1, 2. (a) Uhete wahi u twa tokala kukala na-u ni mukonda dyahi? (b) Ihi i twa-nda dilonga mu milongi yiyi?

ETU enyoso twa bhingi kudilonga kyebhi ki tu tokwesa o maka phala kubhixila mu kixinganeku kya tokala. (Jisabhu 3:21-23; 8:4, 5) Se tu kamba ku ki bhanga, Satanaji ni mundu we a-nda tu nganala, a-nda lungulula o ixinganeku yetu. (Efezo 5:6; Kolose 2:8) Mu kidi phala kubatula kyambote o maka, twa tokala ku a ejiya kyambote. Jisabhu 18:13 yamba: “Ku vutula kwa lusolo, kwila yoso kiluwa u ivwa, yó wôwa ni ku [di bhekela] sonyi; kota o ku dyanga kwivwidila.”

² Mu milongi yiyi, twa-nda dilonga se mukonda dyahi kyene mu bhonza kusanga o kidi kya zele kala phemba, ni kubhixila mu kixinganeku kya tokala. Twa-nda mona we itumu ya Bibidya ni ifika ya-nda tu longa kyebhi ki tu tena kutokesa yoso i twívwa.

3. Mukonda dyahi twa tokala kukumbidila o kitumu ki tu sanga mu divulu dya Jisabhu 14:15? (Tala o foto ya dyanga.)

³ Mu izuwa ya lelu, o iselekete ya minangu ni jihundu yavulu. Tu i sanga mu internete, mitelembe ya izuzumbya ni iselekete  yamukwá. Nange tu tena kutambula ji e-mails, jinjimbu mu mitelembe ya kafwetele ni misoso ya makamba metu. Sayi ithangana jinjimbu jiji jene mu vula. Mu kiki, twa bhingi kudilanga. Nange o makamba metu a mesena o mbote yetu, maji kwala athu engi a mwanga mu lwelu maka a makutu. Itumu yebhi ya Bibidya i tu kwatekesa kutokwesa kyambote o maka u twivwa? O divulu dya Jisabhu14:15 dyamba: “Kilalu maka oso a zwela kwala athu, mwene u a xikina; maji yó wa sunguluka-phe, u zonga kyambote kyoso kyenda.”

4. Kyebhi o mukanda ku akwa Filipe 4:8, 9 u tu kwatekesa kusola yoso i twa-nda tanga, ni mukonda dyahi kima kyambote kusota minangu i tu tena kudyelela? (Tala o kaxa “ Mawujitu a tu Bhana o Kilunga Phala Kusanga Milongi i tu Tena ku Dyelela.”)

⁴ Phala kusola kyambote twa bhingi kwijiya ni kidi kyoso o maka a bhiti. Mu kiki twa tokala kudilanga kyoso ki tu sola o ima i twa-nda tanga. (Tanga Filipe 4:8, 9.) Ki tu tokala kuzanga o kithangana kyetu ni kutanga jihundu ki tu jijiya se a kidi mu Internete, mba kutanga ji e-mails ji mwanga jimbwembwe. Twa tokala kudilanga dingi, kotelele kya mwene ni ji site mwala athu yo a balukila Jihova ni kilunga kyê, ene mu lungulula o kidi. Ene a mesena kuzozesa o kixikanu kya mundu wa Nzambi ni kulungulula o kidi. Kukamba kwijiya ima yoso kubhangesa kubatula maka mu ukexilu wayibha. Kana kuxinganeka kwila, o jihundu ni minangu ya makutu ki i tena ku kuzozesa.—1 Timote 6:20, 21.

5. Musoso wahi wa makutu wevwile akwa Izalayele? Dikwatu dyahi dya a bhekela o maka yâ?

⁵ O misoso ya makutu, i tena ku tu bhekela wíndwa. Mu thembu ya Mozé, 12 kya alondi, a ile mu londa o Ixi ya Kanana. Mu kuvutuka, kwinyi dya alondi exile mu zwela ima yayibha. (Dyalwilu 13:25-33) Ene a vudisa o ima, a zwela makutu, a zozesa o mundu wa Jihova, a botomokene ni woma. (Dyalwilu 14:1-4) Ihi ya bhangesa o mundu kudivwa kiki? Nange ene a banze kwila o maka exile a kidi mukonda, ku dikwinyi ni kyadi kya alondi, a zwelele ima yayibha exile dikwinyi. Mukonda dya kiki ene a ditunu kwivwa o njimbu yambote ya a bhekela o alondi a yadi, yalungu ni Ixi ya Kanana. (Dyalwilu 14:6-10) Mu veji dya kusota o kidi kya zele kala phemba ni kudyelela kwa Jihova, mu wowa wâ, o mundu wa solo kuxikina o jihundu já makutu já a tudila o alondi.

