1. Kyebhi Jihova kya divwa ni athu a lenduka? Jimbulula.

JIHOVA wa zolo athu a lenduka. O athu a lenduka ni kidi kyoso, ene ngó a tena kukala ni ukamba ni mwene. Ku mbandu yengi, o “mukwa izala-phe, [mukwa ukumbu, NWT] u mu mwena ngó mu kanga.” (Jis 138:6) O kima ki tu bhangesa kukala tu athu a lenduka o kumesena kusangulukisa Jihova ni kuzukama kwa mwene.

2. Ihi i twa-nda zwela mu milongi yiyi?

² Mu milongi yiyi, twa-nda tambwijila o ibhwidisu itatu yiyi: (1) O kulenduka ihi? (2) Mukonda dyahi twa tokala kukala ni kidifwa kiki? (3) Ima yebhi i tena kulola o kulenduka kwetu? Kala ki twa-nda mona, kyoso ki tu kala ni kulenduka tu sangulukisa o muxima wa Jihova, tu katula we mbote.—Ji 27:11; Iz 48:17.

3. O kulenduka ihi?

³ O muthu wa lenduka, ka kala ni ukumbu, ka di mono kwila wa beta-kota akwa ndenge. O Bibidya ilondekesa kwila, o muthu wa lenduka, wejiya kwila, Jihova Nzambi wa beta-kota, o akwa we a beta-kota mwene ndenge. Mwene u tendela we kwila, sayi ima, o akwa a beta-kota mu kwijiya mwene ndenge. —Fi 2:3, 4.

4-5. O kwila tu tena kumona o muthu wa lenduka bhu kaxi ka ukexilu wê? Jimbulula.

⁴ Sayi athu a dilondekesa kala a lenduka, maji mu kidi ka lenduka, kana. Ene nange akwa jisonyi, mba athu a tululuka. Mba a xila kyavulu mu kuzwela mukonda dya ukexilu wa a  sase. Maji mu kidi, athu ezala ni ukumbu mu muxima. Mu kubhita thembu, o ukexilu wâ wa muxima, wanda dilondekesa.—Luka 6:45.

⁵ Maji kumbandu yengi, kwala yâ a zwela o ixinganeku yâ sé hele. O ukexilu yú ki ulombolola ukumbu. (Nzwá 1:46, 47) Né mwene yó ala ni mawuhete, a bhingi kudilanga phala ka dyelele mu jindunge jâ. Kikale se twala ni uhete wa kuzwela mba tu akwa jisonyi, twa tokala kubhanga yoso phala kukala ni kulenduka kwa muxima.

6. Kala kilondekesa 1 Kolindu 15:10, ihi i tu tena kudilonga ku phangu ya poxolo Phawulu?

⁶ Tala o phangu ya poxolo Phawulu. Jihova wa mu kwatekesa kujikula ilunga ya ubhe mu jimbanza javulu. Phawulu, mwene o poxolo ya Jezú Kidistu wa kalakala dingi mu ukunji. Né kiki, mwene ka zangula o isuxi bhu kaxi ka jiphange jê. Ni kulenduka kwoso, mwene wixi: “Kuma ku Jipoxolo joso eme ngala-ku ngi ndenge, ki ngi fwama ku ng’ixana ngi poxolo, mukonda eme nga zukutisile o [kilunga, NWT] kya Nzambi.” (1 Kol. 15:9) Mu kusuluka, Phawulu wa xikina we kwila, wexile ngó ni ukamba ni Nzambi, mukonda dya kyadi ni henda ya mu kwatela Jihova. (Tanga 1 Kolindu 15:10.) Sumbala mu kilunga kyenyókyo, mwexile mayala a mesenene kudilondekesa kwila a beta-kota, Phawulu wa londekesa kulenduka kwonene mu mukanda wê wa sonekena akwa Kolindu.—2 Kol. 10:10.

7. Kyebhi phange a mwijidile kyambote mu izuwa ya lelu, kya londekesa o kulenduka? Bhana phangu.

⁷ O musoso wa phange Karl F. Klein, wa sidivila mu Kibuka kya Utuminu, wene mu swinisa kyavulu o mundu wa Jihova. Mu musoso wa mwenyu wê, ni kulenduka kwoso phange Klein wa xikina o ibhidi ya dibhanene na-yu. Mu kifika, mwene wambe kwila, mu mivu ya 1920, kya mu bhonzele kuboka nzo ni inzo, kate wa bhitile mivu iyadi sé kuboka nzo ni  inzo. Wa jimbulula we kwila, kyoso kyexile mu sidivila ku Betele, wa bhakele phonzo kyoso kya mu bhanene itendelesu. Wa jimbulula dingi kwila, muxima wa mu katele mukonda dya kutata ni héle. Kindala xinganeka: Sumbala a mwijidile kyambote, phange Klein kexile ni jisonyi ja kutumbula o itondalu yê! Kiki kyene mu bhangesa o jiphange kulembalala Phange Klein ni musoso wê wambote. *

