1-2. (a) Ibhwidisu yebhi itwanda tambwijila? (b) Ihi ilondekesa kuma Jihova wamesena kutukwatekesa?

 JIHOVA utukwatekesa kudibhana ni ibhidi ku mwenyu ni kusanguluka, kwa kidi mu kumubheza. Mwene utukwatekesa mu mawukexilu ebhi? Kyebhi kitutena kukatula dingi mbote mu kikwatekesu kya Jihova? Twanda tambwijila o ibhwidisu yiyi mu milongi yiyi. Maji ande dya kutambwijila o ibhwidisu yiyi, tumone hanji o kibhwidisu kiki: O kwila Jihova wala mwene polondo phala kutukwatekesa?

² Mu mukanda wasonekena poxolo Phawulu ku akwa Jihebelewu mwala kizwelu kitukwatekesa kutambwijila o kibhwidisu kiki. Mwene wasoneka: “Jihova mwene o mukwatekexi wami, kinganda kala ni wôma. Ihi itena kungibhanga o muthu?” (Jih. 13:6) Sayi adilongi a Bibidya azwela kwila o dilombolwelu dya kizwelu “mukwatekexi,” mu velusu yiyi dyalungu ni muthu ulenga phala kukwatekesa muthu wamudikola. Xinganeka Jihova wamulenga phala kukwatekesa muthu wala mu kanjila kajokota. O izwelu yiyi ilondekesa kuma Jihova wala polondo phala kutukwatekesa. Ni Jihova kumbandu yetu, twanda kolokota mu ibhidi ni kusanguluka kwa kidi.

3. Mu mawukexilu ebhi Jihova utukwatekesa kukolokota mu ibhidi ni kusanguluka?

³ Mu mawukexilu ebhi Jihova utukwatekesa kudibhana ni ibhidi ni kusanguluka? Phala kutambwijila o ibhwidisu yiyi twandamona jimbandu ja divulu dya Izaya. Mukonda dyahi? Mukonda sayi ikanenu yavulu yasoneka Izaya yalungu ni izuwa yetu. Kumbandu yamukwa Izaya wasoneka yalungu ni Jihova mu ukexilu utukwatekesa kutendela kyambote. Mu kifika  tala o kibatulu kya 30 kya divulu dya Izaya. Mu kibatulu kiki polofeta Izaya wasoneka ima yavulu, itukwatekesa kwijiya kyebhi Jihova kya kwatekesa o mundu wê, mwene ubhanga kiki: (1) Mu kwivwa ni mwanyu woso o misambu yetu ni kutu tambwijila yu, (2) mu kutubhana o itendelesu, ni (3) mu kutubhana o mabesá lelu ni kuhádya. Kindala twandamona ima itatu yanda tubhana Jihova phala kutukwatekesa.

4. (a) Ihi yambe Jihova yalungu ni Jijudé mu izuwa ya Izaya? Jihova wehela kubhita ihi ni ene? (b) Njimbu yebhi yazwela Jihova ku athu exile jifiyele? (Izaya 30:18, 19)