6. Mukonda dyahi ki twene mu diwana dingi kyoso ki twívwa misoso ya yibha ya lungu ni mundu wa Jihova?

⁶ Mukonda dyahi twa tokala kudilanga benge-benge kyoso ki twívwa misoso yalungu ni mundu wa Jihova? Lembalala kwila o nguma yetu Satanaji a mwixana “mutatedi wa jiphange jetu.” (Dijingunwinu 12:10) Jezu̷ wa dimuna kwila o jinguma eji zwela,  “ima yayibha yavulu ya makutu” ya lungu n’etu. (Matesu 5:11) Se tu bhaka ku muxima o kitendelesu kiki, ki twa-nda diwana kyoso ki twa-nda kwívwa misoso yayibha ya lungu ni mundu wa Jihova.

7. Ihi i twa tokala kudibhwidisa ande-xi dya ku tumikisa ji email mba ji njimbu bhu kaxi ka mutelembe wa kafwetele?

⁷ Eye wa wabhela kutumikisa ji e-mails mba ji njimbu bhu kaxi ka mitelembe ya kafwetele? Kyoso ki wívwa musoso mba jihundu ja ubhe, o kwila u divwa kala u mukalakadi wa minangu, u mwanga o jihundu ni lusolo lwoso? Ande dya kutumikisa e-mail mba jimbu, dibhwidise: ‘O kwila ngejiya se maka ya a kidi mwene? Ngejiya yoso yalungu ni maka ya?’ Se ki wejiya ni kidi kyoso kwila o minangu mba jihundu ji wa mu tanga ja kidi mwene, kana ku ji tumikisa kwa akwenu. Jima-yu!

8. Mu jixi jamukwá ihi ya bhange o jinguma ja mundu wa Jihova? Kyebhi ki tu tena kukwatekesa sé ku kijiya?

⁸ Sayi jixi o kikalakalu kyetu ka mu ki bhanga ni ufolo mba a ki fidisa mwene. O jinguma jetu mu jixi jiji, a tena kumwanga misoso ya makutu phala kubotomokesa o mixima ya jiphange mba ku a bhangesa kukamba ku di dyelela. Kyenyiki, twa tokala kudilanga ande dya kutumikisa ji e-mails ni jinjimbu sé kuxinganeka. Xinganeka ngó ya bhitile ku União Soviética. O kibuka kya kaswekele kya a xiku dya ngoji a kixana KGB a mwange jihundu ja makutu kwila sayi jiphange a ejidile kyambote a kexile mu balukila o mundu wa Jihova. * (Tala ku lwiji.) Kima kyayibha kwijiya kwila, jiphange javulu a xikina mu misoso ya makutu yiyi, anga a xisa o kilunga kya Jihova. Avulu a vutuka, maji amukwa ka vutuka dingi. Ene ehela o misoso ya makutu yiyi, kujima o kixikanu kyâ. (1 Timote 1:19) Ihi i twa tokala kubhanga phala kulenga o wíndwa yú? Kana ku wana-wana misoso yayibha, mba ya  makutu. Kana kuxikina mu ima yoso i wívwa. Mu veji dya kiki, sota kwijiya se wevu o musoso woso, inga mbandu ngó.

9. Ihi dingi yene mu bhonzesa kusanga o minangu mba jihundu ja kudyelela?

⁹ Sayi ithangana twívwa misoso mbandu kidi mbandu makutu. Misoso yamukwá ki ijimbulula o maka oso. Kiki kyene mu bhonzesa kutonginina kyambote o kidi. O musoso ki u jimbulula o maka oso ki musoso wa kudyelela! Ihi i twa tokala kubhanga phala ka tu nganale ku misoso yiyi?—Efezo 4:14.

10. Kwa kambele ngó akwa Izalayele eji luwa ita ni jiphange jâ. Mukonda dyahi? Ihi ya a fidisa kuluwa ita?

¹⁰ Tu tena kudilonga ni musoso wa akwa Izalayele a tungile mu jimbambe jya Njolodá. (Josuwé 22:9-34) Ene evu kwila akwa Izalayele a tungile ku mbandu yamukwa ya Njolodá a tungile kalatódyo ka dikota ku mbandu a ngiji. O mbandu yiyi ya musoso ya kidi mwene, maji ki wexile o musoso wa tenena. Kiki kya bhangesa akwa Izalayele kubanza kwila o jiphange jâ akexile ku mbandu yamukwa a bhukumukine Jihova, mu kiki a di phopheka phala kuluwa ita ni ene. (Tanga Josuwé 22:9-12.) Maji, ande dya kuya mu luwa ita ni ene, akwa Izalayele a tumikisa mala phala kwijiya mwene o kidi kyoso. Ihi ya sange? Akwa Izalayele a tungile ku mbandu ya mukwa ya Njolodá, ka kexile mu tunga kalatódyo phala kusatela jinzambi ja makutu. Ene a ka tungu kala kijimbwete phala kulembalesa o athu oso kwila ene abhezi a Jihova. Sé phata o kukatula kithangana phala kwijiya o ima yoso yalungile ni maka ande dya kuya mu luwa ni jiphange jâ kwa sangulukisa akwa Izalayele!

