1. Щьһуйед кӧ дилтийеда бун, сәва кʹижан хәбәре ша бун?

 ПАШИ кӧ Исраели бь дәһа сала Бабилонеда гьрти бун, Йаһоԝа Хԝәде «рʹӧһʹе Корәше Пʹадше Фарьс һʹьшйар кьр», кӧ ԝана аза кә. Пʹадша фәрман да ԝәки әԝана вәгәрʹьн ԝәлате хԝә у мала Йаһоԝа тʹәзәда ава бькьн (Әзра 1:1, 3, ИМ). Хьзмәткʹаред Йаһоԝа сәва ве фәрмане чьԛас ша бун! Ԝана ԝе ида бькарьбуйа вәгәрʹьн ԝәлате кӧ Хԝәде дабу ԝан у диса ԝедәре ԝи бьһʹәбиньн.

2. Серида, Щьһуйед кӧ вәгәрʹийан ԝәлате хԝә, чь кьрьн?

² Сала 537 Б.Д.М., пешийе һьнә Щьһу гьһиштьнә Оршәлиме, йа кӧ бәре пʹайтʹәхте пʹадшатийа Щьһудайә башуре бу. Гәләк ԝәхт дәрбаз нәбу, кӧ ԝана авакьрьна пʹарьстгәһе дәстпекьр, у сала 536-да Б.Д.М., һʹиме пʹарьстгәһе ида һатьбу данин.

3. Щьһу рʹасти чь мьԛабьлибуне һатьн?

³ Ле гава ԝана авакьрьна пʹарьстгәһе дәстпекьр, әԝана рʹасти мьԛабьлибуна ԛайим һатьн. Мьләтед дәр-дора ԝан әԝ «тьрсандьн у һевийед ԝан шькенандьн», ԝәки әԝана авакьрьне бьдьнә сәкьнандьне (Әзра 4:4, ИМ). Паше, һʹале ԝан дьһа хьраб бу. Сала 522-да Б.Д.М., Артаһшашт бу Пʹадше Фарьсе. * Әԝед кӧ мьԛабьли Щьһуйа дәрдькʹәтьн, әв мәщал данә хәбате ԝәки бь сайа ԛануне «нәһәԛийе [бькьнә] һәԛи» у шьхӧле авакьрьне бь тʹәмами бьдьн сәкьнандьн (Зәбур 94:20). Ԝана пʹадшарʹа гот кӧ Щьһу дьхԝазьн мьԛабьли ԝи дәрен (Әзра 4:11-16). Пʹадша готьнед ԝана баԝәр кьр у авакьрьна пʹарьстгәһе ԛәдәхә кьр (Әзра 4:17-23). Ләма жи Щьһуйа әв  шьхӧле авакьрьне данә сәкьнандьне (Әзра 4:24).

4. Гава дьжмьн мьԛабьли авакьрьна пʹарьстгәһе рʹабун, Йаһоԝа чь кьр? (Ишайа 55:11)

⁴ Пʹутпʹарьстед кӧ ԝәлате Исраеледа дьжитьн у һьнә мәрьвед дәԝләте йед Фарьсе, дьхԝәстьн рʹийа авакьрьна пʹарьстгәһе бьгьрьн. Ле Йаһоԝа, йе кӧ нета хԝә һәртʹьм тинә сери, дьхԝәст ԝәки әв шьхӧл бәрдәԝам бә (Ишайа 55:11, ИМ, бьхунә). Ләма жи Йаһоԝа бь сайа һʹәйшт хәԝн-хәйала, кӧ әԝи нишани пʹехәмбәрәки мерхас бь наве Зәкәрйа кьр, дьле хьзмәткʹаред хԝә ԛәԝи кьр. Ван хәԝн-хәйала нишани ԝан кьр, кӧ гәрәке әԝана дьжмьна нәтьрсьн у шьхӧле Йаһоԝа бәрдәԝам кьн. Хәԝн-хәйала пенщада, Зәкәрйа шәмданәк у дӧ даред зәйтʹуне дитьн.