⁴ Ku dimatekenu dya kibatulu 30 kya Izaia, Jihova wambe kwila o Jijudé exile “ana . . . a bhukumuka,” akexile “ku bandekesa kituxi ku thandu’a kituxi.” Mwene wambe dingi: “Athu yâ kuhuka kuvula, . . . a di tunu kwívwa o ngonge ya Jihova.” (Iza. 30:1, 9) Kuma ene aditunu kwivwa o ngonge ya Jihova, Izaya wambe kwila Jihova wejikwehela kwatalesa hadi. (Iza. 30:5, 17; Jel. 25:8-11) Kiki kyene kyabhiti kyoso akwa Babilonya kyambata o akwa Izalayele ku ubhika. Maji mwaxaxi ka Jijudé mwexile athu afiyele, kyenyiki Izaya wexile ni njimbu yambote phala ene. Mwene wa atangela kwila sayi kizuwa Jihova weji kwavutukisa ku Jeluzaleme. (Tanga Izaya 30:18, 19.) Kiki kyene kyabhiti. Jihova wa abhulula ku ubhika ku Babilonya. Maji kwabhitile ithangana yavulu ande dya Jihova kwabhulula. O izwelu “kyene-phe kya-nda ku kingila Jihova ku mi kwatela henda,” yexile mulondekesa kwila kwejibhita kithangana ande dya jifiyele jojo kwabhulula. Kwabhitile 70 a mivu phala amoxi ku akwa Izalayele kutunda ku ubhika mu ixi ya Babilonya ni kuvutuka ku Jeluzaleme. (Iza. 10:21; Jel. 29:10) Kyoso o akwa Izalayele kyakexile mu ubhika mu ixi ya Babilonya akexile mu dikola lwavulu mukonda dya kuluwala, maji kyoso kyavutuka mu ixi yâ akexile mu dikola lwavulu mukonda dya kusanguluka.

5. O divulu dya Izaya 30:19 ditubhana kidyelelu kyahi?

⁵ O izwelu yiyi ya Izaya ituswinisa we mu izuwa yetu: “Mwene wa kà ku kwatela henda, kabasa eye udikola.” (Iza. 30:19) Izaya utubhana kidyelelu kuma, Jihova wandatwivwa kyoso kitudikola kwa Mwene. Mwene wandatambwijila ni lusolo lwoso o misambu yetu. Izaya wambe dingi: “O mwene kya ku ivwa dízwi, wà kwitaya.” O izwelu yiyi ilondekesa kuma o Tata yetu wala polondo phala kukwatekesa yó adikola kwa mwene. Kwijiya o maka enyá kutukwatekesa kukolokota ni kusanguluka.

6. Kyebhi o izwelu ya Izaya ilondekesa kwila Jihova wivwa o misambu ya muthu ni muthu?

⁶ O velusu yiyi itulonga dingi ihi yalungu ni misambu yetu? Jihova wivwa ni mwanyu woso o misambu ya muthu ni muthu. Mukonda dyahi twamba kiki? Mu kibatulu 30 kya divulu dya Izaya vélusu 18, Izaya wambe: “Kyene-phe kya-nda ku kingila Jihova ku mi kwatela henda,” kiki kilondekesa kwila Jihova wexile muzwela ni mundu wê kala kibuka. Maji mu velusu 19, mwene wambe: “Mwene wa kà ku kwatela henda,” kiki kilondekesa kwila Jihova wexile muzwela ni muthu ni muthu. Izaya wasoneka: “Kwa kà dila dingi, kana”; “Mwene wa kà ku kwatela henda”; “o mwene kya ku ivwa dízwi, wà kwitaya.” Kuma Jihova Tata ya henda, mwene kazwela kiki kwa mon’ê waluwala: “Eye watokala kukala ni nguzu kala phang’yé!” Mu veji dya kiki, mwene ulanga kala muthu mudyetu. Mwene wivwa ni mwanyu woso o misambu ya muthu ni muthu.—Jisá. 116:1; Iza. 57:15.

7. Kyebhi Izaya ni Jezú kyatulondekesa kwila twatokala kusamba ni kujiza?

 ⁷ Kyoso kituzwela kwa Jihova o kima kyamu tutandanganyesa, mwene nange udyanga kutubhana o nguzu itwabhindamena phala kukolokota. Se o kibhidi kitwamudibhana nakyu ki kyabhu mu kithangana kitwamesena, twatokala kubhinga kwa Jihova phala mwene kutubhana o nguzu phala kukolokota. Mwene utubhinga phala kubhanga kiki. Xinganeka mu izwelu yiyi: “Ki mu di-xibhe.” (Iza. 62:7) Kiki kilombolola ihi? Twatokala kusamba ni kuswina kwoso mu ukexilu wedi kala kitwamukwehela Jihova kunyoha. O izwelu ya Izaya itulembalesa o ifika ya Jezú yalungu ni musambu, yala mu divulu dya Luka 11:8-10, 13. Jezú wambe kwila twabhingi kusamba ni “kujiza” kwoso ni kukolokota “mu kubhinga” o nzumbi ikôla. Tutena we kudyonda kwa Jihova phala kutubhana unjimu ni tutene kusola kyambote o ima.

