Ku bokona mu madisá

Ku bokona mu madisá

Dielela kua Jihova o Nzambi ia “Jithembu ni Ithangana”

Dielela kua Jihova o Nzambi ia “Jithembu ni Ithangana”

Dielela kua Jihova o Nzambi ia “Jithembu ni Ithangana”

“Muene u sondolola o jithembu ni ithangana; muene mukua kutulula o jisobha ku ungana mba u a tudika-ku.”—DAN. 2:21.

KIEBHI KI UEJI TAMBUIJILA?

Kiebhi o ibhangelu, ni i kumbidilu ia ikanenu ilondekesa kuila Jihova Ngana ia Jithembu?

O kuijiia kuila Jihova Nzambi ia “jithembu ni ithangana,” ia tokala ku tu suínisa ku bhanga ihi?

Mukonda diahi o kithangana kia Jihova, kene mu ki tumina ku izulukutu ia mundu, ni ku athu?

1, 2. Ihi ilondekesa kuila Jihova uejiia kiambote o jithembu?

JIHOVA NZAMBI, ua mateka ku jimbulula o jithembu tundé ukulu ande dia ku bhanga o diiala. Mu kizuua kia kauana, kia ku bhanga o ima, Nzambi uambe: ‘Ku kale imuikinu ku dimbinza dia diulu phala ku uana muanha ni usuku; i kale ijimbuete ia kuidikisa jithembu ni izuua ni mivu.’ (Dim. 1:14, 19, 26) Kiki kia bhiti kala kia mesenene Jihova.

2 Lelu o jingijiie ene mu dibhudisa ia lungu ni jithembu. Saí divulu diambe: ‘Ki bhonza kiavulu ku tendela o jithembu, se-ku muthu u tena ku ji jimbulula kiambote.’ Jihova muéne ngó uejiia kiambote o jithembu. Mukonda ‘Jihova muéne ua bhange o maúlu. . . . ua tenene kumba oxi, iú ua i iudika.’ Jihova ué “mukua ku tanga o dizubhilu tundé kiá bhu dimatekenu, tundé mu [xahulu] muná u tanga ima kiluua iiza-ku.” (Iza. 45:18; 46:10) Mu kuijiia o kidi kiki, ku kolesa o kixikanu kietu kua muéne, ni mu Maka mê, o Bibidia, tua-nda di longa kiebhi o ibhangelu ni i kumbidilu ia ikanenu ilondekesa kuila Jihova muéne o Ngana ia Jithembu.

O IBHANGELU I TU XIKINISA KUA NGANA IA JITHEMBU

3. Kiebhi kilondekesa o ima mu ngongo kuila i kalakala mu ithangana ia tokala?

3 O ima mu ngongo i kalakala mu ithangana ia tokala, tu tena ku i mona mu ima ionene, mba iofele, a ixana mu phutu microscópicas, ni macroscópicas. O ima ia mukuá, mu phutu a ixana ji átomo, ji zambesa mu ithangana ioso. O kithangana kia dikumbi, ku mundu uoso a ki endesa ku átomo ki i lueza kithangana 1, mu 80 a jimidi ja mivu. O ngongo ni jithéthembua iala ué ni kithangana kiê, ki iene mu lueza. O ukexilu uâ ku diulu u kuatekesa kuijiia kiambote o jithembu ni ja mivu. Jihova—o Mubhangi ua “ithangana”—muéne “mu kutena ni mu ku suina Ngungu-a-Nzumba,” muéne ngó ua tokala ku tambula o ubhezelu uetu.Tanga Izaia 40:26.

4. Kiebhi o ima iene ni muenhu mu ngongo i kalakala mu ithangana ilondekesa o unjimu ua Nzambi?

4 O ima iene mu ngongo, tu i mona kiebhi kia i bhange. Kuene ima ki tu tena ku i mona. O kima ki bhangesa o ithulu ku buingita kiambote, kala ué o iama kiebhi kia iendesa mu ithangana ia kuenda, kala o jindele. (Jel. 8:7) O athu ué ala ni ji makina mu idiandu iâ, iene mua endesa mu kizuua ni usuku. Tala ngó kioso o muthu kia bhanga njila ni kiphululu ku jixi jengi, kia bhixila sumbala ka divu kiambote kota kia bhita tu izuua ku ixi ienioió. Kiene kiua o mukutu u kala kiambote. O ifika íii ia “ithangana ni jithembu” ja ibhangelu, ilondekesa o kutena ni unjimu ua Nzambi. (Tanga Jisálamu 104:24.) Kiki kilondekesa kuila o Ngana ia Jithembu ni ithangana, mukua unjimu. Tu tena ku xikana kuila, muéne ua soko-bho ku bhanga ioso ia-ndala!

