Ku bokona mu madisá

Ku bokona mu madisá

O Kuila Uene mu Bhana Valolo ku Undundu u ua Tambula?

O Kuila Uene mu Bhana Valolo ku Undundu u ua Tambula?

“Tua tambula-phe . . . o nzumbi i tunda kua Nzambi, phala im’oio tu ijiie ioso ia tu bhana Nzambi mu ujitu.”—1 KOLINDU 2:12.

1. Kiebhi ki divua o athu a mukuá ia lungu ni ima iala na-iu?

O KUILA uevu kiá o athu ku zuela: “U bhana ngó valolo ku kima kiê, kioso ki texika o kima kiki?” Nange kiki kia bhitile kiá n’eie. Mu kifika, o muthu ua kudila ku muiji ua jimvuama, ka bhana valolo ku ima iala na-iu. Mukonda dia ku kamba unjimu, nange o muzangala kejiia o ima ia beta-kota ku muenhu.

2, 3. (a) Ima iahi o minzangala ia Jikidistá ka tokala ku i banza? (b)  Ihi i tena ku tu kuatekesa ku bhana valolo ku undundu u tua tambula?

2 Se u muzangala, ihi ia beta-kota ku muenhu uê? Lelu, o minzangala a beta-kota ku bhana valolo ku jimbongo, ka bhana valolo iavulu ku ukamba. Nange ene a bhindamena salu iambote, jinzo jambote ni mitelembe ia katunda. Se a thandanganha kiavulu ni ima íii, a tena ku texi o kima kia beta-kota ku muenhu, o ukamba uâ ni Nzambi. Se a ku sase ku jitata ja Jikidistá, eie ua tambula undundu ua dikota mu nzumbi. (Matesu 5:3) Se u kamba ku bhana valolo ku undundu uê mu nzumbi, ua-nda di bhana ni ibhidi iavulu ku muenhu uê.

3 Kana ku bhanga ima i tena ku ku bhekela o ibhidi íii. Tua-nda di longa misoso mu Bibidia, ia-nda ku kuatekesa ku bhana valolo ku undundu uê mu nzumbi. O misoso íii, ia-nda kuatekesa etu uoso, minzangala ni adiakimi, ku bhana valolo ku undundu ua tu bhana Jihova.

O ATHU KA BHANA VALOLO KU UNDUNDU UÂ

4. Ihi i zuela o divulu dia 1 Samuuele 8:1-5, ia lungu ni an’a Samuuele?

4 Saí athu a a tange mu Bibidia, a tambula undundu ua dikota mu nzumbi, maji ka u bhana valolo. O polofeta Samuuele ua mateka ku sidivila Jihova mu undenge, iú ua kolokotele mu ufiiele uê kua Muéne. (1 Samuuele 12:1-5) Samuuele ua xisa phangu iambote, maji o an’ê Jouele ni Abiia, ka kaiela o phangu iê. Mu veji dia kiki, ene a kexile mu bhanga ima ia iibha.—Tanga 1 Samuuele 8:1-5.

5, 6. Ihi ia bhiti ni an’a Joziia ni mulaul’ê?

5 Kiki kia bhitile uê ni an’a a Sobha Joziia. Sobha Joziia uexile fiiele, ua zolele Jihova ni ku mu bheza. Kioso kia bongo o Divulu dia Kikutu, anga a di tanga phala Joziia, muéne ua kaiela o itendelesu ia Jihova. Muéne ua katula o iteka ni ima ia kuzambula mu ixi, anga u tendelesa o athu ku belesela Jihova. (2 Jisobha 22:8; 23:2, 3, 12-15, 24, 25) O an’ê a tambula undundu ua dikota mu nzumbi! Maji kioso o kitatu kia an’ê ni mulaul’ê a kituka jisobha, ene ka bhana valolo ku undundu uâ.

6 Kioso o mon’a Joziia, Nzouakaji, ua kituka sobha, muéne ua bhange “ima ia ibha bhu mesu’a Jihova.” Muéne ua bhange ngó mbeji jitatu ku ungana, Falaó, mukua Ijitu, ua mu te mu kaleia. Mu ku bhita thembu, muéne ua fuila kuenhoko, dikanga dia dibhata diê. (2 Jisobha 23:31-34) Mu ku bhita thembu, phangi’ê Nzouakí ua kituka sobha, anga u tumina mu 11 a mivu. Kála kia bhitile ni akuâ, muéne ué ka bhana valolo ku undundu ua tambuile kua tat’ê. Muéne uexile muthu ua iibha, mukonda dia kiki, Jelemiia ua zuela: “A-nda ku mu funda ufundilu ua bulu.” (Jelemiia 22:17-19) O mon’a Joziia, Zedekiia, ni mulaul’ê Nzuakí, exile athu a iibha, ka kaiela o phangu ia Joziia, uexile fiiele.—2 Jisobha 24:8, 9, 18, 19.

