JEZÚ wa zwelele ya lungu ni kukala ni muxima umoxi, mu usuku wa sukina ku jandala ni jipoxolo. Kya sambe ni ene, mwene wambe kwila wa mesenene maxibulu mê a kala wê bhwamoxi, kala mwene kya kexile bhwamoxi ni Tat’ê. (Tanga Nzwá 17:20, 21.) Se maxibulu a Jezú a kexile ni muxima umoxi, eji londekesa ku athu kwila Jihova mwene wa tumikisine Jezú mu ixi. Athu eji tena kwijiya o maxibulu a kidi a Jezú mu kumona o henda mudyâ, yene yeji kwa ongeka dingi.—Nzwá 13:34, 35.

1, 2. (a) Ihi ya bhingi Jezú mu musambu wê wa sukina kumoxi ni jipoxolo jê? (b) Mukonda dyahi nange Jezú wa thandanganyele ni maxibulu kukala ni muxima umoxi?

² Jezú wa zwela kyavulu ya lungu ni kukala ni muxima umoxi mu usuku wenyó. Mukonda dyahi? Wa mwene kuma o jipoxolo ki ja kexile ni muxima umoxi. Mu kifika, o jipoxolo ‘a kwata phata mudyâ se nanyi wa tokalele kukala o dikota’ kala kya bhangele kyá kudima. (Luka 22:24-27; Marku 9:33, 34) Mu kithangana kya mukwa, Tiyaku ni Nzwá a bhingile phala kukala ku mbandu ya kadilu ni ya kyasu kyoso Jezú kyeji kala ku kya-ndu.—Marku 10:35-40.

3. Nange ihi ya kexile mu fudisa o maxibulu a Kidistu kukala ni muxima umoxi? Ibhwidisu yebhi ya-nda tambwijila o milongi ya lelu?

 ³ Kumesena o kutena ni ungana ki kyene ngó kyeji tena kumwanga o maxibulu a Kidistu. Mu thembu ya Jezú, athu a diwanwine mukonda dya kudizemba ni katombo. O maxibulu a Jezú a bhingile kutolola o ixinganeku yiyi. Mu milongi yiyi, twa-nda dilonga o ibhwidisu yiyi: Ya lungu ni katombo, Ihi ya bhangele Jezú? Kyebhi mwene kya kwatekesa o akay’edyê kudilonga kutalatala akwa sé katombo ni kukala ni muxima umoxi? Kyebhi o phangu ni milongi ya Jezú i tu kwatekesa lelu?

4. Jimbulula o ithangana ya londekesa katombo kwa Jezú.

⁴ Katé mwene Jezú, a mu talatala ni katombo. Kyoso Filipe kyambela Natanayele kwila wa sangele o Mexiya, Natanayele wambe: “Ku Nazalé, ku tena we kutunda kima kyambote?” (Nzwá 1:46) Natanayele nange wejidile kwila o Mexiya eji mu vwalela mu Beleme, kala kyo soneke mu divulu dya Mikeya 5:2. Nange mwene wa xinganekene kwila, Nazalé ki yexile mbonge ya sunga phala kukala o mbonge ya uvwalukilu wa Mexiya. Kwexile we o Jijudé exile ni mawjitu, a kexile mu xongwena Jezú, mukonda a mu vwalela mu Nazalé. (Nzwá 7:52) O Jijudé a kexile mu xinganeka kwila akwa Ngalileya exile athu a kambe ujitu. Say Jijudé a lokalala Jezú mu ku mwixana mukwa Samádya. (Nzwá 8:48) Akwa Samádya a tokalele ixi yengi, exile we ni ubhezelu wâ.—John 4:9.