O IKANENU IA DI KUMBIDILA MU THEMBU IA TOKALA I TU BHANA KIDIELELU

5. (a) Mu ukexilu uahi u tu tena kuijiia o hádia? (b) Mukonda diahi Jihova u tena ku xinda o izulukutu, ni jithembu jê?

5 O Bibidia i tu longa kiavulu ia lungu ni ‘ima ia kambe ku moneka ku mesu [o ídifua]’ ia Jihova, maji o kuila i kamba ku tambuijila o kibhuidisu kia beta-kota, kála: Ihi ia kingila o athu ku hádia? (Lom. 1:20) Phala ku tambuijila o kibhuidisu kiki, tua tokala kuijiia ihi i longa Nzambi mu maka mê, o Bibidia. Kioso ki tu tanga o Bibidia tu di longa ikanenu ia di kumbidila mu kithangana kia tokala! Jihova u tena ku jimbulula o ima kiluua i bhita, mukonda muéne u tena kuijiia o ima ia-nda bhita ku hádia. O Mikanda Ikola i tu longa o ima ia-nda bhita mu kithangana kia tokala, mukonda Jihova Nzambi u tena ku bhangesa kuila, o izulukutu i bhita muene kala kia i xindi phala ku kumbidila o vondadi iê ni jithembu jê.

6. Ihi ilondekesa kuila Jihova ua mesena tuijiia o ikanenu ia Bibidia ia dikumbidila kiá?

6 Jihova ua mesena kuila o abhezi iê ejiia kiambote o ikanenu ia Bibidia, ni ku katula-ku mbote. Sumbala ki tu tena ku sokela ni Nzambi mu ku xinda o jithembu, kioso muéne kia kanena o izulukutu ia-nda bhita mu kithangana kia tokala, tu tena ku tonginina o izuelu iê. (Tanga Jisálamu 90:4.) Mu kifika, o divulu dia Dijingunuinu dizuela ia lungu ni “anju jiuana” “ja di polondala phala ola ienhi’ii, ni kizuua, ni mbeji, ni muvu”—tu tena ku tendela o thembu. (Dij. 9:14, 15) O kuijiia kiebhi o ikanenu ia di kumbidila i tena ku tu bhana kidielelu kua Nzambi ia “jithembu ni ithangana” ni mu Maka mê. Tua-nda di longa o ikanenu ia di kumbidila kiá.

7. Kiebhi o ki kumbidilu kia kikanenu kia Jelemiia, kia lungu ni Jeluzaleme ni Juda, kilondekesa kuila Jihova Ngana ia Jithembu?

7 Kia dianga, tua-nda di longa o ima ia bhiti ku sambuadi dia hama A.K.K. “ku muvu ua kauana ua Nzuakí, mon’a Joziia, sobha ia Juda.” O kizuelu kia Ngana ia Jithembu “kieza kua Jelemiia ku mbandu ia kifuxi kioso kia Juda.” (Jel. 25:1) Jihova ua xindi o kibuikilu kia mbanza ia Jeluzaleme, ni Jijudé eji ku a ambata mu ubhika eji tunda mu ixi ia Juda katé mu mbanza ia Babilonha. Ene eji “bhikila sobha ia Babilonha mu makuinhi sambuadi a mivu.” O masoladi a Babilonha eji buika o mbanza ku muvu ua 607, A.K.K., ni ku ambata o Jijudé mu Babilonha. Ihi-phe ieji bhita ku disukilu dia 70 dia mivu? Jelemiia ua kanene: “Mukonda Jihova uambe kiki: Ni kidi kiene, hádia ki mu zubha ku tenesa makuinhi sambuadi a mivu mu Babilonha, nga-nda ku mi zungila, o kizuelu kiami kiambote kokuenu, nga-nda ku ki kumbidila muene, hé ngi tona ku mi bheka dingi bhu kididi kiki.” (Jel. 25:11, 12; 29:10) O kikanenu kiki, kia di kumbidila mu kithangana kia tokala—ku muvu ua 537 A.K.K. kioso o akua Mediia, ni akua Pélesa a bhulula o Jijudé mu Babilonha.

