1. Kiebhi ki tu tena kubelesela Nzambi ni jinguvulu ja mundu?

O BIBIDIA i tu longa kubelesela o jinguvulu ja mundu, maji i tu longa ué kuila, mu ithangana ioso, tua tokala kubelesela Nzambi. (Ikalakalu 5:29; Tito 3:1) Kiebhi ki tu tena kubhanga kiki? Saí milongi ia jimbulula Jezú, i tu kuatekesa kuijiia se nanhi u tua tokala ku mu belesela. Muéne uambe kuila, tua tokala ku “[Bhakuila] kua Sézalu, ima iangene ia Sézalu; kua Nzambi, o ima iangene ia Nzambi.” ^[1] (Tala ku disukilu dia milongi.) (Matesu 22:21) Tu bhakula kua “Sézalu, ima iangene ia Sézalu,” kioso ki tu belesela o itumu ia jinguvulu, kioso ki tu xila o jinguvulu, ni kioso ki tu futa o lubhaku. (Loma 13:7) Maji kioso o jinguvulu kia tu tuma kubhanga kima kia zembe Nzambi, etu tu dituna ni kuxila kuoso.

2. Kiebhi ki tu londekesa kuila, ki tu bhanga mbandu mu mak’â jinguvulu?

² Tu bhakula kua “Nzambi, o ima iangene ia Nzambi,” mu ku dituna ku di ta mu mak’â jinguvulu ja mundu. Etu ki tu xikina ku di ta mu mak’â mundu iú. (Izaia 2:4) Kuma Jihova uehela o jinguvulu ja mundu kutumina, etu tuene mu a belesela. Maji ki tuene mu xikina ku di ta mu mak’â jinguvulu. (Loma 13:1, 2) Etu ki tuene mu bhanga ima phala kukatula o jinguvulu mu  ididi iâ, ki tuene mu zokela o jinguvulu, kusola muthu phala kukala nguvulu, mba kuxikina kukala nguvulu ia ixi.

3. Mukonda diahi ki tu tokala ku di ta mu mak’â jinguvulu?

³ Kuene ima iavulu i bhangesa Nzambi ku tu kidika ku di ta mu mak’â jinguvulu. Kia dianga, muéne u tu kidika, mukonda tuene mu kaiela o phangu ia Jezú, muéne ka ‘tokalele ku mundu.’ Muéne ka kexile mu di ta mu mak’â jinguvulu, mba ku luua ita. (Nzuá 6:15; 17:16) O kia mukuá, etu tu zokela o Utuminu ua Nzambi. Kuma ki tuene mu zokela o jinguvulu ja mundu, tu kala ni kitongoluelu kia zele, kioso ki tu boka kuila, o Utuminu ua Nzambi uene ngó ua-nda zubha o ibhindamu ioso ia athu. O jingeleja ja makutu ene mu uana o athu, mukonda dia ku di ta mu mak’â jinguvulu. Kuma ki tu di te mu mak’â jinguvulu, etu tuala ni ukamba uambote ni jiphange jetu ku mundu uoso.​—1 Phetele 2:17.

4. (a) Kiebhi ki tuejiia kuila, ku hádia kia-nda tu bhonza dingi ku dituna ku di ta mu mak’â jinguvulu? (b) Mukonda diahi tua tokala ku di pelepalala kindala phala ku dituna ku di ta mu mak’â jinguvulu?

⁴ Nange mu ixi mu tua tungu, kene mu tu jijidika ku di ta mu mak’â jinguvulu. Maji kioso ki tuia ni kuzukama dingi ku dizubhilu dia mundu iú ua Satanaji, kia-nda tu bhonza dingi ku dituna ku di ta mu mak’â jinguvulu. Lelu, o athu “kene kuloloka,” “a thathamana.” Ku hádia, ene a-nda di zemba dingi. (2 Timote 3:3, 4) Saí jiphange a mu dibhana kiá ni ji hadi javulu, mukonda o ima mu ixi iâ ia lunguluka. Mukonda dia kiki, tua tokala ku di pelepalala kindala, phala ku dituna ku di ta mu mak’â jinguvulu, né muéne mu ithangana ia bhonzo. Tua-nda di longa ima itatu i tu tena o kubhanga, phala kukala polondo.

