1-2. Mukonda dyahi Jezú wa tumbula o izwelu yala mu divulu dya Nzwá 4:35, 36?

JEZÚ wexile mu kwenda mu mábhya, nange mábhya a sevada ya sabhuka kindala. (Nzwá 4:3-6) Phala kukula ni kubhongolola o jimbutu jiji, kweji laleka mbeji jiwana. Kyenyiki-phe, o maxibulu adiwana kyoso Jezú kya ambela: “Bhetulenu mesu, mu tale kyambote mu mábhya, idima yabhi kyá, yala polondo phala ku i bhongolola!” (Tanga Nzwá 4:35, 36.) O izwelu yiyi ilombolola ihi?

² Jezú wexile muzwela yalungu ni kubhongolola athu, kexile mu zwela maka a kubhongolola idima, kana. Tala ya bhitile. Sumbala o Jijudé kexile mu dibhana ni akwa Samádya, Jezú wa bokela muhatu mukwá Samadya, o muhatu wevu kyambote o njimbu! Sé phata, Jezú wexile muzwela yalungu ni mábhya exile ni idima yabhi, “yala polondo phala ku i bhongolola!” Kifwa, kifuxi kya akwa Samádya, evwile maka alungu ni Jezú bhu kaxi ka muhatu yú. Ene eza kwa Jezú phala kwijiya dingi. (Nzwá 4:9, 39-42) Yalungu ni musoso yú, sayi mutokwexi wa Bibidya wambe: “O mundu wejile ni lusolo lwoso phala kusanga Jezú ni kumwívwa. Kiki kilondekesa kwila, ene edile kala idima yabhi, yexile polondo phala ku ibhongolola.”

3. Sé utala o athu kala kexile mwa tala Jezú wanda bandekesa uhete wé wa kuboka. Kiki kibhita kyebhi?

³ Kyebhi ki wene mu tala o athu u wene mu bokela o njimbu yambote? O kwila wene mumona o athu kala idima yala polondo phala ku ibhongolola? Se kyene, wanda bhanga jinga o ima itatu yiyi. Kyadyanga, eye wanda boka ni lusolo lwoso, mukonda o kithangana kya kubhongolola kyabutu. Kayadi, wanda sanguluka  ni athu amu kwiva o njimbu ya mbote. O Bibidya yamba: o ‘athu a sanguluka bhu thembu ya kubhongolola.’ (Iza. 9:3) Katatu, wanda mona o athu ni kixinganeku kya kwila, ku hádya atena kukituka maxibulu a Jezú. Kyenyiki, eye wanda lungulula o ukexilu wé wa kuboka phala o njimbu ya atule ku muxima.

4. Yalungu ni poxolo Phawulu, ihi itwanda dilonga mu milongi yiyi?

⁴ Sayi akayedi a Jezú, axinganeka kwila, akwa Samadya nuka eji kituka maxibulu. Maji Jezú kexile mu xinganeka kiki. Mu veji dya kiki, mwene wexile mu amona kwila, ku hádya eji kituka maxibulu mê. Etu we twa tokala kutala o athu mu mbambe yetu, kwila, ku hádya atena kukituka maxibulu a Kidistu. Poxolo Phawulu wa tu xila phangu yambote i twa tokala kukayela. Ihi i tu tena kudilonga kwa mwene? Mu milongi yiyi, twanda mona kyebhi poxolo Phawulu (1) wasoto kutendela o ixikanu ya athu abokela, (2) wa tonginina o ima ya wabhela, ni (3) kyebhi kyexile mu amona kwila, ku hádya eji kituka maxibulu a Jezú.

5. Mukonda dyahi Phawulu wejidile kyambote o jingivwidi jê mu dilombe?

⁵ Phawulu waboko kyavulu mu malombe a Jijudé. Mu kifika, mu dilombe dya mbanza ya Tesalonika, mwene wa ‘kwatekesa [o Jijudé] kutendela o Mikanda Ikôla mu jisábhalu jitatu.’ (Ika. 17:1, 2) Nange Phawulu kexile ni hele ya kwa bokela, mukonda mwene wexile we Judé. (Ika. 26:4, 5) Phawulu wejidile kyambote o idifwa ya Jijudé. Kyenyiki, watena ku abokela ni kidyelelu kyoso.—Fil. 3:4, 5.

