Ku bokona mu madisá

Ku bokona mu madisá

O Kuila Uala Ni Muxima Ua Kuijiia Jihova?

O Kuila Uala Ni Muxima Ua Kuijiia Jihova?

“Anga ng’a a bhana muxima phala n’a ng’ijiia, [kuma] eme ngi Jihova; ene a kà kala mundu uami.”—JEL. 24:7.

1, 2. Mukonda diahi athu avulu a uabhela kudia jifiku?

UA UABHELA kudia jifiku né muene se ja uísu hanji? Athu avulu a uabhela kudia jifiku, mukonda dia kiki ene mu ji kuna ku mundu uoso. M’ukulu, o Jijudé a bhanene valolo iavulu ku ibundu ia mifiku. (Nah. 3:12; Luk. 13:6-9) Mu jifiku tu sanga-mu ima iavulu i bhanga kiambote ku mukutu ua muthu bhenge-bhenge ku muxima, o ima íii a ixana fíbras, antioxidantes, ni minerais.

2 Jihova ua sokesa o jifiku ni muxima. O maka a zuela bhu kaxi ka Jelemiia a tena ku bhanga kima ku muxima uê, ni ku mixima ia jindandu jê. Nzambi ka kexile mu zuela o mbote ijila mu kudia o jifiku. Muéne ua bhange kifika. Kioso ki tua-nda di longa ia zuela Jihova, xinganeka ihi ilombolola o izuelu iê ku Jikidistá.

3. Ihi ilombolola o jifiku ja tange mu divulu dia Jelemiia mu kibatulu 24?

3 Kia dianga tu di longe ia zuela Nzambi mu izuua ia Jelemiia ia lungu ni jifiku. Ku muvu ua 617 A.K.K., o kifuxi kia Jijudé ki ki kexile mu kuenda kiambote mu nzumbi. Nzambi ua londekesa ihi ieji bhita ku hádia mu ku bhana kifika kia fiku jiiadi—“jifiku jauabha kiavulu” ni “jifiku ja ibha kinéne.” (Tanga Jelemiia 24:1-3.) O jifiku ja iibha kinene, ji lombolola Sobha Zedekiia ni jisobha ja mukua exile kála muéne, a a zukutisile kua sobha Nabukodonozolo, ni masoladi mê. Ihi i tuamba ia lungu ni Izekiiele ni Daniiele, ni makamba mê kitatu akexile mu Babilonha, ni Jijudé ja mukua eji kua ambata ué mu Babilonha? Ene exile kála o jifiku ja uabha. O Jijudé a subhuka eji vutuka phala ku tunga dingi o ilumbu ia Jeluzaleme ni tembulu iê, kala ki kia bhiti muene.—Jel. 24:8-10; 25:11, 12; 29:10.

4. Kiebhi ki tu suínisa o kifika kia bhange Nzambi kia lungu ni jifiku?

4 Jihova uambe ia lungu ni ió a lombolola o jifiku ja uabha: “Anga ng’a a bhana muxima phala n’a ng’ijiia, [kuma] eme ngi Jihova; ene a kà kala mundu uami.” (Jel. 24:7) O izuelu íii, o diambu dia milongi i tua mu di longa, i tu suínisa kiavulu! Nzambi ua mesena ku bhana ku athu ‘muxima phala ku muijiia.’ O “muxima,” ua mu lombolola o vondadi ia muthu. Sé phata eie ua mesena ku kala ni muxima iú, ni ku bhanga mbandu ku mundu uê. Phala ku kala ni muxima iú, ku bhinga ku di longa ni ku belesela o maka mê, ku diela o ituxi, ni ku di bhakula kua Nzambi, ni ku di batizala mu dijina dia Tata, ni dia Mona, ni dia nzumbi ikôla. (Mat. 28:19, 20; Ika. 3:19) Nange ua bhange kiá o ima íii, mba ua mu diongeka kiá ni Jimbangi ja Jihova eie ua mesena kiá o ku batizala.

