Nga kudila mu mbanza ia Rmaysh, ia zukama ku mbambe ia ixi ia Izalaiele ni ixi ia Líbano, mu kithangana kieniókio kuexile ita. Ngi lembalala hanji o jimina ja kexile mu baza, ni athu a xala sé inama ni maku. O ima ia bhonzele kiavulu, kuexile ujibhangânga uavulu.

O muiji uami ua tokalele mu Ngeleja ia Maronite, ia tokala ku Katolika Oriental. Tat’etu ua kexile mu kalakala kiavulu phala ku dikila o 12 dia athu ku muiji uetu, maji o manh’etu ua kexile mu bhanga ioso phala etu ki tu fonge kuia mu ngeleja. Mu ku bhita kithangana, nga mono kuila o ngeleja kala kia kexile mu bhanga athu oso, ka kexile mu kuatekesa ió a bhindamene kikuatekesu.

Kioso ki ng’exile hanji munzangala, nga mateka o ku uabhela o ukexilu ua ku bhânga, a uixana kung fu. Nga mateka ku di longa, eme nga kitukile hete mu ku bhânga ni maku ni inama ni jifalamenda ja mukuá. Nga xinganeka, ‘ki ngi tena ku zubha o ita, maji ngi tena ku kuatekesa o athu phala ka bhânge dingi.’ Kioso ki Nga kexile mu mona athu kiiadi a mu bhânga, eme nga kexile mu a kudila phala ka zoke dingi. Eme ng’exile ngi mukua njinda. O athu oso ku sulu ia ixi ia Libanu akexile ni uôma uami, mukonda nga kexile mu bhânga phala ki mu kale dingi kuiibha ni ujibhangânga.

Ku muvu ua 1980, nga disoneka mu kibuka kia kung fu, mu mbanza ia Beirute. O jibomba ja kexile mu baza izuua ioso, maji né kiki ki nga lembua kuia mu di longa. O ukexilu uami uexile ngó kudia ni kúnua kála Bruce Lee, o diiala mukua xina, uexile mesene ia kung fu mu jifilme ku América. Nga difuile kiá ni muéne mu ima ioso ia kexile mu bhanga, kála o ku zuata, o ukexilu ua kuenda, ni ua ku bhânga. Eme ki ngi kexile mu kuelela.

Eme nga mesenene ku kala mesene ia kung fu ku China. Sai kizuua mu usuku, kioso ki nga kexile mu di iudika phala kuia ku ixi ia China, ngevu muthu ku phupa ku dibhitu. Kamba diami ua bheka athu kiiadi exile Jimbangi ja Jihova. Eme nga tele izuatu ia xikatela ia ku bhânga na-iu, nga kexile mu suuala, nga a ambela, ngixi: ‘Eme ki ngejiia kima kia lungu ni Bibidia.’  Ki ngi kijidile kuila o ukexilu ua muenhu uami ueji lunguluka tundé mu kithangana kieniókio.

O Mbangi ia Jihova, ua ngi londekesa mu Bibidia se mukonda diahi o athu kanda tena ku zubha o ku iibha ni ujibhangânga. Ene a ngi londekesa ué kuila Satanaji o Diabhu, muéne uene mu bheka o maka oso ku mundu. (Dijingunuinu 12:12) Nga diuanene mu ku mona o ku tululuka ni kidielelu kia kexile na-kiu o Jimbangi ja Jihova. Nga diuana ué kioso kia ngi tangela kuila Nzambi uene ni dijina. (Jisálamu 83:18) Ene a ngi londekesa o divulu dia 1 Timote 4:8, dizuela: ‘O ku di longa nguzu ia mukutu, kubhanduluka kuê sai maji ki kua kidi; o ku xila Nzambi-phe, kubhanduluka kuê sai mu ima ioso; mukonda ku dielelesa ni ku muenhu iú ua kindala, ni ku muenhu ua kèza-ku.’ O izuelu íii ia ngi kuatekesa kiavulu ku muenhu uami.

Maji ki ngi di sange dingi ni Jimbangi ja Jihova, mukonda o muiji uami ua ambele phala ka vutuke dingi. Né muene kiki, eme nga solo ku xisa o kung fu, phala ku di longa o Bibidia. Manh’etu ka mesenene, maji eme nga mesenene ku di sanga dingi ni Jimbangi ja Jihova phala n’a ngi longe o Bibidia.

Nga suluka ni ku sota o Jimbangi ja Jihova maji ki ngi a sange. Mu kithangana kieniókio, tat’etu uafu, o kufua kuê ni maka a mukua a bhiti ku muiji uami, a ngi luualesele kiavulu. Nga matekene ku kalakala ku ditenda dia ku tunga, saí kizuua o koleka iami dijina diê Adel, ua ngi ibhula se mukonda diahi nga luualele. Muéne ua mateka ku ngi tangela o njimbu ia Bibidia ia lungu ni difukunukinu. Mu divua dia jimbeji o Mbangi íii ni henda ioso ua ngi longo o Bibidia.

Mu kuia ni ku di longa, nga mono kuila nga tokalele ku lungulula o idifua iami. Kia bhonzele kiavulu. Ithangana ioso nga kexile mu kala ni njinda. O Bibidia ia ngi longo o ku tululuka, ni ku kala ni muanhu. Mu kifika mu divulu dia Matesu 5:44, tu sanga-mu o milongi ia Jezú iambe: “Zolenu nguma jenu; a sambedienu kua Nzambi, oso a mi tatesa; benzelenu a mi bhubhidila, bhangenu mbote oso a mi zembe.” Mu divulu dia Loma 12:19, a tu tendelesa: “Ki mu kale mù vutula phonzo ku muthu uoso-uoso. Inda mu ehela o njinda ia Nzambi o ku bhana kaxtiku. Kuma a ki soneka mu Mikanda Ikôla, exi: Phonzo ia ngi tokala eme ngi Ngana, eme-muène ngi futa.” O itendelesu íii ia ngi kuatekesa ku tululuka o muxima.

Sumbala ku dimatekenu o jindandu jami ka mesenene kuila ngi di longa ni Jimbangi ja Jihova, lelu a mu xila kiá o Jimbangi ja Jihova. Saí phang’ami ua kituka ué mubhezi ua Jihova, o Manh’etu ua kexile mu zokela o kidi kia Bibidia katé kiafu.

Nga tambula ué dibesá dia dikota, o muhatu uami uambote, Anita, tuala kumoxi mu sidivisu ia thembu ioso. Tundé ku muvu ua 2000, eme ni Anita, tua tungu mu mbanza ia Eskilstuna, ku ixi ia Suécia, mu ku longa o Bibidia ku athu a zuela o dimi dia Árabe.

O muxima uami uene mu ngi kata hanji mu ku mona athu a mu tala hadi mukonda dia ku a bhanga ima ia iibha. Maji mukonda dia kuijiia ihi iene mu bheka o kuiibha kuku—ni kuijiia kuila ki kia-nda nangenena Nzambi ua-nda zubha o kuiibha kuoso—o muxima uami u tululuka, ngi sanguluka kiavulu.—Jisálamu 37:29.