5. Ве готареда, әме чь һин бьн?

⁵ Мина хьзмәткʹаред Йаһоԝайә бәре, гава әм дьлтәнг у сьст дьбьн, әм дькарьн жь хәԝн-хәйала пенща йа Зәкәрйа кʹаре бьстиньн. Гава әм рʹасти мьԛабьлибуне тен, һʹале мә те гӧһастьне, йан жи чахе әм рʹебәрикә кӧ мәрʹа нәфәʹмдари йә дьстиньн, гәло әв хәԝн-хәйал ча дькарә али мә бькә, ԝәки әм бь амьни Йаһоԝарʹа хьзмәт бькьн? Ве готареда, әме дәрһәԛа ве йәке шеԝьр кьн.

6. Гәло хәԝн-хәйала жь Зәкәрйа 4:1-3 дәрһәԛа шәмданәке у дӧ даред зәйтʹуне, ча мерхаси да Щьһуйа? (Бьньһерʹә шькле рʹуйе журнале.)

⁶ Зәкәрйа 4:1-3, ИМ, бьхунә. Хәԝн-хәйала дәрһәԛа шәмданәк у дӧ даред зәйтʹуне мерхаси да Щьһуйа, ԝәки әԝ һьмбәри дьжмьна ԛәԝи бьсәкьньн. Гәло ча? Дина хԝә бьде кӧ бьзьре зәйтʹуне шәмданкеда хьлаз нәдьбу. Тʹасәк тʹьме пе бьзьре дӧ даред зәйтʹуне тʹьжә дьбу. Бь сайа ви бьзьри, һʹәфт ԛәндил, демәк чʹьра ԛәт нәдьтәмьрин. Зәкәрйа пьрси: «Әв чь нә?» Мәләк бь ван готьнед Йаһоԝа щаб да: «‹Ԝе нә бь һез у ԛәԝате ле бь Рʹӧһʹе мьн бә› дьбежә Хӧдане Кариндар» (Зәкәрйа 4:4, 6, ИМ). Бьзьре зәйтʹуне жь ван дара, бь симболик те һʹәсабе рʹӧһʹе Йаһоԝайи пироз, йе кӧ ԛәԝат ә у ԛәт хьлаз набә. Ордийед империйа Фарьс, ԝе нькарьбуна һьмбәри ԛәԝата рʹӧһʹе Хԝәде сәркʹәтана. Ве хәԝн-хәйале нишани хьзмәткʹаред Хԝәде дькьр, кӧ бь сайа аликʹарийа Йаһоԝа, әԝе бькарьбьн һьмбәри дьжмьна ԛәԝи бьсәкьньн у шьхӧле авакьрьна пʹарьстгәһе хьлаз кьн. Бона Щьһуйа әԝ хәбәрәкә пʹьрʹ хԝәш бу! Тʹәне лазьм бу ԝәки Щьһуйа итʹбарийа хԝә Йаһоԝа бьанийа у вәгәрʹийана шьхӧле хԝә. Рʹаст ә шьхӧле авакьрьне ԛәдәхәкьри бу, ле Щьһуйа гӧрʹа Хԝәде кьр у шьхӧле авакьрьне диса бәрдәԝам кьр.

7. Проблема кәсед кӧ пʹарьстгәһ ава дькьрьн, чаԝа сафи бу?

⁷ Ԝәʹдә шунда проблема ԝан сафи бу. Сала 520 Б.Д.М., пʹадшаки тʹәзә, Дарйус I, сәр Фарьсе һʹӧкӧм дькьр. Сала дӧда йа һʹӧкӧмдарийа хԝәда, әԝи дит кӧ ԛәдәхәкьрьна авакьрьна пʹарьстгәһе беԛануни йә. Ләма жи, Дарйус изьн да ԝәки шьхӧле авакьрьне бәрдәԝам бә (Әзра 6:1-3). Сәрда жи, пʹадша тʹәми да мьләтед дәр-дор, ԝәки рʹийа шьхӧле авакьрьне нәгьрьн у пе пʹәра у тьштед бона авакьрьне кʹомәке бьдьнә ԝан (Әзра 6:7-12). У Щьһуйа шьхӧле авакьрьна пʹарьстгәһе ԝәкә чар салада хьлаз кьрьн, демәк сала 515 Б.Д.М.-да (Әзра 6:15).

