1, 2. (a) Kyebhi o ukexilu wa Jihova wa kutalatala o athu, ki u difu ni wa athu ala ni kutena? (b) Ihi i twa-nda di longa mu milongi yiyi?

O ATHU ala ni kutena, ene mu bhikisa akwa, a a talesa hadi. (Matesu 20:25; Ndongixi 8:9) Ki kyene ki bhanga Jihova! Sumbala mwene Muteni-a-yoso, o Muthu wa beta o kota mu kutena, mwene u bhana valolo ya dikota ku athu, sumbala akwa ituxi. Mwene u langa o ibhindamu yetu, mu kumona kyebhi ki tu dívwa, ni ihi i twa bhindamena. Mwene u lembalala kwila tu akwa ituxi, wejiya bhwa suku o nguzu yetu. Mukonda dya kiki, mwene ka tu bhingi ima ki tu tena ku i bhanga.—Jisálamu 103:13, 14.

² Mu Bibidya tu dilonga-mu kyebhi Jihova kya bhana vololo ku mundu wê. Tu mone phangu jitatu: Ya dyanga, kyebhi Jihova kya kwatekesa Samuwele ni henda, phala kutudila o njimbu ya kufundisa ku Mukunji wa Dikota Eli. Kayadi, kyebhi Jihova kya londekesa mwanyu kwa Mozé, kyoso Mozé kya divu kwila keji tena kukala kupholo dya kifuxi kya Izalayele, mu ku a kwatekesa kutunda ku Ijitu. Katatu, kyebhi Jihova kya bhana  valolo ku akwa Izalayele kyoso kya tundu ku Ijitu. Ihi i tu tena kudilonga ya lungu ni Jihova mu misoso yiyi, ni kyebhi ki tu tena kukayela o phangu yê?

3. Kima kyahi kya madiwanu kya bhitile ni Samuwele mu usuku? Kibhwidisu kyebhi ki tu tena ku di bhanga? (Tala o foto ya dyanga.)

³ Samuwele wa mateka kusidivila mu balaka kyoso kyexile hanji kambonga. (1 Samuwele 3:1) Sayi usuku, kyoso kyayi mu zeka, kwa bhiti kima kya kudiwana kyavulu. * (Tala ku lwiji.) (Tanga 1 Samuwele 3:2-10.) Mwene wevu dízwi dyexile mu mwixana. Samuwele wa fikile kwila, wexile mu mwixana, o mwadikime Mukunji wa Dikota Eli. Mwene wa belesela, wa balumuka wa lengela kwa Eli, yú wambe: “Em’yú; kuma wa Ng’ixana.” Kwala Eli: “Ki Nga ku’ixana.” Kyoso o dízwi didi, dyexana Samuwele mu veji ya katatu, Eli wa tendela kwila, Nzambi mwene wa kexile mu mwixana. Mu kiki, Eli wa tendelesa Samuwele ihi ya tokalele kubhanga se a mwixanene dingi; Samuwele wa belesela. Mukonda dyahi ku dimatekenu Jihova ka tangela Samuwele kwila Mwene wa kexile mu mwixana? O Bibidya ki i tu tangela. Maji nange Jihova wa bhange o ima mu ukexilu yó, mukonda mwene wa bhanene valolo mu ixinganeku ya Samuwele.

4, 5. (a) Ihi ya bhange Samuwele kyoso Jihova kya mu bhana o njimbu phala ku i tudila Eli? (b) Ihi i tu longa o musoso yú ya lungu ni Jihova?

⁴ Tanga 1 Samuwele 3:11-18. O Kitumu kya Jihova kyexile mu tendelesa o ana ndenge kuxila o adyakime, benge-benge yó ala ku pholo. (Makatukilu 22:28; Ijila 19:32) Kya bhonzele kyavulu kwa Samuwele, wexile hanji munzangala, kuya kwa Eli mu kamene, phala ku mu tangela o njimbu ya kufundisa ya Nzambi ni kuswina kwoso. O Bibidya i tu tangela kwila, Samuwele ‘wa kexile ni woma wa kutangela Eli, yoso ya bhiti.’ Kyenyiki-phe, Nzambi wa bhangesa Eli kutendela kwila, Mwéne wa kexile mu kwixana Samuwele. Mukonda dya kiki, Eli wa bhingi kwa Samuwele phala ka mu swekele kima kya mu tangele Nzambi. Samuwele wa belesela Eli, wa “mu tangela maka moso.”

