1. Etwenyoso twa bhindamena kiximbakatesu. Mukonda dyahi?

ETWENYOSO twa bhingi kiximbakatesu. Nange mwenyu wetu wezala ni maka, a tu luwalesa mba twala ni héle. Nange twa mu tala hadi, mukonda twa mu kata, twa mu kuka, mba twa fundu ndandu ya kazola. Sayi athu bhu kaxi k’etu, ene mu a talatala kyayibha ku akwá. O uswéya bhu kaxi ka athu a tu kondoloka wa mu di bandekesa dingi. Kidi mwene. O “jithembu jabhonzo” jiji, já mu londekesa kwila twala mu “izuwa isukidila-ku,” ni kwila, kizuwa kyoso ki bhita, twa mu zukama dingi ku mundu wobhe. (2 Timote 3:1) Ku mbandu ya mukwa, nange twene mu kingila kyá o kikumbidilu kya ikanenu ya Jihova tundé ukulu, maji o ibhidi yetu yene mu di bandekesa dingi. Kwebhi ku tu tena kusanga o kiximbakatesu?

2, 3. (a) Ihi i twejiya ya lingu ni Habakuke? (b) Twa-nda dilonga o divulu dya Habukuke mukonda dyahi?

² Tu mone o divulu dya Habakuke phala kusanga o kitambwijilu kya kibhwidisu kiki. Sumbala o Mikanda Ikôla ki i zwela  kyavulu ya lungu ni mwenyu wa Habakuke, o divulu dyambata o dijina dyê, di tu swinisa ni kidi kyoso. O dijina dya Habakuke, nange dilombolola “Lukwaku Lwa Nguzu.” Kiki ki tena kulombolola o ukexilu wa Jihova wa ku tu langa, kifwa, u wondeleka o abhezyê bhu maku-mê. Kiki ki tena we kulombolola o ukexilu wa abhezyê kudikwatenena kwa Jihova. Habakuke wa zwelele ni Nzambi, wa mu bhangele ibhwidisu. Jihova wa tumine Habakuke kusoneka o maka a dikundu, mukonda Mwene wejidile kwila, tweji katula-ku mbote.—Habakuke 2:2.

³ O maka a dikundu o polofeta Habakuke ni Jihova kyoso kya luwalele, ene ngó a zwele o Bibidya ya lungu ni mwene. Maji o divulu dyala ni dijina dyê, di bhanga mbandu ku “ima yoso yósoneke m’ukulu” mu Mak’â Nzambi, “phala mu kinyenge, ni mu kutula o muxima mu kutanga o Mikanda, tu kale ni kudyelela.” (Loma 15:4) Kyebhi o divulu dya Habakuke di tena kukwatekesa kala muthu mu dyetu? Di tena ku tu kwatekesa kumona ihi ilombolola kudyelela kwa Jihova. O kikanenu kya bhangele Nzambi bhu kaxi ka Habakuke ki tu dyelelesa kwila, tu tena kukala ni kutululuka kwa muxima né mwene se twa mu di bhana ni maka mba ibhidi yavulu matelu.

4. Mukonda dyahi Habakuke wa thandanganyele?

⁴ Tanga Habakuke 1:2, 3. Habakuke wa kexile ku mwenyu mu kithangana kya bhonzele. O athu a mu kondolokele, exile athu a yibha, iswéya. Kiki kyexile mu mu luwalesa kyavulu. Mwene wexile mu mona akwa Izalayele kutalatala akwa ni undanda ni katombo. Habakuke wa dibhwidisa : ‘O kibwika kya athu a yibha kya-nda kwiza thembu kuxi? Mukonda dyahi Jihova wa mu laleka kubatula o maka yá?’ Mwene kejidile yeji bhanga. Wa bhingi kwa Jihova phala kubhanga kima. Habakuke, nange weji mateka kuxinganeka kwila, Jihova ka kexile mu langa o mundu wê mba Mwene keji bhanga kima. O kwila wa divwile kyá kiki?