5. Ihi i banza Jihova ia lungu ni jinguvulu ja mundu?

⁵ Tu tena ku di pelepalala kindala, phala ku dituna ku di ta mu mak’â jinguvulu, mu ku sota kumona o jinguvulu ja mundu, kála ki mona Jihova. Jihova ka bhange o athu phala ku di tumina mudiâ. (Jelemiia 10:23) Muéne u mona o athu oso mu ngongo, kala muiji umoxi ngó. Maji o jinguvulu ja mundu a uana o athu, mukonda ene a zangeleka o jixi jâ. Né muene se o jinguvulu athu ambote, ene ka tena kuzubha o ibhidi ioso ia athu. O jinguvulu ene ué mu dibhanga jinguma ja Utuminu ua Nzambi, ua mateka o kutumina ku muvu ua 1914. Kua kambe ngó bhofele, o Utuminu iú, ua-nda buika o jinguvulu joso ja mundu.​—Tanga Jisálamu 2:2, 7-9.

6. Kiebhi ki tua tokala kudibhana ni ió ala mu maungana ma mundu?

⁶ Nzambi uehela o jinguvulu ja mundu kutumina, mukonda ene a sokejeka o ima, ni kubhangesa o jixi kukala ni kutululuka. Kiki, ki tu kuatekesa kuboka o njimbu iambote ia lungu ni Utuminu ua Nzambi. (Loma 13:3, 4) Nzambi u tu tumina ku sambela o athu ala ni maungana, phala tu tene ku mu bheza ni kutululuka. (1 Timote 2:1, 2) Kioso o athu kia tu talatala kia iibha, tu tena kubhinga kikuatekesu ku athu ala ni kutena bhu kaxi ka  jinguvulu. Kiki kiene kia bhangele Phaulu. (Ikalakalu 25:11) Sumbala o Bibidia i zuela kuila, Satanaji muéne u funhisa o jinguvulu ja mundu, maji iene ki i zuela kuila, muthu uoso-uoso uala ni ungana, a mu funhisa. (Luka 4:5, 6) Mu kiki, ki tu tokala kuzuela ku athu kuila, o mutuameni iú mba nguvulu, ene mu mu funhisa kua Diabhu. O Bibidia i tu tangela kuila, ki tu tokala kuxinga akuetu.​—Tito 3:1, 2.

7. Ibanzelu iebhi i tua tokala ku dituna?

⁷ Etu tu belesela Nzambi, mu ku dituna kuzokela nguvulu mba kibuka kia jinguvulu, né muene se a mesena kubhanga ima ia-nda tu kuatekesa. Saí ithangana, kibhonza kiavulu kubhanga kiki. Mu kifika, xinganeka se o athu a kuata kuzoka ni kibuka kia jinguvulu, ki bhangesa o athu kutala hadi iavulu, katé muene ni ku Jimbangi ja Jihova. Mu kidi, eie kueji dibunda kumoxi ni athu a mu zoka ni jinguvulu. Maji o kuila, eie ueji xinganeka ku muxima uê kuila, o athu ió a lungu, ni kukingila kuila, ene a tolola o jinguvulu? (Efezo 2:2) Se ki tu mesena ku di ta mu mak’â jinguvulu, ki tu tokala kubanza kuila, saí kibuka kia lungu, mba kia beta-o-kota, o kia mukuá ndenge. O ima i tu zuela, ni ima i tu bhanga, iene ia-nda londekesa kuila, ki tu mesena ku di ta mu mak’â jinguvulu.

8. Kiebhi ki tu tena kulondekesa o “kudimuka,” ni ‘kudilanga,’ kioso ki bhonza kudituna ku di ta mu mak’â jinguvulu?

⁸ O kima kia kaiiadi ki tu kuatekesa ku dituna ku di ta mu mak’â jinguvulu, o ‘kudimuka kala o jinhoka, ni kudilanga kala o mêmbe.’ (Tanga Matesu 10:16, 17.) Tu londekesa o “kudimuka,” kioso ki tu xinganeka ande dia kumoneka o iluezu. Tu londekesa o ‘kudilanga,’ kioso ki tu dituna ku di ta mu mak’â jinguvulu, né muéne mu ithangana ia bhonzo. Tua-nda di longa ia lungu ni ithangana íii ia bhonzo, ni kumona se ihi i tu tena o kubhanga phala ki tu di te mu mak’â jinguvulu.

