Ku bokona mu madisá

Ku bokona mu madisá

Jihova ki Nzambi ia Kavuanza

Jihova ki Nzambi ia Kavuanza

‘Nzambi ki mukua ku bhanga kavuanza, maji mukua paze.’—1 KOL. 14:33.

1, 2. (a) Nanhi a dianga ku mu bhanga kuala Jihova, ni ihi ia bhange Jihova bhu kaxi kê? (b) Kiebhi ki tuejiia kuila o ji-anju joso jene mu ididi iâ?

JIHOVA, o Mubhangi ua ngongo, ua bhange o ima ioso mu ididi ia tokala. O muthu a diangela o ku mu bhanga, Mon’ê umoxi-élele, a mu ixana “Diambu,” mukonda muéne o mukunji ua beta-o-kota ua Nzambi. O Diambu diene mu sidivila Jihova tundé ukulu, mukonda o Bibidia izuela: “Ku dimatekenu kioso mundu kiluua a u bhanga, ku kala o Diambu; o Diambu anga di kala kua Nzambi.” O Bibidia i zuela ué kuila: “Ima ioso ióbhange, Nzambi ua i bhangela mua muène [o Diambu]; kana kima kia bhange Nzambi sé muène.” Kua bhiti kiá 2.000 ja mivu ndenge, tundé Nzambi kia tumikisa o Diambu, uexile muthu ua iuka, Jezú Kristu. Jezú ua belesela ni ufiiele uoso o ima ia mu tumina Tat’ê.—Nzuá 1:1-3, 14.

2 Ande dia kuíza mu ixi, o Mon’â Nzambi uexile “dixibulu” Diê dia fiiele. (Jisa. 8:30) Bhu kaxi ka muéne, Jihova ua bhange nzungule dia ji-anju ku diulu. (Kol. 1:16) O Bibidia i tu tangela ia lungu ni ji-anju jiji: ‘Jimidi ja jimidi ja kuata ku sidivila Jihova, jifuku ni jifuku jemana bhu pholo iê.’ (Dan. 7:10) O ji-anju jiji ja Nzambi, jala mu ididi iâ, a exana ‘masoladi’ a Jihova.—Jisá. 103:21.

3. Jithéthembua jikuxi, ni ima ia mukuá dingi iene mu ngongo, ni kiebhi ki ia di sokejeka?

3 Ihi i tu zuela ia lungu ni ibhangelu i tuene mu mona, kála o jithéthembua ni ima ioso mu ngongo ki tu tena ku ji tanga? Saí jurnale a ixana Chronicle ia Houston, Texas, iambe: O jingijiie a zubha ku di longa kuila, kuene ‘nzungule’ ia jithéthembua ni ima ia mukuá mu ngongo. O kuila o jithéthembua joso jiji, ni ima ioso, iala mu ididi iê? Xe, sé phata, o jithéthembua ja di bundu mu ibuka ni ibuka ionene. O ibuka ionene íii, iala ué mu ibuka ia makota.

4. Kiebhi ki tuejiia kuila Nzambi uongeka o jiselevende jê mu ixi?

4 O ji-anju ku diulu, ni jithéthembua ni ima ia mukuá mu ngongo, iala mu ididi ia tokala. (Iza. 40:26) Mukonda dia kiki, ki tuala ni phata kuila Jihova uongeka ué o mundu uê mu ixi. O jiselevende ja Jihova, a tokala ku diongeka mukonda ala ni kikalakalu kia katunda phala ku bhanga. Tundé ukulu, Jihova uene mu kuongeka o mundu uê phala na mu bheze ni ufiiele uoso. Kuene misoso iavulu ilondekesa kuila muéne uene mu ku a kuatekesa, ni kuila ‘Nzambi ki mukua ku bhanga kavuanza, maji mukua paze.’—Tanga 1 Kolindu 14:33, 40.