7, 8. (a) Kiebhi Solomá kia texi o undundu uê mu nzumbi? (b) Ihi i tu tena ku di longa mu phangu ia athu a a tange mu Bibidia, a texi o undundu uâ mu nzumbi?

7 Sobha Solomá a mu longo kua tat’ê Davidi, kiebhi kia tokalele ku sidivila Jihova, maji mu ku bhita thembu, muéne ka bhana dingi valolo ku undundu uê mu nzumbi. ‘Solomá kia kuka, akaj’ê a mu diangula o muxima uê, hé u kuata ku kaiela jinzambi jengi; muxima uê ki u kexile dingi kua Jihova Nzambi iê, kála kia kexile o muxima ua tat’ê Davidi.’ (1 Jisobha 11:4) Mukonda dia kiki, Solomá ua zange o ukamba uê ni Jihova.

8 O maiala oso iâ, akexile ni ujitu ua ku sidivila Jihova, ni ku bhanga o kima kia tokala. Maji ene a texi o undundu uâ. Maji saí minzangala, a bhana valolo ku undundu uâ mu nzumbi. Tua-nda di longa phangu ia minzangala i u tena ku kaiela.

O ATHU A BHANA VALOLO KU UNDUNDU UÂ

9. Kiebhi o an’a Noué a xisa phangu iambote? (Tala o foto ia dianga.)

9 O an’a Noué a xisa phangu iambote. Ene akexile ni ujitu ua ku kuatekesa Noué ku tunga o álaka phala ku bhulula o athu. Ene ejidile kuila, a tokalele ku belesela Jihova, mu kiki, a bokona mu álaka ande dia ku mateka o Dilúvio. (Dimatekenu 7:1, 7) Ihi ia bhiti? O divulu dia Dimatekenu 7:3, di zuela kuila, ene ambata o iama mu álaka, “phala a xale mbutu ku muenhu kulu dia mundu.” O athu a bhuluka ué. Mukonda dia ku bhana valolo ku undundu uâ mu nzumbi, o an’a Noué akexile ni ujitu ua ku bhulula o mbutu ia athu, ni ku mateka dingi o ubhezelu ua kidi mu ixi.—Dimatekenu 8:20; 9:18, 19.

O kiuana kia minzangala akua Jihebeleu, ka jimbile kua tundile, mba o ima ia di longele

10. Kiebhi o kiuana kia minzangala akua Jihebeleu, a a ambatele ku Babilonha, a bhana valolo ku undundu uâ mu nzumbi?

10 Mu ku bhita hama ni jihama ja mivu, o kiuana kia minzangala a mala akuâ Jihebeleu, ka xikinine ku kaiela o ijila ia akua Babilonha. Ku muvu ua 617 ande dia kithangana kia Kristu, Hananiia, ni Mizaiele, ni Azadiia ni Daniiele a ambatele ku ixi ia Babilonha. Mukonda ene a iukile kiambote, exile jinjimu, akexile ni kutena kua ku ditunda kiambote ku muenhu, mu ixi ia Babilonha. Maji ene ka jimbile kua tundile, mba o ima ia di longele, mukonda dia kiki, Jihova ua a besoala kiavulu.—Tanga Daniiele 1:8, 11-15, 20.

11. Kiebhi o athu a mukuá a katula mbote mu undundu ua Jezú?

11 Jezú, muene o phangu ia dikota ia muthu ua bhana valolo ku undundu uê mu nzumbi. Jezú ua zolele o ima ia mu longele Tat’ê. Muéne ua londekesa o kidi kiki, kioso kiambe: “Nga zuela kala kia ngi longo Tata.” (Nzuá 8:28) Muéne ua zolele ku tangela akuâ o ima ia di longele, phala n’a katule ué mbote mu milongi íii. Muéne uambe: “Kua ngi bhingi ue kuia kukola o Njimbu Iambote ia Utuminu ua Nzambi mu jisanzala jamukuá, kuma kiene kia ngi bheka.” (Luka 4:18, 43) O athu ku mundu ka bhana valolo ku Mak’â Nzambi, mukonda dia kiki, Jezú ua tendelesa o maxibulu mê phala ‘ka bhange mbandu ia mundu.’—Nzuá 15:19.

BHANA VALOLO KU UNDNDU U UA TAMBULA

12. (a) Kiebhi o milongi mu divulu dia 2 Timote 3:14-17, ia lungu ni minzangala lelu? (b) Ihi ia tokala ku dibhudisa o minzangala?