9. Ihi i tua tokala ku di langa, kioso ki tu zuela ni athu?

⁹ O ima i tu zuela. Tua tokala ku di langa, kioso o athu kia mateka kuzuela maka a lungu ni jinguvulu. Mu kifika, se tua mu zuela ni muthu ia lungu ni Utuminu ua Nzambi, ki tu tokala kuzuela kuila, tu xikina mba ki tu xikina mu ikanenu ia nguvulu, mba ia kibuka kimoxi kia jinguvulu. Mu veji dia kuzuela ia lungu ni ima ia mesena kubhanga o jinguvulu phala kuzubha o ibhindamu ia athu, londekesa bhu kaxi ka Bibidia, se kiebhi o Utuminu ua Nzambi ua-nda zubha o hadi ioso. Se o athu a mesena kuzuela maka a lungu ni ukaza ua diiala ni diiala, muhatu ni muhatu, mba maka a lungu ni ku seluka, u a londekesa se ihi i longa o Mak’â Nzambi ia lungu ni maka enhá, ni ku a jimbuluila se ihi i uene mu bhanga phala kukaiela o milongi ia Bibidia ku muenhu uê. Se muthu u zuela kuila, saí kitumu kia tokala kulungulula, mba ku ki zubha, ki tu mu zokela, ki tu mu jijidika ué kulungulula o kibanzelu kiê.

10. Kiebhi ki tu tena ku di langa ku di ta mu mak’â jinguvulu, kioso ki tu mona mba tu tanga milongi ia minangu ia mitelembe?

¹⁰ O minangu ia mitelembe. Saí ithangana, o minangu ia mitelembe ni ji jurnale ilondekesa kuila, a mu zokela kibuka kimoxi kia jinguvulu. Kiki ki bhita dingi se o jinguvulu ja ixi, ene a langa o ikalakalu ioso ia mitelembe. Se o ibuka ia minangu mba akua kubhana minangu mu mitelembe, a zokela kibuka kia jinguvulu, tua tokala ku di langa, phala ki tu banze kala ki banza ene. Mu kifika,  dibhuidise: ‘O kuila nga uabhela kuívua muthu mukuá kubhana minangu, mukonda ngi xikina mu ima ia zuela ia lungu ni jinguvulu?’ Se ku mesena ku di ta mu mak’â jinguvulu, kana kutala, mba kutanga milongi iavulu izuela ia lungu ni jinguvulu. Sota kutanga milongi ki i zokela o ibuka ia jinguvulu. Sokesa o ima i uivua, ni “maka madisanze” u tu sanga mu Bibidia.​—2 Timote 1:13.

11. Kiebhi o kubhana valolo iavulu ku jimbote ji tuala na-ju, nange ku tu bhonza ku dituna ku di ta mu mak’â jinguvulu?

¹¹ O jimbote. Se tu bhana valolo iavulu ku kitadi ni jimbote ji tuala na-ju, nange kia-nda tu bhonza kiavulu ku dituna ku di ta mu mak’â jinguvulu. Kioso kia bhiti o muvu ua 1970, Jimbangi javulu ja Jihova mu ixi ia Malaui, a xisa o mabhata mâ, mukonda a ditunu kuzokela kibuka kia jinguvulu. Maji a mukuá, ka xikina kuxisa o jimbote jâ. Saí phange a mu ixana Lute, uambe: “Saí iá, a lengele kumoxi n’etu, maji mu kubhita thembu, a vutuka, iá a di bundu kumoxi ni kibuka kia jinguvulu, mukonda ka tenene dingi kukala bhu kididi kieniókio, mukonda dia uadiama uavulu.” Maji athu avulu a tokala ku mundu ua Nzambi, kala ni ukexilu iú. Ene ka xikina ku di ta mu mak’â jinguvulu, né muéne se kubhinga kukala sé kitadi mba kuxisa o jimbongo joso.—Jihebeleu 10:34.