NZAMBI UONGEKA O MUNDU UÊ M’UKULU

5. Mukonda diahi o kikanenu kia Nzambi, ki kia di kumbidila mu kithangana kieniókio?

5 Jihova kioso kia bhange o athu a dianga mu ixi, muéne ua a tendelesa: “Vualenu, mu sokoloke, mu izalese ixi ioso, mu i tolole; mu tumine ue jimbiji jendela mu menha, ni jinjila ji bhita bhulu, ni iama ioso ia muenhu iendela ku mavu.” (Dim. 1:28) Jihova ka bhange o athu oso mu kithangana kimoxi. Ada ni Eva eji vuala an’a, o an’a eji vuala ué, katé kieji di muanga mu ixi ioso. Nzambi ua mesenene kuila ene a bhanga o ixi palaízu. Kioso Adá ni Eva kia bhukumukina Nzambi, o vondadi iê ki ia di kumbidila mu kithangana kieniókio. (Dim. 3:1-6) Ko an’a oso Adá ni Eva, akexile mu bheza Jihova, mukonda mu ku bhita kithangana, “Ngana anga u mona kuma o kubhuma ni kubhukumuka kua muthu kua di vuala mu ngongo, o ilunji ioso ia ku xinganeka kua muxima uê, ia ibha ithangana ioso.” Mukonda dia ku iibha ku athu “o ixi anga i kala iasekala bhu pholo ia Nzambi, mungongo anga muizala usuéia.” Kienhiki-phe, Nzambi ua buika o athu oso a iibha mu ixi, ni dilúvio.—Dim. 6:5, 11-13, 17.

6, 7. (a) Mukonda diahi Jihova ua bhulula Noué? (Tala o foto ia dianga.) (b) Ihi ia bhitile ni athu a ditunine kuívua Noué?

6 Maji ‘Noué-phe u sanga henda ku mesu ma Jihova,’ mukonda muéne “ua kexi muthu uaiuka, sè kuêla kua kima mu’a xaxe ka akua muiji uê.” “Noué anga uenda ni Nzambi,” mukonda dia kiki, Jihova ua mu tumina ku tunga álaka ia dikota. (Dim. 6:8, 9, 14-16) O álaka a i bhange mu ukexilu ueji tena ku bhulula o athu ni iama. Mu ku belesela kuê, “Noué anga u bhanga kioso kia mu tumu Ngana,” o muiji ué ua mu kuatekesa ku tunga o álaka, muéne anga u zubha ku i tunga kala kia mu tendelesa Ngana. Kioso kia bokona o iama ioso mu álaka, “Ngana anga u jika-ku.”—Dim. 7:5, 16.

7 Kioso Jihova kia tumikisa o dilúvio ku muvu ua 2370 A.K.K., o “ima ioso ia muenhu anga i jimuka ku thandu dia mavu,” maji ua bhulula Noué, o diiala dia kixikanu ni muiji ué mu álaka. (Dim. 7:23) O mundu uoso mu ixi lelu uijila kua Noué ni ku an’ê. Maji o athu oso akexile bhu kanga dia álaka afu, mukonda ene ka mesenene kuívua Noué uexile “mujimbuidi ua maka maiuka.”—2 Phe. 2:5.

Kuma o dinake dia athu ka kexile ni kavuanza, kiki kia a kuatekesa o ku bhuluka ku Dilúvio (Tala o kaxi 6, 7)

8. Ihi ia londekesa kuila o akua Izalaiele ka kexile ni kavuanza mu diâ, kioso Nzambi kia a tumina o ku bokona mu Ixi ia Kanana?

