Ku bokona mu madisá

Ku bokona mu madisá

MUSOSO UA KIDI

Jihova ua Ngi Kuatekesa

Jihova ua Ngi Kuatekesa

Kioso ki tua kazala eme ni muhatu’ami Evelyn, tua bhixila mu sanzala iofele ia Hornepayne, ia lungu ku thunda dia mbanza ia Ontário, ku ixi ia Canadá. Mu kamene kua kexile mu bhanga mbambi iavulu, kioso kiéza mu tu takana ku phange bhu istasá ia komboio. Kioso ki tua zubha ku matala ni muéne, ni muhatu’ê, ni mon’ê, tuai mu boka. Kioso ki tua kexile mu boka mu inzo ni inzo, kua kexile mu suma mbundu. Mu ngoloxi mu kizuua kieniókio, nga bhange o diskursu diami dia dianga dia kafunga ka ilunga. Etu ngó tu kitanu tua kexile mu kiônge, ki kuejile dingi muthu.

EME ki ngi luualele mu ku mona kuila athu kitanu ngó evuile o diskursu diami ku muvu ua 1957. Tundé mu undenge, ngi mukua jisonhi. Mukonda dia jisonhi, nga kexile mu di sueka, kioso ki kuíza muthu ku bhata, né muene se o athu nga ejiia kiá.

Nange u diuana mu kuijiia kuila o ikalakalu ioso i nga tambula mu kilunga kia Jihova, iene mu ngi suínisa ku di bhana ni athu—ki kale makamba mba athu ki nga ejiia. Né kiki, nga kolokota ku bhânga ni ukexilu uami ua ku kala ni jisonhi, mu kiki, ngejiia kuila phala ku di tunda kiambote mu kikalakalu kiami, ki mu nguzu iami kana, maji Jihova ua ngi kuatekesa. Nga mono o kidi kia kikanenu kia Jihova: “Eme ngi ku suinisa, hé ngi ku kuatekesa, anga ngi ku fikidila ni lukuaku luami lua kadilu, lua kuiuka kuami.” (Iza. 41:10) Jihova uene mu ngi kuatekesa bhu kaxi ka jiphange. Nga-nda mi tangela kiebhi kia ngi kuatekesa ku jiphange tundé mu undenge uami.

MUÉNE UA KEXILE NI BIBIDIA NI KADERNU KOFELE KA XIKATELA

Mu fazenda ia muiji uetu ku sulu ia Ontário

Saí kizuua, kiexile kia Lumingu mu kamene, ku muvu ua 1940, Elsie Huntingford uejile mu fazenda ia muiji uetu ku sulu ia mbanza ia Ontário. Mukonda tat’etu uexile ué mukua jisonhi kála eme, mam’etu muéne uai mu jikula o dibhitu. Eme ni tat’etu, tua xikamene m’onzo tua kexile mu kuívua. Papa ua fikile kuila, o Phange Elsie ua kexile mu sumbisa kima, muéne ua thandanganhele mukonda ua banzele kuila, Mama ueji sumba o kima kieniókio. Mu kiki, muéne uai katé bhu dibhitu, iu ua mu ambela kuila, ki tu mesenene ku sumba kima. O Phang’etu Elsie uebhula: “Enu ki mu mesena ku di longa o Bibidia?” Papa ua tambuijila: “Tua mesena ku di longa.”

O jitata jami a mesenene kia ku xikina o kidi kia Bibidia, kioso kia tu kundu Phange Elsie. O jitata jami a tokalele mu Ngeleja ia ixi ia Canadá. Maji ene a solo ku xisa o ngeleja. Mukonda diahi? Mukonda o atuameni a ngeleja, a sonekene mu mukanda o majina a athu a bhanene kitadi, a dianga ku soneka o dijina dia muthu ua betele kota mu ku bhana kitadi, o ua bhana kia tolo muéne ua sukina. Anga a u phaphela ku kididi kueji ku u mona ku athu oso. O majina a jitata jami, akexile ku disukilu dia mukanda, kienhiki, athu oso a mono kuila ene a bhanene kitadi kia tolo. Sumbala tata jami ka kexile ni kitadi kiavulu, o atuameni a ngeleja a a bhangesa ku mona kuila ene a tokalele ku bhana dingi kitadi. O kima kia mukuá kia a bhangesa ku tunda mu ngeleja, kia mu tangela o mutuameni ua ngeleja kuila, se muéne u longa o ima ia kexile mu di longa, ueji xisa o salu iê. Mukonda dia kiki, tua tundu mu ngeleja, maji tua mesenene hanji ku bheza Nzambi ni ku di longa o kidi kia lungu ni muéne.