8. Kyebhi o izwelu ya Izaya 30:20, 21 yadikumbidila mu ukulu?

⁸ Tanga Izaya 30:20, 21. Kyoso o masoladi akwa Babilonya kyakondoloka Jeluzaleme mu muvu umoxi ni kaxaxi, o mundu wadibhanene ni ibhidi yavulu, exile mu imona kyá kala mbolo ni menya. Maji kala kilondekesa o jivelusu 20 ni 21, Jihova wakanena o Jijudé kwila se ene ejidyela o ituxi ni kulungulula o ukexilu wâ, mwene weji kwabhulula. Mu kuzwela yalungu ni Jihova kala ‘Mulongexi wâ Wabetakota,’ Izaya wakanena o mundu kwila Jihova weji kwalonga ku Mubheza mu ukexilu watokala. O izwelu yiyi yadikumbidila kyoso o Jijudé kya abhulula ku ubhika. Jihova wexile mwene o Mulongexi wâ Wabetakota, bhukaxi ka itendelesu yê, o mundu wê watenene kumubheza dingi mu ukexilu watokala. Mu izuwa ya lelu, twala we ni dibesá dya dikota mu kukala ni Jihova kala Mulongexi wetu Wabetakota.

9. Lelu Jihova utulonga mu ukexilu webhi?

⁹ Mu jivelusu jiji, Izaya wambe kwila etu twedi kala tu adilongi a Jihova, wamutulonga mu maukexilu ayadi. Kyadyanga Izaya wambe: ‘Mesu menu ma kà mona o Mulongexi wenu Wabetakota.’ Mu kifika kiki, Izaya walondekesa kwila o Mulongexi wemana bhupholo ya adilongi’ê. O kutulonga kwa Nzambi ujitu wadikota. Kyebhi Jihova kyatulonga? Mwene ubhanga kiki bhukaxi ka kilunga kyê. Tusakidila kyavulu o itendelesu itutambula mu kilunga kya Jihova! O milongi itwene mutambula mu yônge ya ilunga,  mu yônge ya makota, mu madivulu metu ni mu maukexilu engi, itukwatekesa kukolokota mu ibhidi ni kusanguluka.

10. Kyebhi kitwivwa o ‘dízwi dya Nzambi kudima dyetu?’

¹⁰ Izaya wambe we o ukexilu wakayadi kyebhi Jihova kyatulonga: “O mátwi mé, mà kévwa dízwi ku dima dyé.” Bhabha Izaya wasokesa Jihova ni mulongexi wamukwenda kudima dya adilongi’ê mu kwatangela o njila mwatokala kwenda. Lelu twene mukwivwa o dizwi dya Jihova kudima dyetu. Kyebhi? O Mak’â Nzambi ala mu Bibidya a asoneka mivu yavulu kudima. Kyenyiki kyoso kitutanga o Bibidya, kwedi kala twamukwivwa o dizwi dya Nzambi kudima dyetu.—Iza. 51:4.

