Ku bokona mu madisá

Ku bokona mu madisá

Musoso Ua Kidi

Nga Soto Kukaiela o Phangu Iambote ia Akuetu

Nga Soto Kukaiela o Phangu Iambote ia Akuetu

Eme ng’ebhula: “Eie uejiia se ngala ni mivu ikuxi?” Izak Marais ua ngi tambuijila, uixi: “Eme ngejiia kiambote o mivu iê.” Kioso kia ngi xindi, muéne uexile mu mbanza ia Patterson, Nova York. Eme ngexile mu mbanza ia Colorado. Nga-nda mi jimbulula se ihi ia tu bhangesa ku ta o maka iá.

A NGI vuala mu kizuua kia 10, ku mbeji ia Kaiadi ka muvu ua 1936, mu sanzala ia Wichita, mu mbanza Kansas, mu ixi ia Estados Unidos da América. Tat’etu William, ni mam’etu Jean, exile jiselevende ja fiiele ja Jihova. Tat’etu muéne uexile ku pholo ia kibuka kia tufunga. Mam’etu ua di longo o kidi ni kuku’etu Emma Wagner. Emma ua longo o kidi kia Bibidia ku athu avulu. Mu kifika, muéne ua longo o kidi kia Bibidia kua Gertrude Steele, ua sidivile kala mukunji ua jixi jengi mu ixi ia Porto Rico. * (Tala ku luiji.) Mu kidi, a ngi kondolokele ku athu avulu, akexile mu ngi bhana phangu iambote.

O ATHU A NGI BHANENE PHANGU IAMBOTE MU UNDENGE UAMI

Tat’etu ua mu bhana madivulu ku athu mu kikoka

Saí kizuua, eme ni tat’etu tua kexile mu bhana O Mulangidi ni Despertai! ku athu mu kikoka. Eme ngexile ni mivu itanu. Mu thembu ienióio, kuexile mu bhita o Ita ia Kaiadi ku mundu uoso. Maji tat’etu ka xikina ku di ta mu ita. Saí dotolo ua kodiuile, ua mateka kuxinga tat’etu mukonda dia kudituna kuia mu ita. O dotolo ua mu zukama, anga u mu tangela: “Mukonda diahi ku ngi bhana jihuxi? Eie u kióua!” Ngexile ni uôma uavulu, maji nga di uana mu kumona o kusuína kua tat’etu. Muéne ua suluka ni kubhana o madivulu ku athu akexile mu tu mona. Mu kubhita kithangana, kua moneka disoladi. Mu kiki, o dotolo ua dikola ni dizuí dia suína, uixi: “Iza mu kasa o kiôua kiki!” O disoladi kia mono kuila muéne ua kodiuile, ua mu tangela: “Eie ua kodiua, ndé kubhata u nhohe!” Kiiadi kiâ a tu xisa. Ngi sakidila kiavulu Jihova, mu kukuatekesa tat’etu kusuína. Muéne uexile ni jinzo jiiadi ja kubatula o ndemba mu sanzala ia Wichita, kuene ué kuexile múia o dotolo kubatula o ndemba!

Eme ni jitata jami, kioso ki tua kexile múia mu kiônge kia dikota mu mbanza ia Wichita, ku muvu ua 1940

Kioso ki ngexile ni dinake dia mivu, o jitata jami a sumbisa o inzo ia dikota ni jinzo ja ku bhuta o ndemba, anga a tunga inzo ia kexile ni malola. Mu kusuluka, tuai mu tunga mu mbanza ia Colorado, ia zukama ni mbanza ia Grand Junction. Mu kamene, o jitata jami akexile mu kalakala mu sidivisu ia kuboka. Ku tádidi, akexile mu kalakala mu mábhia ni kulanga o ibhaku. Jihova ua besoala o nguzu ia bhange, a mateka kilunga. Mu kizuua kia 20 kia mbeji ia Kanake ka muvu ua 1948, tat’etu ua ngi batizala mu ngiji. O athu a mukuá a xikinine o kidi kia Bibidia, kála Billie Nichols ni muhat’uê, a a batizala ué. Mu kubhita thembu, ene a mateka kukalakala mu kukunda o ilunga. O mon’a Billie ni muhatu uê, a sidivila ué kala kafunga ka ilunga.

