1. Пʹехәмбәртийа Кʹьтеба Пироз чь мәрʹа әʹйан дькә?

ЗУТЬРӘКЕ щьмәʹта Йаһоԝа ԝе рʹасти чь бе? Әм һаш жь ве йәке һәнә. Пʹехәмбәртийед Кʹьтеба Пироз мәрʹа әʹйан дькьн дәрһәԛа ԛәԝьмандьнед фәрз, кӧ ԝе сәр мә һәр кәси һʹӧкӧм бьн. Пʹехәмбәртик мәрʹа әʹйан дькә, кӧ һьнә сәрԝертийед лапә ԛәԝат ԝе чь бькьн. Әв пʹехәмбәрти Данийел сәре 11-да ньвисар ә, у гьли дькә дәрһәԛа дӧ пʹадшед кӧ һәврʹа дьжмьнатийе дькʹьшиньн, әԝ һәнә пʹадше бакӧре у пʹадше башуре. Әв пʹехәмбәрти ниве зәʹф ида һатийә сери, ләма әм дӧдьли ниньн, ԝәки чь кӧ майә, әԝ жи ԝе әʹсә бе сери.

2. Ль гора Дәстпебун 3:15 у Әʹйанти 11:7 у 12:17, әм гәрәке чь бира хԝәда хԝәй кьн, гава пʹехәмбәртийа Данийел леколин дькьн?

² Сәва әм пʹехәмбәртийа Данийел жь сәре 11 фәʹм кьн, әм гәрәке бир нәкьн, ԝәки ԝедәре те готьне дәрһәԛа ԝан сәрԝер у сәрԝертийа, йед кӧ хут пәй щьмәʹта Хԝәде дькʹәтьн. Рʹаст ә һәжмара хьзмәткʹаред Хԝәде һьмбәри бьнәлийед тʹәмамийа дьнйайе гәләк бьчʹук ә, йәкә әԝана дькʹәвьнә чʹәʹва. Чьрʹа? Чьмки әԝана бәр чʹәʹве Шәйтʹан у дьнйа ԝи рʹәш ьн, у ләма нета ԝан әԝ ә кӧ ԛьрʹа хьзмәткʹаред Йаһоԝа биньн. (Бьхунә Дәстпебун 3:15 у Әʹйанти 11:7; 12:17.) Хенщи ве йәке, пʹехәмбәртийа жь кʹьтеба Данийел гьредайи йә тʹәви пʹехәмбәртийед майин. Ләма жи сәва әве пʹехәмбәртийе рʹаст фәʹм кьн, әм гәрәке бәрамбәри рʹезед дьн бькьн.

3. Әме ве готареда у готара дьнда дәрһәԛа чь пебьһʹәсьн?

³ Ве готареда әме шеԝьр кьн кʹьтеба Данийел 11:25-39. Әме пебьһʹәсьн кӧ жь сала 1870 һʹәта сала 1991 пʹадше  бакӧре у пʹадше башуре кʹе бун, у әме бьвиньн, кӧ чьрʹа лазьм ә фәʹмкьрьна хԝә һьндава ве пʹара пʹехәмбәртийе, бьгӧһезьн. Ле готара дьнда, әме шеԝьр кьн кӧ пʹара дьн йа ве пʹехәмбәртийе, кʹижан Данийел 11:40–12:1-да ньвисар ә, чь әʹйан дькә дәрһәԛа ԝәʹде жь сала 1991 дәстпекьри һʹәта шәрʹе Һармәгәдоне. Ԝәʹде леколинкьрьна ван дӧ готара, ԝе баш бә дина хԝә бьдьнә чаргоша бь наве «Рʹожед Ахьрийеда Дӧ Пʹадша Һәврʹа Дькʹәвьнә Һʹӧщәте». Йа пешьн, ԝәрә әм пебьһʹәсьн, дӧ пʹадша ве пʹехәмбәртийеда кʹе нә.

4. Кʹижан се тьшт али мә дькьн ԝәки тедәрхьн, кӧ кʹе нә пʹадше бакӧре у пʹадше башуре?