11. Ihi ya bhangesa Davidi kubatula kyayibha o maka a Mefibozete? Ihi ya tokalele kubhanga phala kubatula kyambote o maka?

¹¹ Sayi bhabha athu a tu luwalesa kyavulu mu kumwanga ima ya makutu ya lungu n’etu. Xinganeka ya bhiti ni Mefibozete. Ni henda yoso Sobha Davidi wa bhanene o ibhela ni mabhya a tokalele kwa kukw’ê Sawúlo. (2 Samuuele 9:6, 7) Maji mu kusuluka Davidi wevu musoso wayibha wa lungu ni Mefibozete. Mwene ka tokwesa kyambote se o musoso wexile wa kidi mba kana. Wa tambula o ima yoso ya lundula Mefibozete. (2 Samuwele 16:1-4) Kyoso Davidi kya zwela-nê, wa mono kwila wa zangele. Mwene wa vutwila mbandu ya ima kwa Mefibozete. (2 Samuwele 19:24-29) Davidi wa batula o maka ni lusolo. Se mwene wa sotele hanji kwijiya o maka oso a bhiti, Mefibozete hinu keji mu tambula o undundu wê.

12, 13. (a) Ihi ya bhange Jezú kyoso kya mu tatela umbangi wa makutu? (b) Ihi i tu tena kubhanga se muthu u tu tatela umbangi wa makutu?

¹² Ihi i weji bhanga se muthu u mwanga musoso wa makutu wa lungu n’eye? Jezú ni Nzwá dya batizu, a dibhana we ni maka ya. (Tanga Matesu 11:18, 19.) Ihi ya bhange Jezú? Né mwene ni kutena kwavulu, mwene ka soto kutangela o athu oso kwila o umbangi wa mu tatela wexile wa makutu. Mu veji dya kiki, mwene wa swinisa o athu phala kutala o kidi. Mwene wa mesenene kwila athu a tala o ibhangelu ni milongi yê. Mwene wambe: ‘o unjimu a u tongolola bhu kaxi ka ibhangelu.’

¹³ Tu tena kudilonga disá dya dikota kwa Jezú. Sayi bhabha nange o athu a tena kuzwela ima yaibha yalungu ni etu, kiki ki tena kuxidisa o dijina dyetu. Ihi i tu tena kubhanga? Se sayi muthu wa tu tatela umbangi wa  makutu, tu tena kulondekesa bhu kaxi ka ibhangelu yetu kwila o ima ya tu tatela, ima ya makutu. Kala ki twa dilongo mu phangu ya Jezú, o ukexilu u twambata o mwenyu wetu, u tena kulondekesa kwa athu kwila, kima kyoso-kyoso kyayibha kya tu tatela, makutu.

14, 15. Mukonda dyahi ki kima kyambote kudyelela mu kilunji ni mu kwijiya kwetu?

¹⁴ Twa mono kwila ki tena kubhonza kusanga o maka a kidi. O kibhidi kyamukwá o ku kala tu akwa ituxi. Nange twa mu sidivila kyá Jihova thembu yavulu, twa londekesa unjimu mu ukexilu yú. Akwetu nange a tu xila mukonda twala ni uhete wa ku banza mu ukexilu wambote. O kwila phala eye kibhonza? O kwila o uhete u tena ku kubhekela maka?

¹⁵ Kyene mwene. Tu tena kumateka kudyelala kyavulu mu ibanzelu yetu. Nange twehela o muxima ni ixinganeku yetu kwendesa o mwenyu wetu. Etu nange tu mateka kuxikina kwila, twejiya kyambote o maka, ne mwene se ki twejiya yoso ya bhiti. Kuxinganweka kiki, kilwezu kya dikota! O Bibidya i tu dimuna kwila ki twa tokala kudyelela kyavulu mu kilunji ni mu kwijwiya kwetu.—Jisabhu 3:5, 6; 28:26.

16. Mu kifika kiki, ihi ya bhiti mu Restaurante? Ihi ya xinganeka Phange Tom?

¹⁶ O kifika kya kayela kilondekesa se ihi i tena kubhita se tu dyelela mu kwijiya kwetu: Xinganeka kwila kafunga ka ukulu kya, a mwixana Tom, uya ku restaurante mu usuku. Kwenyoko u sanga kafunga ni mukwa Nzwa, wa xikama ku meza ni muhatu. Maji o muhatu yu ki kazola kê. Ene a sanguluka. Tom wa mono ya olela ni kudibhabha mudyâ. Mwene u tandaganya kyavulu, ku muxima we u xinganeka, u dibhwidisa: ‘O kwila Nzwa wa disenge  ni muhatw’e? Abha o twana twa-nda xala ni nanyi?’ Tom wa mwene kya maka a difu ni ya mu ithangana ya mukwa. Kyebhi ki weji divwa se wexile mu kididi kya Tom?