Tuexile ni ukamba uambote ni jiphange javulu akexile mu sidivila Jihova. Benge benge ni athu a tokalele ku muiji ua phange Steele, kala phange Don ni Earlene, Dave ni Julia, Si ni Martha. Tua uabhele kiavulu kuzuela ni ene ia lungu ni Bibidia. Ene a ngi kuatekesa kiavulu. Ene a ngi londekesa kuila, o ku dianga kusota o Utuminu ua Nzambi, kubhangesa o muthu kuzediua.

NGAI DINGI MU TUNGA BHU KIDIDI KIÉNGI

Kioso ki nga kexile ni 19 dia mivu, kamba dietu Bud Hasty, ua ngi bhingi phala kuia kuboka kumoxi ni muéne ku sulu ia Estados Unidos. O kafunga ka ilunga ua tu bhingi phala kuia mu boka mu sanzala ia Ruston, mu mbanza ia Louisiana, mukonda kuexile Jimbangi javulu ja Jihova, kexile dingi mu boka o njimbu iambote. Muéne ua tu tangela kuila, tua tokalele kubhanga o iônge ioso, né muene se ki kuejile muthu. Tua sange kididi phala kubhanga o iônge, anga tu sokejeka kiambote o kididi. Tua kexile mu bhanga o iônge ioso, maji saí ithangana, tua kexile mu kala ubheka uetu. Mu kiki, tua kexile mu di bhingana, se muthu umoxi uendesa o kiônge, o mukuá u bhana o itambuijilu. Se kua bhingile kubhanga kifika, tua kexile mu banda ku ditala. Mu kiki, ki tuexile mu kala ni jingivuidi! Mu kubhita thembu, saí muadiakimi ua mateka kuíza mu iônge. Mu kusuluka, o maxibulu a Bibidia ni jiphange ja mukuá a zozele, a mateka ué kuíza mu iônge.

Saí kizuua, mu kuboka kumoxi ni Bud, tua sange mutuameni ua ngeleja, ua zuela ia lungu ni ibatulu ia Bibidia, ki ngi ijidile lua kiambote. O dijina dia ngeleja íii, Ngeleja ia Kristu. O ima ia zuela, ia ngi bhangesa kuthandanganha kiavulu. Mukonda dia kiki, nga soto kudilonga dingi o Bibidia, phala kuijiia kiambote o kixikanu kiami. Nga bhiti semana ia muvimba mu ku dilonga o ima ia zuelele muéne. O ima ioso íii, ia ngi kuatekesa kusuínisa dingi o ukamba uami ni Jihova. Mukonda dia kiki, nga mesenene kiavulu ku di sanga dingi ni mutuameni uéngi ua ngeleja.

Mu kubhita thembu, o kafunga ka ilunga ua ngi bhingi phala kuia mu mbanza ia Arkansas, phala kukuatekesa o kilunga mu sanzala ia El Dorado. Ngai veji javulu mu mbanza ia Colorado, phala ku di bheka mu usoladi. Saí kizuua, kioso ki ngexile mu kuenda ni aboki a mukuá mu mbanza ia Texa, kua moneka kiluezu kia zange o dikalu diami. Tuixana phange ua tu kuatekesa, ni ku tu ambata ku bhata diê. Mu kusuluka, ua tuambata ué mu kiônge. Mu kiônge, o jiphange a bhange o ngolokela ia lungu ni kiluezu ki tua bhitile na-kiu. Mu kiki, ni henda ioso, o jiphange a tu bhana kitadi phala ku tu kuatekesa. O phange ia tu zalela, ua sumbisa ué o dikalu diami mu 25 kia ji dolare!