5. Ihi i tu tena kudilonga mu divulu dya Habakuke? (Tala o foto ya dyanga.)

⁵ O kwila Habakuke wa bhangele o ibhwidisu yoyó, mukonda ka dyelele dingi kwa Jihova ni mu ikanenu yê? Kana! Habakuke wa kexile mu kwibhwidisa Jihova phala ku mu katula o phata ni maka a kexile na-u. Wa londekesa kwila ka texile o kidyelelu kyê, wa Mu dyelele hanji. Ni kidi kyoso, Habakuke wa thandanganyele, wa kexile ni phata. Mwene ka kexile mu tendela mukonda dyahi Jihova wa kexile mu laleka phala kubhanga kima, ni mukonda dyahi Mwene wa kexile mu mwehela kutala hadi yoswoyó. Mukonda dya Jihova kutumina Habakuke kusoneka o ibhindamu ni ixinganeku yê, ku tu longa disá dya dikota. Ki tu tokala kukala ni wôma wa kutangela o ibhindamu ni jiphata jetu kwa Jihova. Lelu mwene u tu ambela ni henda yoso phala kusamba ni ku mu tangela kyebhi ki twa mu dívwa. (Jisálamu 50:15; 62:8) O divulu dya Jisabhu 3:5 di tu  swinisa: ‘Dyelela kwa Jihova ni muxima wé woso; kana kudyelela o kilunji kyé.’ Habakuke wa kumbidila o velusu yiyi kumwenyu wê.

6. Mukonda dyahi o kusamba kima kya dikota?

⁶ Habakuke wa dyelele kwa Jihova, Kamba dyê, Tat’ê. Wa bhange yoso phala kukala ni ukamba ni mwene. Habakuke wa thandanganyele ni ibhindamu yê, maji ka soto kubatula o maka mu nguzu yê. Mu veji dya kiki, mwene wa sambe, wa zwela ya lungu ni jiphata jê ni kyebhi kyexile mu dívwa. Yiyi phangu yambote phal’etu. Jihova, o Ngivwidi ya misambu, u tu ambela phala ku mu londekesa kwila twa mu dyelela mu kusamba ni ku mu tangela o ibhindamu yetu. (Jisálamu 65:2) Se tu bhanga kiki, twa-nda mona kyebhi Jihova kya tambwijila o misambu yetu. Twa-nda divwa kala wa twondeleka, kyoso kya tu ximbakatesa, ni kyoso kya tu langa. (Jisálamu 73:23, 24) Mwene wa-nda tu kwatekesa kutendela kyebhi kya dívwa, kabasa kibhidi ki twa mu dibhana na-kyu. Kusamba kwa Jihova sé phata, wene o ukexilu wa beta o kota phala kulondekesa kwila twa mu dyelela.

7. Kyebhi kya divu Jihova, kyoso Habakuke kya mu tangela kyebhi kya kexile mu divwa?

⁷ Tanga Habakuke 1:5-7. Kyoso Habakuke kya zubha kutangela o jiphata jê kwa Jihova, mwene nange wa dibhwidisa kyebhi Jihova kyeji batula o maka. Kala Tata ya kazola, Jihova wejidile kyebhi kya kexile mu divwa Habakuke. Mwene wejidile kwila Habakuke, wexile mu tala hadi, wexile mu bhinga kikwatekesu. Mu kiki, Jihova ka bazela Habakuke, maji wa mu tangela ihi yeji bhanga Mwene mu kithangana ni mbandu, ku Jijudé ja kambele ufiyele. Mu kidi, nange Habakuke mwene a dyangela ku mu tangela kwala Jihova kwila o kaxtiku ka zukamene.