Mu izuua ienioió, o kikalakalu kia Jimbangi ja Jihova mu ixi ia Canadá, akexile mu ki zukutisa, o Phange Elsie, ua kexile mu longa o muiji uetu ni Bibidia, ni kadernu ka xikatela mua sonekene o milongi iê. Kioso kia mono kuila etu ki tueji mu tanga ku nguvulu, muéne ua tu bhana o madivulu a mukuá a longa o Bibidia. Tua kexile mu sueka kiambote o madivulu, kioso ki tua kexile mu zubha o ku di longa. *

Jitata jami a xikina o kidi kioso kia a bokela inzo ni inzo, ia a batizala ku muvu ua 1948

Sumbala ni kizukutisu ni ibhidi ia mukuá, o Phange Elsie ua boko o njimbu ni ku suína kuoso. O ku suína kua Phange Elsie mu sidivisu ia ku boka, kua ngi kuatekesa o ku sola mu ku sidivila Jihova. Mu ku bhita muvu, kioso kia batizala o jitata jami, eme ué a ngi batizala. A ngi batizala ku mbeji ia Kauana mu kizuua kia 27, ku muvu ua 1949, mu mbasia ia dikota ia xapa, mua kexile mu nuina o iama. Nga kexile ni 17 dia mivu. Kioso kia ngi batizala, nga mesenene kiá ku kala muboki ua thembu ioso.

JIHOVA UA NGI KUATEKESA KU SUÍNA

Nga sasumukine kioso kia ngi xana ku Betele ku muvu ua 1952

Nga kexile ni hele ia ku mateka o sidivisu ia thembu ioso, mukonda nga mesenene hanji ku nganhala ka kitadi ande dia ku mateka. Mu kiki, nga soto salu jiiadi, mu bangu ni mu ditenda dia mukuá. Eme ng’exile hanji ngi munzangala, ki ng’exile luua ni unjimu ua soko, eme nga zangele o kitadi kiami kioso. Saí phange a mu ixana Ted Sargent, ua ngi suínisa ku kolokota ni ku dielela kua Jihova. (1 Mal. 28:10) O kikuatekesu kia ngi bhana o phange íii, kia ngi kuatekesa ku mateka o sidivisu ia thembu ioso ku mbeji ia Kamoxi ku muvu ua 1951. Nga kexile ngó ni 40 a ji dolale, ni bixi, ni ka mbuenga kófele ka ubhe, phala ku ta o madivulu. Maji Jihova ua ngi bhana ioso i nga bhindamene. Nga sakidila kiavulu phange Ted, ua ngi suínisa ku mateka o sidivisu ia thembu ioso! O kuboka mu sidivisu íii, kua ngi bhekela mabesá avulu.

Saí usuku ku mbeji ia Kakuinhi, ka muvu ua 1952, o mutelembe ua kafuetele ua xiki, akexile mu ngi ixana mu mbanza ia Toronto. O filiiale ia Jimbangi ja Jihova mu ixi ia Canadá, ia kexile mu ngi ixana phala ku mateka ku kalakala mu Betele ku mbeji ia Katutu. Sumbala nga kexile ni ukexilu ua jisonhi, nuka nga kalakele mu Betele, nga sangulukile kiavulu, mukonda o aboki a thembu ioso, a ngi tangele ima iavulu iambote ia lungu ni Betele. Kioso ki nga bhixila nga divuile kala nga kexile ku bhata.

