Ku bokona mu madisá

Ku bokona mu madisá

Kixikanu Kia Mozé

Kixikanu Kia Mozé

“Kiejila mu kuxikana, Mozé kia zubha kukula, u dituna ku mu ixana dingi mon’ a ngene a mon’ a Falaó.”—JIHE. 11:24.

1, 2. (a) Ihi ia solo Mozé kioso kia kexile ni 40 a mivu? (Tala o foto ia dianga.) (b) Mukonda diahi Mozé ua solo o ku sofelela kumoxi ni mundu ua Nzambi?

MOZÉ uejidile kuila ueji kala muthu uonene mu Ijitu. Muéne ua mono o jinzo jambote jonene ja jimvuama. Muéne ua tokalele ku muiji ua nguvulu. Anga a “mu longa unjimu uoso ua akua Ijitu,” ua lungu ni maufunu, a ku bhanga ima, kála o kuijiia o jithéthembua, kuijiia ku kondala, ni mauhete a mukuá dingi. (Ika. 7:22) Ki kieji bhonza phala muéne ku kala ni kitadi kiavulu, fuma né muene muthu uoso-uoso mukua Ijitu keji kala na-iu.

2 Né muene kiki, kioso kia kexile ni 40 a mivu, Mozé ua solo kima, sumbala kia thandanganhesa o muiji ua nguvulu ua Ijitu kua tokalele. Muéne ka solo kuambata o ‘ukexilu’ ua akua Ijitu, maji muéne ua solo ku kala mubhika! Mukonda diahi? Mukonda Mozé ua kexile ni kixikanu. (Tanga Jihebeleu 11:24-26.) Mukonda dia kixikanu kiê, Mozé ua mono kima kiéngi, o kia kexile mu tambula o athu ndenge. Kuma muéne uexile ni ibanzelu ia nzumbi, Mozé ua kexile ni kixikanu, kua “ió ka moneka ku mesu,” Jihova, ni ku ki kumbidilu kia ikanenu ia Nzambi.—Jihe. 11:27.

3. Iebhi o ibhuidisu itatu ia-nda tambuijila o milongi íii?

3 Etu ué ki tu tokala ngó ku mona o ima i mona o mesu a xitu. Etu tua tokala ku kala tu athu a kala ni “kuxikana kua kidi.” (Jihe. 10:38, 39) Phala ku tu kuatekesa o ku kolokotesa o kixikanu kietu, tua tokala ku di longa o isoneku ia lungu ni Mozé iala mu divulu dia Jihebeleu 11:24-26. Kioso ki tu enda mu ku bhanga kiki, tu sote o itambuijilu ia lungu ni ibhuidisu íii: Kiebhi Mozé o kixikanu kiê, kia mu kuatekesa ku dituna o jihanji ja xitu? Kioso kia dibhana ni kizukutisu, o kixikanu kiê kia mu kuatekesa kiebhi mu ku bhana valolo ku sidivisu ia tambuile? Ni mukonda diahi Mozé ua ‘tele mesu ku kikanenu kia kingile?’

MUÉNE UA DITUNINE O JIHANJI JA XITU

4. Ihi iejidile Mozé ia lungu ni ku ‘uabhela o jivondadi ja ituxi?’

4 Ni mesu a kixikanu, Mozé ua kijidile kuila o ku ‘uabhela o jivondadi ja ituxi’ ji bhanga ngó kathangana. A mukuá sumbala a banza kuila, né muene o akuâ Ijitu a kexile mu bhezela ji nzambi ja makutu ni ku bhanga uanga, maji Ixi ia kituka ixi ni ku tena kua dikota ku mundu, kioso o mundu ua Jihova kia kexile mu sofelela kala abhika! Maji né muene kiki, Mozé ua kijidile kuila Nzambi ueji lungulula o kikanenu kiê. Né muene o athu a iibha a kexile mu ku tumbujuka, maji Mozé ua kijidile kuila, o athu a iibha a-nda kua buika. Mukonda dia kiki, muéne ka ‘uabhela o jivondadi ja ituxi.’

