IDIDI MUA KEXILE O JIMBONGE JA KULENGELA, IA LONDEKESELE KUILA JIHOVA MUKUA KULOLOKA

4, 5. (a) Ihi ia bhangele, phala ku kuatekesa o muthu uexile mu lenga, ni mukonda diahi? (b) Kiki ki tu longa ihi ia lungu ni Jihova?

4 Mu ixi ia Izalaiele, kuexile samanu dia jimbonge ja kulengela, maji ki ku bhonzele kubhixila mu mbonge ioso-ioso. Jihova ua tumine akua Izalaiele kutunga mbanza jitatu mu mbandu ia ngiji ia Njolodá, ni mbanza jitatu ku sámbua dia ngiji. Phala-hi? Phala ku kuatekesa o athu eji lengela mu jimbanza jiji, kubhixila ni lusolo luoso. (Dialuilu 35:11-14) Ene a tokalele ue ku iudika kiambote o ikoka iambatele o athu ku jimbonge jiji. (Matendelelu 19:3) O divulu Enciclopédia Judaica, dizuela kuila, akexile mu ta ijimbuete ni isoneku mu njila, phala kukuatekesa o athu akexile mu lenga, kubhixila ku jimbonge. Kuma kuexile jimbanza ja kulengela mu ixi ia Izalaiele, o muthu ua jibhile mukuá maji ka ki bhangele mu luelu, ka bhingile kusota dilengelu mu jixi jéngi, mueji kala mu kiluezu kia ku di ta mu ubhezelu ua makutu.

5 Xinganeka mu maka iá: Jihova ua zuelele kuila, uoso u jibha mukuá, a tokalele ue ku mu jibha. Maji Jihova ua bhange ioso, phala o muthu ua jibha mukuá sé ku ki mesena, a mu londekese henda ni ku mu loloka. Sai mukuá kutokuesa o Bibidia uambe: “Ia lungu ni jimbanza ja kulengela, akua Izalaiele a sokejekele o ima ioso mu ukexilu ua tokala.” Jihova ki mufundixi uaiibha u sota jindunge phala ku kaxtikala o jiselevende jê, kana. Mu kidi, “henda iê iavulu, ia tu kuatela.”—Efezo 2:4.

6. O kuila o Jifalizeu akexile mu kaiela o phangu ia Jihova ia kuloloka? Jimbulula.

6 O Jifalizeu kexile mu kaiela o phangu ia Jihova ia kuloloka. Mu kifika, o milongi ia Jijudé izuela kuila, o Jifalizeu exile mu loloka ngó Lutatu. Se muthu ua luezele lu uana, ka kexile ku mu loloka. Mukonda dia kiki, Jezú ua tele o kifika kia lungu ni Falizeu phala kulondekesa kuila ene exile ni ukexilu uaiibha. Muene uambe kuila, o Falizeu ua kexile mu samba bhua zukamene mukuá kutambula lubhaku. Kioso kiexile mu samba, o Falizeu ua kexile mu zuela: “Nzambi nga ku sakidila, mukonda ki ngala kala athu amukuá, ala mií, inguángua, ati-a jiphànda. Nga ku sakidila dingi, Ngana, kuma o mukua kutambula lubhaku iú ngó eme ki nga sokela-nê.” Ihi ia mesenene kulonga Jezú? O Jifalizeu kexile mu bhana ‘valolo ku akuâ.’ Exile mu di mona kala a betele kota, akuâ ndenge. Mukonda dia kiki, ene a monene kuila ki kia fuamene ku loloka akuâ.—Luka 18:9-14.

O kuila eie uala polondo phala kuloloka mukuenu? Kana kukala muthu ua bhonzo, maji u lenduka (Tala o kaxi 4-8)

7, 8. (a) Kiebhi ki u tena ku kaiela o phangu ia Jihova ia kuloloka? (b) Mukonda diahi tua tokala kulenduka phala tu loloke akuetu?

7 Kaiela o phangu ia Jihova, kana kukaiela o phangu ia Jifalizeu. Sota kuloloka akuenu, ni ku a londekesa henda. (Tanga Kolose 3:13.) Se phange ueza ku kubhinga muloloki, kana kubhonzesa o ima. (Luka 17:3, 4) Dibhuidise: ‘O kuila ngene mu loloka akuetu kioso kia ngi luualesa? O kuila ngi bhanga ioso phala kubatula o maka ni muthu ua ngi xingi, mba ua ngi luualesa?’

