Ku bokona mu madisá

Ku bokona mu madisá

Muéne Phangu Iambote Phala Eie, Anga i ku Dimuna?

Muéne Phangu Iambote Phala Eie, Anga i ku Dimuna?

Muéne Phangu Iambote Phala Eie, Anga i ku Dimuna?

“Nzambi ia Jakobo . . . a tu longese kioso kiene o jinjila jê, nda tuendela mu jihoka jê.”—IZA. 2:3.

1, 2. Kiebhi ki u tena ku katula phangu ku mala, ni ahatu, a a tange mu Bibidia?

UA xikana kuila u tena ku katula mbote ia milongi ia Bibidia? Kiki eie u tena ku sanga-mu phangu ia mala, ni ahatu, a kixikanu, i u tena ku kaiela. (Jihe. 11:32-34) Ua-nda di longa phangu ia—mala, ni ia ahatu i tena ku ku dimuna, ku ukexilu ki ua tokala ku u kaiela.

2 Saí athu a a tange mu Bibidia, a tu longo phangu iambote, a tu dimuna ué ku ukexilu ki tua tokala ku u kaiela. Xinganeka Davidi uexile kafunga ka lenduka, uexile ué sobha. Ua-nda mona kuila muéne phangu iambote, uexile muthu ua zolele o kidi, ua dielele kua Jihova. Maji, Davidi ua tele ituxi iavulu, kála o kuta phánda ni Bete-seba, ku jibha Udiia, mba ku tanga o mundu sé ku mu tumina. Kienhiki, tua-nda di longa o phangu ia mon’ê uexile sobha—uexile ué musoneki ua Bibidia—Solomá. Kia dianga, tua-nda di longa maukexilu a iiadi mua tu bhana phangu iambote.

“O Unjimu ua Solomá”

3. Mukonda diahi tuamba kuila Solomá, ua tu xila phangu iambote?

3 O Solomá ia Dikota Jezú Kristu, ua zuela kiambote ia lungu ni Sobha Solomá, ua mu tumbula kuila phangu iambote phala etu. Jezú uambela o Jijudé kuila: “Sobha ia Sulu ia muhatu mu kizuua kia kufundisa ua kà balumuka mu ku funda ni muiji uenhú, n’a u belesa; mbata muène ua tundile kua suku oxi, hé uiza mu kuivua o unjimu ua Solomá. Bhenhabha-phe sai-bhu ni iú ua tundu Solomá!” (Mat. 12:42) Kienhiki Solomá ua kexile ni fuma mukonda dia unjimu uê, muéne ua tu suínisa ku sota o unjimu iú.

4, 5. Kiebhi Salomá kia kituka njimu, kiebhi ki tu tena ué ku kala ni unjimu?

4 Mu dimatekenu dia utuminu ua Solomá, Nzambi ua mu tukulukila ku kilu iu ua mu bhana o ujitu ua ku bhinga kima. Mukonda dia ku kamba kuijiia kiambote o ima, Solomá ua bhingi unjimu. (Tanga Jisobha 3:5-9.) Nzambi ua sangulukile mu kuijiia kuila Solomá, ua bhingi unjimu, ka bhingi jimbongo, mba fuma, muéne ua mu bhana “muxima ua kuijiia kinene ni kutongoloka”—ni jimbongo javulu. (1 Jis. 3:10-14) Kála kiambe Jezú, o unjimu ua Solomá ua fumanene kiavulu, katé ni mvuale ia Sabá, uendele njila ia lebha phala kuívua o unjimu uê. —1 Jis. 10:1, 4-9.

5 Etu ki tu mesena ku tambula unjimu mu madiuanu. Solomá uambe kuila: “Jihova muene u bhana unjimu,” maji muéne uambe kuila tua tokala ku di suínisa phala ku u tambula, kioso kiambe: “Ute mátui mé ku unjimu, ni ku lungisa muxima ué mu kubatekela” muéne ua tumbula o izuelu, “suinisa dízui,” “ni kutongoloka,” ni ku “sota” o unjimu. (Jisa. 2:1-6) Etu tu tena ku kala ni unjimu.