12, 13. (a) Kiebhi Jihova kia mona o athu oso mu ngongo? (b) Kiebhi ki tu tena kumona se tuala ni ukexilu ua kudizangeleka mukonda dia ixi ietu?

¹² O ku di zangeleka. O athu a uabhela ku di zangeleka mukonda dia kikonda kiâ, ijila, mbanza, mba ixi iâ. Maji Jihova ka mono kuma, saí muthu mba kifuxi kia beta-o-kota, o kia mukuá ndenge. Jihova u mona o athu oso mu ukexilu umoxi. Mu kidi, Jihova ka tu bhange mu ukexilu umoxi. Mukonda dia kiki, etu tua uabhela kumona o athu a ídifua ioso. Muéne ka mesena kuila, tu xisa o ijila ietu. Maji muéne ka mesena ué kuila, tu divua kuma tua beta-o-kota, akuetu ndenge.​—Loma 10:12.

¹³ Ki tu tokala ku di zangeleka mukonda dia ixi ietu, ni kubanza kuila, o ixi ietu ia beta-o-kota, o jixi ja mukuá ndenge. Se tu kala ni ibanzelu íii, ki tua-nda tena ku dituna ku di ta mu mak’â jinguvulu. Kiki kiene kia bhitile ku hama ia dianga. Saí jiphange akua Jihebeleu, ka kexile mu suua o atudi akua Ngeleku. (Ikalakalu 6:1) Kiebhi ki tu tena kuijiia se tuene mu di zangeleka mu ukexilu iú? Se phange ua tokala mu ixi iéngi mba diembu diéngi, u ku bhana ndunge ia kubhanga kima mu ukexilu uéngi, o kuila u xikina? Anga u dituna ni kuzuela ku muxima kuma: ‘Bhabha etu tu bhanga o ima mu ukexilu ua beta-o-kota.’ Se u banza kiki, lembalala o kitendelesu kiki: “Ni kubatama, kala muthu a kite mukuâ kota diê.”​—Filipe 2:3.

14. Kiebhi o musambu u tena ku tu kuatekesa, ni phangu iebhi iokulu, ilondekesa kuila kiki kidi?

¹⁴ O kima kia katatu ki tu kuatekesa ku dituna ku di ta mu mak’â jinguvulu, o kudielela kua Jihova. Samba mu kubhinga o nzumbi ikola, ki tena ku ku kuatekesa kukala ni  muanhu, ni ku di tumina jihanji. O ídifua íii, ia-nda ku kuatekesa, né muene se o jinguvulu a bhanga ima i ku ibhila. Samba kua Jihova mu kubhinga unjimu, phala ku ku kuatekesa kuijiia o ithangana i ua tokala ku dituna ku di ta mu mak’â jinguvulu. Bhinga o kikuatekesu kia Jihova, phala kubhanga o ima ia tokala mu ithangana íii. (Tiiaku 1:5) Nange, a tena ku ku kasa, mba ku ku kaxtikala mukonda dia ufiiele uê kua Jihova. Se kiki ki bhita, samba kua Nzambi mu kubhinga o kusuína, phala kujimbulula kiambote ku athu, se mukonda diahi eie ku di te mu mak’â jinguvulu. Ijiia kuila, Jihova ua-nda ku kuatekesa kukolokota.​—Tanga Ikalakalu 4:27-31.

15. Kiebhi o Bibidia i tena ku ku kuatekesa ku dituna ku di ta mu mak’â jinguvulu? (Tala o kaxa “ O Mak’â Nzambi a Kuatekesa ku Dituna ku di ta mu Mak’â Jinguvulu.”)

¹⁵ Jihova ua tu bhana o Bibidia, phala ku tu kolokotesa. Xinganeka mu jivelusu ja Bibidia, ja-nda ku kuatekesa ku dituna ku di ta mu mak’â jinguvulu. Sota kuijiia kiambote o jivelusu jiji, mukonda jene ji tena ku ku kuatekesa, se u kala sé Bibidia phala kutanga. O Bibidia i tena kukolesa o kidielelu kiê mu ikanenu ia Nzambi, ia lungu ni ima ia-nda bhita ku hádia. Tua bhingi o kidielelu kiki, mukonda ki tu kuatekesa kukolokota, kioso kia tu zukutisa. (Loma 8:25) Sola o jivelusu ji zuela ia lungu ni ima i ua mesena kumona ku mundu uobhe. Di xinganeke ué bhu kididi kiki.

