ГОТАРА БОНА ҺИНБУНЕ 1
КʹЬЛАМА 38 Әԝ ԝе Тә Ԛәԝи кә
Итʹбарийа Хԝә Йаһоԝа Бинә у Тьрса Хԝә Алт кә
РʹЕЗА САЛА 2024: «Гава әз тьрседа мә, әз Тәда гӧман ьм» (ЗӘБУР 56:3).
ВЕ ГОТАРЕДА
Әме пебьһʹәсьн, кӧ әм ча дькарьн һе зедә итʹбарийа хԝә Йаһоԝа биньн у тьрса хԝә алт кьн.
1. Щарна чьрʹа тьрс дькарә бькʹәвә дьле мә?
ЩАРА тьрс дькарә бькʹәвә дьле мә һәр кәси. Ле бь сайа лекʹолина Кʹьтеба Пироз, әм жь тьрса бәр мьрийа, жь тьрса бәр щьна у жь тьрса кӧ ахьрийеда ԝе чь бе сәре мә, хьлаз бун. Әм рʹожед чәтьнда дьжин, ләма жи шәрʹ, ԛачахти у нәхԝәши, диса жи дькарьн мә бьтьрсиньн (Луԛа 21:11). Ӧса жи дьбәкә әм пәйкʹәтьнед дәԝләте дьтьрсьн йан жи жь малбәта хԝә, йед кӧ мьԛабьли һʹәбандьна рʹаст дәртен. Һьнә мәрьв жи дьтьрсьн, кӧ әԝана нькарьн һьмбәри тәнгасийед иро, йан һьмбәри тәнгасийед ахьрийе тәйах кьн.
2. Чь ԛәԝьми гава Даԝьд бажаре Гатеда бу?
2 Даԝьд жи щарна дьтьрсийа. Мәсәлә, сәва кӧ жь дәсте Шаԝул Пʹадша хьлаз бә, әԝ рʹәвийа бажарәки Фьлистийа бь наве Гат. Ле һьнә ԝәхт шунда, пʹадше Гате, Акʹиш, бьһист кӧ Даԝьд «бь дәһ һʹәзара» Фьльсти кӧштьбун. Ләма жи, Даԝьд жь Акʹише, Пʹадше Гате гәләки тьрсийа (1 Самуйел 21:10-12, ИМ). Әԝ дьтьрсийа кӧ Акʹиш ԝе ԝи бькӧжә. Ле чь али Даԝьд кьр кӧ нәтьрсә?
3. Ль гора Зәбура 56:1-3, 11, Даԝьд жь тьрса хԝә чаԝа хьлаз бу?
3 Зәбура 56 нишани мә дькә, кӧ чахе Даԝьд ль бажаре Гате бу, әԝи чь тʹәхмин кьр. Ве зәбуреда, Даԝьд һьм бәʹса тьрсед хԝә кьр, һьм жи гот кӧ әԝ ча жь тьрсед хԝә хьлаз бу. Әм дьвиньн кӧ гава тьрс дькʹәтә дьле Даԝьд, әԝи хԝә дьспартә Йаһоԝа (Бьхунә Зәбур 56:1-3, 11). Баԝәрийа ԝи вала дәрнәкʹәт. Бь аликʹарийа Йаһоԝа, Даԝьд мәщаләкә баш да хәбате: Әԝи хԝә дәԝса дина дани! Ләма жи Акʹиш Даԝьд нәкӧшт, ле хԝәст кӧ Даԝьд жь ԝедәре һәрʹә. Ӧса Даԝьд жь мьрьне хьлаз бу (1 Самуйел 21:13–22:1).
4. Әм ча дькарьн хԝә һе зедә бьсперьн Йаһоԝа? Мәсәле биньн.
