Ku bokona mu madisá

Ku bokona mu madisá

Eie Ua Kijidile?

Eie Ua Kijidile?

Eie Ua Kijidile?

Kiebhi o Jijudé atuameni a jingeleja kia kexile mu mona o athu kejidile ku tanga mu izuua ia Jezú?

Ku hama ia dianga K.K., o athu akua fuma mu kaxi ka akuâ, ni atuameni a jingeleja mu Izalaiele, akexile mu bhanga phoko ku athu kejidile ku tanga, mba ku iá ejidile ngó bhofele. A tange kuila o Jifalizeu akexile mu zuela kiki: “Kifuxi’iki-phe, kia kambe kuijiia o Kitumu, a ki bhubhidila!”—Nzuá 7:49.

Saí kisoneku ki ki tundu mu Bibidia, kiambe kuila, o athu a fuma ka kexile mu bhana valolo ku athu kejidile ku tanga, mba ku iá ejidile ngó bhofele ʽam-ha·ʼaʹrets, mba “akua-xi.” Ku dimatekenu, o kizuelu kiki, kia kexile kia ku xila o athu a tokalele kididi. Ki ku jingadiama ngó, mba ió a lenduka o mixima, maji ni athu akexile ué ni fuma.—Dimatekenu 23:7; 2 Jisobha 23:35; Izekiiele 22:29.

Mu izuua ia Jezú, o kizuelu kiki, akexile mu ki tumbula phala ku ta kijimbuete ni felu kua ió, ka kexile mu belesela o Kitumu kia bhanene Nzambi kua Mozé, mba ió ka kexile mu kumbidila o ijila ioso ia ji rabínico. O Míxena (o divulu di phopheka o izuelu ioso, o dimatekenu dia Tamulde) dia tendelesa o athu ka kale mu jinzo ja ʽam-ha·ʼaʹrets. Kála kizuela o Enciclopédia dos Sábios Talmúdicos, Meir, ngijiie ia hama ia kaiiadi uambe kiki: “Kioso o muthu kia bhana mon’ê ua muhatu phala ku kazala ni athu a am ha’aretz, kia difu ni ku mu kuta, ni ku mu xa bhu pholo ia hoji, u mu zukama phala ku mu dia.” Tamulde dia londekesa izuelu iéngi ia zuela kuila “o athu ka di longo kiavulu, ka-nda ku a fukununa.”

Ihi ilombolola o dijina Sézalu kála kizuela o Bibidia?

O dijina Sézalu, dia tokalele ku muiji ua Caio Juliu Sézalu mu Loma ua kexile mu tumina ku muvu ua 46 A.K.K. Jinguvulu ja mukuá ja mu bhinganene mu utuminu ua Loma, akexile mu ku a exana mu dijina dia Sézalu, kála o jisobha jitatu ji tanga o Bibidia—Nguxi, Tibéliu, ni Kaláudio.—Luka 2:1; 3:1; Ikalakalu 11:28.

Ku muvu ua 14 K.K., Tibéliu, ua kituka nguvulu, iu ua tumina mu thembu ia ukunji ua Jezú. Muéne uexile Sézalu mu utuminu kioso Jezú kia tambuijila o kibhuidisu kia lungu ni ku futa lubhaku, kuila: “Bhanenu-phe Sézalu, kia tokala Sézalu; Nzambi, kia tokala Nzambi.” (Marku 12:17) Mu kidi, Jezú ka kexile mu tumbula ngó Tibéliu. Mukonda, o dijina “Sézalu” diexile kidimbu kia ku tumina ku Ungana.

Ku muvu ua 58 K.K., kioso Phaulu kia kexile ku mu fundisa, ua bhingile phala ku mu fundisa kua Sézalu, mukonda dia ku tokala mukua Loma. (Ikalakalu 25:8-11) Mu ku bhanga kiki, Phaulu ka bhingile phala ku mu fundisa kuala Nero, o nguvulu ia kexile mu tumina mu thembu ienioió, maji ua bhingile phala ku mu fundisa mu inzo ia dikota ia kufundisa.

O muiji a u ijidile mu dijina dia Sézalu, a di ijidile kiambote ku unguvulu, né muene kioso o utuminu ua Sézalu kia bhixile ku disukilu dia ku tumina, o dijina didi dia xala, kála dijina dia ujitu.

[Foto ku bandu 30]

Denádia dia Phalata ni Pholo ia Tibéliu