1. Mukonda dyahi tutena kudilonga ima yavulu ni adyakime?

 TWABHINGI kikwatekesu phala kusola o ima yambote. O tufunga ni jiphange ja mukwa akulu mu nzumbi atena kutubhana o kikwatekesu kiki. Se ene adyakime kya, kitutokala kubanza kwila o itendelesu yâ kiyala ni valolo. Jihova wandala kwila etu enyoso tudilonga ni adyakime. Ene amono kyá ima yavulu ku mwenyu, atena kutukwatekesa kukala ni unjimu.—Jobe 12:12.

2. Ihi itwanda dilonga mu milonga yiyi?

² Mu ukulu Jihova waswinisine ni kwendesa o mundu wê bhukaxi ka adyakime. Mu kifika, Mozé, Davidi ni poxolo Nzwá katungile mu kithangana kimoxi. Ande dya kufwa abhana itendelesu yambote ku minzangala. Enyoso ambele kwila kima kyambote kubelesela Jihova. Mwene watumu phala kusoneka o izwelu ya mayala yá mu Bibidya phala tutene kukatula mbote, kikale se tu minzangala mba tu adyakime. (Lom. 15:4; 2 Ti. 3:16) Mu milongi yiyi twanda dilonga yalungu ni izwelu yasukina ya mayala yá ni kumona se madisá ebhi ututena kukatula.

“U TENE KUTUNGA NI KUXALELA M’OXI”

3. Ihi yabhange Mozé?

³ Ku mwenyu wê woso Mozé wakalakala kyavulu phala Jihova. Mwene wexile polofeta, mufundixi, mutwameni ni musoneki. Mozé wejidile ima yavulu. Mwene wendesa o kifuxi kya Izalayele kyoso kyatundu mu ubhika mu ixi ya Ijitu, wamono we madiwanu avulu abhange Jihova. Jihova wamubhana o kutena phala kusoneka o madivulu adyanga a Bibidya, o Sálamu  90. Nange mwene we wasoneka o Sálamu 91 ni divulu dya Jobe.

4. Mozé waswinisa ananyi ni mukonda dyahi wabhange kiki?

⁴ Ande dya Mozé kufwa, kyoso kyexile ni 120 ya mivu, mwene wabhongolola o akwa Izalayele phala kwalembalesa o ima yoso yabhange Jihova phala o mbote yâ. Mivu kudima, o akwa Izalayele amonene o madiwanu abhangele Jihova ni kyebhi mwene kya kaxtikala o akwa Ijitu. (Mak. 7:4) Ene amono Jihova kujikula o Kalunga Kakusuka, ya abhiti bhukaxi ka kalunga. Amono we kyoso Jihova kyajibha Falawó ni masoladi mê. (Mak. 14:​29-31) Jihova wa alange mu kikangalakata. (Mate. 8:​3, 4) Mu kithangana kyenyokyo, o akwa Izalayele exile phala kubokona mu ixi ya akanene, mu kiki ande dya kufwa Mozé waswinisa o mundu. a

5. O izwelu ya Mozé yala mu divulu dya Matendelelu 30:​19, 20 yabhana kidyelelu kyebhi ku akwa Izalayele?

⁵ Ihi yazwela Mozé? (Tanga Matendelelu 30:​19, 20.) O akwa Izalayele exile mukingila kutambula mabesá avulu. Ni mabesá a Jihova, ene eji nangenena mu mivu yavulu mu ixi yeji kwabhana Jihova. O ixi yoyo yafwamene, mwexile we ibundu yavulu! Mozé wa atangela kiki: “Kyoso Jihova Nzambi ye kya ka ku tula m’oxi ya lokela . . . o ku ku bhana eye, wa ká sanga-mu i-mabhata k’eye wa itungu yawabha o kuwabha, ya ku tangl’é kyá! Ni jinzo jezala ni jimbote joso; k’eye-phe wa j’izalesa mba ku ji funa ni ixima yókande k’eye-phe wa i kande; ni milenga ya mivide ya bhingi eye wa i sange a i phaphe kyá.”—Mate. 6:​10, 11.

6. Mukonda dyahi Nzambi wehela o ifuxi yengi kutolola o akwa Izalayele?

⁶ Mozé wadimuna we o akwa Izalayele. Phala kusuluka ni kutunga mu ixi yenyoyo, o akwa Izalayele atokalele kubelesela o itumu ya Jihova. Mozé wa atangele kwila atokalele ‘kusola o mwenyu’ mu kwivwa Jihova ni mu ‘kunaminina ngó Mwene.’ Maji ene kabelesela Jihova. Mu kubhita mivu, Jihova wehela o akwa Asídya ni akwa Babilonya kwatolola ni kwa ambata mu ubhika.—2 Jis. 17:​6-8, 13, 14; 2 Mal. 36:​15-17, 20.

