Ku bokona mu madisá

Ku bokona mu madisá

‘Ki mu Bhange Mbandu ia Mundu’

‘Ki mu Bhange Mbandu ia Mundu’

‘Ki mu Bhange Mbandu ia Mundu’

‘O mundu-phe ua a zembe, mukonda ene ka bhange mbandu ia mundu.’ —NZUÁ 17:14.

Ihi Ilombolola: Jezú ka kexile mu di ta mu maka a jinguvulu. Muéne ua jimbulula: ‘Se ua kexile ua ngongo íii, hinu o makuenze mami eji bhânga phala ka ngi bhakula bhu maku ma Jijudé. Kala kiki-phe, o usobha uami ki u ki u tokala mu ngongo mumu!’ (Nzuá 18:36) Muéne ua tendelesa uê o akaiedi’ê, ku zemba o ima io fidise mu Mak’â Nzambi, kála o ukexilu ua iibha ua kuzuela, ni ima ia mukua dingi.—Matesu 20:25-27.

Kiebhi o Jikidistá ja Dianga Kia Bhange Kiki: Saí diiala mukua ngeleja ua soneka musoso, a mu ixana Jonathan Dymond, uambe kuila o Jikidistá ja dianga, “a ditunine ku bhanga o [ita]; né muene se o mienhu iâ ia kexile mu iluezu mu ku a zukutisa mba ku a ta mu kaleia, mba ku a jibha. Ene a solele o ku tala hadi, mu veji dia ku di ta mu maka a jinguvulu. O ukexilu ua mienhu iâ, ua a bhangesa uê ku kala athu a di tungula bhu kaxi ka akuâ. O Jikidistá a a tendelesele: “O kiki-phe akua mundu a mi diuana, hé a kala mu ku mi tobhesa ni ku mi lebhula, kioso enu ki mu kamba kudibunda-nâ mu muenhu uâ ua ufusa ni kudianguka.” (1 Phetele 4:4) O mukua musoso Will Durant, ua soneka kuila o Jikidistá: “Akexile mu ku a zukutisa ku jiphagão mukonda dia ukexilu uâ uambote.”

A Nanhi Ene mu Kaiela o Phangu Íii Lelu? Ia lungu ni ukexilu ua Jikidistá a dituna ku di ta mu maka a jinguvulu, o Nova Enciclopedia Católica iambe: “O athu a xila o kitongoluelu kiâ, ka xikina ku di ta mu maka a jinguvulu.” O Jurnale Reformierte Presse, iambe ia lungu ni Relatório da Organização Africana dos Direitos Humanos, kuila o ujibhangânga ua bhiti mu ixi ia Ruanda ku muvu ua 1994, o jikidistá joso a di tele uê mu maka enhá, “o Jimbangi ja Jihova, ene ngó a kambele ku dita-mu.”

Ia lungu ni Ujibhangânga mu thembu ia ji Nazi, saí mulongexi ua xikola ia katunda, ua diuane kiavulu mukonda, “se-ku muthu ua zuela ia lungu ni ujibhangânga ua bhiti, ni hadi ioso ia tale o athu.” Kioso kiai mu sota ku Museu Memorial do Holocausto dos Estados Unidos, muéne ua soneka: “Ngejiia kiá o kitambuijilu kiami.” Muéne ua mono kuila o Jimbagi ja Jihova ka ditele mu maka enhá, sumbala ni kizukutisu ene a belesele o itumu.

Ihi i tuamba ia lungu ni ukexilu ua muenhu uâ? O kadivulu ka akua Katolika mu ixi ia Estados Unidos kambe: “Lelu minzangala iavulu mu ngeleja ia Katolika, ka xikina o milongi ia ngeleja ia lungu ni ku sakana ngó, ni ku bhanga o undumbu.” O jurnale i tanga o izuelu ia diiakono dia ngeleja uambe: “Ngene mu mona kuila—mu hama ia athu 50—a tunga kumoxi ande dia ku kazala.” O Nova Enciclopédia Britanica, iambe kuila o Jimbagi ja Jihova, “ene a belesela o itumu ku mienhu iâ.”