4 Һәрге әм дьхԝазьн жь тьрсед хԝә хьлаз бьн, гәрәке әм һе зедә хԝә бьсперьн Йаһоԝа. Ле әм ча дькарьн ве йәке бькьн? Ԝәрә әм дина хԝә бьдьнә мәсәләке. Гава кәсәк педьһʹәсә кӧ нәхԝәшикә ԝи һәйә, дьԛәԝьмә әԝ серида гәләк дьтьрсә. Ле паше, әԝ педьһʹәсә кӧ дохдьрәки баш һәйә, йе кӧ гәләк мәрьв жь ве нәхԝәшийе ԛәнщ кьрийә. Әԝ кәсе нәхԝәш дьчә бал ԝи у бәʹса дәрде хԝә дькә. Дохдьр рʹьнд гӧһ дьдә ԝи у дәрманәки, кӧ али гәләк мәрьва кьрийә, дьдә ԝи. Әв мәрьве нәхԝәш итʹбарийа хԝә ви дохдьри тинә, у тьрсед ԝи кем дьбьн. Һәма бь ви щурʹәйи, сәва кӧ әм һе зедә итʹбарийа хԝә Йаһоԝа биньн, әм гәрәке биньн бира хԝә, кӧ әԝи бәре чь кьрьбу, ньһа чь дькә у ахьрийеда ԝе чь бькә. Даԝьд һәма ӧса жи кьр. Ньһа, ԝәрә әм дина хԝә бьдьнә һьнә рʹезед жь Зәбура 56 у бьвиньн кӧ әм ча дькарьн хԝә һе зедә бьсперьн Йаһоԝа у жь тьрсед хԝә хьлаз бьн.
ЙАҺОԜА БӘРЕ ЧЬ КЬРЬБУ?
5. Сәва кӧ Даԝьд тьрсед хԝә алт кә, әԝ дәрһәԛа чь кʹур дьфькьри? (Зәбур 56:12, 13)
5 Гава әʹмьре Даԝьд кʹәтә бьн хофе, әԝи ани бира хԝә кӧ Йаһоԝа бәре чь кьрьбу (Бьхунә Зәбур 56:12, 13). Даԝьд әʹмьре хԝәда тʹьме ӧса дькьр. Мәсәлә, Даԝьд щара дәрһәԛа әʹфрина кʹур дьфькьри. Әв йәк дьани бира ԝи, кӧ Йаһоԝа чьԛас ԛәԝат ә у чьԛас мәрьва һʹәз дькә (Зәбур 65:6-9). Ӧса жи әԝ дәрһәԛа тьштед кӧ Йаһоԝа бона кәсед дьн кьрьбу, кʹур дьфькьри (Зәбур 31:19; 37:25, 26). У әԝи илаһи дьани бира хԝә, кӧ Йаһоԝа чаԝа али ԝи кьрьбу. Жь зарʹотийеда, Даԝьд һәр гав дәсте Йаһоԝа дьдит (Зәбур 22:9, 10). Бәле, фькьрандьна кʹур али Даԝьд дькьр, ԝәки тʹьме итʹбарийа хԝә Йаһоԝа бинә!
6. Гава тьрс дькʹәвә дьле мә, чь дькарә али мә бькә, ԝәки әм итʹбарийа хԝә Йаһоԝа биньн?