Saí muthu ua tu ambata katé mu mbanza ia Wichita. Mu mbanza ienióio, ngexile ni dikamba diexile muboki ua thembu ioso. O dijina diê E. F. McCartney, maji etu tua kexile ku muixana mu dijina dia Doc. Muéne ua kexile ni jingongo, majina mâ Frank ni Francis. Katé lelu, ene o makamba mami a kazola. Ene exile ni dikalu dia kukile kiá, anga a ngi sumbisa-diu mu 25 kia jidolare. O kitadi kiki, kia sokele ni kitadi kia ngi bhanene kioso ki nga sumbisile o dikalu diami dia budikile. Nga mono kuila, mukonda dia ku ta o Utuminu uê ku pholo, Jihova ua ngi bhana o kima ki nga bhindamene. Mu kithangana kieniókio, phange McCartney ni muhatu’ê, a ngi londekesa phange ia muhatu, a mu ixanene Bethel Crane. O manh’â Ruth, uexile ué mu sidivila Jihova ni ufiiele uoso mu sanzala ia Wellington, mu mbanza ia Kansas. Muéne ua kalakala kála muboki ua thembu ioso, katé kia tenesa 90 a mivu ndenge. A-nde dia kutenesa muvu, nga kazala ni Bethel, anga tuia mu sidivila kala aboki a thembu ioso mu mbanza ia El Dorado.

TUA TAMBULA MABESÁ AVULU

Tua mesenene kukaiela o phangu iambote ia athu a tu kondolokele mu undenge uetu. Mukonda dia kiki, tua xikina o kikalakalu kia tu bhana o kilunga kia Jihova. A tu tumikisa kala aboki a katunda mu sanzala ia Walnut Ridge, mu mbanza ia Arkansas. Ku muvu ua 1962, a tuixana phala kubhanga mbandu ku kibuka kia 37 ia Xikola ia Ngiliiade. Tua sanguluka kiavulu kioso ki tua mono kuila, kamba dietu Don Steele ueji bhanga o xikola íii kumoxi n’etu. Kioso ki tua zubha o xikola, a tu tumikisa mu mbanza ia Nairóbi, mu ixi ia Quênia. Tua luualele kiavulu kioso ki tua xisa o mbanza ia Nova York, maji tua sanguluka kiavulu kioso ki tua bhixila mu mbanza ia Nairóbi, ni kumona o jiphange ja kexile mu tu kingila!

Kumoxi ni Mary ni Chris Kanaiya mu sidivisu ia kuboka, mu mbanza ia Nairóbi

Ki tu bhiti kithangana kiavulu, tua mateka ku uabhela kiavulu o ixi ia Quênia. O maxibulu metu a dianga, exile Chris ni Mary Kanaiya. Ene a diangele kuxikina o kidi kia Bibidia, ki tuexile mu boka. Ene ala hanji mu sidivisu ia thembu ioso, mu ixi ia Quênia. Ku muvu ua kaiela, a tu tumikisa mu mbanza ia Kampala, mu ixi ia Uganda. Etu tua diangele kubhixila mu ixi ienioió, phala kubhanga o kikalakalu kia akunji a jixi jengi. Tua sangulukile kiavulu, mukonda athu avulu a mesenene kudilonga o kidi kia Bibidia. Ene a kituka Jimbangi ja Jihova. Maji mu kubhita mivu itatu mu jixi ja África, tua kuvutuka ku ixi ia Estados Unidos, phala kuvuala. Kioso ki tua tundu ku África, tua luualele dingi, o kizuua ki tua xisa o ixi ietu ndenge. Tua zolele kiavulu o athu ku África, mukonda dia kiki, tua mesenene kuvutuka dingi.