5. Ihi ia-nda tu kuatekesa o ku bhânga phala ki tu ‘uabhela o jivondadi ja ituxi ji bhanga ngó kathangana?’

5 Kiebhi eie ki u tena ku bhânga ni jihanji ja ku ‘uabhela o jivondadi ja ituxi ji bhanga ngó ka kithangana?’ Kana ku di jimba kuma, o ku uabhela o jivondadi ja ituxi, ji bhanga ngó ka kithangana kófele, ki ji nangenena. Ni mesu a kixikanu, u mona kuila “o mundu-phe u buila, ni ima iê ioso iene mu kuinda athu.” (1 Nzu. 2:15-17) Xinganeka ku hádia ia-nda bhita ni akua ituxi a kambe o ku diela. Ene ala mu ‘ididi ia xanana . . . kioso kia múia ni ku bhixila o dizubhilu phala kua buika!’ (Jisá. 73:18, 19). Se eie a mu ku tendala, phala ku ta kituxi, ua tokala u dibhuidisa, ‘Ihi i nga kingila ku hádia?’

6. (a) Mukonda diahi Mozé ua ditunine “ku mu ixana dingi mon’ a ngene a mon’ a Falaó?” (b) Ihi i ua mono kuila Mozé ua solele kiambote?

6 O kixikanu kia Mozé kia mu kuatekesa ué o ku sola ia mesena ku hádia. “Kiejila mu kuxikana, Mozé kia zubha kukula, u dituna ku mu ixana dingi mon’ a ngene a mon’ a Falaó.” (Jihe. 11:24) Mozé ka xinganeka kuila ueji tena ku sidivila Nzambi mu ku tokala ku muiji ua nguvulu, phala ku kuatekesa o jiphange jê akua Izalaiele ni kitadi. Mu veji dia kiki, Mozé ua solo ku zola jinga Jihova ni muxima uê uoso, ni muenhu ué uoso ni nguzu iê ioso. (Mate. 6:5) O kima kia solo Mozé kia mu fidisa ku tala hádi iavulu. Ku disukilu, o akua Izalaiele ambatele ima iavulu ia tokelele ku akua Ijitu! (Mak. 12:35, 36) Falaó a mu kuatesa jisonhi, anga a mu jibha. (Jisá. 136:15) Maji Mozé a mu bhulula ia a mu bhana o ujitu ua kuendesa o mundu ua Nzambi phala ku bhuluka. Ua zediuile.

7. (a) Kála kiamba o divulu dia Matesu 6:19-21, mukonda diahi, tua tokala ku sola ima i nangenena? (b) Tanga kifika ki zuela o katungu ka ku kala ni jimbongo ja ngongo íii ni jimbongo mu nzumbi.

7 Se eie u munzangala maji u selevende ia Jihova, kiebhi o kixikanu ki tena ku ku kuatekesa ku sola o kikalakalu kiê? Kieji kala kima kia unjimu se eie ua banzele ihi i ua-nda bhanga ku hádia. O kuila o kixikanu ku ikanenu ia Nzambi, ki tena ku ku kuatekesa o ku sola i ua-nda bhanga ku hádia ima inangenena mba ima ki i nangenena? (Tanga Matesu 6:19-21.) O maka iá a lungu ni ku sola, a bhitile ni kilumba a mu ixana Sophie mukua ku kina balê. O ididi ia matenda ia ku kina Balê ku Estados Unidos, a mu bhanene ujitu ua dikota phala ku dilonga ni ku kalakala, mukonda dia ufunu uê ua ku kina. Muéne uambe: “Kiexile kima kiambote o ku ngi bheza. Mu kidi nga divuile kála nga betele ku di tunda kiambote akuetu ndenge. Maji ki ngi sangulukile.” Mu ku suluka Sophie ua mono o vidio Os Jovens Perguntam​—O Que Fazer da Minha Vida? Muéne uambe: “Nga mono kuila o mundu ua ngi bhanene ioso ia lungu ni ku ngi bheza kua athu ia bhinganene o ubhezelu uami kua Jihoava. Eme nga bhingi kua muéne ni ku suina kuoso mu mu sambu. Eme nga xisa o ufunu uami ua ku kina.” Kiebhi muéne kia divu ia lungu ni íii ia solo? “Ki ngi texi kima, ku ima i nga xi mu ukulu. Lelu ngala ni ku sanguluka kuavulu. Eme ngala ngi muboki ua thembu ioso ni muadi uami. Etu ki tuala ni fuma, ki tuala ué ni ima iavulu. Maji tuala ni Jihova, ni athu u tua mu longa o Bibidia, tuala ué ni ku suua mbambe mu nzumbi. Ki ngi diela mu kima kioso-kioso.”