8 Phala kuloloka akuetu, tua bhingi tu kala tu athu a lenduka. O Jifalizeu exile mu di mona kuila, a betele kota akuâ ndenge, mukonda dia kiki ene kexile mu loloka. Kuma tu Jikidistá, tua tokala kulenduka, mu ‘kumona akuetu kala athu a beta-o-kota, etu ndenge.’ (Filipe 2:3) Tu tena kudibhuidisa: ‘O kuila ngi kaiela o phangu ia Jihova, ni kukala muthu ua lenduka?’ Se tu kala tu athu a lenduka, akuetu ka-nda kala ni hele ia ku tu bhinga muloloki, etu ue tua-nda ku a loloka ni lusolo. Sota kuloloka akuenu ni lusolo, mu veji dia kuthathamana ni lusolo.—Ndongixi 7:8, 9.

XILA O MUENHU, ‘PHALA KI U KALE NI KIKUMA KIA MANHINGA’

9. Kiebhi Jihova kia londekesa ku akuâ Izalaiele kuila, o muenhu uala ni valolo?

9 Jihova ua tumu kutunga o jimbanza ja kulengela, phala akua Izalaiele ka kale ni kikuma kia manhinga. (Matendelelu 19:10) Jihova u bhana valolo iavulu ku muenhu, iú ua zembe o ujibhangânga. (Jisabhu 6:16, 17) Kuma Jihova, Nzambi ua iuka ni ukôla, muene ka xikinine o ujibhangânga, né muene se muthu ua ki bhangele sé ku ki mesena. Mu kidi, se muthu ua jibhile mukuâ sé ku ki mesena, eji mu loloka. Maji, kia dianga muene ua tokalele hanji kujimbulula o maka ku tufunga. Se o tufunga a mona kuila, ka ki bhange mu luelu, muene ua tokalele kukala mu mbanza ia kulengela katé ku ufuilu ua mukunji ua dikota. Sai bhabha, kiki kia lomboluele kuila, o muthu ua tokalele kukala mu mbanza katé ku ufuilu uê. Kiki kia londekesa ku akua Izalaiele kuila, o muenhu uala ni valolo ia dikota. Phala kubhana kijingu kua Jihova o Mubhani’a muenhu, akua Izalaiele a bhingile kubhanga ioso ia tenene phala ka tele o muenhu ua ngene mu kiluezu.

10. Kiebhi o Jifalizeu ni jimesene ja kitumu kia londekesele kuila, ka bhanene valolo ku muenhu ua akuâ?

10 O jimesene ja kitumu ni Jifalizeu kexile mu kaiela o phangu ia Jihova. Mu kiki, kexile mu xila o mienhu ia akuâ. Jezú ua a tangela, uixi: “O sabhi ia dibhitu dia inzo ia kuijiia, enu mua i katula-ku. Enu muedi en’enu ki mua bokona, o iá eju bokona mua fudisa.” (Luka 11:52) Ihi ia mesenene kuzuela Jezú? O jimesene jiji ni Jifalizeu, éne a tokalele kujimbulula o Mak’â Nzambi ku athu, n’a kuatekesa kutambula o muenhu ua kalela-ku. Mu veji dia kiki, ene a kexile mu fidisa o athu kukaiela Jezú, o Musonguedi ni mubhuludi uetu. (Ikalakalu 3:15) Mu kiki, o Jifalizeu exile mu kuendesa o athu mu njila iambata ku kibuikilu. O jimesene ni Jifalizeu exile akua luímbi, mu kumesena ngó o mbote iâ, ene kexile ue mu suua o ibhindamu ia akuâ. Kima kiaiibha kinéne!

11. (a) Kiebhi poxolo Phaulu kia londekesele kuila ua bhanene valolo ku muenhu? (b) Ihi ia-nda tu kuatekesa kukaiela o phangu ia Phaulu?

11 Kiebhi ki tu tena kukaiela o phangu ia Jihova ni kudituna o phangu ia jimesene ja kitumu ni Jifalizeu? Tu bhanga kiki, kioso ki tu xila ni kubhana valolo ku muenhu. Poxolo Phaulu ua bhange kiki, mu kuboka o njimbu ia Utuminu ku athu avulu. Mukonda dia kiki, muene uambe: “Kuma nga zele, kana muthu mudienu u texika, o manhinga mê ni ma ngi kala ko-kuami.” (Tanga Ikalakalu 20:26, 27.) Maji, Phaulu kexile mu boka mukonda dia kijijidiku, kana. Mba phala ka kale ni kikuma kia manhinga a athu. Mu veji dia kiki, muene ua zolele o athu. Muene ua bhanene valolo ku mienhu iâ mukonda, ua mesenene kuila, athu a tambula o muenhu ua kalela-ku. (1 Kolindo 9:19-23) Etu ue tua tokala kubhana valolo ku muenhu kala ki bhanga Jihova. Jihova ua mesena kuila, oso a diela o ituxi iá, a tambule o muenhu ua kalela-ku. (2 Phetele 3:9) Phala kukaiela o phangu ia Jihova, tua bhingi ue kuzola o athu. O henda ia-nda tu kuatekesa kuboka ni kusuina kuoso. Se tu bhanga kiki, tua-nda sanguluka kiavulu mu sidivisu íii.