6 Гава тьрс дькʹәвә дьле тә, дәрһәԛа ԝан тьшта бьфькьрә, чь кӧ Йаһоԝа ида кьрийә. Дина хԝә бьдә әʹфрина, мәсәлә чʹьвик у кӧлирка. Әԝана нькарьн Йаһоԝарʹа хьзмәт кьн, ле диса жи Йаһоԝа бона ԝан хәм дькә. Әв йәк кӧ Йаһоԝа ӧса бона ԝан хәм дькә, гәло баԝәрийа тә дьһа ԛәԝи накә, кӧ Әԝе бона тә һе зедә хәм бькә? (Мәтта 6:25-32) Ӧса жи бьдә бәр чʹәʹве хԝә, кӧ Йаһоԝа бона хьзмәткʹаред хԝә чь кьрийә. Мәсәлә, сәрһатикә Кʹьтеба Пироз лекʹолин кә, йан жи сәрһатийед хушк-бьра бьхунә. a Хенщи ве йәке, бинә бира хԝә кӧ Йаһоԝа һʹәта ньһа ча али тә кьрийә. Бәʹса хәбәре, әԝи ча рʹийа рʹастийе нишани тә кьрийә? (Йуһʹәнна 6:44) Әԝи ча щаба дӧайед тә дайә? (1 Йуһʹәнна 5:14) Тӧ ча һәр рʹож жь ԛӧрбана Иса кʹаре дьстини? (Әфәси 1:7; Ибрани 4:14-16)
7. Сәрһатийа Данийел пʹехәмбәр ча али Ванесайе кьр, ԝәки әԝ жь тьрса хԝә хьлаз бә?
7 Һаитийеда, хушкәкә бь наве Ванеса b рʹасти дәрәщәкә хоф һат. Насәки ԝе һәр рʹож жерʹа тʹеле дьхьст у смс дьшандьн, әԝи зоре ле дькьр, ԝәки һәләԛәтийа ԝе тʹәви ԝи һәбә. Ванесайе әв йәк инкʹар дькьр. Ле әв мерьк дьһа һерс кʹәт у гот, кӧ әԝе зьраре бьдә ԝе. Ванеса дьбежә: «Зьраве мьн ԛәтийа». Гәло Ванеса ча жь тьрса хԝә хьлаз бу? Сәва кӧ хԝә бьпʹарезә, чь дәсте ԝе дькʹәт әԝе кьр. Рʹуспийе щьвате али ԝе кьр, ԝәки әԝ аликʹарийа полис бьхԝазә. Ӧса жи әԝе дьани бира хԝә, кӧ ԝәʹде бәре Йаһоԝа чаԝа али хьзмәткʹаред хԝә дькьр. Ванеса дьбежә: «Данийел пʹехәмбәр кʹәтә бира мьн. Рʹаст ә, әԝ нәһәԛ нибу, диса жи ԝи авитьнә чʹәла шеред бьрʹчи. Ле Йаһоԝа әԝ пʹараст. Мьн жь Йаһоԝа рʹәща кьр, ԝәки Әԝ дәрәща мьн жи сафи кә. Паше тьрса мьн дәрбаз бу у дьле мьн рʹьһʹәт бу» (Данийел 6:12-22).
ЙАҺОԜА НЬҺА ЧЬ ДЬКӘ?
8. Даԝьд чьда баԝәр бу? (Зәбур 56:8)
8 Рʹаст ә, Гатеда әʹмьре Даԝьд бьн хофеда бу, ле тьрсе әԝ алт нәкьр. Дәԝсе, әԝи дина хԝә да ве йәке, кӧ Йаһоԝа ньһа бона ԝи чь дькә. Даԝьд пеһʹәсийа кӧ Йаһоԝа рʹебәрийа ԝи дькә, ԝи дьпʹарезә у занә кӧ әԝ чь тʹәхмин дькә (Бьхунә Зәбур 56:8). Ӧса жи достед ԝи һәбун, мәсәлә Йонатʹан у Кʹаһине Мәзьн Аһимәләк, йед кӧ пьштгьрийа ԝи дькьрьн (1 Самуйел 20:41, 42; 21:6, 8, 9). Хенщи ве йәке, кӧ бажаре Гатеда әʹмьре Даԝьд кʹәтьбу бьн хофе, Шаԝул Пʹадша жи дьхԝәст ԝи бькӧшта, ле диса жи, Даԝьд жь дәсте ԝи хьлаз бу. Ләма жи әԝ баԝәр бу, кӧ Йаһоԝа һәр тьшти дьвинә у дәрде ԝи фәʹм дькә.
9. Йаһоԝа дәрһәԛа һәр кәси жь мә чь занә?