8. Гава әм рʹасти мьԛабьлибуне тен, әм чьрʹа дькарьн мерхас бьн?

⁸ Иро жи, гәләк хьзмәткʹаред Йаһоԝа рʹасти пәйкʹәтьна тен. Мәсәлә, шьхӧле  Шәʹдед Йаһоԝа һьнә ԝәлатада һатийә ԛәдәхәкьрьн. Ван ԝәлатада, хушк-бьред мә щарна дькьнә кәле, дьбьнә «бәр ԝәлийа у пʹадша», ԝәки ԝанрʹа шәʹдәтийе бьдьн (Мәтта 10:17, 18). Щарна сәрԝерти те гӧһастьне у дәԝсе сәрԝертийа тʹәзә те у дьһа зедә азайи дьдә хушк-бьред мә. Йан жи, һʹакьмәки һәԛ изне дьдә мә кӧ әм бь азайи Хԝәдерʹа хьзмәт кьн. Һьнә хушк-бьред мә жи нә кӧ жь алийе дәԝләтева, ле жь алийе мәрьвед хԝәва рʹасти мьԛабьлибуне тен (Мәтта 10:32-36). Гәләк щар, гава йед мьԛабьл фәʹм дькьн кӧ әԝана нькарьн мәрьвед хԝә, йед кӧ Шәʹдед Йаһоԝа нә, бьдьн сәкьнандьне, әԝана ида пәй ԝан накʹәвьн. Сәрда жи, һьнә кәсед кӧ бәре гәләк мьԛабьли хушк-бьред мә дәрдькʹәтьн, бунә Шәʹдед Йаһоԝа. Ләма жи, гава тӧ рʹасти мьԛабьлибуне тейи, мерхасийа хԝә ӧнда нәкә! Чьмки Йаһоԝа у рʹӧһʹе ԝийи пироз пьштгьрийа тә дькьн, у нә лазьм ә кӧ тӧ бьтьрси!

9. Паши кӧ һʹиме пʹарьстгәһа тʹәзә һатьбу данин, һьнә Щьһу чьрʹа хәмгин бун?

⁹ Паши кӧ һʹиме пʹарьстгәһа тʹәзә һатьбу данин, һьнә Щьһуйед әʹмьрда мәзьн гьрийан (Әзра 3:12). Ԝана пʹарьстгәһа бәдәԝ, йа кӧ Сьлеман Пʹадша ава кьрьбу, бь чʹәʹве хԝә дитьбун, у әԝана дьфькьрин кӧ пʹарьстгәһа тʹәзә ԝе мина йа бәре бәдәԝ нибә (Һагай 2:2, 3). Әԝана гәләк хәмгин бун, чьмки ԝана пʹарьстгәһа тʹәзә бәрамбәри йа бәре дькьрьн. Ле хәԝн-хәйала Зәкәрйа али ԝан кьр кӧ әԝана диса ша бьн.

10. Готьнед мәләк, йед кӧ Зәкәрйа 4:8-10-да ньвисар ьн, чаԝа али Щьһуйа кьр шабуна хԝә вәгәрʹиньн?

