A NGI vuala ku muvu ua 1926, mu sanzala ia Crooksville, mu mbanza ia Ohio, mu ixi ia Estados Unidos. Tat’etu ni Mam’etu, kexile múia mu ngeleja, maji akexile mu tu tumikisa mu ngeleja. Tuexile dinake dia an’a. Eme nga kexile múia mu Ngeleja ia Metodista. Kioso ki nga tenesa 14 kia mivu, o mutuameni ua ngeleja ua ngi bhana kikoué, mukonda nga kexile múia mu ngeleja mu Malumingu oso.

Mu kithangana kieniókio, Margaret Walker, ua tungile bhu kididi kimoxi n’etu, ua mateka ku kunda mam’etu phala ku mu longa o kidi kia Bibidia. Saí kizuua, eme nga xikama ué phala kuívua. Maji mam’etu ua banze kuila, ngeji bhanga jibuia, mukonda dia kiki, muéne ua ngi kaie. Maji nga kexile mu ku a evua mu kasuekele. Mu kubhita kithangana, Margaret ua ng’ibhula: “Uejiia o dijina dia Nzambi?” Eme nga tambuijila: “O athu oso ejiia kuila, o dijina diê Nzambi.” Muéne uambe: “Katula o Bibidia iê, u tange o divulu dia Jisálamu 83:18.” Nga tange mu Bibidia iami, anga ngi mona kuila, o dijina dia Nzambi Jihova. Nga lengela ku makamba mami, eme nga a tangela: “Kioso ki mua-nda bhixila bhu bhata, tangenu o divulu dia Jisálamu 83:18, mu mone o dijina dia Nzambi.” Kiene ki nga mateka kuboka o njimbu iambote.

Nga di longo o Bibidia, ku muvu ua 1941, a ngi batizala. Mu ku bhita kithangana, a ngi solo phala kuendesa o milongi ia Bibidia mu kilunga. Nga suínisa mam’etu ni jiphange jami, phala kuia mu iônge íii i nga kexile mu kuendesa, ene anga a mateka kuia. Maji tat’etu ka xikina.

A ngi bhana dingi ikalakalu ia mukuá mu kilunga. Mu kiki, eme nga tena kubhongolola madivulu avulu a Jimbangi ja Jihova. Saí kizuua, Tat’etu ua ngi londekesa o madivulu iá, anga u zuela: “Ua mu mona o ima ioso ioio?” Ki ngi mesena dingi ku mona o ima íii bhu bhata diami. N’eie ni ima íii tundenu bhabha.” Ngai mu tunga mu sanzala ia Zanesville, mu mbanza ia Ohio, maji nga kexile mu kuíza mu ithangana ni ithangana phala kusuínisa o muiji uami.

Tat’etu ua kexile mu fidisa Mam’etu kuia mu iônge. Saí ithangana, kioso kia kexile múia mu kiônge, muéne ua kexile ku mu kaiela ni ku mu sunga phala kuvutuka  bhu bhata. Maji muéne ua kexile mu lenga ni ku tundila ku dibhitu dia mukuá. Eme nga mu ambela: “Kana kuthandanganha. Muéne ua-nda bhuila.” Mu kubhita thembu, Tat’etu ua bhuila. Mu kiki, mam’etu ua kexile múia mu iônge sé ku mu zukutisa dingi.

Kioso kia mateka o Xikola ia Ukunji ua Nzambi ku muvu ua 1943, nga mateka kubhanga mbandu bhu xikola. O itendelesu ia kexile mu ngi bhana kioso ki nga kexile mu bhanga o jimbandu jami bhu xikola, ia ngi kuatekesa kukala ni uhete ua kubhanga madiskursu.