5. Katombo kebhi ka londekesa ku maxibulu a Jezú?

⁵ O atwameni a jingeleja ya Jijudé, kexile mu xila o akayedi a Jezú. O jifalizeu exama o akayedi kwila, athu a “bhubhidila.” (Nzwá 7:47-49) Se muthu ka dilongele mu jixikola mba mu jingeleja ya Jijudé ni kukayela o ijila yâ, o Jifalizeu a kexile mu mu mona kala muthu wa kambe valolo. (Ikalakalu 4:13) Jezú ni maxibulu mê a a talatala ni katombo, mukonda o athu mu izuwa yenyoyo akexile mu dinanza mukonda dya ngeleja, ufunu mba mawjitu ni kikonda kyâ. O katombo ka funyisa o maxibulu, ni ukexilu wa ku di tala mudyâ. Phala kukala bhwamoxi, ene a tokalele kulungulula o ixinganeku yâ.

6. Bhana phangu ilondekesa kyebhi o katombo ka tena ku tu bhanga kyayibha.

⁶ Lelu, o mundu wezala ni katombo. O athu a tena ku tu talatala ni katombo mba etu tu tena kulondekesa katombo ku akwetu, né mwene mu ixinganeku. Say phange, lelu muboki wa tembhu yoso ku Austrália, wambe: “O njinda yami ku mindele ya kexile mu dibandekesa dingi, kyoso ki ngexile mu banza o kuyibha kwa bhange ku athu a tungu ku maxokololo—mu ukulu ni mu lelu.” O katombo ka di bandekesa ku muxima wê, mukonda dya hadi ya tale. Say phange ku Canadá wa zwela we kyebhi kya kexile mu divwa mu ukulu: “Ngexile mu xinganeka  kwila o athu a zwela o Francês a beta-o-kota.” Mwene wambe kwila mukonda dya ibanzelu yê, wa zembele oso a zwela o dimi dya Kingileji.

7. Ihi ya bhangele Jezú ya lungu ni katombo?

⁷ Kala mu izuwa ya Jezú, o katombo ka vulu mu mixima ya athu ku ka tolola, kene mu bhonza. Ihi ya bhangele Jezú ya lungu ni ixinganeku yiyi? Kya dyanga, mwene kexile mukwa katombo, kana. Mwene kexile mu tala jipholo. Mwene wa bokela jingenji ni jingadyama, Jifalizew ni akwa Samádya, katé mwene akwa ku kobhalala o lubhaku ni akwa ituxi. Kya kayadi, Jezú wa longo maxibulu mê yú wa a londekesa bhu kaxi ka ibhangelu kwila, ka tokalele kukala ni ixinganeku yayibha ya lungu ni akwa mba ku a talatala ni katombo.

8. Itumu yebhi i tu bhangesa kukala ni muxima umoxi? Jimbulula.

⁸ Say kima kya longo Jezú, kya di bhange kala ngunji i tu kwatekesa kukala ni muxima umoxi. Mwene wambela maxibulu mê: “Enu oso mu jiphange.” (Tanga Matesu 23:8, 9.) Etu enoso tu jiphange mukonda tu an’a Adá. (Ikalakalu 17:26) Jezú wa jimbulula kwila, o maxibulu mê jiphange we mukonda enoso ala ni kwijiya kwa lungu ni Jihova, o Tata yâ, ya diwlu. (Matesu 12:50) Enyoso a di bhange mbandu ya mwiji wa Nzambi, a di phopheka kumoxi, mukonda dya henda ni kixikanu kyâ. Kiki kyene kya bhangesa o jipoxolo kudixana jiphange mu mikanda ya sonekena o ilunga.—Loma 1:13; 1 Phetele 2:17; 1 Nzwá 3:13.

9, 10. (a) Mukonda dyahi o Jijudé ka bhingile kudizangeleka mukonda dya kikonda kyâ? (b) Kyebhi Jezú kya londekesa kwila ki kima kyambote kutala kyayibha o athu a kikonda kyengi? (Tala o foto ya dyanga.)