6. Kiebhi ki tu tena kulondekesa kuila tua mu katula phangu iambote ku unjimu ua Solomá?

6 Kima kiambote ku di bhuidisa, ‘ngene mu kaiela o phangu ia Solomá ia ku kala ni unjimu u tunda kua Nzambi? Kioso ki ku moneka maka a ku kamba kitadi, kiene mu bhangesa athu ku kalakala kiavulu, ku bhanga mauenji, mba ku di longa mu ji xikola ja katunda. Ihi i tuamba ia lungu ni muiji uê? O ima i u sola ilondekesa kuila uala ni unjimu u tunda kua Nzambi? O kuila ua-nda bhanga ioso phala ku kala dingi ni unjimu? Mu kidi, o ku kala ni unjimu phala o mbote iê. Solomá ua soneka: “Bhenhobho-phe eie ua-nda kuijiia kioso ki kala o kuiuka, mba ki kala o kilunji, ni ki kala o kufundisa kua kidi; ni jinjila joso ja fuama.”—Jisa. 2:9.

O Ubhezelu ua Kidi ua Bhekela Kutululuka

7. Kiebhi kia tungu o tembulu ionene ia Nzambi?

7 Mu dimatekenu dia utuminu uê, Solomá ua katula o balaka ia kexile kiá tundé mu izuua ia Mozé, iu ua bhange o tembulu. (1 Jis. 6:1) Tu tena ku iexana tembulu ia Solomá, maji ki muéne ua banze ku i tunga, mba phala ku muijiia kála mutungi ua jinzo, mba muthu u bhangela ima iambote ku athu. Mu kidi Davidi muéne ua diangele ku mesena ku tunga o tembulu, Nzambi muéne ua londekesele kua Davidi kiebhi kia tokalele ku i tunga, ni ima ioso ia tokalele ku kala-mu. Davidi ua bhongolola kitadi kiavulu phala ku tunga o tembulu. (2 Sam. 7:2, 12, 13; 1 Til. 22:14-16) Né kiki, Solomá uejidile kuila muéne ua tokalele ku i tunga, kua bhiti sambuadi dia mivu ni kaxaxi phala ku i zubha.—1 Jis. 6:37, 38; 7:51.

8, 9. (a) Phangu iahi i tu bhana Solomá ia ku kolokota mu sidivisu? (b) Mabesá ahi a tambula o mundu mukonda dia Solomá ku suínisa o ubhezelu ua kidi?

8 Kienhiki Solomá ua tu bhana phangu iambote, ia ku kolokota mu sidivisu, muéne ua kexile ni ibanzelu iambote kioso kia zubha ku tunga o tembulu, o álaka a i katula, Solomá ua sambe bhu kaxi ka mundu uavulu. Muéne ua sambe kua Jihova: “Phala o mesu mé . . . a tone jinga muene ku inzo iii usuku ni muanha, ajikukile ku kididi kiki, ki ua tangele, uixi: ‘Dijina diami muene mu dia kà kala jinga;’ phala kuívua jinga o musambu u ku sambela mubhik’é mu kididi kiki.” (1 Jis. 8:6, 29) O akua Izalaiele, ni jingenji eji tena ku samba bhu kididi kiki kia kexile mu ki exana mu dijina dia Nzambi.—1 Jis. 8:30, 41-43, 60.

9 Mabesá ahi eji tambula mukonda dia Solomá ku suínisa o ubhezelu ua kidi? Kioso kia zubha ku bhanga o fesa ia tembulu o athu “a sanguluka ni mixima ia tana, mukonda dia mbote ioso ia bhangele Ngana kua ngunza iê Davidi, ni ku kifuxi kiê kia Izalaiele.” (1 Jis. 8:65, 66) Ene akexile ni kutululuka mu 40 a mivu a bhange Solomá ku usobha. (Tanga 1 Jisobha 4:20, 21, 25.) Kiki a kilondekesa mu Jisálamu 72, alondekesa ué o mabesá u tua-nda tambula bhu kaxi ka unguvulu ua Solomá ia Dikota, Jezú Kristu.—Jisá. 72, 6-8, 16.