12. Mukonda diahi o mundu ua Nzambi u dilanga ku iluezu?

12 Phala kubhana valolo ku muenhu kala ki bhanga Jihova, tua tokala ue ku di langa kiambote. Tua tokala kudilanga mu ithangana ioso, kikale se tua mu kalakala, tua mu kuendesa dikalu mba, tua mu tunga kididi kia ubhezelu. Tua bhingi kulembalala kuila, o muenhu ua athu uala dingi ni valolo, o ku popala kitadi mba kithangana ndenge. O Nzambi ietu u bhanga o kima kia tokala ithangana ioso. Etu tua mesena kukaiela o phangu iê. Benge-benge o tufunga, a tokala ku di langa ni kukuatekesa ue akuâ kubhanga kiki. (Jisabhu 22:3) Mu kiki, se kafunga u ku lembalesa kitendelesu kia lungu ni ku di langa, mu bhane mátui! (Ngalásia 6:1) Se u bhana valolo ku muenhu kala ki bhanga Jihova, eie ki ua-nda kala ni kikuma kia “manhinga ku thandu dié.”

‘MU KU FUNDISA, A TOKALELE KU KAIELA O PHANGU IA JIHOVA’

13, 14. Kiebhi o tufunga kieji tena kukaiela o ukexilu ua Jihova ua kufundisa ni kuiuka?

13 Jihova ua tumine o tufunga akua Izalaiele kukaiela o ku iuka kuê. Kia dianga, o tufunga a tokalele kutokuesa kiambote o maka, phala kuijiia o ima ioso. Mu kusuluka, a tokalele kusota kuijiia kiambote, se ihi ia bhangesa o muthu kujibha mukuá, o idifua iê, ni ihi ia bhangele kiá m’ukulu. O ima ioso iii, iexile phala kumona se a tokalele ku mu loloka o kituxi kiê, mba kana. O tufunga a tokalele ue kutokuesa kiambote, phala kuijiia se o muthu ua zembele mukuá, iú ua kexile kiá mu sota ndunge ia ku mu jibha. (Tanga Dialuilu 35:20-24.) Se muthu a mu tatele kuila ua jibha muthu mu luelu, phala ku mu fundisa kua bhingile kukala jimbangi jiiadi.—Dialuilu 35:30.

14 Kioso kia zubhile kutokuesa o maka oso, o tufunga a tokalele kuxinganeka o muthu, mu veji dia kubanza ngó mu ima ia bhangele. O tufunga a bhingile kukala ni unjimu ua soko, phala kuijiia se ihi ia bhangesa o muthu ku jibha mukuá. Ene a tokalele kubhinga o nzumbi ia Jihova, phala ku a kuatekesa kukaiela o unjimu, o henda, ni kuiuka kua Jihova.—Makatukilu 34:6, 7.

15. Kiebhi o ukexilu ua Jezú ua ku talatala ió a tele kituxi ki ua difuile ni ua Jifalizeu?

15 O Jifalizeu kexile mu fundisa ni henda. Ene a thandanganhele dingi ni kituxi kia muthu, mu veji dia ku xinganeka mu ima iexile ku muxima ua muthu. Sai kizuua o Jifalizeu a sange Jezú ua mu dia kubhata dia Matesu, ene ebhuidisa o maxibulu: “Phala-hi mesene ienu uala kudia kumoxi ni akua ku tambula lubhaku ni akua ituxi?” Jezú ua a tambuijila, uixi: “Oso a di sanza ka bhindamena kimbanda, kikale iá a kate. Ndenu-phe mu di longe kioso ki kia jimbulula, kuila: Nginda o ku kuatela mukuenu henda, ki ngindi sata; kuma eme ki ngeza mu kuixana athu aiuka, maji akua ituxi.” (Matesu 9:9-13) O kuila Jezú uexile mu suinisa o athu ku xibhaka Nzambi? Kana. Mu kidi, Jezú uexile mu bhanga ioso phala ku kuatekesa o athu a diele o ituxi. Muene uexile mu bhanga kiki, mukonda o njimbu iê ia lungile ue ni kudiela o ituxi. (Matesu 4:17) Jezú ua mono kuila, o “akua kutambula lubhaku avulu, ni akua ituxi,” a mesenene kulungulula o ukexilu uâ. Ene ka ile mu inzo ia Matesu phala kudia ngó kana, maji mukonda, exile akaiedi a Jezú. (Marku 2:15) Kiaiibha kuijiia kuila, o Jifalizeu kexile mu suua o athu. Ene ka xikinine kuila, o athu eji lungulula o ukexilu uâ, akexile mu a mona kala athu akua ituxi a kambele kidielelu. Ene kexile mu kaiela o phangu ia Jihova ia kuloloka!