11. Ihi itwatokala kubhanga phala kukolokota ni kusanguluka? Mukonda dyahi?

¹¹ Kyebhi kitutena kukatula dingi mbote ku itendelesu yene mutubhana Jihova bhukaxi ka kilunga kyê ni mu Maka mê? Tala kwila Izaya wambe ima iyadi. Kyadyanga, “Yiyi yene o njila.” Kayadi, “endelenu mwenyumu.” (Iza. 30:21) O kwijiya “o njila” ki kisoko. Twabhingi we ‘kwendelamu.’ Bhukaxi ka Maka mê ni ilombolwelu ya kilunga kyê, Jihova wene mututangela o ima itwatokala kubhanga. Twijiya we kyebhi kitutena kukumbidila o ima itwene mudilonga. Phala kukolokota ni kusanguluka mu sidivisu yetu kwa Jihova, twatokala kubhanga o ima iyadi yiyi. Jihova wanda tubesowala ngó se tudilonga o itendelesu yê ni ku ikumbidila.

12. Kala kilondekesa Izaya 30:23-26, kyebhi Jihova kyabesowala o mundu wê?

¹² Tanga Izaya 30:23-26. Kyebhi o kikanenu kiki kyadikumbidila ni Jijudé avutuka mu ixi ya Izalayele kyatundu ku ubhika mu Babilonya? Ene atambula mabesá avulu, kikale mu nzumbi mba mu xitu. Jihova wabesowala o mundu wê ni kudya kwavulu mu xitu. Maji kyabeta dingi kota, mwene wa abhana dingi kudya mu nzumbi natene kumubheza mu ukexilu watokala. Kyokyo kyexile o kithangana o mundu wa Nzambi katambwile dingi ima yavulu kwa Nzambi. O vélusu ya 26, ilondekesa kwila Jihova wabhana mukengeji wavulu ku mundu wê, kiki kilombolola kwila mwene wa akwatekesa kutendela o Maka mê. (Iza. 60:2) O mabesá a Jihova akwatekesa o jiselevende jê kusuluka kumusidivila ni kisangusangu ni nguzu yavulu, “mukonda o mixima yâ ya sanguluka.”—Iza. 65:14.

13. Kyebhi o kikanenu kyalungu ni akwa Izalayele kubheza dingi Jihova mu ukexilu watokala, kyadikumbidila mu izuwa yetu?

 ¹³ O kwila o kikanenu kyalungu ni akwa Izalayele kubheza dingi Jihova mu ukexilu watokala, kyadikumbidila we mu izuwa yetu? Kyene mwene! Mu ukexilu webhi? Tundé ku muvu wa 1919, mazunda a athu atundu ku ubhika wa Babilonya ya Dikota, o kisangela kya jingeleja joso ja makutu. Ene a ambata mu ixi yabeta dingi kota, o Yakanene ku akwa Izalayele ndenge. A ambata mu palayizu mu nzumbi. (Iza. 51:3; 66:8) O palayizu mu nzumbi ihi?

14. O palayizu mu nzumbi ihi? Ananyi alamu? (Tala Izwelu Yojimbulule.)

¹⁴ Tundé ku muvu wa 1919, o jikidistá a a undu asanguluka mu kukala mu palayizu mu nzumbi. b Mu kubhita kithangana, o athu ala ni kidyelelu kya kutunga mu ixi katé ku hádya ni hádya, o “jimbudi ja mukwá,” abokona we mu palayizu yiyi mu nzumbi, atambula we mabesá avulu a Jihova.—Nzw. 10:16; Iza. 25:6; 65:13.

15. Mu izuwa ya lelu, o ixi mba palayizu mu nzumbi tu isanga kwebhi?

¹⁵ Mu izuwa ya lelu, o ixi yiyi mba palayizu mu nzumbi tu isanga kwebhi? O jiselevende ja Jihova ala mu ngongo yoso. Kyenyiki, o palayizu mu nzumbi mwatungu, yala we mu ngongo yoso. Mu kiki, kabasa ixi mu twatungu, se tusuluka mu kubheza Jihova mu ukexilu watokala, twatungu mu palayizu mu nzumbi.