⁴ Сәрнав «пʹадше бакӧре» у «пʹадше башуре» пешийе сәр ԝан сәрԝера дьһатә готьне, йед кӧ ԝан щийа пʹадшати дькьрьн, кӧ жь Исраеле алийе бакӧре у башуре бун. Ле чьрʹа әм ӧса дьбежьн? Дина хԝә бьдьне, кӧ мәләк Данийелрʹа чь гот: «Әз һатьм кӧ, кʹа ԝе рʹожед даԝинда чь бе сәре нәтәԝа [щьмәʹта] тә әз тәрʹа бежьм» (Дан. 10:14). Һʹәта Пенщийә Һʹәсабе сала 33 Д.М., мьләте Исраел щьмәʹта Хԝәде бу. Паше Йаһоԝа әшкәрә кьр, ԝәки ида шагьртед Исайи амьн бунә щьмәʹта ԝи. Ләма жи пʹехәмбәртийа Данийел жь сәре 11, дьһа зәʹф нә кӧ дәрһәԛа мьләте Исраеле йә, ле дәрһәԛа шагьртед Мәсиһ йә (Кʹар. Шанд. 2:1-4; Рʹом. 9:6-8; Галт. 6:15, 16). У щурʹә-щурʹә ԝәʹдәда, щурʹә-щурʹә сәрԝер дьбунә пʹадше бакӧре у пʹадше башуре, ле әԝана се тьштада нәдьһатьнә гӧһастьне. Йа пешьн, әԝ һәрдӧ пʹадша пәй щьмәʹта Хԝәде дькʹәтьн. Йа дӧда, әԝ йәк кӧ әԝана ча бун һьндава щьмәʹта Хԝәде, дьда кʹьфше кӧ әԝана Хԝәдейе рʹаст Йаһоԝа нәфрʹәт дькьн. У йа сьсийа, әв һәрдӧ пʹадша бона һʹӧкӧмтийе һәврʹа дькʹәтьнә һʹӧщәте.

5. Жь сала 100 һʹәта сала 1870, гәло пʹадше бакӧре у пʹадше башуре һәбун? Шьровәкьн.

⁵ Ԛьрʹна дӧдада Д.М., Мәсиһийед ԛәлп кʹәтьнә нава щьвата Мәсиһитида. Әԝана һинкьрьнед пʹутпарьста бәла дькьрьн у рʹастийед жь Хәбәра Хԝәде вәдьшартьн. Жь ԝи ԝәʹдәйи, һʹәта хьлазийа ԛьрʹна 19, сәр әʹрде тʹәшкиләта Хԝәде тʹӧнә бу. Мәсиһийед ԛәлп мина зиԝана гәләк бәла бун, ләма жи чәтьн бу тедәрхьн, кӧ бь рʹасти Мәсиһийед рʹаст кʹе нә (Мәт. 13:36-43). Ча те кʹьфше жь сала 100 һʹәта сала 1870 пʹадше бакӧре у пʹадше башуре тʹӧнә бун, чьмки ԝи чахи тʹәшкиләта Хԝәде тʹӧнә бу, кӧ ԝана һʹьщуми сәр кьрана. * Ле паши сала 1870 пʹадше бакӧре у пʹадше башуре хӧйа бун. Чьрʹа әм ӧса дьбежьн?

6. Кʹәнге щьмәʹта Хԝәде диса әʹйан бу? Шьровәкьн.

⁶ Жь дәстпека сала 1870 щьмәʹта Хԝәде дәстпекьр саз бә ча кʹом. Ве сале Чарлз Т. Рассел у пьштгьред ԝи, кʹома леколинкьрьна Кʹьтеба Пироз саз кьрьн. Ль гора пʹехәмбәртийе Рассел бьра у һәвалед ԝи бунә «әʹламчи», кʹижани кӧ пешийа сазбуна Пʹадшатийа Мәсиһити рʹе һазьр кьр (Малх. 3:1, ДТʹ). Һьнгеда щьмәʹта Хԝәде диса әʹйан бу! Ле гәло ԝи ԝәʹдәйи һәбунә сәрԝертийед ӧса, кӧ пәй хьзмәткʹаред Хԝәде  дькʹәтьн? Бәле, һәбун у ԝәрә әм шеԝьр кьн кӧ әм ве йәке жь кʹӧ заньн.