8. Mukonda dyahi Jihova ka tambwijila kala kyexile mu kingila Habakuke?

⁸ Jihova wa jimbulula Habakuke kwila, Mwene wa kexile polondo phala kubatula o maka. Mwene weji kaxtikala o iswéya ni athu a yibha akwa Juda. Mu kuzwela kwila, kiki kyeji bhita “mu izuwa yenu,” Jihova wa londekesa kwila, kyoso kyeji kwiza o kizuwa kya kufundisa kwê, Habakuke mba akwa izalayele a mu kondolokele, eji kala hanji ku mwenyu. Jihova wa tambwijila Habakuke, maji ki kyene kyexile mu kingila mwene. O Jikaldewu mba akwa Babilonya, exile indanda ya kambe o henda. O undanda wâ wa betele kota, o wa akwa Izalayele, ejidile o itumu ya Jihova, ndenge. Mukonda dyahi-phe Jihova weji kaxtikala o mundu wê bhu kaxi ka kifuxi kiki kya jipagão, kyexile kindanda? Kiki ki kyeji bandekesa dingi o hadi ya Jijudé?  * (Tala kulwiji.) Kyebhi ki weji dívwa se wexile mu kididi dya Habakuke?

9. Ibhwidisu yebhi dingi ya bhange Habakuke?

⁹ Tanga Habakuke 1:12-14, 17. Sumbala Habakuke wa tendela kwila Jihova weji kaxtikala o mundu wê wa yibha bhu kaxi ka Babilonya, mwene wexile hanji ni phata. Maji mwene wa lendukile, wa mesenene kusuluka ni kudyelela kwa Jihova. Mu kidi, mwene wambe kwila, Jihova wexile hanji “Tadi dya Mwenhu,” phala mwene. (Matendelelu 32:4; Izaya 26:4) Habakuke, wa wejidile ni kidi kyoso kwila, Nzambi mukwa henda, mukwa kubhanga mbote, mu kiki ka kexile ni wôma wa kubhanga ibhwidisu kwa  Jihova, kala: Mukonda dyahi Jihova wehela o kuyibha kudibandekesa ku Judá né mwene ni hadi ya mundu wê kudibandekesa? Mukonda dyahi Jihova ka bhange kima kindala? Mukonda dyahi o Muteni-a-yoso wa “dixibha” wehela o kuyibha mu ididi yoso? Jihova ‘Muthu Ukôla,’ “kuzela kwene, Ngana, ku mesu mé, kuma Eye kutené kuyala ima yayibha.”

10. Mukonda dyahi sayi ithangana tu dívwa kala kya divwile Habakuke?

¹⁰ Sayi ithangana, nange tu dívwa kala Habakuke. Twivwa Jihova. Tu dyelela mwene, tu tanga, tu dilonga o Mak’a mê, a kolesa o kidyelelu kyetu. Twivwa we ya lungu ni ikanenu yê, kyoso ki twivwa i tu longa o kilunga kyê. Maji nange tu dibwidisa we, ‘o hadi yetu ya-nda bhwa tembu kuxi?’ Tu tena kudilonga ni kima kya bhange dingi Habakuke.

11. Ihi ya solo kubhanga Habakuke, ni muxima woso?

¹¹ Tanga Habakuke 2:1. Habakuke wa bhingi kwa Jihova phala ku mu bhana kutululuka kwa muxima. Kwa mu kwatekesa kusuluka ni kukingila katé Jihova kyeji batula o maka. Habakuke wa bhitulula o vondadi yê kyoso kyambe: “Ng’ila mwene hudí mu kukinga o kizuwa kya malamba mâ.” (Habakuke 3:16) O jiselevende ja mukwa ja Nzambi m’ukulu, a kingila we ni mwanyu woso katé Jihova kya batula o maka. O phangu yâ i tu swinisa, mukonda ilondekesa kwila, etu we tu tena kukingila.—Mikeya 7:7; Tiyaku 5:7, 8.