8 Mu ku bhita 800 ia mivu, kioso kia bhiti o Dilúvio, Nzambi uongeka o mundu ua Izalaiele mu kifuxi. Muéne ua a tendelesa kiambote kiebhi kia tokalele o ku kala ku muenhu, ni kiebhi kia tokalele ku mu bheza. Mu kifika, muéne ua solo athu phala ku kala akunji ni Jilevita. Muéne ua solo ué, “ahatu akua kusedivila bhu muelu ua balaka ia kutakanena.” (Mak. 38:8) Kioso Jihova Nzambi kia tendelesa akua Izalaiele ku bokona mu ixi ia Kanana, ene ka londekesa kixikanu, mukonda dia kiki, Jihova ua ambela: “Ki mua kà bokona dingi m’ oxi i nga lokela, ngixi: Ngi mi tungisa momo; kale ngo Kalebe dia Jefune ni Josuué dia Nune,” mukonda ene a bheka njimbu iambote kioso kiendele mu londa o Ixi ia Kanana. (Dia. 14:30, 37, 38) Kala kia mu tendelesele Nzambi, Mozé ua solele Josuué phala kuendesa o mundu ua Izalaiele mu ixi ia Kanana. (Dia. 27:18-23) Kioso kia kexile polondo phala kuambata o mundu, Josuué a mu ambela: “Kala u kindanda, u kole kiambote muxima; kana kukala ni uoma, kana kukala ni kekènha; kuma Jihova, Nzambi ié, uala-nê kumoxi kuoso-kuoso ku aia.”—Josu. 1:9.

9. Kiebhi kia kexile mu divua Lahaba ia lungu ni Jihova ni kilunga kiê?

9 Jihova Nzambi ua kexile muene ni Josuué kabasa kididi kua kexile múia. Mu kifika, ku muvu ua 1473 A.K.K., o akua Izalaiele a tula bhua zukamene mu Jedikó, o mbanza ia ixi ia Kanana. Josuué ua tumikisa alondi aiiadi mu mbanza ia Jedikó mua sange Lahaba uexile ndumbu. Muéne ua a sueka ku tala dia inzo iê, mukonda dia masoladi a tumikisine o sobha ia Jedikó. Lahaba uambela o alondi akua Izalaiele: “Eme ngejiia kuma, Jihova ua mi bhana muene ixi ienhi’ii, . . . kuma tuevu kioso kia kukutisa o menha ma Kalunga Kakusuka . . . ni kioso ue ki mua bhange jisobha jiiadi ja Mamodi.” Muéne uambe ué: “Jihova Nzambi ienu, muene Nzambi ni ku diulu ku thandu, ni mu ngongo bhoxi.” (Josu. 2:9-11) Mukonda dia Lahaba ku di bunda mu kilunga kia Jihova mu izuua ienioió, Nzambi ua mu bhulula ni muiji uê, kioso akua Izalaiele a buika o mbanza ia Jedikó. (Josu. 6:25) Lahaba ua londekesa kixikanu, ua ximanene Jihova ni kilunga kiê.

O JIKIDISTÁ JA DIANGA A DIONGEKELE

10. Ihi ia zuela Jezú ku atuameni a Jijudé, ni mukonda diahi muéne ua a ambela kiki?

10 Kioso Josuué kiexile o mutuameni uâ, o akua Izalaiele a lundula o ixi ia Kanana, mbanza ni mbanza. Maji mu ku bhita kithangana, ihi ia bhitile? Ku hama javulu o akua Izalaiele a xibhakele o itumu ia Nzambi, mu veji javulu. Kioso Jihova kia tumikisa Mon’ê mu ixi, o akua Izalaiele a bhukumukine kiá kiavulu Nzambi, ni jipolofeta jê, mukonda dia kiki Jezú uambe kuma o akua Izalaiele a tungile mu Jeluzaleme akexile mu ‘jibha o jipolofeta.’ (Tanga Matesu 23:37, 38.) Nzambi ua ditunu o atuameni a Jijudé, mukonda a kambele kixikanu kua muéne. Jezú ua ambela: “O Utuminu ua Nzambi a-nda ku mi tambula na-u, n’a u bhane athu engi a bhana idima iê.”—Mat. 21:43.

11, 12. (a) Ihi ilondekesa kuila ku hama ia dianga, Jihova ua katula o mabesá ku akua Izalaiele, iu ua a bhana ku kilunga kia ubhe? (b) Nanhi a tokalele ku kilunga kia ubhe?