⁹ Kyoso Jezú kya tendelesa o maxibulu mê phala kutala akwa kala jiphange, mwene wa a lembalesa kwila a tokalele kulenduka. (Tanga Matesu 23:11, 12.) Kala ki twa di longo kyá, o lwimbi lwa kexile mu wanuna o jipoxolo. Mu izuwa ya Jezú, o athu akexile mu dizangeleka kyavulu mukonda dya kikonda kyâ. Jijudé javulu, a xikinine kwila, a betele kota akwa ndenge mukonda ene exile an’a a Mbalahamu. Maji Nzwá dya Batizu wa ambela: “Nzambi u tena ku tundisa mu matadi’ama an’a Mbalahamu!”—Luka 3:8.

¹⁰ Jezú wa longele kwila, kima kyayibha o athu kudizangeleka mukonda dya kikonda kyâ. Mwene wa a tetulukisa o maka yá kyoso kya zwela ni mesene ya kitumu, wa mu ibhwidisa: “O mukwetu-phe nanyi?” Phala ku mu tambwijila, Jezú wa mu tela kifika. Say Judé wa di sange ni miyi, a mu beta ya a mu xisa mu ikoka. Mu kikoka kyenyiki, mwa bhiti Judé ni mukwa, maji ka mu kwatekesa. Maji mukwa Samádya wa kwatela henda ku Judé yiyi, yú wa mu lange. Ku disukilu dya kifika, Jezú wa tangela o mesene ya kitumu kwila, mwene wa tokalele kulondekesa o ukexilu wa mukwa Samádya. (Luka 10:25-37)  Jezú wa londekesa kwila, o mukwa Samádya wa longo o Jijudé ihi i lombolola kuzola o azukami â.

11. Mukonda dyahi o maxibulu a Jezú ka tokalele kukala ni katombo? Kyebhi mwene kya a kwatekesa kutendela o maka enyá?

¹¹ Ande dya Jezú kuya ku dyulu, mwene wambela o maxibulu mê phala kubokela “mu Judeya yoso, ni mu Samádya katé ni ku maxokololo ma jixi.” (Ikalakalu 1:8) Phala kubhanga kiki, o maxibulu mê a tokalele kutolola o kudizangeleka ni katombo. Mu veji javulu, Jezú wa tumbula o ifwa yambote ya akwa jixi jengi, kiki kya kwatekesa o maxibulu kubokela akwa miji yoso. Mu kifika, mwene wa ximana o kabhitangu ka masoladi wa londekesa o kixikanu. (Matesu 8:5-10) Ku Nazalé, o mbanza mwa mu vwalela, Jezú wa jimbulula kyebhi Jihova kya kwatekesele akwa jixi jengi, kala o muhatu wa mutudi wa Seleta mu ixi ya Kanana, ni Naamane diyala mukwa Sídya, wa katele uhaxi wa dibhute. (Luka 4:25-27) Jezú wa bokela we o muhatu mukwa Samádya, wa bhiti we izuwa iyadi mu mbonge ya Samádya mukonda o athu a mesene kyavulu kuývwa o njimbu yê.—Nzwá 4:21-24, 40.

12, 13. (a) Kyebhi kya divu o jipoxolo kyoso Jezú kya bokela o muhatu mukwa Samádya? (Tala o foto ya dyanga.) (b) Ihi i londekesa kwila Tiyaku ni Nzwá ka kexile mu tendela kyambote o milongi ya kexile mu a bhana Jezú?

¹² Kya bhonzele phala o jipoxolo kutolola o katombo kâ. Ene a diwanene mu kumona Jezú kulonga o muhatu mukwa Samádya. (Nzwá 4:9, 27) Mukonda dyahi? Mukonda o atwameni a Jijudé, ka tokalele kuzwela ni ahatu ku pholo dya mundu, benge-benge ni muhatu mukwa Samádya, exile mu mu mona mu ukexilu wa yibha. O jipoxolo ambela Jezú phala kúdya, maji Jezú wa sangulukile dingi mu kuzwela ni muhatu mwenyó, o kudya ndenge. Nzambi wa mesenene kwila mwene u boka, u bhanga o ima ya mesenene Tat’ê. Sumbala wa kexile mu bokela mukwa Samádya, maji kubhanga kiki, kwedile kala kudya phala mwene.—Nzwá 4:31-34.