¹⁰ Зәкәрйа 4:8-10, ИМ, бьхунә. Мәләк гот кӧ гава Щьһу «дәсте [ԝәлийе Щьһу] Зәрубабәл бәньке пиване бьвиньн, ԝе ша бьн». Бь аликʹарийа «бәньке пиване», мәрьв дькарә һʹәсаб кә кʹа тьштәк тʹик ә йан на. Демәк, мәләк дьгот кӧ һәгәр пʹарьстгәһ һьнәкарʹа бәдәԝ нәйе кʹьфше жи, әԝ ԝе ль гора ԛьрара Йаһоԝа бе авакьрьне. Һәгәр Йаһоԝа жь пʹарьстгәһе рʹази буйа, гәло нә лазьм бу ԝәки әԝана жи рʹази буна? Бона Йаһоԝа, тьште һәри фәрз әв бу, кӧ һʹәбандьна пʹарьстгәһа тʹәзәда ль гора ԛанунед ԝи буйа. Һәгәр Щьһуйа дина хԝә бьда һʹәбандьна рʹаст у ԛәбулкьрьна Йаһоԝа, шабуна ԝан ԝе вәгәрʹийа.

11. Һьнә хьзмәткʹаред Йаһоԝа рʹасти чь чәтьнайа тен?

 ¹¹ Щарна мә жи зор те ԝәки һини дәрәщед тʹәзә бьн. Һьнә кәсед кӧ гәләк сала хьзмәткʹаред һәртʹьм бун, кʹьфшкьрьнәкә тʹәзә стандьнә. Һьнәк жи хԝәха жь бо әʹмьре хԝәйи мәзьн мәщбур бун кʹьфшкьрьнәке кӧ һʹьз дькьрьн, бьһельн. Гава тьштәки ӧса те сәре мә, нормал ә кӧ әм хәмгин бьн. Серида, әм мәʹнийа сафикьрьнәке дьбәкә рʹьнд фәʹм накьн, йан жи бь ве сафикьрьне ԛайил ниньн. Дьбәкә әм бира жийина хԝәйә бәре бькьн. Ӧса жи, дьбәкә әм мерхасийа хԝә ӧнда кьн, чьмки әм дьфькьрьн кӧ әм бона Йаһоԝа бекер ьн (Мәтʹәлок 24:10). Гәло хәԝн-хәйала Зәкәрйа чаԝа дькарә али мә бькә, кӧ әм диса жи бь дьл у щан Хԝәдерʹа хьзмәт бькьн?

12. Гава дәрәщед мә тенә гӧһастьне, хәԝн-хәйала Зәкәрйа чаԝа дькарә али мә бькә, кӧ әм шабуна хԝә ӧнда нәкьн?

¹² Һәгәр әм сәр гӧһастьна бь чʹәʹве Йаһоԝа бьньһерʹьн, ԝе мәрʹа дьһа һеса бә һини дәрәщед тʹәзә бьн. Иро, Йаһоԝа шьхӧлед мәзьн дькә, у әм фьрнаԛ дьбьн кӧ әм һәвалкʹаред Ԝи нә (1 Корьнтʹи 3:9). Щабдарийед мә дькарьн бенә гӧһастьне, ле һʹьзкьрьна Йаһоԝа тʹӧ щара найе гӧһастьне. Ләма жи һәгәр гӧһастьнәкә тʹәшкиләте сәр тә һʹӧкӧм бькә, тʹәвльһәв нәбә у нәкʹәвә мьтала кӧ әв гӧһастьн чьрʹа у ча ԛәԝьми. Дәԝса кӧ бира «рʹожед бәре» бьки, жь Йаһоԝа аликʹарийе бьхԝазә кӧ тӧ кʹара дәрәща тʹәзә бьвини (Ԝаиз 7:10, ИМ). Сәр тьштед кӧ тӧ ида нькари бьки, нәфькьрә, ле дина хԝә бьдә тьштед кӧ тӧ дькари бьки. Хәԝн-хәйала Зәкәрйа нишани мә дькә, кӧ чьԛас фәрз ә әм позитив бьминьн. Һәгәр әм ӧса бькьн, әме ԝәʹде гӧһастьна амьн бьминьн у шабуна хԝә ӧнда нәкьн.