Mu kithangana kia Ita ia Kaiadi, a ngi tumina kuia mu usoladi ku muvu ua 1944. Ngai ku mbonge ia masoladi ia Fort Hayes, mu sanzala ia Columbus, mu mbanza ia Ohio. A tonginina o sauidi iami, mu kusuluka, a ngi bhana mukanda phala kusoneka-mu ima ia lungu n’eme. Nga tangela xiku dia ngoji kuila, ki ngi tena kuia mu usoladi. Ene a ng’ehela kuvutuka bhu bhata. Maji mu ku bhita izuua, xiku dia ngoji uéza dingi bhu bhata diami, anga u zuela: “Corwin Robison, a ngi tumina ku ku kasa.”

Semana jiiadi ku dima, o mufundixi mu inzo ia kufundisa uambe: “Se eme ngó nga kexile ku ungana, ueji kala mu kaleia katé ki ueji fua. O kuila saí kima ki ua mesena kuzuela?” Eme nga tambuijila: “Ngana, nga fuamene ku ngi exana mukunji. Mukonda ngene mu kuimajana bhu mabhitu a athu avulu, phala ku a bokela o njimbu iambote ia Utuminu.” O mufundixi ua mukuá uambela o mufundixi ni mukuá: “Eie kuala bhabha phala kumona se o munzangala ua fuama kukala mukunji mba kana. Eie uala bhabha phala kumona se muéne ua di soneka kiá phala kuia mu usoladi mba kana.” Ki ku bhitile né ngó kaxaxi ka ola, o mufundixi uambe kuila, nga tokalele kuia mu kaleia. O mufundixi uambe kuila, ngeji bhita mivu itanu mu kaleia ka Ashland, mu sanzala ia Kentucky.

O jisemana jiiadi ja dianga nga ji bhitila mu kaleia mu sanzala ia Columbus, mu mbanza ia Ohio. Mu kizuua kia dianga, nga nange mu xilu diami. Nga sambe kua Jihova: “Ki ngi tena kubhita mivu itanu mu kaleia. Ki ngijiia ihi i nga-nda bhanga.”

Mu kizuua kia kaiela, o alangidi a ngi katula bhu kanga. Ngende katé bhua kexile o diiala dionene, anga tu kuata kutalela bhu njanela. Muéne ua ngi ebhula: Eie u diiala dia butu, mukonda diahi uala bhabha?” Eme nga tambuijila: “Ngi Mbangi ia Jihova.” Muéne uambe: “O kuila? Mukonda diahi a ku te mu kaleia?” Eme nga tambuijila: “O Jimbangi ja Jihova ka xikina kuia mu ita phala kujibha o athu.” Muéne uambe: “A ku te mu kaleia mukonda ku xikina kujibha athu. Maji o minzangala ia mukuá a a te mu kaleia mukonda dia kujibha o athu. O kuila kiki ki xikina?” Eme nga tambuijila: “Kana ngana.”

Mu kusuluka, muéne uambe: “Nga bhiti 15 kia mivu mu kaleia ka mukuá, mu nga kexile mu tanga o madivulu menu.” Kioso ki ngevu o maka enhá, eme nga sambe: “Jihova ngi kuatekese kubhanga o ukamba ni diiala didi.” Mu kithangana kieniókio, o muthu muenhó a mu ixanene Phaulu, uambe: “Se bhu kala munzangala u ku zanguila o lukuaku, dikôle. Muéne ua-nda di mona n’eme.” O thembu ioso i nga bhiti  bhobho, nga kexile mu dibhana kiambote ni 50 a jipelêzu ja mukua.

Kioso xiku dia ngoji kia ng’ambata mu kaleia ka Ashland, nga sange-bhu kiá jiphange ja kexile ni ukamba uambote ni Nzambi. Ene a tu kuatekesa kukolokota mu kuzukama kua Jihova. Ku jisemana joso, ene akexile mu tu uanena kikalakalu kia kutanga o Bibidia, anga tu sokejeka o ibhuidisu ni itambuijilu phala o iônge. Tua kexile mu dixilu dia dikota, dia kexile ni jihama bhu mbandu ia ilumbu. Saí phange ua kexile mu uanuna o jimbambe phala kuboka. Muéne ua ngi tangela: “Robison, o hama iê ioio ni ioio. Uoso uíza bhu hama íii, ua tokala ku mu bokela o njimbu. Bhanga ioso phala ku mu bhana umbangi ande dia kutunda.” Kiene ki tua kexile mu boka.