TUA TAMBULA KIKALAKALU KIA UBHE

Tuai mu tunga mu mbanza ia Colorado, mua tungile o jitata jami. Mu kubhita thembu, tua vuala mon’etu Kimberly. Mu kubhita dingi muvu ni kaxaxi, tua vuala Stephany. O kikalakalu kiki kia ubhe, kiexile ni valolo ia dikota phala etu. Tua bhange ioso phala kulonga o kidi kia Bibidia ku tuana tuetu. Tua mesenene kukaiela o phangu iambote ia tu bhana mu undenge uetu. Tuejidile kuila, o phangu iambote ia athu, i tena kukuatekesa o tuana. Maji kiki, ki kilombolola kuila, kioso kia-nda kula, ene a-nda suluka mu kusidivila Jihova. Kima kiaiibha kumona kuila, kiiadi kia jiphange jami, a xisa o kilunga kia Jihova. Maji nga mu kingila kuila, ene a sota kukaiela dingi o phangu iambote ia tu bhanene o athu mu undenge uetu.

Tua uabhele kiavulu kusasa o tuana tuetu. Tua kexile mu sota kithangana phala kubhanga ima kumoxi. Kuma tua tungile bhua zukamene ni sanzala ia Aspen, mu mbanza ia Colorado, tua dilongo kubhanga o itonokenu ia kuenda mu jelu, phala kutonoka kumoxi ni muiji. O kubhanga kiki, kua tu kuatekesa kukala ni kithangana kia ku di zuelesa ni tuana tuetu, kioso ki tua kexile mu banda o milundu iezalele ni jelu. Tua kexile ué múia kubhanga o itonokenu ku mábhia. Tua kexile mu uika o túbhia, kuxikama ni ku di zuelesa kiambote. Sumbala exile hanji an’á ndenge, maji akexile mu bhanga ibhuidisu ia makota. Ene akexile mu tu ibhuidisa: “Ihi i nga-nda bhanga kioso ki nga-nda kula? Kiebhi ki ngi tena kusola diiala diambote?” Tua bhange ioso phala kukuatekesa o tuana tuetu kuzola Jihova. Tua a suínisa kubokona mu sidivisu ia thembu ioso, ni kukazala ni muthu uexile mu suua o jimbambe ja difu ni jimbambe jâ. Tua soto ku a kuatekesa kuijiia kuila, ki kima kiambote kukazala selu. Tua kexile mu a tangela: “Kingila katé ki ua-nda tenesa 23 a mivu.”

Tua kaiela o phangu ia jitata jetu, tua kexile mu bhanga ioso phala kuia mu ionge ioso, ni kuboka kumoxi ni muiji. Tua kexile ué mu zalela o jiphange ja kexile mu sidivisu ia thembu ioso. Ithangana ioso, tua kexile mu a zuelela ia lungu ni kisangusangu ki tua kexile na-kiu kia kukalakala kála akunji mu jixi jengi. Tua dielele kuila, saí kizuua, tueji kuambata o tuana tuetu ku África. An’etu a mesene kiavulu kuia ku África.

Tua kexile mu bhanga o ubhezelu uetu ku muiji ithangana ioso. Tua kexile mu bhanga ifika ia lungu ni maka eji bhita nau bhu xikola. Ene a kexile mu bhanga o mbandu ia Jimbangi ia Jihova, etu tua kexile mu bhanga o ibhuidisu. Ene a uabhele kiavulu kudilonga mu ukexilu iú. O kudilonga mu ukexilu iú, kuexile mua kuatekesa kusuína bhu xikola. Maji kioso kiai ni kukula, ene ka mesenene dingi kudilonga o Bibidia kumoxi ni muiji. Saí kizuua, njinda ia ngi kuata, nga a bazela ni kua tumina kuzeka. Nga a tangela ué kuila, ki tueji kudilonga dingi. Ene a divu kiaiibha, a mateka kudila, ia a zuela kuila, a mesenene kudilonga. Mu kiki, nga mono kuila, etu tua kexile mu a kuatekesa kuzola Jihova. Mu kubhita thembu, ene a mateka kuzola dingi o milongi ia Bibidia, anga akexile mu zuela o ima ia banza. Saí ithangana kia bhonzele, mukonda saí bhabha, ka kexile mu xikina o milongi ia mukuá ia Bibidia. Maji tua kexile mu sota kuijiia kiambote kiebhi kia kexile mu divua. Kioso ki tua kexile mu a londekesa kiambote o kidi kia Bibidia, ene akexile mu xikina o itendelesu ia Jihova.

