1, 2. (a) Mukonda dyahi unjimu kukala ku mbandu ya Jihova? (b) Ihi i twa-nda di longa mu milongi yiyi?

SE TU zukama kwa Jihova, twa mu londekesa kwila twala ni unjimu. Ki kwala muthu wa mu tundu mu kutena, mu unjimu ni mu henda! Etu twa mesena kukala fiyele kwa mwene, ni kukala ku mbandu yê, ithangana yoso. Kiki kidi mwene. (Jisálamu 96:4-6) Maji sayi abhezi a Nzambi, ka tenene kubhanga kiki.

² Mu milongi yiyi, twa-nda dilonga phangu ya athu ambele kwila a kexile ku mbandu ya Jihova, maji a kexile hanji mu bhanga o ima ya zembe Jihova. O madisá u twa-nda dilonga mu phangu yâ, ya-nda tu kwatekesa kukala fiyele kwa Jihova.

3. Mukonda dyahi Jihova wa mesenene kukwatekesa Kayni, ni ihi ya mu tangela Mwene?

³ Mu kifika, xinganeka mu phangu ya Kayni. Mwene ka kexile mu bheza jinzambi ja makutu, né kiki Jihova wa ditunu o ubhezelu wê. Mukonda dyahi? Mukonda Jihova wa mono kwila Kayni wa kexile ni ibanzelu yayibha ku muxima. (1 Nzwá 3:12)  Jihova wa dimuna Kayni: ‘Se u bhanga kyambote, manyi ka ku xikina? Ki wila-phe u bhanga kyayibha, kituxi kya ku batamena bhu mwelu; kya ku hamena mwene, eye wa-nda tena ku ki tumina?’ (Dimatekenu 4:6, 7) Jihova wa jimbulula kyambote kwila, se Kayni wa dyelele, anga wa solele kukala ku mbandu ya Nzambi, Mwene weji kala ku mbandu ya Kayni.

4. Sumbala Kayni wa kexile ni ujitu wa kukala ku mbandu ya Jihova, ihi ya bhange mwene?

⁴ Se Kayni wa lungulwile o ibanzelu yê, Jihova weji xikina dingi o ubhezelu wê. Maji Kayni kévu Nzambi, o ibanzelu ni jihânji jê ja xitu, ja mu bhangesa ku ta kituxi. (Tiyaku 1:14, 15) Mu undenge wê, nange Kayni ka banzele kubhana dikunda kwa Jihova. Maji kindala mwene wa bhumina o itendelesu ya Nzambi, wa bhukumukina Nzambi, katé wa jibha phang’yê mwene!

5. Ixinganeku yebhi i tena kubhangesa Jihova kudituna o ubhezelu wetu?

⁵ Kala kya bhiti ni Kayni, o Jikidistá lelu a tena kwamba kwila a mu bheza Jihova maji a bhanga hanji ima ya zembe Jihova. (Juda 11) Mwene nange wa mu boka mwene, wa muya mu yônge. Maji wehela hanji o undumbu, o lwimbi, ni ixinganeku ya kuzemba akwâ ku muxima wê. (1 Nzwá 2:15-17; 3:15) O ibanzelu yiyi, i tena kubhangesa muthu kuta ituxi. Athu ka tena kwijiya o ima i tu xinganeka ni ima i tu bhanga, maji Jihova wejiya. Mwene wejiya se ki twala ku mbandu yê ni muxima wa tenena.​—Tanga Jelemiya 17:9, 10.

6. Kyebhi Jihova kya tu kwatekesa kutolola o ibanzelu yayibha?

⁶ Ne mwene kyoso ki tu lweza, Jihova, ka twehelela ni lusolo lwoso. Se twa mu ditela mu njila yayibha Jihova u tu dimuna: “Ngi vutukidyenu eme, phala eme we ngi mi vutukile.” (Malakiya 3:7) Jihova wejiya kwila, twene mu bhanga ni itondalu yetu. Maji mwene wa mesena kwila tu kolokota, tu dituna o ima yayibha. (Izaya 55:7) Se kyene ki tu bhanga, mwene u kanena kwila wa-nda tu kwatekesa ni ku tu bhana nguzu i twa bhingi phala kutolola o jihânji jetu jayibha.—Dimatekenu 4:7.