8. Mulongi uahi ua Bibidia u tena o ku kuatekesa o munzangala ku sola ihi ia-nda bhanga ni muenhu uê?

8 Jihova uejiia o kima kia beta-o-kota phala eie. Mozé uambe: “Ihi ia ku xindi Jihova Nzambi ié, oko ua ku edi ngó, uixi: Xila Jihova Nzambi ié, enda mu ikoka iê–muène, mu zole, enda jinga ni kusedivila Jihova Nzambi ié ni muxima ué uoso, ni muenhu ué uoso, nda u bhake ijila ia Jihova, ni jingonge jê, ji ngala ku ku tendelela lelu.” (Mate. 10:12, 13) Sé uala hanji u munzangala, sola ufunu u ku kuatekesa ku zola Jihova ni ku mu sidivila “ni muxima ué uoso, ni muenhu ué uoso.” Dielela kuila, sé phata, o kima ki u sola, ‘phala o ku bhanduluka kuê.’

MUÉNE UA BHANENE VALOLO KU UJITU UA SIDIVISU IA TAMBUILE

9. Jimbulula se mukonda diahi nange kia bhonzele phala Mozé ku bhanga kikalakalu kiê.

9 Mozé ua mono ‘o malebhu a Kristu, phala muéne kota dia nganhu, o jimbongo joso ja Ijitu ndenge.’ (Jihe. 11:26) Mozé a mu tumina kala “Kristu” mba a mu “undu” kuala Jihova, phala ku katula o akua Izalaiele ku Ijitu. Mozé ua kijidile kuila ku bhanga o kikalakalu kiki, kia bhonzele, mukonda muéne ueji kingila ‘malebhu.’ Saí mukua Izalaiele, ua mu bhangele kasekelu, mu ku zuela kuila: “Eie nanhi ua ku bhange u kilamba kietu, u mufundixi ua ku tu tambula etu konda?” (Mak. 2:13, 14) Mu ku bhita kithangana, Mozé uebhula kua Jihova: “Falaó-phe ua-nda ku ng’ivua kiebhi?” (Mak. 6:12) Phala ku di bhana ni maka enhá, Mozé ua zuela kua Jihova o ima ia kexile mu bhita na-iu. Kiebhi Jihova kia kuatekesa Mozé phala ku kumbidila o kikalakalu kiki kia bhonzele?

10. Kiebhi Jihova kia kuatekesa Mozé phala ku bhanga o kikalakalu kia mu bhanene?

10 Kia dianga Jihova ua kuatekesa Mozé: “Ni kidi kiene, Eme ngà kala ni eie.” (Mak. 3:12) Kaiadi, Jihova ua londekesa kidielelu, mu ku jimbulula o kilomboluelu kia dijina diê: ‘Eme Kala-dia-Kala.’ * (Mak. 3:14) Katatu, muéne ua bhana kua Mozé o kutena kua ku bhanga madiuanu, o kiki kia londekesa kuila, Mozé a mu tumina ku bhanga o kikalakalu kiki kua Nzambi. (Mak. 4:2-5) Kauana, Jihova ua bhana kua Mozé, Alá phala ku mu kuatekesa ku bhanga o kikalakalu kiê. (Mak. 4:14-16) Ku disukilu dia muenhu ué, Mozé ua kijidile ni kidi kioso, kuila Nzambi u kuatekesa o jiselevende Jê, o ku kumbidila kabasa kikalakalu kia tu bhana, mu kiki, muéne ua tenene kuzuela kua Josuué ueji ku mu bhingana kuila: “Jihova muene ua-nda ku ku tuamenena ku pholo, muene ua-nda ku ku banda; muene ka-nda ku ku xa, kana; ka-nda ku ku ehelela. Kana kukala-phe ni uoma, mba u kala ni hele.”—Mate. 31:8.