¹³ Tiyaku ni Nzwá ka tendela o disá dya dikota dyenyódyo. Kyoso Jezú kya kexile mu kwenda njila ni maxibulu mê, a bhitila ku Samádya, a soto-ku kididi phala kuzeka. Maji akwa Samádya keji kwa ehela kuzeka kwenyóko. Tiyaku ni Nzwá, a bhingi kwa Jezú phala kulawkisa túbhya ku dyulu phala kwoha o sanzala. Jezú wa a bazela ni kuswina kwoso. (Luka 9:51-56) Nange Tiyaku ni Nzwá, keji kala ni njinda yavulu se maka yá a bhitile mu mbanza yâ, ku Ngalileya. Ene a kexile ni njinda mukonda dya katombo. Kyoso Nzwá kya bokela akwa Samádya athu avulu a mwivu. Nange sonyi ja mu kwata, mbe-bhu o ima ya bhangele.—Ikalakalu 8:14, 25.

14. Kyebhi kya batula o maka a lungu ni katombo?

¹⁴ Kyoso kya bhiti o Pendekoxi ku muvu wa 33, ki ku bhiti thembu yavulu kwa moneka maka mu kilunga, a lungu ni katombo. Kyoso o jiphange kya bhana kudya ku atudi a bhindamene, akexile mu jimba o athu akexile mu zwela o dimi dya Ngeleku. (Ikalakalu 6:1) Kiki kya kexile mu bhita mukonda dya katombo ka dimi. O jipoxolo a batula o maka ni lusolo. Ene a solo sambwadi dya mala phala kuwana o kudya mu ukexilu wambote. O jiphange joso a a solele, akexile ni majina a Ngeleku. Kiki kya tululukisa o atudi akexile mu divwa kyayibha.

15. Kyebhi Phetele kya dilongo kutalatala athu oso sé katombo? (Tala o foto ya dyanga.)

¹⁵ Ku muvu wa 36, o maxibulu a Jezú a mateka kubokela o athu a jixi joso. Ande dya kithangana kiki, poxolo Phetele wa kexile mu bokela ngó o Jijudé. Mu kusuluka  Nzambi wa a londekesa kwila, o Jikidistá ka tokalele kukala ni katombo. Mu kubhita ithangana, Phetele wa bokela disoladi dya Loma Kolonelyu. (Tanga Ikalakalu 10:28, 34, 35.) Tundé o kizuwa kyenyókyo, Phetele, wa mateka kudilunga ni Jikidistá kexile Jijudé. Maji kupholo dya kwenda, mwene kexile dingi mudya ni jiphange kexile Jijudé. Maka yá a bhiti ku Andiyokya. (Ngalásya 2:11-14) Phaulu wa bazela Phetele, Phetele wa xikina o kibazelu. Kyebhi ki twa kijiya? Kyoso Phetele kya soneka o mukanda wê wa dyanga ku Jikidistá exile Jijudé ni yó kexile Jijudé ku Asia Menor, mwene wa zwela kwila, kima kyambote kuzola o jiphange joso.—1 Phetele 1:1; 2:17.

16. Ihi yejidile o Jikidistá ja dyanga?

¹⁶ Mu kidi, o jipoxolo a dilongo kuzola o “athu oso,” mukonda dya phangu ya Jezú. (Nzwá 12:32; 1 Timote 4:10) Né mwene kwa lalekele bhofele, ene a lungulula o ukexilu wâ wa kutala o athu. Mu kidi o Jikidistá ja dyanga, a fumanene mukonda dya kudizola mu dyâ. Mu kubhita 200 ja mivu, o musoneki Tertullian wa soneka yene mu zwela athu engi ya lungu ni Jikidistá: “Ene a di zolele mu dyâ,” katé mwene “akexile polondo phala kufwila mu kididi kya jiphange jâ.” Mukonda dya “kuzwata o ukexilu wobhe,” ene a dilongo o ukexilu wa Nzambi wa kutala o athu, kwila athu oso a sokela.—Kolose 3:10, 11.