7. Kyebhi Solomá kya texi o ukamba wê ni Jihova?

⁷ Solomá wa kexile ni ukamba wambote ni Jihova mu undenge wê. Nzambi wa bhana kwa Solomá ujitu wa dikota wa kutunga o tembulu ku Jeluzaleme. Maji Solomá wa texi o ukamba wê ni Jihova. (1 Jisobha 3:12; 11:1, 2) O kitumu kya bhele Nzambi kyambele kwila, o sobha ka tokalele “ku di vudixila ndumba ya ahatu, avula ku mu nyunganesa o muxima.” (Matendelelu 17:17) Solomá wa bhukumukina o kitumu kiki. Mwene wa kexile ni 700 (sambwadi dya hama) dya ahatu ni 300 (hama jitatu) ja jisay! (1 Jisobha 11:3) Avulu mu ahatu enya, kexile akwa Izalayele, akexile mu bheza jinzambi ja makutu. Kyenyiki, Solomá wa bhukumukina we o kitumu kya Nzambi, kyambele kwila akwa Izalayele ka tokalele ku kazala ni ahatu a jixi jengi.—Matendelelu 7:3, 4.

8. Kyebhi Solomá kya bhukumukina Jihova?

⁸ Bhofele-bhofele, Solomá ka zolele dingi o itumu ya Jihova. Kudisukilu mwene wa bhange ima yayibha kinéne. Mwene wa tungu kalatódyu phala kubheza jinzambi ja makutu kala Axitalote ni Kamo, yú way ni ku jibheza kumoxi ni ahatu mê. Solomá  katé wa tungila o jikalatódyu jiji, bhu mulundu wa kexile ku pholo dya thembulu ya tungila Jihova, mu Jeluzaleme! (1 Jisobha 11:5-8; 2 Jisobha 23:13) Nange Solomá wa di nganala mu dyê, mu ku xinganeka kwila, Jihova kya-nda ki suwa, kabasa wa mu bhana o jisata mu thembulu.

9. Ihi ya bhiti kyoso Solomá kya kambe kwívwa o itendelesu ya Jihova?

⁹ Maji Jihova kehela kubhita kituxi kyoso-kyoso. O Bibidya yamba: ‘Kyenyiki Jihova anga ki mu bhekela ku thathamena Solomá; mukonda wa bhambwile o muxima wê kwa Jihova.’ Nzambi wa soto ku kwatekesa Solomá. Jihova ‘yó wa mu tukulukile mu luyadi lwos’ulu. Ni ku maka enyá kya mu kidikile kwala Jihova wixi kana kwenda jinga ni kukayela jinzambi jengi. Maji o mwene-phe, kya mu tendelela Jihova, ka ki aluka.’ Kyenyiki, Nzambi ka suluka dingi ni ku mu besoala mba kumu kwatekesa. Jihova kehela kwila o an’a a Solomá atumina Izalayele yoso. A dibhana ni ibhidi mu mivu yavulu kupholo.—1 Jisobha 11:9-13.

10. Ihi i tena kuzanga o ukamba wetu wambote ni Jihova?

¹⁰ Se tu sola makamba a kambe kutendela o itumu ya Nzambi, mba ku i xila, ene a tena ku funyisa o ibanzelu yetu, ni kuzanga o ukamba wetu ni Jihova. Ene a tena kukala mu kilunga, maji ene kala ni ukamba wambote ni Jihova. Mba, kumbandu yengi, ene jindandu, azukami, jikoleka ja salu mba ja xikola, kene mu bheza Jihova. Se o athu u tu bhita na-u kithangana kene mu kayela  o itumu ya Jihova ku mwenyu wâ, ene a tena kulungulula o ukexilu wetu, katé ki tu zanga o ukamba wetu ni Nzambi.

11. Ihi ya-nda tu kwatekesa kusola makamba ambote?

¹¹ Tanga 1 Kolindo 15:33. Sayi yâ, ala ni tu ifwa twambote. Amukwa kene mu bheza Jihova, sayi bhabha a bhanga we ima yambote. Nange eye wejiya athu kala yâ. O kwila kiki kilombolola kwila ene makamba ambote? Mbó, o ibhangelu yâ i swinisa, inga i zozesa o ukamba wê ni Jihova? O kwila ene a ku kwatekesa kuzukama dingi kwa Jihova? Phala athu yá ihi dingi ya beta-o-kota ku myenyu yá? Ebhi o maka a zwela? O kwila ene a zwela o maka a lungu ni ukexilu wa ngongo, wa kuzwata, kitadi, mitelembe, itonokenu, ni ima yengi? Ala ni ukexilu wa kuxongwena akwá? O kwila athu a zolo kuta maka a usemenyi? Jezú wa dimuna wixi: “Kyoso kyezala mu muxima kyene ki zwela o dikanu.” (Matesu 12:34) Se u mona kwila, o athu u wene mu bhita na-u kithangana kyavulu, a mu zanga o ukamba wê ni Jihova, bhanga kima ni lusolo! Sosolola o ithangana i u bhita na-u, mba, se kya bhingi mwene, batula o ukamba yú.—Jisabhu 13:20.

