Ku bokona mu madisá

Ku bokona mu madisá

Phange Joseph F. Rutherford ni jiphange jamukwá kyoso kya kundu o jixi ja Europa

1920—Hama ya Mivu Kudima

1920—Hama ya Mivu Kudima

KUMUVU wa 1920 o mundu wa Jihova adisokejeka phala kubhanga ni kuswina kwoso o kikalakalu kyexile kupholo. Ku muvu wenyu, ene asolo o divulu dya Jisálamu 118:14 kala velusu yamuvu, yamba: “NGANA mwene nguzu yami, mwene mukumbi wami.”—Jisá. 118:14, versão Rei Jaime.

Jihova waswinisa o aboki yâ. Kwexile ngo 225 a aboki athembu yoso, maji mu muvu wenyó, o aboki athembu yoso adibandekesa, atenesa 350. Twatenesa we muveji yadyanga o muxinda wa 8.000 dya aboki ndenge, abhange o kikalakalu kya kuboka. Jihova wabesowala kyavulu o kikalakalu kyâ.

ENE ALONDEKESA KUSWINA KWADIKOTA

Mukizuwa kya 21 kya mbeji ya Katanu ka muvu wa 1920, phange Joseph F. Rutherford, wexile mukwendesa o kikalakalu kya Adilongi a Bibidya, wabhange o diskulusu ni dyambu: “Mazunda a Athu Lelu, Kanda Fwá Dingi.” O Adilongi a Bibidya abhange yoso phala kwixana o athu n’evwe o diskulusu didi. Ene alukala o kididi kyabetelekota mu Nova Yorque, exana anga abhana 320.000 a ixanu ku athu.

Jurnale yamujimbulula o diskulusu “Mazunda a Athu Lelu, Kanda Fwá Dingi”

Ene kafikile kwila kweji moneka athu avulu. Mu kididi mwabokona 5.000 ja athu, maji kwexile hanji 7.000 a athu katena kubokona. Yalungu ni kyônge kiki asoneka mu Mulangidi, exi “Mu yônge yoso yabhange o Adilongi a Bibidya, kiki kyene o kyônge kyaditundu dingi kyambote.”

O Adilongi a Bibidya a ejidile kyambote mukonda dyakuboka o diskulusu dyambe, “mazunda a athu lelu, kanda fwá dingi.” Muthembu yiyi ene kexile mutendela hanji kyambote se o njimbu yambote eji ku ibokela mu jixi jengi. Maji ene alondekesa kuswina kwadikota. O phange Ida Olmstead, wa mateka kuya muyônge ku muvu wa 1902, ulembalala, mwene wixi: “Twejidile kwila athu oso eji tambula mabesá avulu, kyenyiki twabhange yoso phala kutula o njimbu yambote ku athu utwexile musanga mu ukunji.”

TWAMATEKA KUBHANGA O MADIVULU METU

Phala kimukambe kudya munzumbi, o jiphange amateka kubhanga jikopya jamadivulu metu ku Betele. Ene asumbu jimakina, ya alukala kididi bhwa zukama ni Betele ku mbanza ya Brooklyn, Nova York mu kikoka kya 35 Myrtle.

Leo Pelle ni Walter Kessleramateka kukalakala ku Betele, mu mbeji ya Katatu mu muvu wa 1920. Phange Walter wambe: “Kyoso kitwabhixila, o phange wexile kupholo mu kikalakalu kya kubhanga o madivulu watwambela, wixi, ‘kwakambe hanji ola imoxi ni kaxaxi phala o ola ya kudimosala.’ Mwene watubhana o kikalakau kya kututa o jikaxa jamadivulu phala kujibhaka.”

Leo wazwela yabhiti mukizuwa kyakayela, wixi: “Atubhana o kikalakalu kya kuzelesa, o jiphalelu yanditala dya dyanga ya sabhalalu. Kyexile kikalakalu kyaneme. Maji twexile mu kalakalela Jihova, kyenyiki, twasangulukile mukubhanga o kikalakalu kyokyo.”