13. Һьнә Исраели чьрʹа дьԛәԝьмә дьфькьрин, ԝәки тʹәмийа кӧ авакьрьна пʹарьстгәһе тʹәзәда дәстпекьн, сафикьрьнәкә нәбаш ә?

¹³ Шьхӧле авакьрьна пʹарьстгәһе чьԛас һатьбу ԛәдәхәкьрьне жи, кәсед щабдар, демәк Йешуйе Сәрәккʹаһин у Зәрубабәл Ԝәли, «жь нува дәст бь авакьрьна Мала Хԝәде йа ль Оршәлиме кьр» (Әзра 5:1, 2, ИМ). Һьнә Щьһу дьԛәԝьмә дьфькьрин кӧ сафикьрьна ԝан сафикьрьна хьраб ә. Дьжмьна ԝе  бьдитана кӧ әԝана чаԝа пʹарьстгәһе ава дькьн, у ԝе чь жь дәсте ԝана бьһата бькьрана, ԝәки рʹийа ԝан бьгьрьн. Ләма жи Йешу у Зәрубабәлрʹа нишанәк лазьм бу кӧ Йаһоԝа бь рʹасти пьшта ԝан дьгьрә, у нишанәкә ӧса бь рʹасти жи һатә дайине. Гәло чаԝа?

14. Ль гора Зәкәрйа 4:12, 14, Йешу у Зәрубабәлрʹа чь һатә готьне?

¹⁴ Зәкәрйа 4:12, 14, ИМ, бьхунә. Ве пʹара хәԝн-хәйала Зәкәрйада, мәләк ԝирʹа гот кӧ дӧ даред зәйтʹуне бь симболик дӧ кәсед кʹьфшкьри нә, демәк Йешу у Зәрубабәл. Әв дӧ мер бь симболик ‹кʹеләка Хӧдан сәкьнинә›, демәк кʹеләка Йаһоԝа. Әԝ ԛәдьрәки чьԛас мәзьн ә! Йаһоԝа итʹбарийа хԝә ԝана дьани. Ләма Исраелийа жи дькарьбун итʹбарийа хԝә һʹәму сафикьрьнед ԝан у рʹебәрийа Хԝәде биньн.

15. Әм чаԝа дькарьн нишан бькьн кӧ әм ԛәдре рʹебәрийа Йаһоԝа дьгьрьн?

¹⁵ Иро, Йаһоԝа бь сайа Кʹьтеба Пироз рʹебәрийа хьзмәткʹаред хԝә дькә. Хәбәра хԝәда, әԝ мәрʹа дьбежә кӧ гәрәке әм чаԝа ԝи бьһʹәбиньн. Гәло әм ча дькарьн нишан кьн, кӧ әм рʹебәрийа жь Хәбәра Хԝәде ԛәбул дькьн? Гәрәке әм рʹьнд гӧһ бьдьнә ве рʹебәрийе у ԝәʹдә бьвиньн ԝәки фәʹм бькьн. Жь хԝә бьпьрсә: «Гава әз Кʹьтеба Пироз йан әʹдәбйәтәкә тʹәшкиләте дьхуньм, гәло әз сәр фькред фәрз дьсәкьньм у кʹур дьфькьрьм? Гәло әз готьнед Кʹьтеба Пироз, йед кӧ «зәʹмәт тенә фәʹмкьрьне», леколин дькьм ԝәки фәʹм кьм? Йан, әз тʹәне зу-зу у сәрʹа-бәрʹа дьхуньм?» (2 Пәтрус 3:16). Һәгәр әм сәр тьштед кӧ Йаһоԝа мә һин дькә, кʹур бьфькьрьн, әме бькарьбьн ль гора рʹебәрийа ԝи бькьн у шьхӧле бәлакьрьна мьзгине биньн сери (1 Тимотʹейо 4:15, 16).

16. Һәгәр әм мәʹнийед рʹебәрийа «хӧламе амьн» рʹьнд фәʹм нәкьн жи, чь ԝе али мә бькә кӧ әм диса жи гӧһ бьдьне?