12 Se uala ni jitata a zolo Jihova, ua tambula undundu mu nzumbi. O milongi ia Bibidia ia lungu ni Timote, nange i tena ku ku kuatekesa ué. (Tanga 2 Timote 3:14-17.) O jitata jê, ja ku longo ia lungu ni Jihova, ni kiebhi ki ua tokala ku mu sangulukisa. Nange ene a ku longo tundé mu undenge. O milongi íii, ia ku “ijidisa o kubhuluka, mu kuxikan’oko kuene mua Kristu Jezú,” ni ku ‘di lunga kiasoko,’ phala ku sidivila Nzambi. Maji o kuila u bhana valolo ku undundu uê mu nzumbi? Dibhudise: ‘Ihi i ngi banza ia lungu ni jimbangi javulu ja fiiele j’okulu? O kuila ngi sanguluka mu ku kala Mbangi ia Jihova? Kiebhi ki ngi divua mu kuijiia kuila ngala bhu kaxi ka athu, a a ejiia kua Nzambi? O kuila ngejiia kuma, iú ujitu ua dikota, ni kuila ki u difu ni ujitu uéngi?’

Kiebhi ki u divua mu ku kala mbangi ia fiiele ia Nzambi, kála kiexile o athu m’ukulu (Tala o kaxi 9, 10, 12)

13, 14. Ihi i mesena ku bhanga o minzangala ia mukuá, a a sase ku jitata Jikidistá, ni mukonda diahi o ku banza kiki, uôua? Bhana phangu.

13 Saí minzangala a a sase ku jitata Jikidistá, nange ka mono kuila, o kidi kia Bibidia kima kiambote, ni kuila o mundu ua Satanaji ua iibha. A mukuá a mesena ku fikisa o ima ku mundu, phala ku mona se ima iambote. Maji o kuila ueji tuamena ku pholo dia dikalu dia mu kuíza ni lusolo, phala ku mona ngó se o dikalu di tena ku ku kuama, mba ku ku jibha? Iú ki unjimu kana, uôua! Mu kiki, ki tu bhingi ku fikisa o ima ia iibha ia mundu iú, phala kuijiia o ndolo i tu bhekela o ima íii.—1 Phetele 4:4.

Ki tu bhingi ku fikisa o ima ia iibha ia mundu iú, phala kuijiia o ndolo i tu bhekela o ima íii

14 Saí munzangala a mu ixana Gener, a mu sase ku jitata Jikidistá ku Ásia. Muéne a mu batizala kioso kiexile ni 12 kia mivu. Maji kioso kiexile mu kitala kia kikumbi, muéne ua kexile ni hanji ia ku fikisa o ima ku mundu, mu ku banza kuila ueji kala ni ufôlo. Gener ua mateka ku dingila o muiji uê, mu ku bhanga o ima mu kasuekele. Kioso kia tenesa 15 kia mivu, muéne ua mateka ku bhanga o ima ia iibha ia kexile mu bhanga o makamba mê, kala o kúnua o uhôlua, ni ku xinga jindaka. Gener ua kexile mu jokala ji joko ja usuéia ni makamba mê, iú ua kexile mu bhixila tádidi ku bhata. Mu ku suka-ku, muéne ua mono kuila, o ima ia kexile mu bhanga, ki i kexile ku mu sangulukisa, kua kambele kima. Muéne ua vutuka mu kilunga. Muéne uambe kuila, saí ithangana, u kala hanji ni vondadi ia ku bhanga o ima ia mundu, maji o kima kia beta-kota phala muéne, o ku tambula o mabesá a Jihova.

15. Ki kale se a tu sase ku jitata ja Jikidistá mba kana, ihi i tua tokala o ku banza?

15 Né muéne se o jitata jê ki Jikidistá, xinganeka mu ujitu ua dikota u uala nau, ua kuijiia o Mubhangi ua ima ioso mu ngongo, ni ku mu sidivila! Kuene athu avulu ku mundu, maji Jihova, ni henda ioso, ua ku solo eie phala ku kala kamba diê. Didi dibesá dia dikota! (Nzuá 6:44, 45) Ki kale tua di longo o kidi kia Bibidia ni jitata jetu, mba kana, tu tena ku sanguluka mu kuijiia o kidi kiki. (Tanga 1 Kolindu 2:12.) Gener uambe: “Eme nanhi, phala ku kala ni ukamba ni Jihova, o Ngana ia ima ioso mu ngongo?” (Jisálamu 8:4) Saí phange ia muhatu ua zuela: “O maxibulu bhu xikola a sanguluka kiavulu, se a bhanga ukamba ni jimesene jâ. Manhi ki ujitu ua dikota ku kala ni ukamba ni Jihova, o Mesene ia Dikota?”