9 Гава тӧ рʹасти чәтьнайикә ӧса тейи, кӧ хоф дькʹәвә дьле тә, бир нәкә кӧ Йаһоԝа һаш жь тәнгасийа тә һәйә у занә кӧ тӧ чь тʹәхмин дьки. Мәсәлә, Йаһоԝа дьдит кӧ Мьсьрийа ча Исраели дьчәрчьрандьн у Әԝ «һаш жь тәнгасийа ԝан» һәбу (Дәркʹәтьн 3:7). Даԝьд зәбурәкеда гот, кӧ Йаһоԝа «мәʹрьмийа» у «тәʹли-тәнгийа» ԝи дьвинә (Зәбур 31:7). У гава хьзмәткʹаред Хԝәде жь бо сафикьрьнед хԝәйә нәрʹаст дьчәрчьрин, дьле Йаһоԝа диса жи сәр ԝан дьшәԝьти (Ишайа 63:9). Бәле, Йаһоԝа хәм у дәрдед тә фәʹм дькә у жь дьл дьхԝазә али тә бькә, ԝәки тӧ жь тьрсед хԝә хьлаз би.
10. Тӧ чьрʹа баԝәр и, кӧ Йаһоԝа тәнгасийед тә дьвинә у кʹеләка тә йә?
10 Гава тӧ дькʹәви һʹаләки хьраб, дьԛәԝьмә тӧ зәлал навини, кӧ Йаһоԝа тʹәви тә йә. Ләма жи дӧа бькә ԝәки тӧ бьвини, кӧ әԝ чаԝа али тә дькә (2 Пʹадшати 6:15-17). Бинә бира хԝә, ԝәки готар йан жи щабәкә кӧ тә сәр щьвинәке бьһистьбу, чаԝа ԛәԝат дабу тә. Йан жи бьдә бәр чʹәʹве хԝә, кӧ видео йан жи кʹьламед мә, ча дьле тә ша кьрьбу. Ӧса жи бьфькьрә, ԝәки хушк йан бьраки, чаԝа бь гьлийед хԝә, йан жи пе рʹезәкә хԝәш ԛәԝат дабу тә. Щарна, дьԛәԝьмә әм бир кьн, кӧ һʹәзкьрьна хушк-бьра у хԝарьна рʹӧһʹани пʹешкʹешед чьԛас мәзьн ьн (Ишайа 65:13; Маркос 10:29, 30). Бәле, пʹешкʹешед ӧса нишан дькьн, ԝәки Йаһоԝа мә гәләки һʹәз дькә у кӧ әм дькарьн бь тʹәмами итʹбарийа хԝә ԝи биньн (Ишайа 49:14-16).
11. Чь али Аидайе кьр, кӧ әԝ жь тьрсед хԝә аза бә?
11 Сәнәгаледа, хушкәкә бь наве Аида тинә бира хԝә, кӧ тәнгасийада, Йаһоԝа чаԝа ле дьбу хԝәйи. Нава хушк-бьред хԝәда, йа һәрә мәзьн әԝ бу, ләма жи де-баве ԝе һивийе бун кӧ әԝ бьхәбьтә у әʹбура малбәте бькә. Ле чахе әԝ бу пешәнг, әԝ ида мина бәре нәдьхәбьти. Ләма жи, һаԛас пʹәрә нәдькʹәтә дәсте ԝе. Жь бо ве йәке, малбәта ԝе һерс кʹәт. Аида дьбежә: «Әз дьтьрсийам, кӧ әзе нькарьбьм али де-баве хԝә бькьм, у һәр кәс ԝе пьшта хԝә бьдә мьн. Мьн һәла һе Йаһоԝа жи сущдар дькьр, чьмки әԝи изьн дайә кӧ һʹале мә ӧса хьраб бә». Ле паше, тьштәк кӧ әԝе сәр щьвате бьһист, сәр ԝе һʹӧкӧм кьр. Әԝ дьбежә: «Готарван ани бира мә, ԝәки Йаһоԝа бьринед дьле мә рʹьнд занә. Гав бь гав, бь аликʹарийа ширәтед рʹуспийа у хушк-бьред дьн, мьн фәʹм кьр, ԝәки Йаһоԝа мьн һʹәз дькә. Ләма жи, мьн диса бь баԝәри Йаһоԝарʹа дӧа кьр. Гава мьн дит, ԝәки Йаһоԝа дӧайед мьн дьбьһе, әʹдьлайи кʹәтә дьле мьн». Паше, Аидайе хԝәрʹа хәбатәкә баш дит, у әԝе ида дькарьбу һьм ча пешәнг хьзмәт кә, һьм жи әʹбура малбәта хԝә бькә. Әԝ дьбежә: «Әз һин бумә бь тʹәмами хԝә бьсперьм Йаһоԝа. Ньһа, паши кӧ әз дӧа дькьм, гәләк щар тьрс жь дьле мьн дәрте».