O phangu ia Solomá i tu Dimuna

10. Kituxi kiahi kia te Solomá ki uejiia?

10 Mukonda diahi tu zuela kuila o ukexilu ua Solomá u tena ku tu dimuna? Eie nange u xinganeka ku ahatu a makaza a Solomá ni ia a sokana ngó. Tu tanga: “Mukonda ki bhita kuma, Solomá kia [kuka] kiá akaj’ê a mu diangula o muxima uê, hé u kuata kiá kukaiela jinzambi jengi; anga kua Ngana dia Nzambi iê muxima uê u dituna kiá kutenena.” (1 Jis. 11:1-6) Eie ki ua-nda kaiela o phangu íii ia iibha. O kuila o ukexilu ua Solomá u tu dimuna ngó? Xinganeka o ima ia bhiti ku muenhu ua Solomá iene mu jimba athu, ni u xinganeke, kiebhi ki i tena ku ku dimuna.

11. Ihi i tu longa o ukaza ua dianga ua Solomá?

11 Solomá ua tumina mu 40 a mivu. (2 Mal. 9:30) Kienhiki ihi i ku longa o divulu dia 1 Jisobha 14:21? (Tanga.) Kála kilondekesa o velusu íii, kioso kiafu Solomá, o mon’ê Lobouamu ua kituka sobha, iu ua tumina mu 41 a mivu, o manh’â a mu ixana “Nahama mukua Amone.” Kiki kilombolola kuila ande dia Solomá ku kituka sobha, muéne ua kazalele ni muhatu mukua kifuxi kia jinguma jê, akexile mu bheza iteka. (Afun. 10:6; 2 Sam. 10:6) O kuila muéne ua kexile ué mu bheza o jinzambi jiji? Né muene se ua kexile mu ji bheza, muéne ua ji xile kiá, iu ua kexile kia mu bhanga o ubhezelu ua kidi kála kia bhangele Lahaba, ni Lute. (Lute 1:16; 4:13-17; Mat. 1:5, 6) Né kiki Solomá ua kexile hanji ni jindandu ka kexile mu bheza Jihova.

12, 13. Ituxi iahi ia te Solomá, ni kiebhi kia tokalele ku xinganeka?

12 Kioso kia kituka Sobha, ua te ituxi iavulu. Solomá, “anga u kuata ukamba ni Falaó sobha ia Ijito, u [kazala ni] mon’a Falaó ua muhatu, hé u mu bheka mu mbonge ia Davidi.” (1 Jis. 3:1) O kuila o muhatu muenhó ua kaiele o phangu ia Lute ia ku bheza o Nzambi ia kidi? Se-ku kima kilondekesa kuila muéne ua bhange kiki. Mu veji dia kiki, Solomá ua tungu inzo phala (o muhatu muenhó, ni ia a sokana akua Ijitu) iu ua a ambata dikanga dia mbonge ia Davidi. Mukonda diahi? O Bibidia izuela kuila muéne ua bhange kiki mukonda ene akexile mu bheza jinzambi ja makutu, ka tokalele ku zukama ku álaka ia kikutu.—2 Mal. 8:11.

13 Nange Solomá ua mono kuila ueji katula mbote mu ku kazala ni mon’â Falaó, o kuila kiki kiene kieji mu bhangesa ku kazala? Nzambi ua fidisile kiá ukulu o ukaza ua akua Izalaiele, ni akua Kanana, muéne ua tumbula iebhi o ifuxi íii. (Mak. 34:11-16) O kuila Solomá ua fikile kuila Nzambi ka tumbula akua Ijitu? Né muéne se ua banzele kiki, o kuila o kibanzelu kiki a ki xikana? Muéne ua bhange poko ia iluezu ieji kuíza mu ku kamba ku belesela o kitumu kia bhanene Jihova—kuila o mukua Izalaiele, se u xisa o ubhezelu ua kidi u kituka mubhezi ua jinzambi ja makutu.—Tanga Matendelelu 7:1-4.