7. Ihi itudilonga mu izwelu ya Mozé? (Tala we ofoto.)

⁷ Ihi itutena kudilonga? Se tubelesela Jihova twanda kala ni mwenyu wakalelaku. Kala o akwa Izalayele kwa akambele ngó bhofele phala kubokona mu ixi ya kanene, etu wetu kwatukambe ngó bhofele phala kubokona kumundu wobhe ya tukanena Nzambi. O ixi yanda kala dingi palayizu. (Iza. 35:1; Luk. 23:43) Satanaji ni madimonyo me anda kwajibha. (Dij. 20:​2, 3) Seko dingi ngeleja yanda longa makutu yalungu ni Jihova. (Dij. 17:16) Seko dingi nguvulu mu ixi yanda talesa hadi ku athu. (Dij. 19:​19, 20) Kikwanda kala dingi athu ayibha. (Jisá. 37:​10, 11) O athu mu ixi yoso anda belesela Jihova. Mukonda dya kiki, kwanda kala kutululuka mu ixi yoso. (Iza. 11:9) Kiki kidyelelu kyakatunda! O kya beta dingi kota o athu kanda kala ngo kumwenyu ku hama ya mivu, maji anda kala kumwenyu kate ku hádya ni hádya!—Jisá. 37:29; Nzw. 3:16.

8. Kyebhi o kikanenu kya lungu ni mwenyu wakalelaku kyakwatekesa o mukunji wa jixi jengi? (Juda 20, 21)

⁸ Kyoso kitusuluka mu kuxinganeka mu ikanenu ya Nzambi, yalungu ni mwenyu wa kalelaku, twanda tena kumubelesela kiza kikize. (Tanga Juda 20, 21.) O kikanenu kiki kitena we kutukwatekesa kudibhana ni jihanji jetu. Phangyetu mukunji wa jixi jengi mu Africa  wambe: “Nga mono kwila se kingibelesela Jihova kinganda tambula o mwenyu wa kalelaku. Kiki kyangikwatekesa kudibhana ni jihanji jami, ni kusuluka mu kusamba kwa Jihova yalungu ni maka ya.”

“WANDA DITUNDA KYAMBOTE”

9. Ibhidi yebhi yadibhanene nayu Davidi?

⁹ Davidi wexile Sobha yambote. Mwene wexile ngimbidi, disoladi, musoneki ni polofeta. Mwene wabhiti mu ibhidi yavulu. Mumivu ya vulu mwene wexile mudisweka ku mabanda mukonda Sobha Sawulu wamesenene kumujibha. Kyoso Davidi kya kituka Sobha walengele dingi mukonda mone Abisalone wamesenene kumujibha, ni kukala bhu kididi kye. Ne mwene ni ibhidi yadibhanene nayu ni ituxi yatele, Davidi wakolokotele mu ufiyele wê kate mu ufwilu wê. Jihova wambe kwila Davidi wexile “diyala dya sangulukisa o muxima” we. Twatokala kwivwa o itendelesu ya Davidi!—Ika. 13:22; 1 Jis. 15:5.

10. Mukonda dyahi Davidi wa bhana itendelesu kwa mon’ê Solomá?

¹⁰ Tala o kitendelesu kya bhanene Davidi kwa mon’ê Solomá weji kumubhingana. Jihova wasolo Solomá phala kutunga o tembulu phala o athu kubheza-mu Jihova. (1 Mal. 22:5) Solomá weji bhita mu ibhidi yavulu katemwene kuta o mwenyu we mu kilwezu. Tumone yoso yamutangela Davidi.

11. Kala kyamba o divulu dya 1 Jisobha 2:​2, 3, kitendelesu kyebhi kyabhana Davidi kwa Solomá? Ihi yabhiti kyoso Solomá kyatumaka o kitendelesu kiki? (Tala we ofoto.)

