Пьрсед Хԝәндәвана
Гәло Исраели бәрʹийеда тʹәне ԛаритк у мана дьхԝарьн?
Ԝәʹде рʹеԝитийа Исраелийайә 40 сали бәрʹийеда, хԝарьна ԝанә сәрәкә мана бу (Дәркʹәтьн 16:35). Йаһоԝа дӧ щара ԛаритк жи да ԝан (Дәркʹәтьн 16:12, 13; Жьмар 11:31). Ле Исраели щарна һьнә хԝарьнед дьн жи дьхԝарьн.
Мәсәлә, Йаһоԝа щара хьзмәткʹаред хԝә дьбьрә «щийе рʹьһʹәтбуне», кʹидәре кӧ хԝарьн у ав һәбу (Жьмар 10:33). Йәк жь ԝан щийа, әʹрде Елиме бу, «ԝе дәре донздәһ канийед ава у һʹәфте даред хӧрма һәбун» (Дәркʹәтьн 15:27). Кʹьтебәкеда те готьне, кӧ даред хӧрма «сәр ԝи әʹрди гәләк бун, . . . әԝ емиша сәрәкә бу бәрʹийеда у бона милйона мәрьва, дьбу хԝарьн, бьзьр у сьтʹаргәһ» (Plants of the Bible).
Дьбәкә Исраели щарна щики ӧса мәзьнда дьсәкьнин, йа кӧ иро нас ә ча Фәйран. Әԝ щи пʹарәкә Ԝади Фәйране йә. a Кʹьтебәкеда те готьне, ԝәки әв ԝади, демәк нәԝала чʹәм «130 км. дьреж ә у Синайеда йәк жь нәԝалед һәри дьреж, бәдәԝ у навдар ә». Ве кʹьтебеда ӧса жи те готьне: «Әв нәԝал ԝәкә 45 км., дури дәве бәʹре йә, ԝәкә 5 км дьреж ә, гәләк бәдәԝ ә, бь даред хӧрмава тʹьжә йә у 610 метр жь бәʹре бьльндтьр ә. Әԝ Синайеда мина бахче Едене йә. Жь бәрева һʹәта ньһа, мәрьв тенә ԝи щийи, сәва кӧ бь һʹәзара бахед хӧрма бьвиньн» (Discovering the World of the Bible).
Бахед хӧрма Фәйранеда
Гава Исраели жь Мьсьре дәркʹәтьн, ԝана һәвир, тʹәшт у дьбәкә гәньм у бьзьр жи тʹәви хԝә бьрьн. Һәмьки, әв һәр тьшт тʹәне бона ԝәʹдәки кьн тʹера ԝан кьр. Ӧса жи, ԝана пәз, дәԝар у гәләк кәре һʹәйԝана тʹәви хԝә бьрьн (Дәркʹәтьн 12:34-39). Жь бо һʹале чәтьн бәрʹийеда, дьбәкә гәләк һʹәйԝан мьрьн. Дьԛәԝьмә Исраелийа һьнә һʹәйԝан жи дьхԝарьн. Ле һьнә һʹәйԝанед дьн жи, ча ԛӧрбан дьанин, һәла һе хӧданед ԛәлпрʹа жи b (Кʹаред Шандийа 7:39-43). Жь бо бебаԝәрийа Исраелийа, Йаһоԝа ԝанрʹа ӧса гот: «Зарʹед ԝә жи ԝе чьл сали тʹәркәсәри бәрʹийе бьн» (Жьмар 14:33). Жь ван гьлийа те кʹьфше, кӧ Исраелийа һьнә һʹәйԝан хԝәй дькьрьн. Дьбәкә пәзед ԝан шир дьдан у щарна гоште ԝан жи дьхԝарьн, ле әв йәк бона 40 сали тʹера мьләтәки ԝәкә се милйона нәдькьр. c
Ле кʹидәре һʹәйԝан ав вәдьхԝарьн у дьчʹерийан? d Ԝи чахи, дьԛәԝьмә бәрʹийеда дьһа зедә баран дьбари у дьһа зедә шинкайи һәбу. Кʹьтебәкеда те готьне, кӧ 3 500 сал пешда, «Әʹрәбьстанеда дьһа зедә ав һәбу, нә кӧ иро. Гәләк нәԝалед кʹур у зьһа, йед кӧ ԝедәре һәнә, дьдьнә кʹьфше кӧ бәре ԝедәре чʹәм дькʹьшийан, чьмки гәләк баран дьбари» (Insight on the Scriptures, Volume 1). Ле диса жи, бәрʹи щики зьһа у хоф бу (Ԛануна Дӧщари 8:14-16). Бейи ава кӧ Йаһоԝа бь кʹәрәмәте да ԝан, бе шьк һьм Исраели һьм жи һʹәйԝанед ԝан, ԝе бьмьрана (Дәркʹәтьн 15:22-25; 17:1-6; Жьмар 20:2, 11).
Муса пʹехәмбәр Исраелийарʹа гот, кӧ Йаһоԝа мана да ԝан, ԝәки әԝана бьзаньбьн, кӧ «инсан тʹәне бь нен нажи, ле бь һәр тьште кӧ жь дәве Хӧдан дәрдькʹәвә дьжи» (Ԛануна Дӧщари 8:3).
a Бьньһерʹә Бьрща Ԛәрәԝьлийе йа 1 Гӧлане, сала 1992, рʹупʹ. 24-25.
b Кʹьтеба Пирозда тʹәне дәрһәԛа дӧ дәрәща те готьне, гава бәрʹийеда һʹәйԝан бона Йаһоԝа һатьнә ԛӧрбанкьрьне. Щара пешьн әԝ бу, чахе кʹаһинти һатә сазкьрьне, ле йа дӧда, ԝәʹде Щәжьна Дәрбазбуне бу. Һәр дӧ дәрәщә жи сала 1512 Б.Д.-да бу, демәк ԝәкә саләк шунда, паши дәркʹәтьна Исраелийа жь Мьсьре (Ԛануна Кʹаһинтийе 8:14–9:24; Жьмар 9:1-5).
c Незики хьлазийа 40 салийа бәрʹийеда, Исраели шәрʹда бь сәда һʹәзара һʹәйԝан зәфт кьрьн (Жьмар 31:32-34). Ле диса жи, һʹәта кӧ әԝана кʹәтьнә Әʹрде Создайи, ԝана мана дьхԝар (Йешу 5:10-12).
d Тʹӧ тьшт надә кʹьфше, кӧ һʹәйԝана жи мана дьхԝар, чьмки Хԝәде готьбу кӧ гәрәке һәр кәс тʹәне тʹера хԝә манайе тʹоп кә, ле дәрһәԛа һʹәйԝана, тʹӧ тьшт найе готьне (Дәркʹәтьн 16:15, 16).