8, 9. Kiebhi o ikanenu ia Daniiele ia lungu ni kuíza kua Mexiia, ni kioso kieji mateka o Utuminu ua diulu, ia londekesa kuila Jihova Nzambi ia “jithembu ni ithangana?”

8 O kikanenu kia mukuá kia lungu ni mundu ua Nzambi m’ukulu. Ande dia ku bhita mivu iiadi phala o Jijudé ku xisa o Babilonha, Nzambi uambe mu kaxi ka polofeta Daniiele kuila o Mexiia ueji moneka mu 483 a mivu, kioso kieji tumina ku tunga dingi o mbanza ia Jeluzaleme. O sobha ia Mediia ni Pélesa, ua tumina o ku tunga o mbanza ku muvu ua 455, A.K.K. Ku muvu ua 483 mu 29 K.K.—Jezú dia Nazalé a mu undu ni nzumbi ikola, kioso kia mu batizala, iú ua kituka Mexiia. *Neh. 2:1, 5-8; Dan. 9:24, 25; Luk. 3:1, 2, 21, 22.

9 Ejiia ihi ia kanene o Mikanda Ikola ia lungu ni Utuminu. O Bibidia ia kanene kuila o Utuminu ua Mexiia ueji mateka ku diulu ku muvu ua 1914. O Bibidia ia jimbulula ué o “kijimbuete” kia ku tukuluka kua Jezú mu kulondekesa o kithangana kieji kaia Satanaji ku diulu, kueji bheka o ndolo iavulu mu ixi. (Mat. 24:3-14; Dij. 12:9, 12) O kikanenu kia Bibidia kia londekesa o muvu iú, kuila o muvu ua—1914, kioso kieji “bhua o thembu ia akua jixi jengi,” anga o Utuminu u mateka ku tumina ku diulu.—Luk. 21:24; Dan. 4:10-17. *

10. Izulukutu iahi ia-nda bhita muene mu kithangana kiê?

10 Jezú ua kanene o izulukutu ia-nda bhiti mu kizuua kia ‘hadi ia dikota.’ Mu ku suka-ku o utuminu ua-nda Tumina mu Midi ia Mivu. Se-ku phata kuila kia-nda bhita muene mu kithangana kiê. Kioso Jezú kia kexile mu ixi, Jihova ua xindile kiá ‘kizuua ni kithangana kiê,’ kia lungu ni izulukutu ioso íii.—Mat. 24:21, 36; Dij.20:6.

‘MU KU KUMBIDILA O KITHANGANA’

11. Ihi i tua tokala o ku bhanga mu kuijiia kuila tuala mu izuua isukidila-ku?

11 Kiebhi ki tuejiia kuila o Utuminu Ngana ua mateka kiá o ku tumina, ni kuila tuala mu “izuua isukidila-ku?” (Dan. 12:4) Athu avulu lelu ene mu mona o ima ia iibha ku dimendala dingi, maji né kiki ene ka xikina kuila o izulukutu íii i kumbidilu ia kikanenu kia Bibidia, kia lungu ni izuua isukidila-ku. Nange a kingila kuila saí kizuua o mundu iú ua-nda bhua, mba a xikina kuila o jinguvulu a-nda bheka o ku ‘batama, ni kutululuka.’ (Tes. 5:3) Abha etu? Se tuejiia kuila o mundu ua Satanaji uala ku disukilu diê, ki tu tokala ku bhanga ioso mu kithangana kiki, phala ku sidivila o Nzambi ia “jithembu ni ithangana,” ni ku kuatekesa ué akuetu? (2 Tim. 3:1) Tua-nda banza kiambote kiebhi ki tuene mu ngastala o kithangana kietu.—Tanga Efezo 5:15-17.