¹⁶ Ӧса жи, Йаһоԝа бь сайа «хӧламе амьн у сәрԝахт» рʹебәрийе дьдә мә (Мәтта 24:45). Щарна дьбәкә әм рʹьнд фәʹм нәкьн кӧ чьрʹа «хӧламе амьн» фьлан рʹебәри дайә. Мәсәлә, дьбәкә мәрʹа бе готьне кӧ гәрәке әм хԝә бона тʹәшԛәләкә тʹәбийәте һазьр кьн, ле әм дьбәкә дьфькьрьн кӧ тьштәки ӧса ԝәлате мәда нькарә бьԛәԝьмә. Йан жи дьԛәԝьмә әм дьфькьрьн кӧ «хӧламе амьн» дәрһәԛа пандәмийәке бь зедәйи фәсал ә у  хәмгин дьбә. Һәгәр әм бьфькьрьн ԝәки рʹебәрийа кӧ әм дьстиньн, бадиһәԝа йә, ԝе баш бә әм чь бькьн? Һʹаләки ӧсада, ԝе баш бә кӧ әм биньн бира хԝә ԝәки Исраелийа жь гӧһдайина рʹебәрийа Йешу у Зәрубабәл чаԝа кʹар станд. Щарна, рʹебәрийа кӧ хьзмәткʹаред Хԝәде дьстандьн серида бекер дьһатә кʹьфше, ле паше әшкәрә дьбу кӧ бь сайа ве рʹебәрийе әʹмьре мәрьва хьлаз дьбу (Һʹакьмти 7:7; 8:10).

17. Хәԝн-хәйала дәрһәԛа шәмданке у дӧ даред зәйтʹуне сәр Щьһуйа чаԝа һʹӧкӧм кьр?

¹⁷ Хәԝн-хәйала пенща йа Зәкәрйа чьԛас кьн бу жи, әве бона Щьһуйа гәләк кʹар ани. Чахе ԝана һәр тьшт ль гора ве хәԝн-хәйале дькьр, Йаһоԝа бь һʹьзкьрьн пьштгьрийа ԝан дькьр. Бь дәсте рʹӧһʹе пироз, Йаһоԝа ԛәԝат да ԝан, ԝәки әԝана шьхӧле хԝә бәрдәԝам бькьн у тʹәзәда шабуне бьстиньн (Әзра 6:16).

18. Хәԝн-хәйала Зәкәрйа чаԝа дькарә сәр тә һʹӧкӧм кә?

¹⁸ Хәԝн-хәйала Зәкәрйа дәрһәԛа шәмданке у дӧ даред зәйтʹуне, дькарә сәр жийина тә жи һʹӧкӧм кә. Чаԝа әм пеһʹәсийан, әв хәԝн-хәйал дькарә али тә бькә, ԝәки тӧ ԝәʹде мьԛабьлибуне ԛәԝи бьсәкьни, нава дәрәщед тʹәзәда шабуна хԝә ӧнда нәки у итʹбарийа хԝә рʹебәрийа тʹәшкиләте бини ԝи чахи жи, гава тӧ мәʹнийед ве рʹебәрийе фәʹм наки. Чахе тӧ рʹасти тәнгасийа тейи, гәрәке тӧ чь бьки? Жь хәԝн-хәйала Зәкәрйа мерхасийе бьстинә. Дина хԝә бьде, кӧ Йаһоԝа бона хьзмәткʹаред хԝә чаԝа хәм дькә. Итʹбарийа хԝә Йаһоԝа бинә у бь дьл у щан ԝи бьһʹәбинә (Мәтта 22:37). Һәгәр тӧ ӧса бьки, Йаһоԝа ԝе али тә бькә ԝәки тӧ һʹәта-һʹәтайе бь шабуне ԝирʹа хьзмәт бьки (Колоси 1:10, 11).