16. Kyebhi kitutena kusuluka mu kumona o kuwabha kwa palayizu mu nzumbi?

¹⁶ Phala kunangenena mu palayizu mu nzumbi, twabhingi kusuluka mu kuzola o jiphange jetu mu ngongo yoso. Kyebhi kitutena kubhanga kiki? Mu kudikwatenena mu idifwa yambote ya jiphange jetu, kana mu itondalu yâ. (Nzw. 17:20, 21) Mukonda dyahi kiki kima kyakatunda? Xinganeka mu kifika kiki. Se twamukwenda ku muxitu, tutena kumona mixi ya idifwa yavulu. Kyene we kimoxi, mu ilunga yetu mwala athu a idifwa yavulu, tutena kwasokesa ni mixi. (Iza. 44:4;  61:3) Twabhingi kusuluka mu kutonginina o kuwabha kwa muxitu, kana o minya yala ku “mixi” yatuzukama. Kitutokala kwehela kwila o itondalu yetu mba ya akwetu mu kilunga itufidisa kutala o kuwabha kwala naku o jiphange jetu mu ngongo yoso.

17. Kala muthu mudyetu watokala kubhanga ihi phala kukwatekesa o kilunga kukala ni muxima umoxi?

¹⁷ Kala muthu mudyetu watokala kubhanga ihi phala kukwatekesa o kilunga kukala ni muxima umoxi? Mu kusota o kutululuka. (Mat. 5:9; Lom. 12:18) Kyoso kitudyanga mu kusota o kutululuka mu kudibhana ni jiphange mu kilunga, twamubandekesa o kuyuka mu palayizu mu nzumbi. Tudilembalala kwila Jihova wabheka o athu oso mu palayizu mu nzumbi phala kumubheza mu ukexilu watokala. (Nzw. 6:44) Xinganeka o kusanguluka kukala naku Jihova mu kutumona kubhanga nguzu phala kusota o kutululuka ni kukwatekesa o jiselevende jê kukala ni muxima umoxi!—Iza. 26:3; Aje. 2:7.

18. Twatokala kuxinganeka jinga mu ima yebhi, ni mukonda dyahi?

¹⁸ Jihova ubhana mabesá avulu ku jiselevende jê. Kyebhi kitutena kukatula dingi mbote mu mabesá enyá? Mu kuxinganeka mu ima itudilonga mu Mak’â Nzambi ni mu madivulu metu. O kudilonga ni kuxinganeka kwanda tukwatekesa kukala ni idifwa yanda tubhangesa kudizola mudyetu kala tu jindandu mu kilunga. (Lom. 12:10) Kyoso kituxinganeka mu mabesá utwala nawu kindala, tukolesa dingi o ukamba wetu ni Jihova. Kyoso kituxinganeka mu mabesá andatubhana Jihova ku hádya, o kidyelelu kyetu kya kumusidivila katé ku hádya ni hádya kikola dingi. O ima yoso yiyi yandatukwatekesa kusanguluka dingi mu sidivisu yetu kwa Jihova kindala.

19. (a) Kala kyamba Izaya 30:18, tutena kudyelela mu ihi? (b) Ihi yandatukwatekesa kukolokota ni kusanguluka?

¹⁹ Jihova ‘wanda kwimana’ phala kutubhulula kyoso kyanda bwikisa o mundu yu wayibha. (Iza. 30:18) Twejiya ni kidi kyoso kuma Jihova—o Nzambi ya kuyuka—kyoso kyanda bhixila o kithangana kyê kyatokala, mwene kanda kwehela o mundu wa Satanaji kunangenena dingi ni ngó kizuwa kimoxi. (Iza. 25:9) Ni mwanyu woso twamukinga kwa Jihova phala o kizuwa kya ubhulukilu kibhixile. Mu kithangana kiki twamesena kusuluka mukubhana valolo mu ujitu wa kusamba, kudilonga ni kukumbidila o Mak’â Nzambi ni kuxinganeka mu mabesá utwala nawu kindala. Kyoso kitubhanga kiki, Jihova wandatukwatekesa kukolokota mu ubhezelu wetu kwa mwene.