17. Kyebhi ki tu tena kutolola o katombo? Bhana phangu.

¹⁷ Mu izuwa ya lelu, kubhinga we kithangana phala kweha o katombo. Say phange ya muhatu ku ixi ya França wa jimbulula kyebhi kya kexile mu dívwa. Mwene wambe: “Jihova wa ngi longo ihi ilombolola o henda, kuwana, ni kuzola athu oso. Maji katé lelu nga mu bhânga hanji phala ki ngi talatale akwetu ni katombo. Kya ngi bhonzo hanji. Kiki ki ngi bhangesa kusuluka ni ku a tumbula mu misambu.” O phange ku ixi ya  Espanha wambe: “Nga di tundu kyambote ithangana yavulu. Maji ngejiya kwila, nga tokala kusuluka ni kubhânga phala kutolola o katombo. Nga sanguluka mu kukala mu kilunga kya Jihova, kyala ni muxima umoxi.” Etu enyoso twa bhingi kutonginina kyambote o ixinganeku yetu. O kwila twene mu bhanga yoso i tu tena phala kukatula o katombo ku muxima wetu?

18, 19. (a) Ihi i tu bhangesa kutambulula kyambote athu oso? (b) Kyebhi ki tu tena kubhanga kiki?

¹⁸ Kima kyambote kulembalala kwila, twa kexile dikanga dya Nzambi. (Efezo 2:12) Maji Jihova mu henda yê, wa tu zukamesa kwa mwene. (Hozeya 11:4; Nzwá 6:44) Kidistu wa tu tambulula. Mwene wa bhangesa kwila tu bhanga mbandu ku mwiji wa Nzambi. (Tanga Loma 15:7.) Sumbala tu akwa ituxi, Jezú u tu xikina, kyenyiki, etu ki tu tokala kutalatala muthu ni katombo, né mwene mu ixinganeku!

¹⁹ Kyoso ki tu zukama dingi ku disukilu dya mundu yú, o ku di wanuna, o katombo, ni ku di zemba, kwa-nda di bandekesa dingi bhu kaxi ka athu. (Ngalásya 5:19-21; 2 Timote 3:13) Kuma tu mundu wa Jihova, tu sota ‘o unjimu u tunda ku dyulu,’ u tu kwatekesa kweha o katombo ni tu dibhane kyambote ni athu. (Tiyaku 3:17, 18) Twa sanguluka mu kubhanga ukamba ni athu a jixi jengi, tu xikina o ukexilu wâ wa kubhanga o ima, say ithangana tu dilonga o dimi dyâ. Kyoso ki tu bhanga kiki, o kutululuka kwetu kwila “kala ngiji,” o kuyuka kwetu “kala mabhuku ma musanza wa Kalunga.”—Izaya 48:17, 18.

20. Ihi i bhita kyoso o henda ki i lungulula o ibanzelu yetu?

²⁰ Kyoso o phange ya muhatu ku Austrália kya dilongo o Bibidya, o katombo ni ixinganeku ya kuzemba akwá, ka mu-bhu ku muxima. O henda ya lungulula o ukexilu wê wa kuxinganeka. O phange mukwa Canadá, u zwela o dimi dya Frencês, wixi: Kindala ngi mona kwila, athu a zemba ngó akwa, mukonda ka ejiya kyambote. Wa dilongo kwila, o ifwa yambote ya “athu ki ya lungu ni kididi kwa mu vwalela.” Katé mwene wa kazala ni phange ya muhatu u zwela dimi dya Kingileji! O misoso yiyi, ilondekesa kwila, o henda i tolola o katombo. O henda i tu phopheka ni dijikita ki di tena kubatuka.—Kolose 3:14.