“LONDEKESA KU JIPHANGE KUILA UA MESENA O MBOTE I”

Mu ku bhita mivu iiadi, kioso ki nga bhixila mu Betele, nga bhingana bhu kididi kia Bill Yacos, uexile servo de congregação (lelu, o kafunga u kala ku pholo ia kibuka kia tufunga mu ilunga) mu mbanza ia Toronto. * Ni 23 a mivu, nga kexile mu divua muene kuila ng’exile munzangala ua tundu ku maxokololo, ki ngejidile kima. Maji o Phange Yacos ni kulenduka kuoso ni henda, ua ngi longo kiebhi kia tokalele ku bhanga o ima. Jihova ua ngi kuatekesa kiavulu.

O phange Yacos, uexile muthu uonene, muthu ua sanguluka. Ua mesenene o mbote ia athu. Muéne ua zolele o jiphange, o jiphange a mu zolele ué kiavulu. Muéne ua kexile mu ku a kunda ithangana ioso, né muene se ka kexile ni maka. O Phange Bill Yacos, ua ngi suínisa ku bhanga ué kála muéne, ni ku kalakala kumoxi ni jiphange mu sidivisu ia kuboka. Muéne uambe: “Ken, u londekesa ku jiphange kuila ua mesena o mbote iâ. Kiki kia-nda bhangesa ku lolokesa nzungule ia ituxi.”

O MUHATU’AMI ULONDEKESA O HENDA IA KIDI

Jihova uene mu ngi kuatekesa kiavulu tundé ku mbeji ia Katatu ku muvu ua 1957. Ku muvu u nga kazala ni Evelyn, nga bhitile mu Xikola ia Ngiliiade, nga kexile mu kibuka 14. Ande dia ku kazala, muéne ua sidivile mu mbanza Quebec, mua zuela o dimi dia Francês. Mu izuua ienioió, o Ngeleja ia Katolika ia betele-o-kota mu mbanza ia Quebec. Mu kiki, kia bhonzele kiavulu kua Evelyn, kuboka mu kididi kieniókio, maji muéne ua suínine kiavulu mu kikalakalu kiê, ua dielele ué kiavulu kua Jihova.

Eme ni Evelyn kioso ki tua kazala ku muvu ua 1957

Evelyn ua ngi kuatekesa ué ni ufiiele uoso. (Efe. 5:31) Mu kidi, o ufiiele ué ua bhiti mu polova kioso ki tua zubha ku kazala! Tua di bhakele phala kuia mu nhoha ku mbanza ia Flórida, ku Estados Unidos da América, maji mu kizuua kia kaiela, kioso ki tua kazala, o filiiale ia tu bhingi kuia mu kiônge ku Betele ia Canadá, mu tueji bhita semana jiiadi. Sé phata, o kiônge kia zange o kima ki tua mesenene ku bhanga, maji Evelyn, ni eme tua mesenene ku bhanga kabasa kima ki tu bhinga Jihova. Mu lungulula o kima ki tua mesenene o ku bhanga, tuai ku Brooklyn. Mu semana ienioió, muéne ua boko bhua zukamene ku filiiale. Sumbala o mbanza ienioió ki ia difuile ni mbanza ia Quebec, maji né kiki, muéne ua kolokota.

Ku sukilu dia semana, nga tambula ujitu ua dikota. A ngi tumikisa ku thunda ku mbanza ia Ontário, phala ku bhanga o kikalakalu kia kafunga ka ilunga. Eme ng’exile munumi ua ubhe, nga kexile ngó ni 25 a mivu, ki ng’exile luua ni unjimu ua soko, maji né kiki, tuai muene, mukonda tua dielela kuila Jihova ueji tu kuatekesa. Tua kuata kumboio mu usuku, mu kithangana kieniókio mu ixi ia Canadá kua kexile mbambi iavulu. Mu kizuua kieniókio, tufunga tua mukuá tua ilunga, ene kiá mu bhanga o kikalakalu kiki, akexile mu vutuka mu ikalakalu iâ, a kuatele ué o kumboio kuenhoko. Ene a tu suínisa kiavulu! Saí phange ka mesenene kuila tu xikama ku kialu ki kia fuamene ku xikama-ku usuku uoso. Muéne ua tu jijila ku xikama bhu kididi kiê, bhua kexile o hama. Mu kizuua kia mukuá mu kamene, tua bhixila mu mbanza ia Hornepayne phala ku kundu kibuka kiofele, kála ki nga tange ku dimatekenu. Kiexile o kikalakalu kietu kia dianga, kua bhitile ngó 15 kia izuua kioso ki tua kazala.