ЙАҺОԜА ԜЕ АХЬРИЙЕДА ЧЬ БЬКӘ?
12. Ль гора Зәбур 56:9, Даԝьд чьда баԝәр бу?
12 Бьхунә Зәбур 56:9. Әв рʹез дина мә дькʹьшинә сәр тьштәкә дьн, йа кӧ али Даԝьд кьр, кӧ әԝ жь тьрсед хԝә хьлаз бә. Рʹаст ә әʹмьре ԝи бьн хофеда бу, әԝи дьда бәр чʹәʹве хԝә кӧ ахьрийеда, Йаһоԝа ԝе бона ԝи чь бькә. Даԝьд заньбу, ԝәки ԝәхта рʹастда, Йаһоԝа ԝе ԝи хьлаз кә. Йаһоԝа хԝәха готьбу, ԝәки Даԝьд ԝе бьбә пʹадше Исраеле (1 Самуйел 16:1, 13). Даԝьд баԝәр бу, ԝәки һәр созед Йаһоԝа ԝе бенә сери.
13. Йаһоԝа ԝе бона мә чь бькә?
13 Гәло Йаһоԝа чь соз дайә мә? Һәмьки әм заньн, ԝәки иро Йаһоԝа мә жь һʹәму тәнгасийа хьлаз накә. c Ле әԝи соз дайә, кӧ дьнйа тʹәзәда әԝе мә жь һʹәму кӧл-дәрда хьлаз кә (Ишайа 25:7-9). Әм баԝәр ьн, кӧ Хԝәде ԝе мьрийа рʹакә, мә жь нәхԝәшийа ԛәнщ кә у жь дьжмьн-нәйара хьлаз кә (1 Йуһʹәнна 4:4).
14. Әм дькарьн сәр чь кʹур бьфькьрьн?
14 Гава тьрс дькʹәвә дьле тә, кʹур бьфькьрә кӧ Йаһоԝа ԝе ахьрийеда чь бькә. Мире-щьна у мәрьвед хьраб ԝе ида тʹӧнә бьн. Дьне ԝе бь мәрьвед баш тʹьжә бә, у әме гав бь гав бьбьнә мәрьвнә беԛьсур. Дә бьдә бәр чʹәʹве хԝә, кӧ әме чьԛас ша бьн! Сәр щьвата серʹожи йа сала 2014, мә дит кӧ әм чаԝа дькарьн дәрһәԛа һевийа хԝә кʹур бьфькьрьн. Тʹәмашәкеда, бавәки тʹәви малбәта хԝә дәрһәԛа ве йәке хәбәр да, кӧ һәрге 2 Тимотʹейо 3:1-5 дәрһәԛа жийина Щьнәтеда бьһата ньвисаре, рʹез ԝе ӧса буна: «Дьнйа тʹәзәда, ԝәʹдәки хԝәш ԝе бе. Чьмки мәрьв ԝе һәвдӧ һʹәз бькьн, хьзна рʹӧһʹани һʹәз бькьн, бьбьнә мәрьвед мьлук, пәсьне Хԝәде бьдьн, гӧрʹа де-баве хԝә бькьн, бьбьнә мәрьвед шекьрдар у амьн, малбәтед хԝә һʹәз бькьн, бьбьнә әʹдьлайиһʹәз, һәртʹьм дәрһәԛа кәсед дьн баш хәбәр дьн, хԝәгьрти бьн, бьбьнә мәрьвед шкәсти, херхԝаз, амьн, маԛул у мьлук, дьһа зедә Хԝәде һʹәз бькьн, нә кӧ рʹьһʹәтийе у жь дьл Хԝәдерʹа хьзмәт кьн; хԝә незики мәрьвед ӧса бьгьрә». Гәло тӧ щара дәрһәԛа жийина дьнйа тʹәзә тʹәви малбәта хԝә, йан тʹәви хушк-бьра хәбәр дьди?