11. Mukonda diahi Mozé ua bhanene valolo ku kikalakalu kiê?

11 Ni ki kuatekesu kia Jihova, Mozé ua betele ku bhana valolo ku kikalakalu kiê kia bhonzele, “o jimbongo joso ja Ijitu ndenge.” Ku thandu dia ima ioso, ki kuala kima kia beta-o-kota o ku sidivila Nzambi ndenge. Valolo iahi ia ku kala kilamba kia Ijitu, ia ditundu o ku o kikalakalu kia bhana Jihova phala kuendesa o mundu ua Izalaiele? Mozé a mu besoala mu ku kala ni ukexilu uambote ua ku sola. Muéne uexile ni ukamba uambote ni Jihova, iu ua mu bhana o ‘kutena’ kua kuambata o mundu ua Izalaiele ku Ixi ia Kanana.—Mate. 34:10-12.

12. Ujitu uahi ua tu bhana Jihova?

12 Etu tuala ué ni kikalakalu. Bhu kaxi ka Mon’ê, Jihova u tu bhana o kikalakalu kia ku boka mu ukunji, kála kia bhangele ni poxolo Phaulu ni akuâ. (Tanga 1 Timote 1:12-14.) Etu enioso tuala ni ujitu ua ku tula o njimbu iambote. (Mat. 24:14; 28:19, 20) A mukuá a mu sidivila kala akunji a thembu ioso. Saí jiphange a batizala kiá, a kulu mu nzumbi, a mu sidivila akua mu ilunga kala tufunga ni akuatekexi a tufunga. Mu kiki, o jindandu jâ ka mu di longa, mba a mukuá, sumbala a zuela kia iibha kia lungu ni ujitu iú ua ku sidivila, mba a sebhulula o nguzu ioso i u bhanga. (Mat. 10:34-37) Se ene a di tunda kiambote mu ku ku sebhulula, sumbala eie u dibhudisa se o nguzu i u bhanga iala muene ni valolo, mba se ua-nda tena o ku kumbidila o kikalakalu kiki. Se kiki ki bhita n’eie, kiebhi ki ku kuatekesa o kixikanu kiê?

13. Kiebhi Jihova kia tu kuatekesa phala ku bhanga o kikalakalu mu kilunga?

13 Bhinga kua Jihova n’a ku kuatekese, ni kixikanu muéne ua-nda ku kuatekesa. Zuele né ia lungu ni uôma u uala-nau ni ibhindamu iê. Ku thandu dia ima ioso, Jihova muéne ua ku bhana o kikalakalu kiki, muéne ua-nda ku kuatekesa phala ku di tunda kiambote. Kiebhi? Mu maukexilu amoxi a kuatekesa nau Mozé. Kia dianga, Jihova u ku kanena: “Eme ngi ku suinisa, hé ngi ku kuatekesa, anga ngi ku fikidila ni lukuaku luuami lua kadilu, lua kuiuka kuami.” (Iza. 41:10) Kaiiadi, muéne u ku lembalesa kuila o ikanenu iê ia kidi: “Mukonda kiene ki nga tange, kiene ki kia kà bhita; eme nga ki xindi, nga kà ki bhanga muene.” (Iza. 46:11) Katatu, Jihova u ku bhana “o nguzu i lenda ioso,” phala eie u tene ku bhanga o kikalakalu kia ukunji. (2 Kol. 4:7) Kauana, phala ku kolokota mu kikalakalu kiê, o Tata ietu ia henda u ku bhana jiphange abhezi a kidi ala ku mundu uoso, enda ni ku ‘di longesa jinga mudienu, ni ku di kuatekesa, mu di sokejeke kumoxi.’ (1 Tes. 5:11) Kioso Jihova kiaia ni ku kuatekesa phala ku bhanga o kikalakalu kiê, o kixikanu kiê kia-nda kuenda ni ku kola dingi, eie ua-nda uabhela o ujitu uoso u uene mu tambula, o jimbongo joso ja ngongo ndenge.