6. Kyebhi o athu mu kitanda kya Atena ka difwele ni athu abokela Phawulu mu dilombe?

⁶ Maji kyoso Phawulu kya xisa o mbanza ya Tesalonika ni Beleya mukonda dya izukutisu, mwene wayi mu mbanza ya Atena. Lwamukwá dingi, “mwene wa mateka kukwatekesa o Jijudé ni athu a mukwá exile mu bheza Nzambi mu dilombe.” (Ika. 17:17) Maji kyoso kyexile mu boka mu itanda, o athu exile ku mwivwa adifwile kyengi. Bhu kaxi ka jingivwidi jê, bhwexile jifilozofu, ni akwa jixi jengi, exile mu mona o njimbu ya Phawulu kala “ulongelu wobhe.” Ene a mwambela: ‘wa mu tu tangela ima ya mu tu sasumukisa.’—Ika. 17:18-20.

7. Kala kilondekesa Ikalakalu 17:22, 23, kyebhi Phawulu kya lungulula o ukexilu we wa kutula o njimbu yambote?

⁷ Tanga Ikalakalu 17:22, 23. Phawulu ka bokela akwa jixi jengi mu mbanza ya Atena, mu ukexilu wadifu ni wa bokela o Jijudé mu dilombe. Phawulu nange wa dibhwidisa, ‘Yebhi o ixikanu ya akwa Atena?’ Mwene wa tonginina o ima ya a kondoloka, wamono we o idifwa yâ athu, yalungu ni ubhezelu.  Mukusuluka, Phawulu wa tokwesa, yu wa tudila o njimbu ya Mikanda Ikôla, bhu kaxi ka ima yejidile ene. Sayi mutokwexi wa Bibidya wambe: Mwene wa tonginina kwila, akwa Ngelesya kexile mu bheza o Nzambi ya kidi, ya Jijudé ni Jikidistá.” Kyenyiki-phe, Phawulu wa lungulula o ukexilu we wa kuboka. Mwene wambela akwa Atena kwila, o njimbu ye ya tundu kwa “Nzambi twa kambe ku Mwijiya,” exile mu sota ku mubheza ene. Sumbala akwa jixi jengi kejidile o Mikanda Ikôla, Phawulu ka xinganeka kwila, ene nuka eji kituka Jikidistá. Mu veji dya kiki, mwene wa atale kala idima yabhi, yala mu kithangana phala ku ibhongolola. Kiki kya mu bhangesa kulungulula o ndunge yê ya kutula o njimbu yambote.

8. (a) Ihi yanda ku kwatekesa kwijia o ixikanu ya athu mu mbanbe yé? (b) Sé muthu u ku tangela kwila ngala kya ni ngeleja yami, kyebhi ki weji mu tambwijila?

⁸ Kala Phawulu, kala ni kifwa kya kutonginina kyambote. Tala o ima ilondekesa o ixikanu ya athu mu mbanbe yê. Kyebhi kya fwamesa o dibata ni dikalu dyé? O ima yengi ilondekesa o ixikanu ya mukwa dibhata, o dijina dyê, o ukexilu wa kuzwata, o ukexilu wa kudipindala ni ukexilu wa kuzwela. Abha se mukwa dibhata o kutangela kwila, eme ngala kya ni ngeleja yami? Kiki kya bhiti ni Flutura, muboki wa katunda. Mwene wa tambwijila: “Eme ki ngeza bhabha phala ku kujijidika kuxikina o ubhezelu wami, maji ngeza phala ku kutangela maka alungu ni . . . ”

9. Mu kuzwela ni muthu wala kyá ni ngeleja ihi i wa tokala kusota?

⁹ Milongi yebhi i utena kuzwela ni muthu wala kyá ni ngeleja yê? Sota kima ki mwa xikina kiyadi kyenu. Nange wene mubheza ngó Nzambi imoxi, wa xikina kuma Jezú mwene o Mubhuludi wetu, mba wejiya kwila, twa tungu mu ithangana yabhonzo, kwa kambe ngó yanda bhita. U mu longa o kidi kya Bibidya, bhu kaxi ka ima i mu xikina kiyadi kyenu. Se kyene ki ubhanga, o njimbu yanda mu tula ku muxima, wanda kwívwa jinga.