15. Рʹаст ә Танйа дьтьрсийа, ле диса жи чь али ԝе кьр жь тьрсед хԝә аза бә?
15 Хушкәкә бь наве Танйа, йа кӧ ль Макәдонйа Бакӧре дьжи, сәва кӧ жь тьрсед хԝә аза бә, әԝ дәрһәԛа кʹәрәмед дьнйа тʹәзә кʹур дьфькьри. Де-баве ԝе ԛә нәдьхԝәстьн кӧ әԝ Кʹьтеба Пироз лекʹолин бькә. Танйа дьбежә: «Һьнә тьштед кӧ әз дьтьрсийам, ԝәки ԝе бенә сәре мьн, бь рʹасти жи һатьн сәре мьн. Паши һәр щьвине, дийа мьн, мьн дьхьст. Де-баве мьн дьготьн, кӧ һәрге әз бьбьмә Шәʹде Йаһоԝа, әԝе мьн бькӧжьн». Ахьрийеда, Танйа жь мале дәрхьстьн. Гәло әԝе чь кьр? Әԝ дьбежә: «Мьн дина хԝә дьда ве йәке, кӧ әзе бь сайа амьнийа хԝә чаԝа һʹәта-һʹәтайе ша бьм. Ӧса жи мьн дьда бәр чʹәʹве хԝә, кӧ һәрге әз һьнә тьшта ӧнда кьм жи, дьнйа тʹәзәда Йаһоԝа ԝе мьн хәлат кә, у һʹәму тьштед хьраб ԝе бенә биркьрьне». Танйа амьн ма, у бь аликʹарийа Йаһоԝа, әԝе хԝәрʹа маләкә тʹәзә дит. Иро, Танйа бьраки амьн стандийә у һәр дӧ жи бь шабуне, ча хьзмәткʹаред һәртʹьм хьзмәт дькьн.
БАԜӘРИЙА ХԜӘ ДЬҺА ԚӘԜИ КӘ
16. Гава гьлийед жь Луԛа 21:26-28 бенә сери, чь ԝе али мә бькә кӧ әм мерхасийа хԝә ӧнда нәкьн?
16 Тәнгасийа мәзьнда, «дьле мәрьва жи жь тьрса ԝе бьсәкьнә». Ле хьзмәткʹаред Хԝәде ԝе ԛәԝи бьсәкьньн у мерхасийа хԝә ӧнда нәкьн (Бьхунә Луԛа 21:26-28). Гәло ԝе дәме, әме чьрʹа бь зедәйи нәтьрсьн? Чьмки ча һәр гав, әме бь тʹәмами итʹбарийа хԝә Йаһоԝа биньн. Танйа дьбежә, кӧ сәрһатийед ԝейә бәре али ԝе дькьн, кӧ әԝ бәр тәнгасийед тʹәзә жи сәбьр кә. Әԝ дьбежә: «Мьн фәʹм кьр, кӧ чь жи бьԛәԝьмә, Йаһоԝа дькарә һәр тьшти бона кʹара мә бьдә хәбате. Щарна ӧса те кʹьфше, кӧ мәрьв һәр тьшти контрол дькьн, ле бь рʹасти Йаһоԝа һәр кәси ԛәԝаттьр ә. Тәнгасийед мә чьԛас гьран бьн жи, рʹожәке әԝана ԝе хьлаз бьн».