12. Ihi i tu tena kudilonga mu ima ya bhiti ni Habakuke?

¹² Ihi i tu tena kudilonga mu phangu ya Habakuke? Kya dyanga: Twa tokala kusamba kwa Jihova sé kufula, né mwene se twa mu di bhana ni maka oso-oso. Kayadi: Twa bhingi kubhana matwi ku milongi yoso i tu tangela Jihova, bhu kaxi Mak’a ni kilunga kyê. Katatu: Twa tokala kukingila ni mwanyu woso, katé Jihova kya-nda batula o maka, ni kudyelela kwila, mwene wa-nda zubha o ndolo yetu mu kithangana kyê. Se tu kayela o phangu ya Habakuke, twa-nda kala ni kutululuka kwa muxima, twa-nda tena kukolokota. O kidiyelelu kyetu kya-nda tu kwatekesa kukala ni mwanyu, ni kusanguluka né mwene se tu dibhana ni maka avulu. Twa dyelela kwila Tata yetu ya dyulu, wa-nda bhanga kima.—Loma 12:12.

13. Kyebhi Jihova Kya ximbakatesa Habakuke?

¹³ Tanga Habakuke 2:3. Tu tena kudyelela kwila, Jihova wa sanguluka mukonda Habakuke wa solo kukingila katé Mwene kyeji zubha o hadi. O Muteni-a-yoso wejidile kyambote kwila, Habakuke wa kexile mu tala hadi, mu kiki Mwene wa ximbakatesa o polofeta, ni henda yoso wa mu dyelelesa kwila, kwa kambele ngó, Mwene weji tambwijila o ibwidisu yê. Kwa kambele ngó Habakuke weji tambula kiximbakatesu ku jiphata jê joso. Kyedile wila Jihova wa kexile mu tangela  Habakuke: “Kala ngó ni mwanyu, ngi dyelele. Nga-nda tambwijila musambu wê, né mwene se u mona kala kya mu laleka kyavulu.” Jihova wa lembalesa Habakuke kwila, Mwene wa solele kyá o kithangana kyeji kumbidila o ikanenu Yê. Mu kiki, mwene wa swinisa Habakuke phala kusuluka ni kukinga. Ku disukilu o pofeta keji dyela.

14. Ihi i twa tokala kubhanga ni nguzu yoso kyoso ki tu dibhana ni ibhidi?

¹⁴ Etu we twa bhingi kukingila katé Jihova kya-nda zubha o hadi. Twa bhingi we kwivwa kyambote yoso ya tu tangela. Se tu bhanga kiki, twa-nda kala ni kidyelelu, twa-nda kala ni kutululuka kwa muxima né mwene ni ibhidi. Jezú wa tu dimuna phala ki tu di kwatenene mu “jithembu ni kizuwa,” mukonda Nzambi ka tu jimbulwila-yu. (Ikalakalu 1:7) Twa bhingi kudyelela kwila Jihova wejiya o kithangana kya tokala phala kuzubha o hadi. Mu kiki, ki tu tokala kuzoza, maji twa tokala kulenduka ni kukingila ni mwanyu woso kwa Nzambi ni ku mu xikana. Kyoso ki tuya ni kukingila, twa tokala kungastala o kithangana kyetu ni unjimu, ni ku mu sidivila Jihova mu ukexilu wa tokala.—Marku 13:35-37; Ngalásya 6:9.

15, 16. (a) Ikanenu yebhi i tu sanga mu divulu dya Habakuke? (b) O ikanenu yiyi, i tu longa ihi?

¹⁵ Jihova wa kanena: “Muthu wayuka-phe u layela mu kuxikana kwê,” ni “ixi ya k’ezala ni kwijiya kwa fuma ya [Jihova.]” (Habakuke 2:4, 14) Kyene mwene. Jihova u kanena kubhana mwenyu wa kalela-ku ku athu a mu dyelela ni mwanyu woso.

 ¹⁶ O kikanenu ki tu sanga mu divulu dya Habakuke 2:4, kyala ni valolo ya dikota, kyene kya bhangesa poxolo Phawulu ku ki tumbula lutatu mu mikanda ya soneka! (Loma 1:17; Ngalásya 3:11; Jihebelewu 10:38) Tu tena kudyelela kwila, twa-nda mona o kikumbidilu kya ikanenu ya Jihova, né mwene se twa mu dibhana ni ibhidi, se tu mu dyelela. Jihova wa mesena kwila tu di kwatenena mu kidyelelu kyetu ku hádya.