10. Ihi i twa tokala kubhanga ni mukonda dyahi?

¹⁰ Ejiya kwila, o athu nange ka xikina mu ima yoso ilonga o ngeleja yâ. Kyenyiki-phe, kyoso ki utonginina o ngeleja ya tokala o muthu, sota kwijiya o ima ya xikina ni muxima, ni kidi kyoso. Phange David muboki wa katunda, ku ixi ya Astrália, wambe: “Lelu avulu ene mu bunda o ixikanu ya ngeleja ni jifilozofiya. Ku ixi ya Albánia, sayi phange ya muhatu, a mwixana Donalta wambe: “Sayi athu u tu zwela nawu, amba kwila a tokala mu ngeleja. Maji mu kusuluka, amba kwila, ka xikina ni kidi kyoso kwila kwene Nzambi.” Sayi we phange, mukunji wa jixi ku Argentina, wa tonginina kwila, amoxi amba kuma, a xikina mu Tilindade, maji mu kidi, ka xikina kwila, o Tata, o Mona, o nzumbi ikôla, enoso Nzambi imoxi  ngó. Mwene wambe: “Kwijiya kwila, nange o athu u ngi zwela nawu ka xikina o ima yoso ya longa mu ngeleja yâ, ku ngi kwatekesa kusanga kima ki tu xikina kiyadi kyetu.” Kyenyiki-phe, sota kutendela o ixikanu ya athu mu mbambe yé. Se kyene ki ubhanga, eye ‘wanda kituka yoso kwa ene oso,’ kala kya bhangele Phawulu.—1 Kol. 9:19-23.

11. Kala kilondekesa Ikalakalu 14:14-17, kyebhi Phawulu kya tula o njimbu mu ukexilu wa bhebhuluka phala o jingivwidi jê ku Listra?

¹¹ Tanga Ikalakalu 14:14-17. Phawulu wa kutonginina o ima ya wabhela o athu exile mu longa. Kyenyiki, wa lungulula o ndunge yê ya kuboka. Mu kifika, o kifuxi kya longo mu mbanza ya Listra, kejidile ima yavulu yalungu ni Mikanda Ikôla. Kyenyiki-phe, Phawulu wa xinganeka nawu mu ukexilu wa bhebhuluka, phala atene kutendela. Mwene wa tumbula ima yalungu ni kubhongolola ibundu yavulu ni kusanguluka ku mwenyu. Mwene wa tumbula maba ni ifika ya bhebhuluka. O jingivwidi jê ja tendela yoso.

12. Kyebhi ki utena kutonginina o ima ya wabhela o muthu ni kulungulula o ndunge ya ku mu bokela?

¹² Wa bhingi utetuluka phala utene kutonginina o ima ya wabhela o athu mu mbambe yê, anga ulungulule o ndunge yê ya kuboka. Kyebhi ki utena kwijiya o ima ya wabhela o muthu, kyoso ki ubhixila kubhata dyê? Lwa mukwa dingi, kala ni kifwa kya kutonginina kyambote. Nange mwene wa mu benda o njaludi, wa mu tanga divulu, wa mu yudika dikalu mba wa mu bhanga kikalakalu kyengi. Se kibhana, utena kumateka kuzwela nê, bhu kaxi ka kima kya mu bhanga mu kithangana kyenyokyo. (Nzwá 4:7) O izwatu itena we ku tu kwatekesa kutonginina se muthu a mu vwalela ixi yebhi, kyebhi o kikalakalu kyê, ni kibuka kya malunda-afiti kya wabhela. Phange Gustavo wambe: “Nga mateka kuzwela ni munzangala wala ni 19 dya mivu, wa tele mbinza ya ngimbidi ya fumana kyavulu. Nga mwibhwidisa yalungu ni mbinza yê, mwena wa ngi jimbulwila se mukonda dyahi wa wabhela o ngimbidi yiyi. O thathe yiyi, ya mu bhangesa kuxikina kudilonga o Bibidya. Lelu, mwene phang’yetu kyá.”