16. Ihi i bhanga o kibuka kia tufunga ki fundisa o muthu?

16 O tufunga tua lelu, a bhingi kukaiela o phangu ia Jihova, mukonda “Jihova kia mu uabhela o kubatula mu kidi.” (Jisálamu 37:28) Phala kuijiia se muthu ua te kituxi mba kana, kia dianga, o tufunga a tokuesa “muene kiambote” o maka. Se a mona kuila, o muthu ua te kituxi, ene a bhingi ku kaiela o itendelesu ia Bibidia phala kubatula o maka. (Matendelelu 13:12-14) Kioso o kibuka kia tufunga kia fundisa o muthu, ene a tokala kuendesa kiambote o maka, phala kumona se o muthu ua te o kituxi ua diela mba kana. Ki bhonza kiavulu, kumona se muthu u diela muene ni muxima uoso. O kudiela kua kidi, kua lungu ni kiebhi o muthu kia mona o ima iala ku muxima uê, ni ihi i banza ia lungu ni kima kiaiibha kia bhange. (Dijingunuinu 3:3) Se muthu ua mesena kutambula o muloloki, muene ua bhingi kudiela o kituxi kiê. *—Tala ku luiji.

17, 18. Kiebhi o tufunga kia tena kuijiia se muthu ua diela o ituxi? (Tala o foto ia dianga.)

17 Jihova ni Jezú ejiia kiambote o ixinganeku ia muthu mukonda, ene a tena kutonginina o ima iala mu muxima ua muthu. Maji o tufunga ka tena kumona o ima iala ku muxima ua muthu. Mu kiki, se u kafunga, kiebhi ki u tena kuijiia se muthu ua diela o kituxi? Kia dianga, bhinga unjimu kua Jihova mu sambu. (1 Jisobha 3:9) Kia kaiiadi, tanga o Mak’â Nzambi ni madivulu ene mu tu tumikisa o kimbadi kia fiiele, phala ku kukuatekesa kutungula ‘o kudiela kua makutu’ mu ‘kudiela kua kidi.’ (2 Kolindo 7:10, 11) Tala ia zuela o Bibidia ia lungu ni athu a diela o ituxi iâ mu kidi, ni ió a diele mu makutu. Mu kusuka-ko, tonginina kiebhi ene kia divu, kiebhi kia xinganeka ni ihi ia bhange.

18 Kia katatu, xinganeka o muenhu ua muthu, kana o kituxi kia te. Dibhuidise: ‘Mukonda diahi muene ua bhange kiki? Mukonda diahi ua solo o maka enhá? Ima iahi ia mu bhita ni muene? O Bibidia ia kanena kuila Jezú, o mutuameni ua kilunga, “ka xikina kufundisa mulonga kala kia u mono ku mesu mê, ka xikina ue kubazela kima kievu ngó ku mátui mê. Maji ua kà fundisa jingadiama ni kidi kioso; oso a belesela bhoxi’abha ua kà a bazela sé ngó katungu. Maji oxi ua kà i nemeka ni mbangala ia dikanu diê.” (Izaia 11:3, 4) Mu kiki, enu mu tufunga, Jezú ua mi solo phala kulanga o kilunga kiê, ua-nda mi kuatekesa ue kufundisa ni kuiuka ni henda. (Matesu 18:18-20) Tu sakidila kiavulu mukonda tuala ni tufunga a tena ku tu langa! Ene éne mu tu kuatekesa ue kulondekesa kuiuka ni henda mudietu.

19. Ihi i ua dilongo mu milongi ia lungu ni jimbanza ja kulengela?

19 O Kitumu kia Mozé kiala ni “kuijiia kuoso ni kidi.” O kitumu kiki, ki tu longa ia lungu ni Jihova ni ijila iê. (Loma 2:20) O milongi ia lungu ni jimbanza ja kulengela, ji longa o tufunga ‘kufundisa ni kuiuka ni kidi,’ i tu longa ue ku di londekesa “kiadi ni henda.” (Zakadiia 7:9) Sumbala ki tuala dingi ni kijijidiku kia ku kumbidila o Kitumu kia Mozé, maji tuejiia kuila Jihova ka lunguluka. Muene uene mu bhana hanji valolo iavulu mu kuiuka, ni ku kidifua kia kuloloka. Tu mona kuila, tuala ni ujitu ua dikota ua kubheza o Nzambi ia jihenda. Mu kiki, tua bhingi ku kaiela o idifua iê iambote, ni kusota o kilangidilu kiê!

^ kax. 16 Tanga o milongi “Perguntas dos Leitores”, mu A Sentinela de 15 de setembro de 2006.