14. Mbote iahi i tu katula se tu xikina ku tu dimuna ku phangu ia Solomá?

14 O kuila o kima kia bhange Solomá ki tu dimuna? Phang’etu ia muhatu, nange u xinganeka kuila u tena ku zola muthu ka bheza Nzambi, phala ku kazala nê, mu ku bhukumukina o kitumu kia Nzambi kia ku kazala ‘ngó mua Ngana.’ (1 Kol. 7:39) Kiene kimoxi ué se phange u di ta mu ji joko ku xikola ki ja tokala, u kamba ku futa lubhaku, mba u tanga makutu kioso kia mu i bhula maka a jisonhi. Kiki, ki tu longa kuila Solomá ua xinganeka muene kála ki xinganeka akua ituxi, etu tu tena ué ku xinganeka kiki.

15. Kiebhi Jihova kia londekesa henda kua Solomá, ni ihi i tua tokala kuijiia?

15 Kioso Solomá kia kazala ni ahatu a jixi jengi, o Bibidia izuela kuila Nzambi ua tambuijila o musambu ua Solomá ua ku mu bhana unjimu, ni jimbongo javulu. (1 Jis. 3:10-13) Solomá ua bhange poko ku itumu ia Nzambi, né kiki se-ku kima kilondekesa kuila Jihova, ua mu katula ku usobha, mba ua mu bhana kaxtiku. Mukonda Nzambi, uejiia kuila o athu akua ituxi ene a a bhange ni mavu. (Jisá. 103:10, 13, 14) Ijiia kuila: O ima i tu bhanga, i tena ku tu bhekela ibhidi lelu, mba ku hádia.

Ahatu Avulu!

16. Mukonda diahi Solomá ua bhange poko ku kitumu kia ku kala ni muhatu umoxi?

16 Mu Mukumbi ua Solomá, o sobha ua diuana ni muzeletete, uambe kuila muéne ua betele ku uabha, o 60 a ahatu’ê ni 80 a asakani a ilumba ndenge. (Mukumbi ua Miku. 6:1, 8-10) Se iú uene o ukexilu ua Solomá, kiki kilondekesa kuila muéne ua kexile ni ahatu avulu mu usobha uê. Né muéne se ene oso exile abhezi a kidi, Nzambi ua bhanene kitumu kua Mozé kuila, o sobha ia Izalaiele ka tokalele “ku [di vudisila ni ndumba dia] ahatu, avula ku mu nhunganesa o muxima.” (Mate. 17:17) Né kiki Jihova, ka bhana dikunda kua Solomá. Nzambi ua besoala Solomá, iu ua muehela hanji ku soneka o divulu dia Mukumbi ua Mukumbi.

17. Kidi kiahi ki tua tokala kuijiia?

17 O kuila kiki kilombolola kuila Solomá ueji bhukumukina o itumu ia Nzambi sé ku mu bhana kaxtiku? Kana. Kiki kilondekesa kuila saí ithangana Nzambi, u bhana kithangana ku muthu. Se selevende ia Nzambi, u bhukumukina o kitumu kiê, maji ka tambula o kaxtiku mu kithangana kieniókio, ki kilombolola kuila ka-nda kala ni ibhidi. Ijiia ia soneka Solomá: “Mukonda dia kuila o ibhangelu ioso ia ibha ka mu i fundisila-bhu kiá kindala, kiene [ki] bhangesa kuila o muxima ua an’athu ua lungu’é kiá ngoho mu ku bhanga kia iibha.” Muéne uambe dingi: “Hanji kima kimoxi ki ngejiia mu kidi, kuila ió oso a xila Nzambi ene a zediua, oso muene kiá a kala ni uôma bhu pholo iê.”—Ndo. 8:11, 12.