⁵ O njimbu yiyi, ki ya sasumukisa dingi Eli, mukonda ‘selevende ya Nzambi’ ya mu tangele kyá maka a difu ni yá. (1 Samuwele 2:27-36) O musoso yú u tu longa kyebhi Jihova kya bhana valolo ku athu, u tu longa we o unjimu wê.

6. Madisá ebhi u tu tena ku di longa mu ukexilu wa Nzambi wa kukwatekesa Samuwele?

⁶ Eye u munzangala? Se kyene, o musoso wa munzangala Samuwele u londekesa kwila Jihova u tendela o ibhidi ni ixinganeku yê. Nange u mukwa jisonyi, mu kiki ki kubhonza kubokela o adyakimi mba ku di tungula bhu kaxi ka minzangala yamukwá. Dyelela kwila Jihova wa mesena ku kukwatekesa. Samba, mu tangele kyebhi ki wa mu  dívwa. (Jisálamu 62:8) Xinganeka kyambote mu misoso ya minzangala a a tange mu Bibidya kala Samuwele. Zwela ni jiphange ki kale minzangala ni akwenu, ki kale adyakime a di bhanene kyá ni ibhidi ya difu ni yé. Nange ene a ku tangela kyoso Jihova kya a kwatekesa, mu mawukexilu ka u fikile.

7, 8. Kyebhi Jihova kya londekesa kwila wa kexile mu bhana valolo mu ixinganeku ya Mozé?

⁷ Kyoso Mozé kyexile ni 80 a mivu, Jihova wa mu bhanene ikalalakalu ya bhonzele kyavulu: phala kubhuluka o kifuxi kya Izalayele ku ubhika mu Ijitu. (Makatukilu 3:10) Nange o kikalakalu kiki kya bhonzele phala Mozé mukonda mwene wexile kafunga ka jimbudi ku Midyá mu 40 a mivu. Mozé wambe: “Emi’eme nanyi, Ngana, nga kàye kwa Falawó, ni nga kà tundisa an’a Izalayele mu Ijitu?” Jihova wa kanena kwa Mozé: “Ni kidi kyene, Eme ngà kala ni eye.” (Makatukilu 3:11, 12) Jihova wa mu kanena we kwila o tufunga twa Izalayele eji ‘mwivwa dízwi’. Mozé anga u kumbulula, wixi: ‘O se kibhita kwila ka ngivu dízwi mba ka ngixikina?’ (Makatukilu 3:18; 4:1) Mu kidi, Mozé wa kexile mu xinganeka kwila, o ima ki yeji bhita kala kya zwela Jihova! Maji Jihova wa londekesa mwanyu kwa Mosé. Katé wa mu bhana kutena kwa kubhanga madiwanu. Mu kidi, Mozé o diyala dya dyanga a mu tange mu Bibidya, wa kexile ni kutena kwa ku bhanga madiwanu.—Makatukilu 4:2-9, 21.

⁸ Né mwene ni yoso yiyi, Mozé wa zwela dingi kima kyengi: Mwene wambe kwila, keji tena kuzwela kyambote. Kyenyiki Nzambi wa mu tangela: “Eme mwene ngi kala ngi dikanu dyé, ngi ku longesa kyoso ki wa kà zwela.” O kwila ni izwelu yiyi, Mozé wa xikina? Kana! Mwene wa bhingi phala Nzambi kutumikisa muthu wengi! Mu kiki, Jihova wa divu kyayibha. Maji mwene wa xila o kixinganeku kya Mozé, wa  tumikisa Alá phala ku zwelela mu kididi kya Mozé.—Makatukilu 4:10-16.