12. (a) Ihi ya zwela Jihova ku akwa Izalayele kyoso kya tundu ku ixi ya Ijitu? (b) Ihi ya zwela akwa Izalayele kyoso Nzambi kya a bhingi phala kukala fiyele?

¹² Tu tena we kudilonga ni ima ya bhiti ni akwa Izalayele, kyoso kya tundu mu Ijitu. Kyoso o mundu ki way ni ku dyongekela bhu Mulundu wa Sinayi, Jihova wa londekesa kutena kwê mu ukexilu wa katunda! Ene a mono dituta dya kitombe, jinzaji, dixi, evu we koloneta ya xiki ni dízwi dya swina kyavulu. (Makatukilu 19:16-19) Mu kusuluka ene evu dízwi dya Jihova kwamba kwila mwene “Eme ngi Nzambi nga wabhela kwila a ngi bheza ngó eme.” Mwene wa a kanene kwila, se a mu kala fiyele ni kubelesela o itumu, mwene weji kala we fiyele kwa ene. (Tanga Makatukilu 20:1-6.) Jihova wa kexile mu tangela akwa Izalayele kwila, se ene a kwatenena mu kala ku mbandu yê, mwene weji kala we ku mbandu yâ. Se wexile bhu kaxi ka mundu yú, kyebhi ki weji divwa, mu kwívwa o dízwi dya Jihova? Sé phata, weji tambwijila we kala kya tambwijila akwa Izalayele, ambe: “Maka moso ma tange Jihova, ene mwene u tu bhanga.” (Makatukilu 24:3) Maji mu kubhita ka kithangana, kwa moneka kima kyeji lola o ufiyele wa akwa Izalayele kwa Nzambi. Kyexile kima kyahi?

13. Bhebhi Jihova bhwa mwena akwa Izalayele o ufiyele wâ? Ihi ya bhangesa o ufiyele wa akwa Izalayele kukala mu kilwezu?

¹³ Akwa Izalayele a sasumuka o ukexilu wa Nzambi wa kulondekesa o kutena kwê, mukonda Mozé wa ile ku Mulundu wa Sinay mu zwela ni Jihova bhu kididi kyâ. (Makatukilu 20:18-21) Edi kingilyé, Mozé ka kexile mu vutuka mu kididi mwa xalele. Kyexile mu moneka kala o mundu wemanene mu kikangalakata sé o mutwameni wâ. Ihi yeji bhanga? Nange kiki kya bhiti mukonda akwa Izalayele a dyelele kyavulu o mutwameni wa xitu Mozé. Akexile ni hele yavulu, ambela Alá: “Tu yudikile jinzambi ji tu twamenena ku pholo; kuma Mozé mwenyú, o muthu wa tu katula m’oxi ya Ijitu, ki twa k’ijiya mba kima kyahi kya mu bhiti.”—Makatukilu 32:1, 2.

14. Kyebhi akwa Izalayele kya di nganala mu ibanzelu yâ? Kyebhi kya divu Jihova?

 ¹⁴ Akwa Izalayele ejidile kwila, kubheza iteka kyexile kituxi. (Makatukilu 20:3-5) Maji mu kithangana ni mbandu, ene a mateka kubheza kiteka kya ulu! Sumbala a xibhaka o kitumu kya Jihova, a di nganala mu kubanza kwila, akexile hanji ku mbandu ya Jihova. Alá, wa thandanganyele yú wexana o ubhezelu wa kiteka kya ulu kala, ‘fesa phala Jihova!’ Kyebhi kya divu Jihova? Mwene wa tangela Mozé kwila o mundu wa “di kasanesa kyá” ni kwila a xisa o “njila i nga a tumina kwenda.” Jihova wa kexile ni njinda yavulu, wa Banze kubwika o mwiji woso.—Makatukilu 32:5-10.

15, 16. Kyebhi Mozé ni Alá kya londekesa kwila akexile ku mbandu ya Jihova? (Tala o foto ya dyanga.)

¹⁵ Maji Jihova Nzambi ya henda. Mwene wa bhilula o kibanzelu kya kubwika o mwiji wenyó. Mu veji dya kiki, mwene wa bhana kithangana ku akwa Izalayele phala kulondekesa se a mesenene mwene kukala ku mbandu yê. (Makatukilu 32:14) Kyoso Mozé kya mono o mundu ku kukina kudikola ni kwimba kupholo ya kiteka, mwene wa sasujula o kiteka kya ulu kate ki kya kituka fufuta. Mwene wa dikola: “Oso a [zukama] kwa Jihova, a ngi bande. An’a Levi oso anga a di bhongolwela kwa Mozé!”—Makatukilu 32:17-20, 26.