TUA LUNGULULA DINGI O UKEXILU UA MUENHU UETU

O mivu i tua bhange mu kusasa o tuana tuetu, ia bhiti ni lusolo. Ni kikuatekesu kia kilunga kia Nzambi, tua bhange ioso phala kua kuatekesa kuzola Jihova. Kioso kia zubha o xikola, o tuana tuetu tua bokona mu sidivisu ia thembu ioso. Tua sangulukile kiavulu. Ene a dilongo ué maufunu a a kuatekesa kudikila o ibhindamu iâ. Ene ai mu tunga mu sanzala ia Cleveland, mu mbanza ia Tennessee. A ile kumoxi ni phange jiiadi, phala kukuatekesa kuoso kua bhingile dingi aboki. Tua kexile ni ngunzu iavulu, maji tua sangulukile, mukonda ene a solo kubhanga o sidivisu ia thembu ioso. Eme ni muhatu uami, tua mateka dingi o sidivisu ia thembu ioso, mukonda dia kiki, a tu bhana o ujitu ua kukunda o ilunga, ni kubhanga ikalakalu ia mukuá ia lungu ni kusokejeka o iônge ia makota.

Ande dia tuana tuetu kuia mu tunga mu mbanza ia Tennessee, ene a ile mu kunda o fiiliiale ia Londres, mu ixi ia Inglaterra. Stephany, uexile ni 19 dia mivu, ua dijiia ni Paul Norton, munzangala uexile mu kalakala ku Betele. Kioso kiai dingi mu kunda o filiiale íii, Kimberly ua dijiia ni Brian Llewellyn. Muéne uexile mu kalakala kumoxi ni Paul. Kioso Stephany kia tenesa 23 kia mivu, ua kazala ni Paul. Ku muvu ua kaiela, kioso Kimberly uexile ni 25 kia mivu, ua kazala ni Brian. Mu kiki, ene a kumbidila o kizuelu kia kukazala ngó kioso kieji tenesa 23 kia mivu. Tua sanguluka kiavulu, mukonda ene a solo maiala ambote.

Kumoxi ni Paul ni Stephany, ni Kimberly ni Brian ku filiiale ia Malauí ku muvu ua 2002

An’etu a tu tangela kuila, o phangu iambote i tua bhana, ni ia jitata jetu, ia a kuatekesa ‘ku dianga kusota o Utuminu,’ né muene kioso kia bhindamene kitadi. (Matesu 6:33) Ku mbeji ia Kasamanu ia muvu ua 1998, Paul ni Stephany a exana phala kubhanga o Xikola ia Ngiliiade mu kibuka kia 105, anga a a tumikisa ku ixi ia Malauí, ku África. Brian ni Kimberly, a exana ué phala kukalakala ku Betele ia Londres. Mu kubhita thembu, a a tumikisa ué ku Betele ia Malauí. Tua sangulukile kiavulu, mukonda o tuana tuetu a solele o ukexilu ua beta-o-kota ua muenhu.