5. Mixima ia nanhi ia sonekena Jelemiia?

5 Né muene se tua mu bhanga kiá o ima íii, tua tokala hanji ku tonginina o ukexilu uetu. U tena kuijiia se mukonda diahi ua tokala ku bhanga kiki mu ku di longa ima ia mukua ia soneka Jelemiia ia lungu ni muxima. Saí ibatulu ia divulu dia Jelemiia ia zuela ia lungu ni ifuxi ia mukua, maji né kiki o izuelu íii ia tokalele ku Jijudé mu kithangana kia kexile mu tumina o sobha jitanu. (Jel. 1:15, 16) Jelemiia ua zuela ni ahatu ni mala ni ana-ndenge, a di bhakuile kua Jihova. O jikuku jâ a solele ku di bhakula kua Jihova. (Mak. 19:3-8) Mu izuua ia Jelemiia, o mundu ua xikinine kuila a di bhakuile kua Nzambi. Ene ambe: “Etu’etu, tueza kokué, mbata e’muène u Jihova Nzambi ietu.” (Jel. 3:22) Mu kiki ihi i ua xinganeka, kiebhi kia kexile o mixima iâ?

O KUILA O MIXIMA IA KIFIKA IA BHINGI KU I PELALA?

6. Mukonda diahi tua tokala kuijiia izuela Nzambi ia lungu ni muxima?

6 O ji ngijiie a bhange ji makina phala ku tala kiebhi kiala o muxima ni kiebhi ki u kalakala. Jihova u tena ku bhanga dingi kála kia bhange mu izuua ia Jelemiia. Muéne mesene ia dikota kala ki tu mona mu izuelu iê: “Muxima ua muthu u bhomba kinéne, ima ioso ndenge, ua bhukumuka kiavulu: mukuahi u tena ku uijiia? Eme ngi Jihova eme ngi [tonginina] o muxima, . . . [phala] ku bhana kala muthu kia fuama ku mauendelu mê, ni kia fuama ku ibundu ia ibhangelu iê.” (Jel. 17:9, 10) O ku “tonginina o muxima,” ko exame i bhanga o ji dotolo ku muxima ua kidi, u kalakala mazunda atatu a veji mu 70 mba 80 a mivu. Maji Jihova ua kexile mu zuela o muxima ua kifika. O “muxima,” o ukexilu uoso ua muthu moxi, kála o ibanzelu iê, ukexilu uê, o jivondadi jê ni ima ia mesena ku muenhu uê. Eie uala ni muxima iú. Nzambi u tena ku tonginina o muxima uê, eie ué u tena ku tala kiebhi kiala o muxima uê né muene ku tena ku bhanga kála ki bhanga Jihova.

7. Kiebhi kia jimbulula Jelemiia o mixima ia Jijudé mu izuua iê?

7 Ande dia ku tala o muxima tua tokala ku dibhudisa, ‘kiebhi kia kexile o muxima ua kifika ua Jijudé mu izuua ia Jelemiia?’ Phala ku tambuijila xinganeka o kizuelu kia Jelemiia: “Dibhata dioso ue dia Izalaiele ka di saie o muxima.” Muéne ka kexile mu zuela o ku saia o mala akua Judé mukonda muéne uambe: ‘Talesa izuua ii iza, Jihova ua ki tange, uixi: nga-nda kufundisa oso a a saie kumoxi ni oso a kambe ku a saia.Né muene o Jijudé a a saiele, ‘ka saiele o mixima.’ (Jel. 9:25, 26) Kiki ki lombolola ihi?

8, 9. Ihi ia kambele ku mixima ia Jijudé ni ihi ia tokalele o ku bhanga?