9. Kyebhi o mwanyu ni henda ya Jihova ya kwatekesa Mozé kukala mwendexi wambote?

⁹ O musoso yú u tu longa ihi ya lungu ni Jihova? Jihova Muteni-a-yoso, se wa ki mesenene weji tena kukusa Mozé phala na mu belesela ni woma. Maji Jihova wa londekesa mwanyu ni henda. Wa kanena o selevende yê wa lenduka kwila, weji kala-nê. O kwila Mozé wa kixikina? Kyene. Wa kixikina! Mozé wendesa o mundu wa Nzambi. Mwene wa bhange yoso phala kubhana valolo ku akwa, wa londekesa we kutululuka, kala Jihova kya dibhana-nê.—Dyaluwilu 12:3.

10. Mbote yebhi ijila mu kubhana valolo ku akwetu kala ki bhanga Jihova?

¹⁰ Ihi i tu dilonga ku musoso yú, lelu? Se u munumi, u tata mba u kafunga, wala ni ujitu wa ku tumina akwenu. Mu kiki, kima kyambote o kukayela o phangu ya Jihova ya kubhana valolo, mu kulondekesa henda ni mwanyu, ku muhat’wê, mon’ê ni athu engi mu kilunga. (Kolose 3:19-21; 1 Phetele 5:1-3) Se u kayela o phangu ya Jihova Nzambi ni ya Jezú, o Mozé ya dikota, akwenu a-nda kusota sé kuxinganeka luyadi phala kuzwela neye, wa-nda kwa swinisa. (Matesu 11:28, 29) Wa-nda kala we u phangu yambote phala ene.—Jihebelewu 13:7.

11, 12. Kyebhi Jihova kya bhangesa akwa Izalayele ku divwa kyambote kyoso kya a katula ku Ijitu?

¹¹ Kyoso kya tundu mu Ijitu ku muvu wa 1513 ande dya Kidistu, nange akwa Izalayele a tenesene mazunda atatu ndenge. Bhu kaxi kâ bhwexile anandenge, adyakime akuka, nange ni jihaxi ni inema. O mundu woso yú, wa bhingile Mwendexi wa henda phala ku u langa. Kyene mwene kya bhange Jihova, bhu kaxi ka Mozé. Mu kubhanga kiki, Akwa Izalayele a xisa Ijitu sé héle ku muxima.—Jisálamu 78:52, 53.

¹² Ihi ya Bhange Jihova phala o mundu wê ki u kale ni woma mba héle? Mwene wa sokejeka o kifuxi kya Izalayele ‘mu ukexilu wa kuluwa ita’ kyoso kya xisa Ijitu. (Makatukilu 13:18) Kuma a a sokejekele mu ukexilu yú, ene a tenene kumona kwila Nzambi yâ mwene wa kexile mu kwendesa o ima. Jihova “mu mwanya u a songwela jinga mu dituta” ni “túbhya twa a mwikina” mu suku, phala ku a lembalesa kwila mwene wexile na-u, wa mu a endesa ni ku a langa. (Jisálamu 78:14) Akwa Izalayele a bhingile mwene o ijimbwete yiyi, mukonda dya ima yeji bhita kupholo dya kwenda.

13, 14. (a) Kyebhi Jihova kya lange akwa Izalayele mu Kalunga ka Kusuka? (b) Kyebhi Jihova kya londekesa kwila akwa Izalayele akexile dingi ni nguzu akwa Ijitu ndenge?

 ¹³ Tanga Makatukilu 14:19-22. Dixinganeke kwila wala bhu kaxi ka mundu wa Izalayele. Wala mu kilwezu. O kifuxi kya masoladi a Ijitu ki kiza kudima dyenu, o Kalunga ka Kusuka kala kupholo dyenu, mwa lembwa kubhita. Maji Nzambi u bhanga kima. O philadi ya dituta ya kexile kupholo dyenu, divutuka, hé dikala kudima bhu kaxi kenu ni Ijitu. Kindala ene ala mwa vundu, maji o kifuxi ki wa tokala kyala mwa zele, madiwanu! Mu kusuluka, u mona Mozé wa sununa lukwaku mu kalunga, hé kwiza kitembu kya mutundila-kumbi, kijikula njila katé kusámbwa dya kalunga. Kyenyiki, eye ni mwiji we, ni ibhaku yenu mu bokona, anga mwendela bhu kaxi ka kalunga kakukuta, mwa disokejeka kyambote ni mundu woso. Eye u diwana mukonda bhu mwa mu dyotela ki mwala malowa, ki bhu xanana. Bhwa kukuta, wende mwene kyambote. Katé mwene yó a kate, a tena kuzawuka katé kusámbwa.