13. Kyebhi ki utena kutangela muthu kwila wa mesena ku mu longa o Bbidya, mu ukexilu u mu tula ku muxima?

 ¹³ Kyoso ki u tangela muthu kwila wa mesena ku mu longa o Bbidya, wa tokala ku kibhanga mu ukexilu u mu tula ku muxima, ni ku mu londekesa o mbote yanda katula mu kudilonga o Bibidya. (Nzwá 4:13-15) Mu kifika, sayi phange ya muhatu a mwixana Poppy, wa zwela ni mukwa dibhata wa mesenene kudilonga o Bibidya. Kyoso Poppy kya mono o mukanda ku palelu ya inzo ya mukwa dibhata, ilondekesa kwila mwene mulongexi, phange Poppy wa jimbulula kyavulu kwila, etu we tu longa o Bibidya ku athu, bhu kaxi ka Bibidya, ni yônge yetu. O muhatu wa xikina kudilonga o Bibidya, wayi mu kyônge, mu kubhita thembu wayi mu kyônge kya ilunga. Mu kubhita muvu a mu batizala. Dibhwidise: ‘O kwila ngene mu kunda o athu ni uhete woso? Ngi tena kujimbulula o milongi yetu ya Bibidya ku muthu, mu ukexilu u mu tula ku muxima?’

14. Kyebhi ki utena kulungulula o ukexilu wa kulonga o Bibidya ku muthu ni muthu?

¹⁴ Kyoso ki u mateka kulonga Bibidya ku muthu, wa tokala kupelepalala jinga kyambote o mbandu i wanda mulonga. Xinganeka o jindandu ja dixibulu dyê, kate bhebhi bha dilongo mu xikola, o jindunge jê ni ima ya wabhela. Kyoso ki uya ni kupelepalala, sola kyá o jivelusu ja Bibidya ji mwanda tanga, o jividyu ji wanda londekesa, o ifika i wanda ta phala kujimbulula o kidi kya Bibidya. Dibhwidise: ‘Ihi yanda wabhela o dixibulu dyami? Ihi yanda mu tula ku muxima?’ (Jisa. 16:23) Ku ixi ya Albania, sayi muhatu wexile mu dilonga o Bibidya ni muboki wa thembu yoso, a mwixana Flora. O muhatu yú ni nguzu yoso, wambe: “Eme ki ngi tena kuxikina o milongi ya difukunukinu.” Phange Flora ka mu jijidika, kana. Mwene wambe: “Nga mono kwila, ande dya kuxikina o milongi ya difukunukinu, mwene wa bhingi hanji kwijiya o Nzambi ya kanena kufukununa o athu.” Tunde o kithangana kyonyokyo, mu milongi ya Bibidya, phange Flora wexile mu jimbulula ni kubhitulula kyavulu o henda, o unjimu ni kutena kwa Jihova. Mu kubhita thembu, o muhatu wa xikina mu milongi ya difukunukinu. Kindala mwene Mbangi ya Jihova, wa wabhela kyavulu o sidivisu ya kuboka.

15. (a) Kala kilondekesa Ikalakalu 17:16-18, akwa Ngelesya abhekela ibhidi yahi kwa Phawulu? (b) Mukonda dyahi mwene wa bokela akwa Atena, sumbala ni ibhidi yiyi?

¹⁵ Tanga Ikalakalu 17:16-18. Phawulu ka bwazeka akwa Atena, sumbala exile mubheza iteka, exile mu bhanga undumbu, axikinine mu wânji mba jifilozofiya ja athu. Sumbala a mu lokalala, mwene ka fulu ku abokela. Phawulu wa kituka Kidistá, sumbala ‘mu ukulu wexile muzwedi wayibha, muzukutixi, ni musombodi.’ (1 Tim. 1:13) Jezú wexile ni kidyelelu kya kwila, Phawulu weji kituka dixibulu dyê. Phawulu wa dyelela we kwila, akwa Atena eji kituka maxibulu a Jezú. O kidyelelu kiki, ki kyexile kya ki ngóho.—Ika. 9:13-15; 17:34.