17. Kala kya tu kanena, ihi ya-nda tu bhana Jihova se tu mu dyelela?

¹⁷ O divulu dya soneka Habakuke dyala ni disá dya katunda phala etwenoso twala mu izuwa ya sukidila-ku. Jihova wa kanena mwenyu wa kalela-ku phala muthu woso-woso wa yuka wa mu dyelela. Mu kiki, tu suluke ni kukolesa o kidyelelu kyetu kwa Nzambi né mwene se twala ni maka mba héle. O kikanenu kya Jihova kwa Habakuke, ki tu dyelelesa kwila, Mwene wa-nda tu kwatekesa, ni ku tu bhulula. Mwene u tu bhinga phala ku mu dyelela ni kukingila ni muwanyu woso o kithangana kya xindi phala o Usobha wê u tumine o ixi. Mu kithangana kiki, o ixi ya-nda kwizala ni athu a sanguluka, akwa paze, a bheza Jihova.—Matesu 5:5; Jihebelewu 10:36-39.

18. O izwelu ya Jihova ya tula kyebhi ku muxima wa Habakuke?

¹⁸ Tanga Habakuke 3:16-19. O kikanenu kya Jihova kwa Habakuke kya mu tula ku muxima. Habakuke wa xinganeka mu madiwanu a bhangele Jihova phala o mundu Wê m’ukulu. O kidyelelu kyê kwa Jihova kya kolele dingi. Mwene wa dyelele kwila, kwa kambele ngó Jihova weji zubha o kuyibha! Kiki kya dyelelesa o polofeta, sumbala wejidile kwila weji tala hanji hadi mu kithangana kyofele. Habakuke kexile dingi ni phata. Mu veji dya kiki, mwene wa dyelele ni muxima woso kwila, Jihova weji mu bhulula. Mu kidi, o izwelu ya tumbula mu velusu 18, nange yala bhu kaxi ka izwelu ya beta kota i londekesa o kidyelelu i tu tanga mu Bibidya. Sayi akwa kutokwesa, a xikina kwila o velusu yiyi, ilombolola kiki: ‘Nga-nda tuka-tuka ni kisangu-sangu mwa Ngana; Nga-nda tumbujuka ni kukemba jinga mwa Nzambi.’ Disá dya katunda phala etwenoso! Jihova ka tu bhana ngó ikanenu yambote ya lungu ni hádya, maji u tu dyelelesa we kwila, kwa kambe ngó mwene wa-ndané mwene kumbidila o ikanenu yiyi.

19. Kyebhi Jihova kya tena ku tu ximbakatesa, kala kya bhangele ni Habakuke?

¹⁹ O disá dya dikota di tu dilonga mu divulu dya Habakuke, o kudyelela kwa Jihova. (Habakuke 2:4) Phala kusuluka ni kudyelela kwa Jihova, twa bhingi kukolesa o ukamba wetu ni mwene. Phala kubhanga kiki, twa bhingi: (1) Kusamba sé kufula, ni ku tangela o ibhindamu yetu kwa Jihova ni ima ya mu tu katula o kilu. (2) Kwivwa kyambote yoso i tu tangela Jihova mu Mak’â mê, ni kukayela o itendelesu ya tu bhana bhu kaxi ka kilunga kyê. (3) Kukala fiyele, kulondekesa mwanyu kyoso ki tuya ni kukingila, katé Jihova kya-nda kumbidila o ikanenu yê. Kiki kyene kya bhangele Habakuke. Sumbala wa thandanganyele kyoso kya mateka kuzwela ni Jihova, mu disukilu, mwene wa kexile kyá ni nguzu wa sangulukile! Se tu kayela o phangu ya Habakuke, a-nda tu ximbakatesa we mu lukwaku lwa nguzu lwa Tata yetu ya dyulu Jihova. Kiki kyene o kiximbakatesu kya beta kota ki tu tena kukala na-kyu ku mundu yú wa yibha!