¹⁶ Sumbala Alá wa bhangele o kiteka kya ulu, mwene wa dyela, wa solo kukala ku mbandu ya Jihova kumoxi ni Jilevita ja mukwá. O athu yá a fiyele a londekesa ni kidi kyoso kwila, ka kexile ku mbandu ya akwa ituxi. Ene a solo ni unjimu, mukonda mu kubhita o kizuwa kyenyókyo, mazunda a athu a bhezele o kiteka kya ulu, afu. Maji oso akexile ku mbandu ya Jihova, a bhuluka, Nzambi wa kanena ku a besowala.—Makatukilu 32:27-29.

17. Ihi i tu dilonga mu maka a zwela poxolo Phawulu a lungu ni kiteka kya ulu kya ndumbe ya ngombe?

¹⁷ Ihi i tu tena kudilonga mu maka yá? Poxolo Phawulu wambe: “Ima yoso yiyi ya bhiti mu kukala ijimbwete yetu,” phala tu kambe “kukala tu abhezi a iteka.” Phawulu wa jimbulula kwila, o izulukutu yóyo a “i soneka phala ku tu dimuna etu. Mukonda twala mu kithangana kya kwila o dizubhilu dya jithembu dya zukama kyá. Wila kiki, woso wa di fika kwila wemana, a di lange phala ka dibhale.” (1 Kolindo 10:6, 7, 11, 12) Kala kya londekesa Phawulu, ne mwene yo a bheza Jihova, a tena kubhanga ima yayibha. A tena kubanza kwila, Jihova u xikina hanji o ubhezelu wâ. Maji kumesena kukala kamba dya Jihova, ni ku mu kala fiyele, ki kulombolola kwila, Jihova u xikina o ubhezelu wé.—1 Kolindo 10:1-5.

18. Ihi i tena ku tu sondolola kwa Jihova, ni ihi i tena kubhita?

¹⁸ Kyoso Mozé kya laleka ku mulundu wa Sinayi, akwa Izalayele a kexile mu kingila, a kexile ni hele. Se wa mu mona kwila  dizubhilu dya mundu yú, dya mu laleka, nange u tena we kukala ni hele. Nange tu mateka kubanza kwila, ima yoso ya kanena Jihova yala dikanga mba ki ima ya kidi, nange tu tena kumateka ku di kwatenena mu ima i twa mesena mu veji dya ima ya mesena Jihova. Se ki tu di lange tu tena kusondoloka kwa Jihova ni kubhanga ima ki tu i fikile ku i bhanga.

19. Ihi i twa tokala ku lembalala ni mukonda dyahi?

¹⁹ Jihova wa mesena kwila, tu mu belesela, tu mu bheza ngó mwene. (Makatukilu 20:5) Mukonda dyahi mwene u bhinga ima yiyi? Mukonda mwene wa tu zolo. Se ki tu bhange o ima ya mesena Jihova, twa-nda bhanga jinga o ima ya mesena Satanaji, kiki ki tu bhekela ibhidi. Phawulu wambe: “Enu ki mu tena kunwa mu kopho ya Ngana, ni mu kopho ya madimonyo. Ki mu tena we kudya ku ‘meza ya Jihova’ ni ku meza ya madimonyo.”—1 Kolindo 10:21.

20. Kyebhi Jihova kya tu kwatekesa né mwene kyoso ki tu ta kituxi?

²⁰ Kayni, Solomá, ni akwa Izalayele, ene oso a kexile ni kithangana phala kudyela ni kubhilula o ukexilu wâ. (Ikalakalu 3:19) Sé phata, Jihova ka bwazeka o mundu ni lusolo mukonda a te kituxi. Xinganeka mu ukexilu wa loloka Alá. Lelu Jihova, u tu bhana itendelesu ya henda phala ku tu langa ku ima yayibha. Mwene u bhana o itendelesu yiyi, bhu kaxi ka Bibidya, madivulu metu ni Jiphange jetu. Kyoso ki tu bhana mátwi mu itendelesu ya Jihova, tu tena kudyelela kwila, Jihova wa-nda tu londekesa henda.

21. Ihi i twa tokala kubhanga se ufiyele wetu u kala mu kilwezu?

²¹ Jihova wejiya se mukonda dyahi u tu londekesa o henda yê. (2 Kolindo 6:1) O henda yê i tu bhana kithangana kya kudituna o “kubhuma ni jihânji jayibha.” (Tanga Titu 2:11-14.) Ku mundu yu, kwa-nda moneka ithangana ya-nda ta o ufiyele wetu kwa Jihova mu kilwezu. Tu solyenu ku mixima yetu kukala ku mbandu ya Jihova ni kulembalala kwila, “Jihova Nzambi yenu, mwenda jinga ni ku mu bhikila mwene ngó, mu jijidyenu mwene ngó”!—Matendelelu 10:20.