Kua bhiti ima iavulu ku muenhu uami ni ua Evelyn. Kioso ki tua kexile mu kalakala mu ku kunda o ilunga ku muvu ua 1960, nga tambula ujitu phala kuia mu kibuka kia 36 kia Xikola ia Ngiliiade, mu tueji tambula milongi mu dikuinhi dia mbeji, o milongi ieji mateka ku mbeji ia Kauana ku muvu ua 1961, mu mbanza ia Brooklyn, ku Nova Yorque. Sé phata nga sangulukile kiavulu, maji o ku sanguluka kuami ki kua nangenena, mukonda Evelyn ka mu i xanene. Kála o ahatu a mukuá, Evelyn a mu bhingi ku soneka mukanda, mua tokalele kuzuela kuila u xikina mu vondadi iê, ku kala dikanga dia muadi’ê mu dikuinhi dia mbeji. Evelyn ua mateka ku dila, maji ua xikina kuila, eme ngiia mu xikola, ua sangulukile mukonda uejidile kuila eme ngeji tambula milongi iambote mu Xikola ia Ngiliiade.

Kioso ki nga kexile mu mbanza ia Brooklyn, Evelyn ua sidivila mu Betele ia Canadá. Muéne ua kexile ni ujitu ua ku kala mu xilu dimoxi ni phang’etu a mu undu, a mu ixana Margaret Lovell. Sé phata, Evelyn ni eme, tua kexile ni henda iavulu. Maji ni kikuatekesu kia Jihova, tua tena ku kumbidila o kikalakalu kietu ki tua tambuile. Evelyn ua mesenene kiavulu ku di bhakula kua Jihova, kiki kia ngi uabhele kiavulu.

Mu ku bhita mbeji jitatu mu Xikola ia Ngiliiade, o Phang’etu Nathan Knorr ua kexile ku pholo mu kuendesa o kikalakalu kia ku boka ku mundu uoso, ua ngi bhana ujitu ua katunda. Muéne ua ngi ibhuidisa se nga mesenene ku xisa o Xikola ia Ngiliiade mu kithangana kieniókio, phala ku vutuka mu filiiale ia Canadá, phala ku longa mu Xikola ia Tufunga. O Phange Knorr uambe, eme nga tokalele ku sola se ngi xikina o ujitu mba kana, ka kexile ku ngi jijidika. Eme ngeji zubha ku di longa mu Xikola ia Ngiliiade, se nga mesenene, ni kuia mu sidivisu ia ukunji mu jixi jengi. Muéne uambele ué kuila, se nga solele ku vutuka ku Canadá, nange keji ngi tumikisa dingi ku Xikola ia Ngiliiade, nange ngeji kuia mu boka, ku Canadá. Muéne ua ng’ambela kuila kia dianga nga tokalele kuzuela ni muhatu’ami, anga kiene ki ngeji sola.

Ki ngi kexile ni phata kuila, Evelyn ua zolele kiavulu o ikalakalu ia kilunga kia Jihova, eme nga tambuijila Phange Knorr kuila: “Kabasa kikalakalu ki tu bhana Jihova mu kilunga kiê, tua-nda sanguluka mu ku ki bhanga.” Tundé ukulu tuejidile kuila sumbala saí ididi ia tu uabhela kuia, maji tua tokala ku xikina kabasa kikalakalu ki tu bhana o kilunga kia Jihova, né muene se ki kiene o kididi ku tua mesenene kuia.