11 Ku hama ia dianga K.K., Jihova ua ditunu o kifuxi kia Izalaiele. Maji ki kilombolola kuila muéne keji kala dingi ni kilunga kia athu a fiiele mu ixi. Jihova ua a katula o mabesá, iu a a bhana ku kilunga kia ubhe, kiene mu kaiela Jezú Kristu ni milongi iê. O kilunga kiki, kia mateka ku muvu ua 33 K.K., ku Pendekoxi. Mu kithangana kenióko, 120 a maxibulu a Jezú, a diongekele mu dixilu mu Jeluzaleme, “anga a tukumuka ku diulu kua d’ivisa kala kitembu kiasuina kiala mu tuluka ni kuona, anga k’izalesa onzo ioso mua xikama.” Ki bhita-phe kuila, “madimi ma di uanununa kala túbhia tuala kulekujuka, kala muthu kua mu tula o diê ku thandu, ene oso a sokelá-ku. Ene oso anga ezala ni Nzumbi Ikôla, hé a kuata kutanga madimi mengi, kala kioso Nzumbi kia a bhana kuzuela.” (Ika. 2:1-4) O kizulukutu kiki, kia londekesa kuila Jihova, ua kexile mu kuatekesa o kilunga kiê kia ubhe, kia maxibulu a Kristu.

12 Mu kizu’okio muene, ‘anga ku di banda, 3.000 ja mienhu ia athu,’ ku muxinda ua akaiedi a Jezú. ‘Jihova anga u kala mù bandekesa izuua ioso o kibuka kia ió oso a muia ni ku bhuluka.’ (Ika. 2:41, 47) O maxibulu a Jezú akexile mu di tunda kiambote mu sidivisu ia kuboka, o Bibidia izuela kuila: “Maka ma Nzambi anga ma kuata ku sambuka. O mundu ua jixibulu hé u sokoloka kiavulu mu Jeluzaleme,” ni kuila ‘kibuka kia dikota kia jinganga a kuata uâ o ku xikana.’ (Ika. 6:7) Athu avulu a xikina o kidi kia Mak’â Nzambi, akexile mu boka o athu a tokalele mu kilunga kia ubhe. Mu ku bhita kithangana, Jihova ua londekesa ué kuila ua kexile mu ku a kuatekesa, kioso kia mateka kuíza o athu a ‘ifuxi iéngi’ mu kilunga kia Kidistá.—Ika. 10:44, 45.

13. Kikalakalu kiahi kia bhana Nzambi ku kilunga kiê kia ubhe mu ixi?

13 Ki ku kexile phata kuila Nzambi muéne ua bhanene o kikalakalu ku akaiedi a Kristu. Kioso kia kexile mu ixi Jezú ua a xila phangu. Kioso kia mu batizala, Jezú ua mateka o ku boka o “utuminu ua diulu.” (Mat. 4:17) Jezú ua longo ué o maxibulu mê kuboka. Muéne ua a ambela: “Mua kà ngi kalela jimbangi, ni mu Jeluzaleme, ni mu Judeia ioso, ni mu Samádia, katé ni ku maxokololo ma jixi.” (Ika. 1:8) O akaiedi a dianga a Kristu ejidile kiambote ihi ia tokalele ku bhanga. Mu kifika, kioso kiai mu Andiioka ni mu Pizidia, Phaulu ni Barnabe, a zuela sé uôma ku jinguma jâ, o Jijudé: “Kia bhingile a mi dianga enu mu Jijudé ku mi tangela o maka ma Nzambi. Kuma-phe enu mua mu tènde, ki mu di mono kufuamena o muenhu ki uabhua, etu tu lunguluk’ó, tu zuela kiá ni akua’xi jengi. Kuma kiene kia tu tumu Ngana, uixi: Eme nga ku xikika mu kukala u mukengeji ua akua matumbu, eie ua ka bheke mu ngongo ioso o kubhuluka, katé ku maxokololo.” (Ika. 13:14, 45-47) Tundé ku hama ia dianga o kilunga kia Nzambi mu ixi kiene mu tangela o athu, ihi ia mu bhanga Jihova phala ku bhulula o mundu.