¹¹ Ihi yazwela Davidi? (Tanga 1 Jisobha 2:​2, 3.) Davidi wambe kwa mon’ê kwila se mwene ubelesela Jihova, weji tambula mabesa avulu. Mumivu yavulu Jihova wamubesowala yu wa mukwatekesa mu maukexilu avulu. (1 Mal. 29:​23-25) Mwene watungu o tembulu, wasoneka madivulu a Bibidya, o izwelu yakamukwa ya zwela yala mu Bibidya. Mwene wafumanene kyavulu, mukonda dya umvwama ni unjimu we. (1 Jis. 4:34) Maji Davidi wambele kwa Solomá kwila weji kala ngo ni mabesa se weji belesela Jihova. Maji, kupolo dya kwemda Solomá wamateka kubheza jinzambi jengi. Jihova kexile dingi mumubesowala, mukiki kexile dingi mutumina ni kuyuka.—1 Jis. 11:​9, 10; 12:4.

12. Ihi itudilonga mu izwelu ya Davidi?

¹² Ihi itutena kudilonga? Se tubelesela Jihova, mwene wanda tubesowala. (Jisá. 1:​1-3) Mu kidi Jihova kakanena kutubhana jimbongo ni fuma kala kyabhiti ni Solomá. Maji se tubelesela Nzambi yetu, mwene wanda tubhana o unjimu wanda tukwatekesa kusola kyambote. (Jisa. 2:​6, 7; Tiy. 1:5) O itumu yê yanda tukwatekesa mu maka alungu ni salu, itonokenu ni kitadi. Se tubelesela o itumu yê twanda muzukama dingi ni kutambula o mwenyu wakalelaku ku hádya. (Jisa. 2:​10, 11)  Twanda kala ni makamba ambote ni mwiji wasanguluka.

13. Kyebhi Carmen wa sange o kusanguluka ku mwenyu we?

¹³ Sayi phange ya muhatu amwixana Carmen, watungu mu ixi ya Moçambique, wafikile kwila phala kusanguluka ku mwenyu watokalele kudilonga kyavulu. Wayi mudilonga o uhete wa atungi mu xikola yakatunda. Mwene wambe: “Ngawabhelele kyavulu o ima i ngexile mudilonga, maji ngexile mutohoka kyavulu, kingexile dingi ni kithangana. Ngexile mubokona mu xikola ku 7 dya ola ni 30 a ithangana, anga ngitunda ngo ku 18. Kwangibhonzele kyavulu kuya mu yonge, mukonda dya kiki ngazozele mu nzumbi. Ngamono kwila, ngafikisa kusidivila ngana jiyadi.” (Mat. 6:24) Mwene wasambe yalungu ni maka exike mu dibhana nawu ni kutokwesa o madivu metu. Mwene wambe: “Kyoso nga tambula o itendelesu yambote kwa tufunga ni kwa mametu, nga xisa o xikola yakatunda ngasolo kusidivila Jihova mu ithangana yoso. Ngamono kwila o ima ingasolo yangisangulukisa kyavulu ni kwila ki nga dyela kana”

14. Ihi yazwela Mozé ni Davidi ku mundu wa Jihova?

¹⁴ Mozé ni Davidi azolele kyavulu Jihova ene ejidile kwila atokalele ku mubelesela. Kyenyiki ene aswinisa o athu kukayela o phangu ya, ni kusuluka kulondekesa o ufiyele wa kwa Jihova. Maji ene azwela ku athu kwila se ene kalondekesa o ufiyela wa kwa Jihova ene kejitambula o mabesa me. O itendelesu yiyi atokala we ku mundu wa Jihova mu izuwa yetu. Mu kubhita hama yamivu sayi selevende ya Jihova walondekesa o valolo ya kukala fiyele kwa Jihova.

“O KIMA KI NGIBHANGESA KUSANGULUKA KYAVULU”

15. Ihi yamono Poxolo Nzwá ku mwenyu we woso?

¹⁵ Nzwá wexile kamba dya kazola ni poxolo wa Jezú Kidistu. (Mat. 10:2; Nzw. 19:26) Nzwá waboko o njimbu yambote mu ithangana yavulu ni Jezu. wamono Jezú kubhanga madiwanu. Mwene walondekesa o ufiyele we kwa Jezú. Mwene wamono kyoso kya jibha Jezú ni kyoso kya mufukununa. Mwene wamono we o kilunga kya Kolindu kukula. Nzwá wexile ni mivu yavulu yu wamono “o njimbu  yiyi a itudila ku athu oso mu ngongo.”—Kol. 1:23

16. Ananyi ene mukatula mbote mu mikanda ya Nzwá ?

¹⁶ “Kyoso Nzwá wa kukile kya mwene watambula o ujitu wa kusoneka o divulu dya Dijingunwinu.” (Dij. 1:1) Mwene wasoneka o divulu dyambata o dijina dyê. Mwene wasoneka we mikanda itatu, kindala twa ixana kyadyanga, kayadi, ni katatu kya Nzwá. Nzwá wasonekena o mikanda ye itatu kwa kidistá afiyele amwixana Ngayu amumone kala moné akazola mu nzumbi. (3 Nz. 1) Maji Nzwá amonene we o jikidista jamukwa kala twana twê akazola mu nzumbi. O ima yasoneka o diyala didi dyafiyele yene mu swinisa o akayedi oso a Jezú mu izuwa yetu.