IHI I UA-NDA BHANGA?

16. Kima kiahi kia tokala ku sola o minzangala Jikidistá?

16 Xinganeka mu undundu ua dikota u uala nau, sola ku sidivila Jihova. Kaiela o phangu iambote ia athu exile jifiiele m’ukulu. Kana ku bhanga kala o minzangala ku mundu, a mu zanga o mienhu iâ, ene kala ni kidielelu.—2 Kolindu 4:3, 4.

17-19. Mukonda diahi o ku kamba ku bhanga o ima i bhanga o mundu, kulondekesa o unjimu?

17 Mu kidi, ki bhonza ku tunga ku mundu iú, sé ku kaiela o ima i bhanga o mundu. Maji o ku lenga o ima íii, kulondekesa unjimu. Xinganeka o muthu a mu sola phala ku bhanga mbandu ia Joko ia ku lenga kumoxi ni athu a tokala ku jixi joso. Phala ku di tunda kiambote, muéne ua tokala ku xisa ima iavulu i bhanga o minzangala mu kitala kiê. Muéne u fula ima iavulu i tena ku mu bhangesa ku zanga o kithangana kiê, ni ku mu landukisa. Muéne u fula ku bhanga o ima i bhanga akuâ, phala n’a di iudike kiambote, phala ku nganhala o joko.

Xinganeka mu undundu ua dikota u uala nau, sola ku sidivila Jihova

18 Athu avulu ku mundu, ka xinganeka mu ibhidi i tena ku moneka mukonda dia ima ia iibha ia bhanga, maji o jiselevende ja Jihova a xinganeka mu ima íii. Se tu di tungula bhu kaxi ka mundu iú, mu ku kamba ku bhanga o ima ia iibha, kála o ufusa u tena ku batula o ukamba uetu ni Jihova, tua-nda ‘nganhala o muenhu ua kidi.’ (1 Timote 6:19) O phange ia muhatu tua mu tange ku dima ua zuela: “Se u zokela o kixikanu kiê, ku disukilu, ua-nda divua kiambote. Kiki kia-nda londekesa kuila, uala ni kutena kua ku bhânga ni mundu ua Satanaji. Ua-nda divua kála ua mu mona o kisangusangu kia Jihova Nzambi, mukonda dia kima kiambote ki ua bhange! Mu kithangana kieniókio, ua-nda divua kiambote, mukonda dia ku kamba ku kaiela o mundu!”

19 Kana ku zanga o muenhu uê, mu ku banza ngó mu ima i u tena ku nganhala lelu. (Ndongixi 9:2, 10) Eie uejiia se mukonda diahi uala ku muenhu, ni kuila, uala ni ujitu ua ku kala ku muenhu katé ku hádia ni hádia. Kiki kia-nda ku kuatekesa ku sola o ima iambote, ni ku kamba kuenda ‘kála kienda ió kejiia Nzambi.’ O muenhu uê uala ni valolo.—Efezo 4:17; Malakiia 3:18.

20, 21. Se tu sola o ima ia tokala, ihi ia-nda bhita n’etu ku hádia? Maji ihi i kingila Jihova ko kuetu?

20 Se tu sola o ima ia tokala, tu tena ku sanguluka kindala, ni ku tambula o muenhu ua kalela-ku ku mundu uobhe ua Nzambi. Jihova ua-nda tu besoala kiavulu. (Matesu 5:5; 19:29; 25:34) Maji muéne ka besoala o athu oso. Muéne ua-nda tu besoala ngó, se tu mu belesela. (Tanga 1 Nzuá 5:3, 4.) Maji o nguzu i tu bhanga lelu phala ku sidivila Jihova, iala ni valolo!

21 Jihova ua tu bhana kiá ima iavulu. Tuala ni kuijiia kua kidi kua Maka mê, tuejiia kiambote o kidi kia lungu ni muéne, ni vondadi iê. Mukonda tu Jimbangi ja Jihova, tuala ni ujitu ua kuambata o dijina diê. Nzambi ua kanena ku kala n’etu, phala ku tu kuatekesa. (Jisálamu 118:7) Ki kale tu minzangala mba tu adiakimi, etu enioso tua tokala ku londekesa kuila, tu bhana valolo ku undundu uetu mu nzumbi, ni kuila, tuala ni vondadi ia ku ‘fumanesa’ o dijina dia Jihova, katé ku hádia ni hádia.—Loma 11:33-36; Jisálamu 33:12.