16, 17. Mbote iebhi i tu tena kukatula mu phangu ia jiselevende ja Nzambi, a ditunine ku di ta mu mak’â jinguvulu? (Tala o foto ia dianga.)

¹⁶ O kima kia kauana ki tu kuatekesa ku dituna ku di ta mu mak’â jinguvulu, o kuxinganeka mu phangu ia jiselevende ja fiiele ja Jihova. Athu avulu m’ukulu, a londekesa o kusuína, anga a sola ni unjimu. Mu kiki, ene a tena ku dituna ku di ta mu mak’â jinguvulu. Xinganeka o phangu ia Sadalake, Mizake,  ni Abede-neko, a ditunine kubheza o kiteka kia sobha ia Babilonha. (Tanga Daniiele 3:16-18.) O musoso iú ua Bibidia, uene mu kuatekesa Jimbangi javulu kulondekesa o kusuína, ni ku dituna kubheza o mabandela a jixi jâ. Jezú ka kexile mu di ta mu mak’â jinguvulu, mba mu maka akexile mu uana o athu mu izuua iê. Muéne uejidile kuila, o phangu iê iambote, ieji kuatekesa o maxibulu mê. Muéne uambe: “Kuatenu-phe muanu, ngongo iíi eme nga i tolola kiá.”​—Nzuá 16:33.

¹⁷ Kuene jiphange javulu, ene mu dituna ku di ta mu mak’â jinguvulu. Avulu, a a beta, a a ta mu kaleia, a mukuá a a jibha, mukonda dia kukolokota mu ufiiele uâ kua Jihova. O phangu iâ, i tena ku tu kuatekesa kusuína. Saí phange ua tungu mu ixi ia Turquia, uambe: “O munzangala Franz Reiter, a mu jibha mukonda dia ku dituna ku dibunda kumoxi ni kibuka kia masoladi a Hitler. Mu usuku ande dia ku mu jibha, muéne ua sonekena manh’â. O izuelu iê ilondekesa o kixikanu, ni kidielelu kexile na-kiu kua Jihova. Se ngi bhita mu maka kala iâ, nga mesena kukaiela o phangu iê.” ^[2]​—Tala ku disukilu dia milongi.

18, 19. (a) Kiebhi o jiphange ja kilunga kiê, kia tena ku ku kuatekesa ku dituna ku di ta mu mak’â jinguvulu? (b) Ihi i ua tokala o kubhanga?

¹⁸ O jiphange ja kilunga kiê, a tena ku ku kuatekesa ku dituna ku di ta mu mak’â jinguvulu. Se ua mu dibhana ni maka, zuela ni tufunga. Bhu kaxi ka Bibidia, ene a tena ku kubhana jindunge jambote. Se o jiphange ejiia o maka u ua mu bhita nau, ene a tena ué ku ku kuatekesa. Ua tokala kua bhinga phala kusamba ia lungu ni maka u ua mu bhita nau. Maji etu tua tokala kukuatekesa o jiphange jetu, ni kua sambela. (Matesu 7:12) Sota o majina a jiphange ala mu kaleia, mu milongi i tu sanga mu kijimbuete kietu jw.org, iala ni diambu: “Testemunhas de Jeová Presas por Causa de Sua Fé​—Por Região.” Phala kusanga o milongi íii, jikula o mbandu IMPRENSA > CASOS JURÍDICOS. Sola o majina a jiphange, mu kusuluka, samba kua Jihova phala kukuatekesa o jiphange jiji kusuína, ni kukolokota mu ufiiele uâ.​—Efezo 6:19, 20.

¹⁹ Kuma o dizubhilu dia zukama, tuejiia kuila, o jinguvulu a tena ku tu jijidika ku a zokela. Mukonda dia kiki, kima kambote ku di pelepalala kindala, phala ku dituna ku di ta mu mak’â jinguvulu ja mundu iú!