‘MUÉNE UA TELE MESU KU KIKANENU KIA KINGILE’

14. Mukonda diahi Mozé ka kexile ni phata kuila ua-nda tambula mabesá ku hádia?

14 Mozé, ‘ua tele mesu ku kikanenu kia kingile.’ (Jihe. 11:26) Né muene Mozé kejidile ioso iala ku pholo, maji muéne uehela kuila o ima ia tolo iejidile ia lungu ni hádia, ia mu kuatekesa o ku sola phala o muenhu ué ku hádia. Kála Mbalahamu, Mozé ua kijidile kuila ku hádia Jihova ua-nda fukununa o athu afú. (Luka 20:37, 38; Jihe. 11:17-19) O ku kingila o mabesá ku hádia, a kuatekesa Mozé phala ku mona kuila, o 40 a mivu a bhiti kioso kia lenge, ni 40 a mivu a bhitile mu kikangalakata, ka bhiti mu ki ngó. Nange muéne kejidile kiebhi Jihova kia-nda kumbidila o ikanenu iê, maji Mozé ua dielele kua Jihova, kuila muéne ua-nda tambula o mabesá ku hádia.

15, 16. (a) Mukonda diahi tua tokala ku xinganeka ku futu ietu? (b) Mabesá ahi u ua kingila ku tambula ku Utuminu ua Nzambi?

15 O kuila eie u tá ‘mesu ku kikanenu’ ki ua kingila? Kála Mozé, etu lelu ué, ki tuijiia luua ioso ia lungu ni ikanenu ia Nzambi ia-nda kuíza ku hádia. Mu kifika, “kizuu’okio-phe ni kithangana kiê, kana muthu ua k’ijiia,” o kizuua kia dikota. (Mar. 13:32, 33) Etu tuejiia ima iavulu ia lungu ni Palaízu, Mozé ndenge. Né muene sé kuijiia o ima ioso, etu tuala ni ikanenu iavulu ia lungu ni muenhu u tua-nda kala nau ku Utuminu ua Nzambi ku hádia, u tu kuatekesa ‘ku ta o mesu ku kikanenu.’ Se tu mona o ima mu ukexilu iú, tua-nda mesena ku dianga ku sota o Utuminu ua Nzambi. Kiebhi ki tu tena ku bhanga kiki? Xinganeka: O kuila ueji sumba inzo se kuejidile kima kia lungu ni inzo íii? Kueji bhanga kiki! Kiene kimoxi ué etu ki tueji bhakula o mienhu ietu ku ki kanenu kia makutu. Mukonda dia kixikanu kietu, tu tena kuijiia kiambote kiebhi kia-nda kala o muenhu uetu mu Utuminu ua Nzambi.

Kia-nda kala kisangusangu kia dikota kuzuela ni jiselevende ja fiiele kála Mozé (Tala o kaxi 16)

16 Phala kuijiia kiebhi kia-nda kala o muenhu ku Utuminu ua Nzambi, ‘tá mesu’ mba xinganeka o muenhu uê mu Palaízu. Mu kifika, kioso ki u tanga mu Bibidia ia lungu ni jiselevende ja Nzambi akexile mu ixi ande dia Jezú kuíza mu ixi, xinganeka ihi i ua-nda ku a ebhuidisa, kioso kia-nda fukunuka. Xinganeka ué ihi ia-nda ku ibhuidisa ia lungu ni muenhu ué mu izuua isukidila-ku. Xinganeka o kisangusangu kia ku di sanga ni a kuku’ê, akexile ukulu-kulu mu ixi ni ku a longa ihi ia a bhangela Nzambi. Xinganeka o kisangusangu ki ua-nda kala nakiu kioso ki ua-nda di longa ia lungu ni iama ia muxitu kioso ki ua-nda i tala mu ixi ia tululuka. Xinganeka o ukamba u ua-nda kala nau ni Jihova kioso ki ua-ndaia ni ku iuka.