¹⁴ Tanga Makatukilu 14:23, 26-30. Kyoso ima yoso yiyi ki iya ni kubhita, Falawó, ni wowa ni kudizangeleka, u kukayela ni akwa Izalayele n’akwenu. Mu kusuluka Mozé wa sununa lwamukwa o lukwaku mu kalunga, anga o ilumbu ya menya itakana. O menya abhuka Falawó ni kilombo kyê. Sé-ku muthu wa bhuluka!—Makatukilu 15:8-10.

15. Ihi i tu longa o musoso yú ya lungu ni Jihova?

¹⁵ O musoso yú u tu longa dingi kima kyengi kyalungu ni Jihova. Mwene Nzambi wa wabhela kusokejeka o ima. O ukexilu yú  u tu kwatekesa phala ki tu kale ni héle. (1 Kolindo 14:33) Kala o kafunga ka henda u langa o jimbudi jê, Jihova u langa kyambote o mundu wê. Mwene wa langa, u a fikidila ku jinguma jê. Kiki, ki tu bhangesa kudivwa kwila twala mu kididi kya kondama, kuma twa mu zukama dingi ku disukilu dya mundu yú.—Jisabhu 1:33.

16. Mbote yebhi i tu tena kukatula mu kubhitulula o mawukexilu a Jihova a kubhulula akwa Izalayele?

¹⁶ Lelu, Jihova wene mu langa hanji o mundu wê kala kibuka. Mwene wa a kwatekesa kukala ni ukamba wambote ni mwene, wa a langa ku jinguma jê. Mwene wa-nda suluka ni kubhanga kiki katé mu kithangana kya hadi ya dikota ya zukama kyá. (Dijingunwinu 7:9, 10) Mu kiki, kikale se minzangala mba adyakime kyá, jihaxi mba inema, o mundu wa Nzambi ki wa-nda teketa ni woma mu kithangana kya hadi ya dikota. * (Tala ku lwiji.) Mu kidi, ene ka ka bhanga kima! Ene a-nda lembalala o izwelu ya Jezú: “Talenu bhulu, mu [bhetule] mítwe, kuma o kubhindumuka kwenu kwa bhixila.” (Luka 21:28) Né mwene kyoso kya-nda mesena kwa zukukitisa kwala Ngongo dya ixi ya Mangongo,—kifwa, jixi janda dibunda, ala dingi ni kutena o Falawó ndenge,— o mundu wa Nzambi wa-nda dyelela kwa Jihova, o Jihova wa-nda kwa langa. (Izekiyele 38:2, 14-16) Mukonda dyahi? Mukonda ene ejiya kwila, Jihova kene mu lunguluka. Mwene wa-nda londekesa dingi mu veji ya mukwa kwila, mwene mubhuludi wa henda, mulangidi wa mundu wê.—Izaya 26:3, 20.

17. (a) Mbote yahi i tu katula kyoso ki tu dilonga o misoso ya Bibidya yalungi ni ukexilu wa Jihova wa kulanga o mundu wê? (b) Ihi i twa-nda dilonga mu milongi ya kayela?

¹⁷ Mu milongi yiyi, twa mono phangu jedikisa kyebhi Jihova kya londekesa kilendu kyoso kya lange, kyendesa ni kubhulula o mundu wê. Kyoso ki uya ni kuxinganeka mu misoso yiyi, dilonge kima kya ubhe kya lungu ni Jihova, mu kutala o ima nuka hanji wa i mwene. Mu kudilonga dingi o idifwa ya fwama ya Jihova, o henda yé ni kixikanu kwa mwene kya-nda kola dingi. Mu milongi ya kayela, twa-nda dilonga yalungu ni mawukexilu u tu tena kukayela Jihova mu kulendukila athu oso, ku mwiji wetu, mu kilunga ni mu kuboka.