18. Kiebhi kilondekesa o maka a bhiti ni Solomá, o kidi ki tu sanga mu divulu dia Ngalásia 6:7?

18 Kima kiambote se Solomá ua belesele o kitumu kia Nzambi! Né kiki muéne ua bhange hanji ima iavulu iambote, iu ua tambula mabesá. Maji mu ku bhita kithangana, muéne ua lueza veji javulu. Muéne ua bhana phangu ia iibha. Kiki kilondekesa o kidi kia zuela poxolo Phaulu: “Kana ku di nganala, Nzambi kene ku mu tobhesa. Kuma muthu kioso kia kuua, kiene kiandù bhongolola.” (Nga. 6:7) Saí kithangana Solomá ua bhiti mu ibhidi, mukonda dia ku kamba ku belesela o itumu ia Nzambi. Kala ki tu tanga: “Sobha Solomá anga u dizola ni ahatu avulu akua jixi jengi, akua Mouabhe, ni akua Amone, ni akua Idumeia, ni akua Sidone, ni akua Hiti ku thandu dia mon’a Falaó, a sakanene-nê kiá.” (1 Jis. 11:1) O ahatu enhá nange akexile mu bheza jinzambi ja makutu, Solomá kiene ué kia bhange. Muéne a mu fidisa ku bheza o Nzambi ietu mukua muanhu.—Tanga 1 Jisobha 11:4-8.

Katula Phangu mu Ima—Iambote ni ia Iibha ia Bhange Solomá

19. Mukonda diahi u tena kuzuela kuila o misoso ia Bibidia phangu iambote?

19 Jihova ni henda ioso ua tumina Phaulu ku soneka: “Kuma ima ioso [ió soneke] m’ukulu mu Mikanda Ikôla, a i sonekena phala etu ku di longa, phala mu kinhenge, ni mu kutula o muxima mu kutanga o Mikanda, tu kale ni kudielela.” (Lom. 15:4) O ima íii, ia tange Phaulu, ia lungu ni phangu ia bhana o mala, ni ahatu a kixikanu. Phaulu uambe: “Ng’ila-phe dingi kiebhi? Kuma o thembu i ngi bhua se ngedile ngi tanga ni Ngidiione, ni Balake, ni Sansango, ni Jafeta, ni Davidi, ni Samuuele, ni jipolofeta. Athu edile mu kuxikana kuâ, a tolola ilômbo ia muvimba. A iukisa milonga hé a tambula o jipolomesa . . . mu kubhuila a tambula nguzu.” (Jihe. 11:32-34) Etu tu tena ku katula mbote mu phangu i tu sanga mu Bibidia, ni ku kaiela, o phangu iambote.

20, 21. Mukonda diahi eie ua mesena ku katula mbote mu phangu iambote i tu dimuna, i tu sanga mu Mak’â Nzambi?

20 Mu Bibidia muala ué misoso i tu dimuna. Tu tena ku sanga phangu ia ahatu, ni mala exile jiselevende ja Jihova. Kioso ki tu tanga o Bibidia, tu tena ku mona kiebhi kia nganala o mundu ua Nzambi, ni kiebhi kiki ki tena ku tu dimuna. Tu tena ku tongolola kiebhi ene kia mateka ku kala ni ibanzelu ia iibha, ia a bhekela o ibhidi ku pholo. Kiebhi ki tu tena ku katula phangu mu misoso íii? Nange tu di ebhuidisa: ‘Kiki kia bhiti kiebhi? O kuila nga mu banza ué kiki? Ihi i nga tokala ku lenga phala ku katula mbote mu kitendelesu kiki?’

21 Etu tua tokala ku xinganeka kiambote mu izuelu íii, mukonda Phaulu a mu tumina ku soneka: “Ima ioso ien’iii ia bhitile ku jitata jetu m’ukulu, ni i kale kijimbuete ku akua, maji ima ien’iii-phe a i soneka phala ku tu dimuna etu. Mukonda tuala mu kithangana kia kuila o dizubhilu dia jithembu dia zukama kiá.”—1 Kol. 10:11.

Ihi i ua di Longo?

• Mukonda diahi u tena ku sanga phangu iambote, ni ia iibha mu Bibidia?

• Kiebhi Solomá kiehela o ku bhanga ima ia iibha ku muenhu uê?

• Kiebhi ki u tena ku katula mbote ku phangu ia ku dimuna ia Solomá?

[Ibhuidisu ia ku dilonga]

[Foto ku mbandu 11]

Solomá ua katula mbote mu unjimu ua mu bhana Nzambi

[Foto ku mbandu 14]

O kuila ua mu katula mbote ku phangu ia ku dimuna ia Solomá?