O Ita ia Kaiadi ia bhiti ku Mundu Uoso, ia bhu ku muvu ua 1945, maji eme nga bhiti hanji kithangana mu kaleia. Nga thandanganhele ni muiji uami, mukonda Tat’etu ua zuelele, uixi: “Se ngi kukaia bhu bhata, nga-nda tena kufidisa akuenu.” Kioso ki nga tundu mu kaleia, nga diuana. Sumbala ni izukutisu ia Tat’etu, sambuadi dia athu ku muiji uami akexile múia mu iônge, umoxi a mu batizale kiá.

Kioso kia mateka o Ita mu ixi ia Korea ku muvu ua 1950, a ng’ixana dingi phala kuia mu usoladi. A ngi tumina kuia ku Fort Hayes. Kioso ki nga zubha kusoneka o mikanda phala kumona o uhete uami, xiku dia ngoji uambe: “Eie ua beta-o-kota, akuenu ndenge.” Eme nga tambuijila: “Kima kiambote, maji ki nga-ndaia mu usoladi.” Nga tumbula o divulu dia 2 Timote 2:3. Mu kusuluka, nga zuela: “Ngala kiá ngi disoladi dia Kristu.” Muéne ua dixibhi bhofele, mu kusuluka, uambe: “Ndaie ku bhata.”

Ki kubhiti thembu iavulu, ngai mu kiônge phala o athu a mesenene kukalakala ku Betele, mu kiônge kia dikota kia bhitile mu sanzala ia Cincinnati, mu mbanza ia Ohio. Phange Milton Henschel ua zuela kuila, akexile mu sota jiphange a mesenene kiavulu kubhanga o kikalakalu kia Utuminu, phala kuia ku Betele. Nga di soneka phala kukalakala ku Betele, mu kusuluka, a ng’ixana. Nga mateka kusidivila ku Betele ia Brooklyn, ku mbeji ia Kakuinhi ka muvu ua  1954. Tundé o kithangana kieniókio, kuene ku ngene mu sidivila.

Ithangana ioso ngene mu bhanga kikalakalu kiavulu ku Betele. Ku mivu iavulu, nga kalakala ni jimakina ja kufulula menha, ja kexile mu jisabhalalu ja kukalakala, nga sokejeka o makalu a zangiuile, anga ngi sokejeka ué o mabhitu a zangiuile. Nga kalakala ué mu Ididi phala o Iônge ia Makota, mu mbanza ia Nova Iork.

Ku Betele, ngene mu uabhela kiavulu o ubhezelu uetu mu kamene, ni kioso ki tu di longa O Mulangidi ku muiji. Nga uabhela ué kiavulu kuboka kumoxi ni jiphange jami mu kilunga. Se u xinganeka mu maka enhá, ua-nda mona kuila, o miji ioso ia Jimbangi ja Jihova a tokala kubhanga o ima íii mu ithangana ioso. Se o jitata ni an’a a tanga o kibatulu kia kizuua kumoxi,  a bhanga o Ubhezelu uâ ku Muiji mu ithangana ioso, aia mu iônge, ni kuboka o njimbu iambote ni kusuína kuoso, nange o athu oso ku muiji a-nda kolokota mu kuzukama kua Jihova.

Nga bhange ukamba ni athu avulu, ki kale ku Betele mba mu kilunga. Saí iá exile Jikidistá a a undu, mu kiki, ai kiá ku diulu. A mukuá kexile Jikidistá a a undu. Maji o jiselevende joso ja Jihova, katé muéne ni ió ala ku Betele, akua ituxi. Se ngi zoka ni phange, ngi bhanga ioso phala kukala dingi mu ukamba ni muéne. Ngi xinganeka mu divulu dia Matesu 5:23, 24, ni kiebhi ki tu tena kubatula o maka a moneka bhu kaxi k’etu. Ki bhonza ku zuela: “Ngi loloke.” Maji iú, uene o ukexilu ua beta-o-kota ua kubatula o maka.