17. Kiebhi o ku xinganeka ku futu i tua-nda tambula ku hádia, ku tu kuatekesa lelu?

17 O ku xinganeka ku mabesá u tua-nda tambula ku hádia, ku tu kuatekesa ku kolokota, ni ku sanguluka, ni ku sola kiambote o ima mu kuijiia kuila tua-nda tambula muenhu ua kalelaku. Phaulu ua sonekena o Jikidistá a a undu: “Se tua dielela kima kiluua tu ki mona, tu ki kinga ni kinhenge.” (Loma 8:25) O kitendelesu kiki, kia tokala ué ku Jikidistá joso ala ni kidielelu kia ku tambula o muenhu ua kalelaku. Sumbala ki tu tambula luua o futu ietu, maji o ku suína mu kixikinu kietu, kiene ki tu bhangesa ku kingila o ‘futu’ ietu, ni kinhenge kioso. Kála kia kexile Mozé, etu ué ki tu mono kuila o mivu i tua mu sidivila Jihova ki iala ni valolo. Maji tu xikina kuma, “o ima ia moneka ku mesu i nanga ngó ka kithangana, maji o ima-phe ia kambe kumoneka, iene i xalela-ku.”—Tanga 2 Kolindo 4:16-18.

18, 19. (a) Mukonda diahi tua tokala ku suína phala ku langa o kixikanu kietu? (b) Ihi i tua-nda di longa mu milongi ia-nda kaiela?

18 O kixikanu ki tu kuatekesa ku mona ‘ima i tua dielela, kiluua i moneka ku mesu.’ (Jihe. 11:1) O muthu uala ni ibanzelu ia xitu, ka mono o valolo ia ku sidivila Jihova. O muthu iú, u mona kuila o ima mu nzumbi, “uôua.” (1 Kol. 2:14) Maji etu tua kingila o ku kala ni muenhu ua kalelaku, ni ku mona o difukunukinu, o ima íii ka tena ku i mona ku athu ala ni ibanzelu mu xitu. Kála kia kexile mu zuela o jimesene mu izuua ia Phaulu, kuila, muéne “ua kambe o kuijiia,” athu avulu ué lelu a banza kuila, o kidielelu kietu ki tu boka, kima kia ki ngó.—Ika. 17:18.

19 Mukonda a tu kondoloka ku mundu ua kambe kixikanu, mu kiki, tua tokala tu suína phala ku langa o kixikanu kietu. Dionda kua Jihova, “phala o kuxikana kué ki kúbhue ni ku lémbue.” (Luka 22:32) Ijiia o ibhidi ijila mu ku ta kituxi, ni ujitu ua ku sidivila Jihova, ni kidielelu kia ku tambula o muenhu ua kalelaku. O kuila íii iene ngó i ku longa o phangu ia Mozé? Kana. Mu milongi ia kaiela tua-nda di longa kiebhi Mozé kia mu kuatekesa ku kixikanu kiê, ku mona ‘Ió ka moneka ku mesu.’—Jihe. 11:27.

^ kax. 10 Kála o Mak’â Nzambi, u tu sanga mu divulu dia Makatukilu 3:14, o njimu uene mu tanga o Bibidia ua soneka: “Ki kuala kima ki tena o ku mu fidisa o ku bhanga o vondadi iê . . . O dijina didi [Jihova], dieji kala mbonge ia akua Izalaiele, dieji kala kála inzo ia ku bhakela-mu kidielelu ni ku konda malamba.”