12. Ihi i tu tena ku di longa mu izuelu ia Jezú ia lungu ni izuua ia Noué?

12 O ‘ku kumbidila o kithangana’ nange ki bhonza, mukonda mu ngongo muala ima iavulu i tu lalamesa. Jezú ua tendelesa: “Uila kia kexile mu izuua ia Noué, ni kia kà tukuluka Mon’a Muthu ue kiene.” Ihi ia kexile mu bhanga o athu mu izuua ia Noué? A ki kanena o kithangana kieji buika o mundu uenió. O athu a bhukumuka eji ku a jibha ku dilúvio dionene. Noué o “mujimbuidi ua maka maiuka,” ua boko njimbu ia Nzambi ku athu. (Mat. 24:37; 2 Phe. 2:5) Maji ene ‘a kala mu kúdia, a kala mu kúnua, ahatu ni mala a kala mu kazala, a bhana mu ukaza, . . . kejidile kima katé dilúviu dia menha ki dia tula dí dia a kungulula ene oso.’ Mu kiki, Jezú ua dimuna o akaiedi’ê, “kalenu polondo. Mbata kithangana ki mua ki fikile, kiene kia kà tukuluka o Mon’a Muthu.” (Mat. 24:38, 39, 44) Tua tokala ku kaiela o phangu ia Noué, kana o athu mu izuua iê. Ihi ia-nda tu kuatekesa ku kala polondo?

13, 14. Ihi i tua tokala kuijiia ia lungu ni Jihova, ia-nda tu kuatekesa ku mu sidivila ni ufiiele uoso, mu ku kingila o kuíza kua Mona ua muthu?

13 Sumbala o Mona ua muthu ua-nda kuíza mu kithangana ki tua kambe ku ki fika, tua tokala kuijiia kuila Jihova, Ngana ia Jithembu. O kithangana kiê ki ki dikumbidila ngó ni izulukutu ia mundu, mba mu ngunzu ia athu. Jihova muene ngana ia ithangana, u bhangesa kuila o izulukutu i bhita phala ku kumbidila o vondadi iê. (Tanga Daniiele 2:21.) O divulu dia Jisabhu 21:1, di tu zuela: ‘Muxima ua sobha, ua difuangana menha bhu lukuaku lua Jihova, ua lungulula kioso kia-ndala muéne.”

14 Jihova u tena ku bhangesa kuila o izulukutu i bhita phala ku kumbidila o kikanenu kiê, ni kithangana kiê. O izulukutu iavulu ia bhiti mu ngongo, ia ku kumbidila o kikanenu, bhenge-bhenge ia ku tula o njimbu ia Utuminu ua Nzambi ku mundu uoso. Xinganeka mu kizulukutu kia bhiti ku União Soviética, ni hadi ia bheka. Athu ofele a banzele kuila o kizulukutu kia lungu ni jinguvulu, kieji bhita se ku nangenena. Mukonda dia kiki, o njimbu iambote a mu i boka katé ku jixi mua bhonzele ku boka-mu. Kienhiki, tua tokala ku bhanga ioso ni tu kale ni kithangana kia ku sidivila o Nzambi ia “jithembu ni ithangana,” ni ufiiele uoso.

KALA NI KIXIKANU MU KITHANGANA KIA JIHOVA

15. Kiebhi ki tu tena kulondekesa kixikanu kietu kioso o ima a i lungulula mu kilunga kia Nzambi?

15 O ku kolokota o kuboka o njimbu ia Utuminu, mu izuua íii isukidila-ku, ku bhinga ku kala ni kixikanu mu kithangana kia Jihova. O izulukutu iene mu bhita ku mundu, nange i bhangesa ku lungulula o ukexilu ua ku tula o njimbu iambote. O kilunga kia Nzambi, nange ki bhana jindunge jengi mu sidivisu ietu ia ku boka o njimbu ia Utuminu. Tua-nda londekesa kixikanu kua Nzambi ia “jithembu ni ithangana,” mu ku belesela o itendelesu, mu ku sidivila Mon’ê ‘uala ku pholo mu kilunga.’—Ef. 5:23.