17. Yalungu ni 3 Nzwá 4, ihi itubhekela kusanguluka kwavulu?

¹⁷ Ihi yasoneka Nzwá? (Tanga (3 Nzwá 4.) Mu mikanda ye ya katatu mwene wambe kwila usanguluka kyavulu mu kumona o jiphange kubelesela Jihova. Kyoso Nzwá wexile musoneka o mikanda ye yakatatu, sayi athu exile mulonga makutu ni kubhenga maka avuku mu kilunga. Maji akamukwa asulukike “ mukwenda mu kidi.” Ene exile mu belesela Jihova ni mu “kwenda , mu ku kumbidila o kitumu.” (2 Nz 4, 6) “mukwenda mu kidi, mu ku kumbidila o kitumu.” O jiphange jiji jafiyele asangulukisa kyavulu Nzwá ni Jihova.—Ji 27:11.

18. Ihi itutena kudilonga mu izwelu ya Poxolo Nzwá?

¹⁸ Kyoso kitulondekesa o ufiyele wetu kwa Jihova, tusanguluka ni tubhanga we akwetu kusanguluka. (1 Nzwá 5:3) Mu kifika tusanguluka mu kwijiya kwila twamubhanga ima isangulukisa Jihova. Mwene usanguluka kyoso kitudituna o jitendasa dya mundu yu, ni tuxikina o kidi. (Jisa. 23:15) O Jianju ku diyulu asanguluka we. (Luka 15:10) Tu sanguluka we mu kumona o jiphange jetu kukolokota fiyele benge-benge kyoso kya muzukutisa mba a mutendala phala kubhanga ima yayibha. (2 Te. 1:4) Kyoso o mundu yu kyanda bhita twanda sanguluka mu kwijiya kwila twalondekesa o ufuyele wetu kwa Jihova ku mundu yu wa satanaji.

19. Ihi yazwela phange Rachel yalungu ni kulonga o kidi ku akwetu? (Tala we ofoto.)

¹⁹ Tu sanguluka kyavulu kyoso kitulonga akwetu yalungu ni Jihova Rachel watungu ku República Dominicana, udivwa kwila ujitu wadikota kulonga akwetu yalungu ni Nzambi yetu Jihova. Mu kuxinganeka mu twana twé  mu nzumbi mwene wambe: “Ku ngi bhonza kujimbulula kyebhi ki ngidivwa kyoso ngimona o athu inga mulonga, kuzola Jihova, ku mudyelela, ni kusokejeka o ima ku mwenyu wa phala kumusangulukisa. O kussanguluka kuku kubeta dingi kota o ibhidi yoso inga sange mu njila phala kwa longa ndenge.”

MBOTE IJILA MU IZWELU YA JISELEVENDE JA JIHOVA

20. Mu maukexilu yebhi etu twadifu ni Mozé, Davidi, ni Nzwá?

²⁰ Mozé, Davidi, ni Nzwá atungile mu ithangana kadifu netu. Maji etu twadifu ni ene mu maukexilu avulu. Ene asidivila Jihova etu we kyene kimoxi. Kala ene, etu tusamba kwa Jihova, tumudyelela ni kukayela o itendelesu yê. Kala o mayala enya afiyele, tudyelela kwila Jihova anda besoala oso a mu belesela.

21. Mabesa yebhi itwanda katula se tukayela o itendelesu ya Mozé, Davidi,ni Nzwá ni kubelesela Jihova?

²¹ Tutena kukayela o itendelesu ya mayala enya afiyele ni kubelesela o itumu ya Jihova. Kyoso kitubelesela Jihova, mwene wanda tubesoala ni kutukwatekesa. Twanda kala ni “mwenyu wakalelaku,” mwenyu se dizubhilu! (Mate. 30:20) Twanda sanguluka mu kubhanga o ima isangulukisa tatetu ya dyulu, wanda kumbidila o ikanenu ye mu ukexilu kitwafikile.— Efe. 3:20.