NZAMBI U BHULULA O JISELEVENDE JÊ

14. Ihi ia bhitile mu Jeluzaleme ku hama ia dianga, maji nanhi ua bhulukile?

14 O Jijudé javulu ka xikinine o njimbu iambote ia lungu ni Jezú, ene ka mesenene kuívua ia a tangele Jezú ia lungu ni kizulukutu kieji bhita mu Jeluzaleme. Muéne uambela o maxibulu mê: “Ki mu mona-phe Jeluzaleme a i kondoloka ni ifuxi ia masoladi, ijiienu-kiu kuma kubuika kuê kua zukama. Kienhókio oso a kala mu Judeia, a lengele ku milundu. Oso-phe a kala mu’axaxe ka mbonge, a tunde-mu. Oso a kala ku matutu, kaie-mu dingi.” (Luka 21:20, 21) O kikanenu kia Jezú kia di kumbidila. Mukonda dia kubhukumuka kua Jijudé, o masoladi a Loma ni kabhitangu Céstio Galo, a kondolokele o mbanza ia Jeluzaleme ku muvu ua 66 K.K. O masoladi enhó ka lalekele a tundu, kiki kia kuatekesa o akaiedi a Jezú ku tunda mu Jeluzaleme ni mu Judeia. Kála ki tanga o mukua musoso, Eusébio, ene a zaukile o Ngiji ia Njolodá anga aia mu mbanza ia Pela ni mu Peleia. Ku muvu ua 70 K.K., o masoladi akua Loma, ni Kabhitangu Tito, a vutuka mu buika Jeluzaleme. Maji o Jikidistá ja fiiele a bhulukile mukonda a belesela o itendelesu ia Jezú.

15. Né muene athu avulu a kituka Jikidistá, ihi ia kexile mu bhita mu kithangana kieniókio?

15 Ku hama ia dianga, o Jikidistá akexile mu ku a zukutisa, o kixikanu kiâ a ki polovele. Sumbala ni ibhidi íii, athu avulu a kitukile Jikidistá. (Ika. 11:19-21; 19:1, 19, 20) O Jikidistá jeniójo a di tundile kiambote mu nzumbi, mukonda Nzambi ua kexile mu ku a besoala.—Jisa. 10:22.

16. Ihi ia tokalele ku bhanga o Jikidistá phala ku suínisa o kixikanu kiâ?

16 Phala ku suína mu kixikanu, ni ku di bunda kumoxi, o Jikidistá joso a tokalele ku bhanga kima. Ene a tokalele ku di longa o Mak’â Nzambi, ku diongeka ithangana ioso, ni kuboka o njimbu iambote ia Utuminu. O ima íii, ia suínisine o kixikanu kia mundu ua Jihova mu izuua ienioió, kála kia mu tu suínisa ué lelu. O athu akexile mu diongeka mu kilunga, akexile mu katula mbote ku kikalakalu kia kexile mu bhanga o tufunga ni akuatekexi a tufunga. (Fil. 1:1; 1 Phe. 5:1-4) Akexile mu sanguluka kioso kia kexile mu ku a kunda ku tufunga tua ilunga, kála Phaulu! (Ika. 15:36, 40, 41) Madiuanu ku mona kiebhi o ubhezelu uetu ua difu ni ubhezelu ua Jikidistá ku hama ia dianga. Tua sakidila kiavulu Jihova, mu kuongeka o jiselevende jê! *

17. Ihi i tua-nda di longa mu milongi ia kaiela?

17 Kioso o dizubhilu dia mundu ua Satanaji ki diia ni ku zukama, mu izuua íii i sukidila-ku, o mbandu ia kilunga kia Jihova mu ngongo, ia mu kuenda ni lusolo luoso. O kuila ua mu ki kaiela? O kuila ua mu kula mu nzumbi? O milongi ia kaiela ia-nda londekesa kiebhi ki u tena ku bhanga kiki.

^ kax. 16 Tanga o milongi iambe: Os Cristãos Adoram Com Espírito e Verdadeni milongi Eles Continuam Andando na Verdade,” mu A Sentinela 15 de julho de 2002. Phala kuijiia kiambote o kilunga kia Jihova mu ixi, tanga o divulu Testemunhas de Jeová—Proclamadores do Reino de Deus.