TUA TAMBULA DINGI DIBESÁ DIA MUKUÁ

Kala ki nga zuela ku dimatekenu, ku mbeji ia Kauana ka muvu ua 2001, a ngi xindi. Phange Marais, uala ku pholo ia ikalakalu ia kulungulula o madivulu, ua ngi xindi. Muéne uambe kuila, akexile mu tokuesa milongi phala kukuatekesa o alunguludi ku mundu uoso kutendela kiambote o dimi dia Kingileji. Sumbala ngexile ni 64 kia mivu, ene a mesenene ku ngi pelepalala phala kukala mulongexi. Eme ni muhatu uami, tua sambe ia lungu ni maka enhá, anga tua bhingi ndunge ku ji mama jetu. Sumbala a kukile kiá, ni kuila ki tueji tena kua kuatekesa dingi, maji né kiki, a mesenene kuila, tu bhanga o kikalakalu kiki, kia tu bhana Nzambi. Nga xindi kua phange Marais, ni ku mu tangela kuila, ni kisangusangu kioso, tu xikina kubhanga o kikalakalu kia tu bhana.

Mu kubhita ithangana tua mono kuila, mam’etu uexile ni uhaxi ua bhonzo. Nga mu tangela kuila, tueji xala phala kukuatekesa phang’iami Linda ku mu langa. Muéne uambe: “Se u kamba kuia kubhanga o kikalakalu kiki, nga-nda divua dingi kiaiibha, ki nga mu divua kindala ndenge.” Kiene ué kia banzele Linda. Tua a sakidila kiavulu. Tua sakidila ué o kikuatekesu kia bhanene o jiphange ja kilunga. Kioso ki tuai bhu xikola ia Patterson, kua bhiti ngó kizuua kimoxi. Mu kizuua kia kaiela, Linda ua ngi xindi, iú ua ngi tangela kuila, Mam’etu uafu. Tua bhange o kima kieji mesena mam’etu: Tua dibhakula mu sidivisu ia tu bhanene.

Tua sanguluka kiavulu, kioso ki tuevu kuila, eji tu tumikisa mu ixi ia Malauí, mukonda o tuana tuetu akexile mu sidivila mu ixi ienióio. Tua sangulukile kiavulu, mukonda tueji kala dingi kumoxi. Mu kusuluka, a tu tumikisa ku ixi ia Zimbábue ni ia Zâmbia. Mu kubhita mivu itatu ni kaxaxi, mu kulonga o alunguludi, tua vutuka mu ixi ia Malauí, phala kusoneka o misoso ia Jimbangi ja Jihova a a zukutisile mu ixi íii, mukonda dia kudituna ku di ta mu maka a jinguvulu. *​—Tala ku luiji.

Ni alaul’etu mu ukunji

Ku muvu ua 2005, tua luualele dingi mukonda tua tokalele kuvutuka ku ixi ietu. Tuai mu tunga mu sanzala ia Basalt, mu mbanza ia Colorado. Eme ni Bhetele tua mateka dingi kusidivila kala tu aboki a thembu ioso. Ku muvu ua 2006, Brian ni Kimberly, eza mu tunga mu mbanza mu tua tungile phala kusasa o tuana tuâ Mackenzie ni Elizabeth. Paul ni Stephany, a mu kalakala hanji mu ixi ia Malauí. Paul muéne uala ku pholo mu kibuka kia Filiiale. Lelu eme ngala ni 80 a mivu. Ngi sanguluka kiavulu mu kumona o minzangala i nga kalakala nau, kuendesa kiambote o ikalakalu i nga kexile mu bhanga. Phala kukuatekesa kiambote o tuana tuetu, ni alaul’etu, tuene mu bhanga ioso phala kukaiela o phangu iambote ia tu bhana o athu oso a tu kuatekesa. O kubhanga kiki, ku tu bhekela o kuzediua kua kidi.

^ kax. 5 Phala kuijiia dingi o ikalakalu ia akunji a tokala ku muiji ua Steele, tanga A Sentinela, 1.° de Maio de 1956, páginas 269-272 (mu Kingileji), ni A Sentinela, 15 de Setembro de 1971, páginas 570-575.

^ kax. 30 Tanga o musoso ua phange Trophim Nsomba mu Mulangidi ua 15 ua Kasamanu ua 2015, mbandu 27-31.