17. Mu kubhita ithanga ihi ya tonginina Tom? Ihi i tu tena kudilonga mu kifika kiki?

¹⁷ Maji kingila hanji. Tom wa mu xinganeka kya kwila, Nzwá kafunga ni mukwa ka mu londekesa ufiyele kwa muhatu wê. Maji o kwila mwene wejiya o ima ya mu bhita? Mu usuku wenyo, Tom wexana Nzwá, yu a mu tangela kwila o muhatu wexile-ne mu restaurante phang’yê mu xitu, wa tundile dikanga dya lebha. Nzwá ni phang’ye a bhitile mivu yavulu se kudimona. Kuma mwene wa kexile mu ya kya, kejile phala ku laleka kyavulu, Nzwá wexile ngó ni kithangana kya kudisanga-nê mu restaurante mu ola imoxi. O muhat’wê ka tenene kukala na-u kumoxi. Tom wa sanguluka mukonda yoso ya banze ka kitangela luwa muthu! Ihi i tu longa o phangu yiyi? Né mwene twa mu bheza kya Jihova mu mivu yavulu, twa bhingi hanji kwijiya o ima yoso ya mu bhita, ande dya kuxinganeka kima kyoso-kyoso.

18. Kima kyahi ki tena ku tu bhangesa kuxinganeka ima yayibha yalungu ni phang’yetu?

¹⁸ Kubhonza dingi kutokwesa kyambote o maka, se a lungu ni phange ki twene ku mu tala dingi kyambote. Se tu jijila mu ku mu xinganeka kyayibha, ki twa-nda kala ni kidyeleu kya soko ku jiphange. (1 Samuwele 18:8, 9) Kyenyiki, kyoso ki twa-nda kwivwa kima kyayibha kya lungu ni mwene, nange twa-nda mesena ku ki xikina, sumbala ki twejiya o maka oso, se a kidi mwene. Disá dyebhi di tu dilonga? O ku kala ni ixinganeku yayibha ya lungu ni jiphange jetu, ku tena ku tu bhangesa kwa xinganeka kyayibha, mu kudyelela mu ima ya makutu i twevu yalungu ni ene. (1 Timote 6:4, 5) Twa bhingi kudilanga phala ki tu bhake ixinganeku yayibha ku muxima. Kana kujimba kwila, Jihova wa mesena kuma tu zola o jiphange jetu, ni kwa loloka ni muxima woso.—Tanga Kolose 3:12-14.

19, 20. (a) Itumu yebhi itatu ya Bibidya ya-nda tu kwatekesa kutokwesa o maka u twevu? (b) Ihi i twa-nda sola kubhanga tundé lelu?

¹⁹ Mu izuwa ya lelu, kubhonza kyavulu kusanga jihundu ni misoso ya kudyelela, ni kwa tokwesa kyambote. Mukonda dyahi? Misoso ni jihundu javulu ji tu sanga; kidi kyobunde ni makutu. Kumbandu yengi, etu tu akwa ituxi. Ihi-phe i tena ku tu kwatekesa? O itumu i tu sanga mu Mak’a Nzambi! Mu kifika, sayi kitumu ki tu tangela kwila, wowa kuvutula ni lusolo ande dya kwijiya o ima yoso. (Jisabhu 18:13) Kitumu kya mukwa ki tu kwatekesa kutokwesa hanji o maka, phala kumona se a kidi mwene, mu veji dya kuxikina ngô mu yoso i twivwa. (Jisabhu 14:15) Né mwene twa mu bheza kyá Jihova mu mivu yavulu, ki twa tokala kudyelela mu kwijiya kwetu. (Jisabhu 3:5, 6) O itumu ya Bibidya ya-nda tu langa se tu tokwesa ni kudyelela ngô mu jihundu ni misoso ya kidi, phala kubhixila mu kixinganeku kya tokala, phala tu tene kusola o ima ni unjimu.

²⁰ Maji sayi dingi kima kyengi, ki tena ku tu fidisa kusanga o kidi kya zele kala phemba, kyoso ki twivwa misoso. Kuma tu akwa ituxi, twala ni kifwa kya ku fundisa ni lusolo, mu kuxilemena ngô mu ima i tu mona. Mu milongi ya kayela, twa-nda dilonga bhebhi bhu tu tena kuta o ilwezu yiyi, ni kyebhi ki tu tena ku i yaluka.