16. Mukonda diahi tu tena ku dielela kuila Jihova, ua-nda tu kuatekesa mu kithangana kia tokala?

16 Jihova ua mesena kuila tu samba kua muéne ni kidielelu kioso, kuila muéne ua-nda tu bhana o ima i tua bhindamena ‘mu kithangana kiê.’ (Jihe. 4:16) Kiki, ki kilondekesa kuila muéne ua mesena o mbote ia muthu ni muthu? (Mat. 6:8; 10:29-31) Tu londekesa o kixikanu kietu kua Jihova Nzambi, mu ku bhinga izuua ioso o kikuatekesu kiê mu musambu, ni ku kumbidila o musambu uetu, ni ku belesela o itendelesu iê. Tua tokala ué ku tumbula o jiphange jetu mu musambu.

17, 18. (a) Ihi ia-nda bhanga Jihova ku jinguma jê? (b) Kibanzelu kiahi ki tu tokala ku kala na-kiu?

17 Kiki, ki kithangana kia ‘ku zoza mu kixikanu,’ kithangana kia ku suínisa dingi mu kixikanu. (Lom. 4:20) O jinguma ja Nzambi—Satanaji ni mundu uê—a mu bhanga ioso phala ku fidisa o kikalakalu kia bhana Jezú ku o akaiedi’ê, ni etu uê. (Mat. 28:19, 20) Sumbala ni izukutisu ia Diabhu, etu tuejiia kuila Jihova, “Nzambi ia muenhu, Mubhuludi ua athu oso, kota-kota dingi ua ió oso a xikana.” Muéne “uejiia kukudila akua uôma uê mu’axaxi ka kudianguka.”—1 Tim. 4:10; 2 Phe.2:9.

18 Kua kambe ngó bhofele, Jihova ua-nda buika o mundu iú. Sumbala ki tuejiia o ima ioso ni kizuua kia-nda buika o mundu iú, tuejiia kuila mu kithangana kiê, Kristu ua-nda buika o jinguma ja Nzambi, o ungana ua Jihova a-nda u bhana kijingu. Kiluezu kia dikota ku kamba kuijiia o “jithembu ni ithangana” ji tuala lelu! Ki tu tokala ku di nganala mu ku banza kuila, “ima ioso ia xalela mu ukalelu uê kala ki ieni’ê kiá tunde bhua matekena ku i bhanga!”—1 Tes. 5:1; 2 Phe. 3:3, 4.

‘LONDEKESA O UKEXILU UA KU KINGA’

19, 20. Mukonda diahi tua tokala ku kingila kua Jihova?

19 O vondadi ia Jihova Nzambi phala o athu, ia lungu ni ku mu ijiia, ni ibhangelu iê, ki iene disukilu. O divulu dia Ndongixi 3:11, dizuela: “Ima ioso Nzambi ua i bhange ni kuuabha bhu thembu iê; iú ua zangula o mundu uene, iú ua u te mu muxima uâ, maji o muthu ua lémbua kuijiia o kikalakalu kioso kia bhange Nzambi, tundé ku dimatekenu katé ku dizubhilu.”

20 Tu sanguluka kiavulu mu kuijiia kuila, Jihova ka lungulula o vondadi iê ia lungu ni athu! (Mal 3:6) Nzambi ‘kene mu lunguluka, mua muéne, ki muene ku lunguluka kima, kála o kilembeketa.’ (Tii 1:17) O ithangana iê, ka i tumina ku athu, kala o ku kondoloka kua ixi. Jihova “o muenexi ió, kene kùfua.” (1 Tim 1:17) Kienhiki etu enioso tua tokala ku “kinga o Nzambi ia ubhulukilu [uetu].” (Mi 7:7) Kienhiki “kolenu maku, mixima ienu i kale ni nguzu iobhe, enu oso mua dielela kua Jihova.”—Jisá. 31:24.

[Tanga mu luji]

^ kax. 8 Tanga o divulu Preste Atenção a Profecia de Daniel! mu jimbandu ja 186-195 mu phutu.

^ kax. 9 Tanga o divulu Preste Atenção a Profecia de Daniel! mu jimbandu 94-97 mu phutu.

[Ibhuidisu ia ku dilonga]

[Foto ku mbandu 21]

Daniiele ua kexile ni kixikanu, mu ki kumbidilu kia kikanenu kia bhanene Nzambi

[Foto ku mbandu 23]

O kuila ua mu kalakala kiambote ni thembu mu ku bhanga o vondadi ia Jihova?