16-17. Ihi ilondekesa kwila athu a mawukexilu oso atena kukituka maxibulu a Kidistu? Bhana phangu.

¹⁶ Mu hama yadyanga, athu a mawukexilu avulu a kitukile maxibulu a Jezú. Kyoso Phawulu kya sonekena o Jikidistá ku Ngelesya, mu mbanza ya Kolindu, mwene wambe kwila, sayi athu mu kilunga exile ijibhanganga, exile ni wendelu wa bolo. Mwene wa jimbulula: “Kyene ki mwa kexile. Maji a mi sukula ku ituxi.” (1 Kol. 6:9-11) O kwila eye weji xikina kuma, ene eji lungulula o mwenyu wâ, eji kituka maxibulu?

¹⁷ Lelu, avulu ene mu lungulula o mwenyu wâ phala ku kituka maxibulu a Jezú. Mu kifika, sayi muboki wa katunda, ku ixi ya Australia, amwixana Yukina, wa mono kwila, athu a  mawukexilu oso atena kuxikina o njimbu ya Bibidya. Sayi kizuwa, mu kididi kya kusumbisa jinzo, mwene wa sange muhatu wala ni jitatuwaji javulu ku mukutu, wa tele we izuwatu yedi kala izeke. Phange Yukina wambe: “Kudimatekenu, ki nga mesenene kuzwela nê. Maji, mu kusuluka nga zwela nê mwene. Nga mono kwila, mwene mbe wa mesenene kyavulu kudilonga o Bibidya. Katé mwene, sayi jitatuwaji ja tele, jexile jivelusu ja divulu dya Jisálamu!” O muhatu wa mateka kudilonga o Bibidya, ni kuya mu yônge. *

18. Mukonda dyahi ki twa tokala kufundisa o athu?

¹⁸ Jezú wa mono kuma o mabhya abhi phala ku a bhongolola. Maji o kwila mwene wa banze kiki mukonda dya kudyelela kwila, athu avulu eji mu kayela? Kana. O Mikanda Ikôla yambele kyá kwila, atolo eji mu xikina. (Nzwá 12:37, 38) Kumbandu yengi, Jezú wexile ni kutena kwa kutonginina o mixima ya athu. (Mat. 9:4) Sumbala mwene walungu o muxima we ku athu a mu xikina, mwene wa bokela athu oso. Etu ki twala ni kutena kwa kwijiya yala ku muxima wa athu. Kyenyiki-phe, ki twa tokala kufundisa o athu mu mbambe yetu! Mu veji dya kiki, tala o athu kala ku hádya anda atena kukituka maxibulu. Sayi mukunji wa jixi ku Burkina Faso, wambe kiki: “O athu u ngi banza kwila, anda kula mu nzumbi, mu kubhita ithangana, eha kudilonga o Bibidya. Maji o athu u ngi xinganeka kwila, kanda kula mu nzumbi, éne a kula kyambote. Kyenyiki, nga mono kwila, o kima kyambote, o kwehela o nzumbi ya Jihova kutwendesa.”

19. Kyebhi ki twa tokala kutala o athu mu mbambe yetu?

¹⁹ Mu veji yadyanga, nange umona kwila, mu mbambe yê ki mwala athu avulu edi kala idima yabhi phala ku ibhongolola. Maji lembalala ya zwela Jezú ku maxibulu mê. O idima yabhi kyá, kifwa, yala polondo phala ku ibhongolola. O athu atena kulungulula o ukexilu wâ, ni kukituka maxibulu a Kidistu. Jihova wa dyelela kwila, o athu mu mbambe yé atena kukala maxibulu, “yó a mwinda.” (Aje. 2:7) Se tu tala o athu kala kya tala Jihova ni Jezú, twanda bhanga yoso phala kwijiya o ixikanu yâ, o ima ya wabhela, ni kuxinganeka kwila, ku hádya atena kukituka jiphange jetu.