O makina mwexile mubhanga o Mulangidi

Mukubhita ngó tusemana, o Mulangidi mu dimi dya Kingeleji, amateka ku ubhanga kwala o jiphange ja dibhakula. Abhange mazunda asamanu a Milangidi wa 1 wa Kawana wa 1920. Mukithangana kyonyokyo, o jiphange asokejeka o makina yakubhanga madivulu, yaluku o dijina dya Battleship (ulungu wa ita). Mu kizuwa kya 14 mu mbeji ya Kasamanu wa muvu wa 1920, amateka kubhanga o kadivulu, A Idade de Ouro. Sé phata, Jihova wabesowala o nguzu yabhange o jiphange jiji.

“Twexile mu kalakalela Jihova, kyenyiki, twasangulukile mukubhanga o kikalakalu kyokyo”

‘TUTUNGYENU KUMOXI NI KUTULULUKA’

O mundu wa Jihova wexile mubhanga kumoxi ikalakalu ya ubhe. Maji sayi Adilongi a Bibidya axisa o kilunga mu mivu yabhonzo ya 1917 ndu 1919. Kyebhi kyeji tena kwa akwatekesa?

Mu Mulangidi wa 1 wa Kasamanu wa muvu wa 1920, mweza o milongi ni dyambu: ‘Tutungyienu kumoxi ni kutululuka.’ Yene yabhana o itendelesu yiyi ya henda: “Twadyelela kwila, oso amesena kubelesela Jihova, anda jimba o itondalu yâ yokulu ni kuvutuka mukilunga, phala kubhanga o kikalakalu kya Ngana.”

Avulu abelesela o izwelu yiyi yahenda. Sayi dikaza dyasoneka: “O Milongi yiyi ya tukwatekesa kumona kwila, itwabhange mu mivu yatundumu, o kuxisa o sidivisu ya kuboka, kitondalu kyonene. Kitwanda kwehela dingi kima kyosokyoso kutufidisa kuboka jinga.” O aboki yâ avutuka mu kilunga, exile ni ikalakalu yavulu phala kubhanga.

TWAMATEKA KUBHANA O “ZG”

Mu kizuwa kya 21 ka mbeji ya Kanake ka muvu wa 1920, o adilongi a Bibidya amateka kubhana o “ZG,” kifwa o kadivulu O Mistério Consumado. * Dyene adifidisa ku muvu wa 1918, maji twakexile hanji ni madivulu avulu.

O aboki oso, katé mwene ni yó kexile aboki athembu yoso a exana phala kubahana o kadivulu kaka. “Mu ilunga, oso a abatizala atenene kubhanga o sidivisu yiyi ni kisangusangu kyoso. Kindala etwenyoso twatokala kuxinganeka kiki: ‘Eme ngitena kubhana o kadivulu ZG.’” O phange Edmund Hooper wazwela kwila, avulu mudyâ yexile o veji yadyanga ya boko nzo ni inzo. Mwene wambe dingi, “Twamateka kumona kwila, o kikalakalu kiki, kyejidimwanga mu ukexilu ki twa ufikile.”

KUSOKEJEKA O IKALAKALU KU EUROPA

Kuma kyabhonzele kudizwelesa ni jiphange ja jixi jengi mukonda dya Ita ya Dyanga, phange Rutherford wamesenene kuswinisa ni kusokejeka o kikalakalu kya kuboka mu jixi jiji. Mu kizuwa kya 12 kya mbeji ya Kakwinyi ka muvu wa 1920, mwene ni kiwana kya jiphange abhange njila katé ku Inglaterra ni ku jixi jamukwá.

Phange Rutherford ku Ijitu

Kyoso phange Rutherford kyabhixila ku ixi ya Inglaterra, o jiphange abhange yônge itatu yamakota ni 12 kya yônge yamukwá. O akexile mu yônge yiyi atenesa 50.000. Yalungu ni njila yabhange o jiphange jiji, asoneka mu Mulangidi, exi: “O jiphange atambula kiswinisu kyadikota. Ene amudilondekesa dingi henda mudyâ, amukalakala kumoxi, asanguluka dingi.” Mu mbanza ya Paris, phange Rutherford wabhange we o diskuklusu ni dyambu “Mazunda a Athu Lelu, Kanda Fwá Dingi.” Kyoso kyamateka o diskulusu o kididi kyezalele. Kudisukilu, hama jitatu ja athu amesenene kwijiya dingi.