Lelu, ki bhonza kiavulu kuboka nzo ni inzo, mukonda nga kuka kiá, maji ki ngi bhuila. Nga di longo bhofele o dimi dia Chinês, mu kiki, ngene mu bokela o athu akua China mu ikoka. Saí izuua, ngi bhana 30 mba 40 a madivulu ku athu.

Eme katé muene nga di kundu kiá ni muthu ua tungu mu ixi ia China! Saí kizuua, kua bhiti kilumba kia iuka, kia kexile mu bhana tumikanda tua lungu ni ditenda dia ibundu. Kioso kia ngi mono, muéne ua mateka kuelela. Eme ngelela ué, anga ngi mu bhana O Mulangidi ni Despertai! mu dimi dia Chinês. Muéne ua i tambula, anga u zuela kuila, o dijina diê Katie. Tundé mu kithangana kieniókio, kioso kia kexile mu ngi mona, Katie ua kexile mu zuela n’eme. Nga mu longo o majina a ibundu mu dimi dia Kingileji, muéne anga u bhitulula o izuelu i nga kexile mu tanga. Nga mu jimbuluila ué ibatulu mu Bibidia, mu kusuluka, muéne ua xikina o divulu, Bibidia i Longa. Maji mu kubhita jisemana, muéne ka kexile mu kuíza dingi.

Mu kubhita jimbeji, nga bhana madivulu ku kilumba kia mukuá kia kexile mu uana ué tumikanda, muéne anga u xikina. Mu semana ia kaiela, muéne ua ngi bhana o mutelembe, anga u zuela: “Zuela ni muthu ku ixi ia China.” Eme nga mu tambuijila: “Ki ng’ejiia muthu ku ixi ia China.” Maji muéne ua ngi jijidika, mu kiki, nga tambula o mutelembe, anga ngi zuela: “Eio, eme Robison.” O muthu ua tambuijila, uixi: “Robby, eme Katie. Nga vutuka ku ixi ia China.” Eme nga zuela: “China?” Katie ua tambuijila: “Kiene. Robby, uejiia o kilumba ua kubhana o mutelembe? Muéne phang’iami. Eie ua ngi longo ima iavulu. Nga ku dióndo, mu longe ué o ima i ua ngi longo eme.” Eme nga zuela: “Katie, nga-nda bhanga ioso phala ku mu kuatekesa. Nga ku sakidila, ua ngi tangela o kididi bhu uala.” Mu kubhita kathangana, nga zuela ni phang’â Katie, mu veji ia sukina. Nga kingila kuila, kididi kioso kioso bhuala o ilumba íii, ene a di longa dingi ia lungu ni Jihova.

Ngene mu sidivila Jihova mu 73 kia mivu. Nga sanguluka, mukonda muéne ua ngi kuatekesa kukolokota mu ufiiele uami mu kaleia, mu kudituna kuia mu ita. O jiphange jami a ngi tangela ué kuila, o kukolokota kuami, mu kithangana kia kexile mu ngi zukutisa Tat’etu, kua a suínisa. Mu kubhita thembu, Mam’etu ni samanu dia jiphange jami a a batizala. Katé muene ni Tat’etu ua lunguluile bhofele o ukexilu uê. Saí ithangana, muéne ua kexile múia mu iônge, ande dia kufua.

Se mu vondadi ia Nzambi, o muiji uami ni makamba mami afu kiá, a-nda fukunuka phala kutunga ku mundu uobhe. Xinganeka o kisangusangu kietu, kioso ki tua-nda bheza Jihova kumoxi ni athu a kazola katé ku hádia ni hádia! *—Tala ku luiji.