8. Kyebhi 1 Phetele 5:6 u tu kwatekesa ku tendela kwila, o kulenduka kusangulukisa Jihova?

⁸ O kima kya katunda ki tu bhangesa kubhanga yoso phala kukala tu athu a lenduka, o kwijiya kwila ki sangulukisa Jihova. Poxolo Phetele wa jimbulula o maka yâ. (Tanga 1 Phetele 5:6.) Mu kujimbulula o izwelu yiyi ya Phetele, o divulu ‘Venha Ser Meu Seguidor’ yamba: “O ukumbu wa difu ni venenu. Wene u zanga o muthu. O kifwa kiki, kibhangesa o muthu wala ni mawhete avulu, kukituka sé valolo ku mesu a Nzambi. Maji o kulenduka-phe, kubhangesa o muthu wa kambe o mawhete, kukala ni valolo yavulu ku mesu a Jihova. . . . [Mwene] wanda . . . kubhana o futu mukonda dya kulenduka kwé.” * O kwila kwala kima kyengi kya beta-kota, o kusangulukisa o muxima wa Jihova ndenge?—Ji 23:15.

9. O kulenduka ku tu zukamesa kyebhi ku akwetu?

⁹ O kulenduka ku sangulukisa o muxima wa Jihova. Maji ku tu bhekela we mbote yavulu. O kulenduka kuzukamesa o athu kokwetu. Kiki ki bhita kyebhi? Sota kuditula bhu kididi kya akwenu. (Mat. 7:12) Mu kifika, etu ki twa wabhel’etu kukala ni muthu wa mesena kwila, o ima yenda ngó kala kya xinganeka mwene, ka xikina o ixinganeku ya akwâ. Maji ku mbandu yengi, twa wabhela kyavulu kukala ni abhezi ni akwetu, mu ku kumbidila o kitendelesu kiki: “Mu di xinganeke jinga mudyenu. Mu di zole kala mu jiphange, mu nengane mixima, mu batâma.” (1Ph 3:8) O jiphange jiji janda zukama dingi kokwetu, se tu kala tu athu a lenduka.

10. Kyebhi o kulenduka ku sosolola o hadi ku mwenyu wetu?

¹⁰ O kulenduka kusosolola o hadi ku mwenyu wetu. Mu kidi, sayi ima i twanda mona, ki twanda i wabhela mba ku i xikina. O ngijiye Sobha Solomá wambe: “Nga mono we abhika a di nenge ku jikabalu, ni ilamba ya jingana a mu kwendela bhoxi kala ene abhika mu ngongo.” (Ndo. 10:7) Sayi ithangana, o athu ala  ni mawhete avulu, kene mu tambula fuma ni ujitu. Maji yó a kambe o mawuhete, éne a tambula o fuma ni mawujitu. Né kiki, Solomá ni unjimu woso wambe kwila, o kima ki twa tokala o kubhanga o kuxikina o ima kala ki yala, mu veji dya kulunga o muxima mu ixinganeku yayibha. (Ndo. 6:9) Se tu kala tu athu a lenduka, twanda sanguluka ni mwenyu wetu, mu veji dya kunyunga o xingu.

11. Ihi i twa tokala kubhanga kyoso kya tu bazela?

¹¹ Tu tena kulondekesa o kulenduka kwetu mu izuwa yoso. Tala ngó o ima tena kubhita. Kyoso kya tu bazela. Twa tokala kulembalala kwila, se mukwetu wa katula kithangana phala ku tu bazela, mukonda o kitondalu kyetu kyonéne mwene. Sayi ithangana, o kima kya dyanga ki tu bhanga o kudituna o kibazelu. Tu tena kulongolola o muthu wa tu bazela ni ukexilu we wa zwela n’etu. Maji se tu lenduka, twanda sota kuxinganeka kyambote, sé kudizokela.

12. Kala kilondekesa Jisabhu 27:5, 6, mukonda dyahi twa tokala ku sakidila woso weza ku tu bazela? Bhana phangu.

¹² O muthu wa lenduka, u sakidila woso weza ku mu bazela. Tala o kifika kiki: Xinganeka kwila, éye wala mu kyônge mu kilunga. Wa zwela kyá ni athu avulu. Maji kumoneka muthu, u kwambata kuhota, anga u kwambela kwila, sayi kalanda kaxitu ka kunaminina ku mazu. Sé phata weji kala ni jisonyi. Maji weji sakidila kyavulu o phange wa ku tangela kwila, ku mazu kwa naminina kama. Mu kidi, weji mesena kwila, eji kulondekesa-kyu ku dimatekenu dya kyônge! Kyene we kimoxi. Twa tokala kusakidila o phange u tu bhana o kibazelu ki twa bhindamena, sé wôma. Twa tokala ku mu tala kala dikamba, mu veji dya ku mu tala kala nguma yetu.—Tanga Jisabhu 27:5, 6; Nga. 4:16.