8 Etu tu tena kuijiia o kijimbuluilu kia muxima kia kambe o ku saia mu kima kia tumina Nzambi ku Jijudé: ‘Katulenu o ixinganeku ia iibha ku mixima ienu, enu mu mala ma Judá, ni enu mua tunga mu Jeluzaleme, mua lengesa kuila o njinda iami ki i bambuke . . . mukonda dia usuéia ua ikalakalu ienu.’ Maji kuebhi kua tundu o usuéia uâ? Ua tundu ku mixima iâ. (Tanga Marku 7:20-23.) Sé phata bhu kaxi ka Jelemiia Nzambi ua tonginina, iu ua sange kuebhi kua kexile mu tunda o usuéia ua kexile mu bhanga o Jijudé. O mixima iâ ia bhukumukine kinene. O ixinganeku iâ ia mu ibhile kinene. (Tanga Jelemiia 5:23, 24; 7:24-26.) Nzambi ua a tendelesa: ‘Di saiesienu phala Jihova n’a mi katule o ixinganeku ia iibha ku mixima ienu.’—Jel. 4:4; 18:11, 12.

9 Mu kiki o Jijudé mu izuua ia Jelemiia, a bhingile hanji ku a bhanga pelasá ku mixima ia kifika—‘ku saia o muxima’—kála kia bhangele o athu mu izuua ia Mozé. (Mate. 10:16; 30:6) O ku ‘katula o ixinganeku ia iibha ku mixima iâ,’ kilombolola kuila a tokalele ku katula ku mixima iâ o ima ia kexile ku a bhangesa ku bhanga o ima ia iibha—kála o ibanzelu mba o jivondadi jâ ja zembele Nzambi.—Ika. 7:51.

“MUXIMA PHALA KU MUIJIIA” LELU

10. Kála kia londekesa Davidi ihi i tua tokala o kubhanga?

10 Tu sakidila kiavulu Jihova u tu bhana milongi ia lungu ni muxima ua kifika! ‘Maji mukonda diahi saí athu nange a mu di ebhuidisa o kuila o milongi íii ia tokala ué ku Jimbangi ja Jihova lelu?’ Kiki ki kilombolola kuila o Jikidistá a mu bhanga o ima ia iibha mba, “jifiku ja iibha,” kála kiexile o Jikidistá m’ukulu. Maji, o jiselevende ja Nzambi lelu mundu ua di bhakula, mundu ua zele. Maji né kiki, xinganeka ia bhingi Davidi kua Jihova: ‘Nzambi ngi tonginine, u ngijiie muxima moxi; ngi lole, u ngi tongolole o ilunji ioso; Ngi tangela se ua ngi mono nga mu kuendela njila iéngi.’—Jisá. 17:3; 139:23, 24.

11, 12. (a) Mukonda diahi kala muthu mudietu ua tokala ku tala o muxima uê? (b) Ihi ki ia-nda bhanga Nzambi?

11 Jihova ua mesena kala muthu mudietu, u kala ni ukexilu uambote bhu pholo iê. Jelemiia ua soneka ia lungu ni athu a iuka: “Eie-phe Jihova dia Ilombo Ieta, o muthu ua iuka uene ku mu lola, hé u mona o ilunji ni muxima.” (Jel. 20:12) Se o Muteni-a-Ioso u tonginina katé o mixima ia athu a iuka, ki tu tokala ué ku di talesa? (Tanga Jisálamu 11:5.) Kioso ki tu bhanga kiki, nange tu sanga kima ku ibanzelu ietu mba ukexilu uetu u tua tokala kueha. Tu tena ku sanga kima kia mu bhangesa o muxima uetu ku kamba ku belesela, o ‘ixinganeku ia iibha ku mixima ietu,’ i tua tokala ku i katula. Kiki kieji kala pelasá mu kifika. Se ua xikina kuila kima kiambote ku tala o muxima uê ua kifika, ihi i ua tokala ku bhanga? Kiebhi ki ua-nda bhanga kiki?—Jel. 4:4.

12 Tuejiia kuila ki tu tokala ku kingila kuila Jihova u tu jijidika ku lungulula o ukexilu uetu. Muéne uambela o “jifiku jauabha kiavulu,” kuila ueji ‘ku a bhana muxima phala ku muejiia.’ Muéne kambe kuila ueji ku a jijidika ku lungulula o mixima iâ. Ene a tokalele ku bhinga muxima ua belesela, ueji londekesa kuila ejidile Nzambi. Ki tu bhingi ué ku kala ni muxima iú?