Mukanda wamujimbulula o diskulusu dyeji bhita mu kididi kya Royal Albert Hall ku mbanza ya Londres

Musemana yakayelaku, o jiphange ayi mukunda o jimbanza ja Atenas, Cairo, ni Jeluzaleme. Kuma kwexile athu avulu amesenene kwijiya dingi, phange Rutherford wasokejeka kididi kyakubhaka madivulu mu mbanza ya Ramallah bhwazukama ni Jeluzaleme. Mwene wavutuka ku Europa anga wasokejeka o Betele ya Europa Central, phala atene we kubhangamu madivulu.

JIPHANGE A ATA MUKALEYA SÉ KIKUMA

Mu mbeji ya Katutu ya 1920, o Adilongi a Bibidya abhange o kadivulu ka 27, A Idade de Ouro. Kaka kexile kadivulu ka katunda, mukonda kexile mu jimbulula o izukutisu yadibhana nayu o Adilongi a Bibidya mu muvu wa 1918. O makina yetu yakubhanga madivulu, yakalakala suku ni mwanya phala kutenesa o mazunda awana a madivulu.

O foto yaxabula axiku dyangoji, kwa phange Emma Martin

O athu atambula o kadivulu kaka, atange o musoso wa phange Emma Martin. Phange Martin wexile muboki wathembu yoso mu dyembu dya San Bernardino, ku mbanza ya California. Mu kizuwa kya 17 kya mbeji ya Katanu wa 1918, mwene kumoxi ni jiphange E. Hamm, E. J. Sonnenburg, ni E. A. Stevens, endele mukyônge kya Adilongi a Bibidya.

Sayi diyala bhukaxi kâ, kendele mu kyônge phala kudilonga o Bibidya, kana. Mukubhita kithangana, mwene wambe: “Ngele mukyônge kyokyo, mukonda angitumina kwala o afundixi. Eme ngayileku phala kusanga o divulu dyofidise.” Mwene wasange o “kima” kyexile musota, o divulu O Mistério Consumado. Mukubhita tu izuwa, phange Martin ni jiphange jitatu jamukwá, a ambata mu kaleya. Ene a atatela o kikuma kya kwila, abhukumukina o kijila kya jinguvulu mukubhana ku athu o divulu dyofidise.

Kyenyiki, phange Emma ni jiphange jitatu jamukwâ, a axindi kubhita mivu itatu mukaleya. Mu kizuwa kya 17 kya mbeji ya Kasambwadi wa 1920, ene kexile dingi ni ujitu wakudizokela, kyenyiki, a ate mu kaleya. Maji kwakambele ngó, o ima yeji lunguluka.

Mu kizuwa kya 20 kya mbeji ya Kanake wa 1920, phange Rutherford wajimbulula o musoso wa jiphange jiji, mu kyônge kyadikota, mu dyembu dya San Francisco, ku mbanza ya. O jiphange evu o musoso yú, adivu kyayibha ni ukexilu watalatala o jiphange jetu. Kyenyiki, asoneka mukanda, ya a utumikisa ku nguvulu ya ixi ya Estados Unidos. Ene asoneka kiki: “Twamono kwila, o ndona Martin, amute mukaleya sé kikuma. O kyabhange o Afundixi, mukuta mubhetu phala kukwata mana Martin, anga amuta mukaleya, kima kyayibha.”

Mukizuwa kyakayela, o nguvulu ya ixi Woodrow Wilson watumina kukatula mu kaleya phange Martin, phange Hamm, Sonnenburg, ni Stevens. Kindala exile kyá ni ufôlo.

Kudisukilu dya muvu wa 1920, o Adilongi a Bibidya amono kwila, exile ni ima yavulu phala kusanguluka. O kikalakalu mu mbonge yetu, kyexile mudibandekesa, o Jikidistá ja kidi, exile dingi muboka kwila, o Utuminu wa Nzambi wene ngó wandazubha o hadi ya athu mu ngongo. (Mat. 24:14) O muvu wa 1921, weji kala we muvu wakatunda mu kuboka o kidi kyalungu ni Utuminu.

^ kax. 18 O divulu O Mistério Consumado dyexile o mbandu yakasambwadi dya divulu Estudo das Escrituras. O “ZG” kexile kadivulu kofele, akabhange kala o Mulangidi wa 1 wambeji ya Katanu wa 1918. O letala “Z” ilombolola Zion’s Watch Tower (O Mulangidi wa Ziyone) O “G,” o letala ya kasambwadi phala kulondekesa kwila yexile o mbandu ya kasambwadi ya divulu Estudo das Escrituras.