13. Kyebhi ki tu tena kulondekesa o kulenduka, kyoso akwetu kya tambula mawujitu mu kilunga?

¹³ Kyoso akwenu kya tambula mawujitu mu kilunga. Sayi kafunga a mwixana Jason, wambe ni kidi kyoso: “Kyoso ki ngi mona akwetu a mu tambula mawujitu mu kilunga, sayi bhabha ngi dibhwidisa—mukonda dyahi ka ngi solo eme?” Wa divwile we kya kiki? Ki kima kyayibha “kwinda” mawujitu mu kilunga. (1 Tim. 3:1) Maji twa tokala kulanga o ixinganeku yetu. Se tu kamba kudilanga, twanda kwehela o ukumbu ni kudizangeleka, kukula ku muxima wetu. Mu kifika, o phange ya diyala, se ka dilange, u tena kuxinganeka kwila, mwéne wala dingi ni mawhete  phala kutambula mawujitu mu kilunga. Mba o phange ya muhatu u tena kuxinganeka kiki: ‘Mwadi wami mwene wala dingi ni uhete phala kutambula o ujitu yú ni ujitu yuná!’ Maji se tu lenduka ni kidi kyoso, twanda katula o ixinganeku yiyi ya ukumbu ku muxima.

14. Ihi i tu tena kudilonga mu ukexilu wa divu Mozé kyoso akwa kya tambula mawujitu?

¹⁴ Tutena kudilonga kima, mu kutala o ukexilu wa divu Mozé kyoso akwâ kya tambula mawujitu. Mozé wa wabhelele kyavulu o kikalakalu kyé kya kwendesa o kifuxi kya Izalayele. Kyebhi kya divu Mozé kyoso Jihova kya bhanene we kikalakalu ku a akwâ? Mwene kexile ni difuba. (Dya. 11:24-29) Mwene wa londekesa we kulenduka, kyoso kyehela akwâ ku mu kwatekesa mu kikalakalu kya kufundisa o mundu. (Mak. 18:13-24) Mozé wa te kupholo o mbote ya mundu wa Izalayele, mu veji dya kuxinganeka o mawujitu-mê. Mukonda wejidile kwila, se athu avula, eji langa dingi kyambote o mundu. Yiyi phangu yambote phala etu. Twa tokala kulembalala kwila, phala kukala ni valolo ku mesu a Jihova, o kulenduka kwetu kwa tokala ku beta-kota, o mawuhete metu ndenge. Kana kujimba kwila “Jihova sumbala kota dya ngana, maji u suwa yó wa batama [wa lenduka NWT].”—Jisá. 138:6.

15. Ibhidi yebhi ya ubhe ya dibhana nayu jiphange javulu?

¹⁵ Kyoso ima ki ilunguluka ku mwenyu. Mu mivu kudima, jiphange javulu a tambula ikalakalu ya ubhe. Mu kifika, ku muvu wa 2014, o abhidi a tufunga twa ilunga a tambula ikalakalu yengi ya thembu yoso. Tunde ku muvu wenyó, o tufunga twa ilunga, a mateka kuxisa o kikalakalu kiki mu kitala kya 70 a mivu. Mu kutenesa o 80 a mivu, o phange ka tena dingi kusidivila kala kafunga wala kupholo dya kibuka kya tufunga. Kumbandu yengi, avulu exile ku Betele, a a tumikisa mu ikalakalu ya kuboka. Amukwa a xisa o sidivisu ya thembu  yoso mukonda dya mawuhaxi, ibhindamu ya mwiji, ni ima yengi.

16. Kyebhi o jiphange kya londekesa kulenduka kyoso ima ki ya lunguluka?

¹⁶ Kya a bhonzele phala kwijidila o ikalakalu ya ubhe. Avulu a di kwatenene kyavulu mu ikalakalu yâ, a ki zolele kyavulu mukonda dya kuki bhanga mu mivu yavulu. Edile kala ala ni “lutu” kyoso kya tambula o ikalakalu ya ubhe. Mu kubhita ithangana ene a tena kwijidila o ikalakalu yâ ya ubhe. Mukonda dyahi? Mukonda ene a zolo kyavulu Jihova. Ene ejiya kwila, a di bhakula kwa Jihova, kana ku kikalakalu, dijina mba ujitu. (Kol. 3:23) Ene a sanguluka mu kukalakela Jihova ni kulenduka kwoso kabasa kididi ni kikalakalu kya a bhana. Ene a kayela o kitendelesu kiki: “Héle yenu yoso xilenu-yu Nzambi.” Ene ejiya kwila, Jihova wanda ku a langa.—1 Phe. 5:6, 7.

17. Mukonda dyahi tu sakidila mu kumona kwila o Bibidya i tu swinisa kukala ni kulenduka?

¹⁷ Tu sakidila kyavulu mukonda o Bibidya i tu swinisa kulenduka. O kidifwa kiki ki bhekela mbote kokwetu ni ku a kwetu. Tutena kukondoloka o ibhindamu i moneka ku mwenyu. O kya beta-kota, ki tu zukamesa kwa Tata yetu ya dyulu. Kisangusangu kyadikota kwijiya kwila, o Jihova yó “Munéne wa dileka, wa jinga kinéne” wa tu zolo, u bhana valolo ku ji selevende jê ja lenduka!—Iza. 57:15.