O ku tala o mixima ni ku katula o ixinganeku ia iibha ia-nda tu bhekela mabesá

13, 14. Kiebhi o Kidistá kia tena kuehela kuila o muxima uê u mu bhangesa ima ia iibha?

13 Jezú uambe: ‘Ku muxima kuene ujibhangânga, jiphánda, undumbu, uii, umbangi ua makutu, ku xinga.’ (Mat. 15:19) Se muxima ua phange u mu bhangesa ku ta phanda, anga muéne u kamba ku diela, muéne ka tambulé o muloloki ua Nzambi. Né muene o muthu ka te kituxi kiki, maji u tena kuehela kuila kima kia iibha ki kula ku muxima uê. (Tanga Matesu 5:27, 28.) Mu kithangana kiki kima kiambote ku tala o muxima. Se u tala o muxima uê, o kuila ueji sanga kibanzelu kia iibha kia lungu ni muthu ki kaza diê, ibanzelu ki i moneka ku mesu, ieji kamba ku loloka Nzambi, se ku i katule ku muxima?

14 Mba phange ka ‘jibha’ muthu, maji u tena kuehela kuila o njinda i kula ku muxima n’a kuata mu ku zemba phang’ê. (Iji. 19:17) O kuila ua-nda di suínisa phala ku katula o kibanzelu kiki ku muxima, phala o muxima uê ki u mu bhangese ku ta kituxi?—Mat. 5:21, 22.

15, 16. (a) Bhana phangu ilondekesa kuila o Kidistá u tena ku kamba ku ‘di saia o muxima.’ (b) Mukonda diahi u banza kuila Jihova ua zembe o ‘muxima a kambe o ku u saia?’

15 Kima kiambote kuijiia kuila Jikidistá javulu kalá ni ‘maka enhá ku mixima iâ.’ Maji Jezú ua zuela ué ia lungu ni “ixinganeku ia iibha.” O ixinganeku íii i tena ku tu bhekela ibhidi iavulu ku muenhu uetu. Mu kifika, nange o muthu u banza kuila o ufiiele uê ku jindandu jê kia beta-kota, kima kioso-kioso ndenge. Mu kidi, o Jikidistá a-ndala ku ‘zola’ o jindandu jâ, ka-ndala ku kala kála o athu mu izuua ia lelu, ‘a kambe ku moneka henda.’ (2 Tim. 3:1, 3) Maji tu tena ku bhanga kima kia iibha mu kulondekesa o henda íii. Athu avulu a banza kuila, “o manhinga a beta valolo o menha ndenge.” Se ku moneka muthu u bhanga kia iibha ku jindandu jâ, ene ué a divua kia iibha. O jiphange ja Diná akexile ni njinda iavulu, mukonda a bhangele undumbu kua phang’â. Mukonda dia kiki-phe, ene a jibha maiala avulu. (Dim. 34:13, 25-30) Xinganeka o ibanzelu ia iibha ia kexile na-iu Abisalone ku muxima, ia mu bhangesa ku jibha phang’ê Aminone. (2 Sam. 13:1-30) Mu kidi, o “ixinganeku ia iibha,” i bhangesa o muthu ku kala mu kiluezu.

16 Tuejiia kuila ko athu oso a kala ni ixinganeku ia ujibhangânga. O kuila eji kala ni ixinganeku ia iibha ku muxima ia lungu ni phange, ua te kituxi ku ndandu iâ mba ku muthu a mu fika kuila ua bhange kima kia iibha ku ndandu iâ? Ene keji xikina ku a zalela ku phange a mu fika kuila ua te kituxi ku ndandu iâ, mba ku zalela o phange iú. (Jihe. 13:1, 2) O ixinganeku íii mba ku kamba ku zalela o phange, ka tokala ku i bhanga phoko, mukonda ilondekesa ku kamba henda. Sé phata, o Mukua ku Tonginina o mixima, u tena kuzuela ni kidi kioso kuila kiki ku kamba ku ‘di saia o muxima.’ (Jel. 9:25, 26) Lembalala ió ambe Jihova kuila: ‘Katulenu o ixinganeku ia iibha ku mixima ienu.’—Jel. 4:4.