Ku mbeji ia Kasamanu ku muvu ua 1961, nga xisa o mbanza ia Brooklyn, eme nga vutuka ku ixi ia Canadá, phala ku longa o Xikola ia Tufunga. Mu ku bhita kithangana, tua mateka ku kalakala mu Betele, muene mu tua tungile. Mu kusuka-ku, nga tambula ujitu ua katunda, ua kuia mu Xikola ia Ngiliiade mu kibuka kia 40, kieji mateka ku muvu ua 1965. Evelyn ua soneka dingi mukanda ua mukuá, mua zuela kuila, u xikina ku ngi ehela kuia, muéne u xala. Maji mu ku bhita ji semana, muéne a mu tangela ué kuila ueji kuia n’eme bhu xikola, tua sangulukile kiavulu.

Kioso ki tua bhixila bhu Xikola ia Ngiliiade, o Phange Knorr, ua tu tangela kuila, o jiphange kála etu, tua di sonekene phala ku di longa mu dimi dia Francês, eji ku a tumikisa ku jixi ku África. Maji kioso ki tua zubha o xikola, a tu tumikisa ku Canadá! Nga tambula o kikalakalu kia kuendesa o ikalakalu mu filiiale (lelu a mu ixana mutuameni ua Kibuka Kia Filiiale). Ki nga kexile ni 34 a mivu, ng’ambela Phange Knorr: “Eme ngi munzangala hanji.” Maji muéne ua ngi tululukisa. Tundé ku dimatekenu, ande dia ku bhanga kima, nga kexile mu sota o jiphange adiakimi a kulu mu nzumbi mu Betele, phala ku ngi kuatekesa ande dia ku batula maka.

BETELE KIDIDI KIA KU DI LONGA NI KU LONGA

O ku kalakala mu Betele, kua ngi kuatekesa ku di longa ima iavulu ni jiphange. Ngi xila kiavulu o jiphange a tokala ku Kibuka Kia Utuminu. Nga di longo ué ima iavulu ni jiphange javulu, ki kale adiakimi mba minzangala, maiala mba ahatu, u ngejiia ku filiiale mba mu ilunga mu nga sidivila.

Mu kuendesa o kiônge kia matina ku muiji ua Betele ku Canadá

O sidivisu ia Betele, ia ngi kuatekesa ué ku longa o jiphange, ni ku suínisa o kixikanu kiâ. O poxolo Phaulu ua tendelesa Timote: “Xikama mu ima ioso i ua di longa jinga.” Muéne uambe ué: “Ima i uévua jinga ko-kuami bhu pholo ia jimbangi javulu, lûndisa-iu ku athu ala jifiiele, a tena ue kulonga akuâ. ” (2 Tim. 2:2; 3:14) Saí ithangana o jiphange a ngi ibhuidisa, ihi i nga di longo mu 57 a mivu ioso i nga kalakala mu Betele. Ki ki ngi bhonza ku tambuijila, eme nga a tangela: “Bhanga jinga ioso i ku tumina o kilunga kia Jihova. Dielela kuila Jihova ua-nda ku kuatekesa.”

Ngi lembalala hanji kala maza, kioso ki nga bhixila ku Betele. Ng’exile ni jisonhi javulu, ng’exile hanji munzangala ki ngi kexile luua ni uhete ua soko. Mu mivu ioso íii, Jihova uene mu ngi kuatekesa. Muéne uene mu tumikisa o jiphange ja mala ni ja ahatu, phala ku ngi kuatekesa kioso ki ngi bhindamena kima. Mu kiki, Jihova ua mu ngi zuelela: ‘Ku kale ni uôma eme ngi ku kuatekesa.’—Iza. 41:13.

^ kax. 10 Ku mbeji ia Kasambuadi, mu kizuua kia 22, ku muvu ua 1945, o nguvulu ia ixi ia Canadá, kexile dingi mu fidisa o kikalakalu kia ku boka, kia Jimbangi ja Jihova.

^ kax. 16 Mu kithangana kieniókio, se mu mbanza mua kexile ilunga iavulu, o kilunga akexile mu kixana mu phutu unidades.