17. Рʹеза сала 2024 ԝе ча али мә бькә? (Бьньһерʹә шькьле сәр рʹуйе пешьн.)
17 Рʹожа иройин нормал ә, кӧ тьрс щарна дькʹәвә дьле мә. Ле мина Даԝьд, әм изьне надьн ԝәки тьрс мә алт кә. Дӧайе Даԝьд бона рʹеза сала 2024 һатийә бьжартьне: «Гава әз тьрседа мә, әз Тәда гӧман ьм» (Зәбур 56:3). Ль гора канике дәрһәԛа ве рʹезе те готьне, кӧ Даԝьд «тьрс дьле хԝәда мәзьн нәдькьр у дина хԝә нәдьда проблемед хԝә, ле дина хԝә дьда Хьлазкʹаре хԝә». Исал, дәрһәԛа рʹеза сале бьфькьрә, илаһи гава тӧ рʹасти тәнгасийа тейи. Бьдә бәр чʹәʹве хԝә, кӧ Йаһоԝа бәре чь кьрьбу, ньһа чь дькә у ахьрийеда ԝе чь бькә. Мина Даԝьд тӧ жи дькари ӧса бежи: «Әз Хԝәдеда гӧман ьм, әз натьрсьм» (Зәбур 56:4).
СӘВА КӦ ТӦ ЖЬ ТЬРСЕД ХԜӘ АЗА БИ, ЧЬРʹА ГӘРӘКЕ СӘР ВАН ТЬШТА БЬФЬКЬРИ?
-
Тьштед кӧ Йаһоԝа бәре кьрьбун
-
Тьштед кӧ Йаһоԝа ньһа дькә
-
Тьштед кӧ Йаһоԝа ԝе ахьрийеда бькә
КʹЬЛАМА 33 Баре Хԝә Бьдә сәр Йаһоԝа
a Сәр jw.org, һун дькарьн һьнә готар бьвиньн, йед кӧ дькарьн баԝәрийа ԝә ԛәԝи кьн. Бона ве йәке легәрʹинеда бьньвисьн «чʹәʹв бьдьнә баԝәрийа ԝан» йан жи «ԛәԝьмандьн». Бь сайа JW Library®, бьньһерʹьн рʹеза готара бь наве «Чʹәʹв Бьдьнә Баԝәрийа Ԝан» йан жи «Сәрһатийед Шәʹдед Йаһоԝа».
b Һьнә навед ве готареда һатьнә гӧһастьне.
c Бьньһерʹә кʹьтеба бь наве Незики Йаһоԝа бьн, сәре 7, абз. 13-22.
d ШЬРОВӘКЬРЬНА ШЬКЬЛА: Даԝьд дьдә бәр чʹәʹве хԝә, кӧ ча Йаһоԝа ԛәԝат дабу ԝи, ԝәки һʹьрчʹ алт кә, бь сайа Аһимәләк али ԝи кьр у ча паше ԝе ле бькә пʹадша.
e ШЬРОВӘКЬРЬНА ШЬКЬЛА: Бьраки кӧ жь бо баԝәрийа хԝә кʹәтийә кәле, дьдә бәр чʹәʹве хԝә, кӧ Йаһоԝа ча али ԝи кьрьбу ԝәки әԝ тʹәрка щьхаре бьдә, кӧ әԝ чаԝа бь сайа нәʹмед мәрьвед ԝийи һʹәзкьри ԛәԝате дьдә ԝи у кӧ әԝе Щьнәтеда әʹмьре һʹәта-һʹәтайе бьдә ԝи.