KU NGANHALA NI KU KALA NI “MUXIMA PHALA KUIJIIA NZAMBI”

17. Kiebhi ki tu kuatekesa o uôma ua Jihova, ku kala ni muxima u belesela?

17 Abha se ua tale kiá o muxima uê ua kifika, eie ua mono kuila ki uene mu belesela o ilongesu ia Jihova kala kia tokala, ni kuila o muxima uê ki ua di “saiele?” Nange eie ua mono kuila uala ni uôma ua athu, u di suínisa mu ku sota jimbongo mba jimbote, mba ku thathamana, ni ku kamba ku belesela. K’eie ngó uala ni ukexilu iú. (Jel. 7:24; 11:8) Jelemiia ua soneka kuila o Jijudé mu izuua iê akexile ni “muxima ua ku baluka, ni kuxinuka.” Muéne ua zuela ué: “Alembua kuila [ku mixima iâ] exi: O kiki tu xile kiá Jihova Nzambi ietu, mukuá ku bhana o mvula.’” (Jel. 5:23, 24) Se tu kala ni uôma ua Jihova ni ku mu xila, etu tua-nda tena ku katula ku mixima ietu o ima ia iibha. Ki kia-nda tu bhonza ku lungulula o ukexilu ua muxima uetu, ni kuila tua-nda belesela o itumu ia mesena Jihova ko kuetu.

18. Ihi ia kanena Jihova kua ió a bhangele nê o kikutu?

18 Kioso ki tuia ni ku bhanga nguzu, Jihova ua-nda tu bhana ‘muxima phala ku muijiia.’ Mu kidi, kiki kiene kia kanene Jihova ku Jikidistá a undu a bhange nê o kikutu kiobhe: “Nga kà ta o kitumu kiami mu thulu iâ nga kà kisoneka muene ku muxima uâ; eme nga kà kala ngi Nzambi iâ ene a kà kala mundu uami. Muéne uambe dingi: “Ki kua kà kala dingi muthu u longa mukuá, mba muthu uambela phang’é, kuila: Ijiia Jihova; mukonda ene oso a-nda kua kà ng’njiia, tundé ku mon’a-ndenge mudi’â katé ku muadiakimi, . . . mukonda nga-nda kuloloka o ikuma iâ, o ituxi ki nga kà i xinganeka dingi.”— Jel. 31:31-34. *

19. Kidielelu kiahi kiala nakiu o Jikidistá ja kidi

19 Né muene se ua mu kingila ku katula mbote ku kikutu kiobhe ku diulu mba mu ixi, eie ua tokala kuijiia kiambote Jihova ni ku bhanga mbandu ku mundu uê. Ku bhinga ku tambula o muloloki ua ituxi iê bhu kaxi ka sata ia kukula kua Kristu. O kuijiia kuila a tena ku ku loloka o ituxi iê, kia tokala ku ku bhangesa ku loloka akuenu, né muene se a ku te kituxi. O vondadi iê ia ku katula kima kioso-kioso kia ku kala ku muxima, kia-nda bheka sauidi ku muxima uê. Kienhiki ua-nda londekesa kuila ua mesena ku sidivila Jihova, ua-nda londekesa ué kuila a u muijiia kiambote. Eie ua-nda difuangana ni ió a a tange Jihova kuila: “Mua-nda ku ngi sota, anga mu ngi sanga, kioso ki mu ngi sota ni muxima uoso ua muvimba. Enu-phe mua-nda kuà ngi bonga muene.”—Jel. 29:13, 14.