7. Һʹәта сала 1917, пʹадше башуре кʹе бу?

⁷ Жь сала 1870, Британйа бу империйа һʹәмдьнйайе, ордийед кʹижани лапә ԛәԝи у мәзьн бун. Пʹехәмбәртийеда әԝ империйа бь симболик ча стьруки бьчʹук бу, кʹижан се стьруйед майин рʹакьр, демәк Франса, Испанйа у Нидерланд (Дан. 7:7, 8). Һʹәта сала 1917, Британйа пʹадше башуре бу. Ԝи ԝәʹдәйи, нава дьнйайеда Америка бу ԝәлатәки лапи дәԝләти, у дәстпекьр тʹәви Британйайе һәвкʹарийе бькә.

8. Ԝан рʹожед ахьрийеда кʹе йә пʹадше башуре?

⁸ Шәрʹе Һʹәмдьнйайе I-да, Америкайе у Британйайе ԛәԝата хԝә кьрьнә йәк у бунә пьштгьред һәв. Һьнгеда Британйа у Америка тʹәвайи бунә Империйа Англо-Америкайа Һʹәмдьнйайе. Ча Данийел пʹехәмбәрти кьр, әв пʹадше башуре «артешәки [ордикә] мәзьн у зәʹф хԝӧрт [ԛәԝи]» тʹоп кьр (Дан. 11:25). Нава ԝан рʹожед ахьрийеда, Англо-Америка пʹадше башуре йә. * Ле кʹе бу пʹадше бакӧре?

9. Кʹәнге пʹадше бакӧре диса хӧйа бу, у Данийел 11:25 ча һатә сери?

⁹ Чахе Рассел у һәвалед ԝи кʹома леколинкьрьна Кʹьтеба Пироз саз кьрьн, паше сала 1871 пʹадше бакӧре диса хӧйа бу. Ве сале политик Отто фон Бисмарк, чәнд регион кьрә йәк, у ӧса Алманйа бу Империйа ԛәԝи. Пʹадшаки жь ԝан региона, бь наве Ԝилһелм I, бу императоре пешьн, у әԝи Бисмарк кʹьфш кьр  ча сәрокԝәзире пешьн. * Бь дәһа сала шунда, Алманйа дьһа ԛәԝат бу у ԝәлатед Африкайе у територийед Окйануса Мәзьн кьрә бьн дәсте хԝә. Әԝ хԝәст жь Британйайе ԛәԝаттьр бә. (Бьхунә Данийел 11:25.) Әԝи ордийа хԝә ԛәԝи у мәзьн кьр. У шәрʹе һʹәмдьнйайе йәкеда, Алманйайе пе ордийа хԝәйә мәзьн, мьԛабьли дьжмьнед хԝә шәрʹ дькьр.

10. Данийел 11:25б, 26, ча һатә сери?

¹⁰ Паше Данийел пʹехәмбәртийе дькә, ԝәки чь ԝе бе сәре Империйа Алманйайе у ордийа ԝийә мәзьн. Ве пʹехәмбәртийеда дәрһәԛа пʹадше бакӧре те готьне, кӧ әԝ «ԝе нәсәкьнә», демәк ԝе нәминә. Ле мәʹни ԝе чь буйа? Данийел дьбежә кӧ әԝана ԝе мьԛабьли ԝи «дәкʹ у долаба дайньн. Йед хԝарьна ԝийи хԝәшьк хԝарьнә жи ԝи бьшкеньн» (Дан. 11:25б, 26а). Ԝәʹде Данийелда, әԝед кӧ «хԝарьнед хԝәшьк йед ԛьрал» дьхԝарьн, әԝ бун, йед кӧ бәр пʹадша дьсәкьнин у щийе бьльнд дьгьртьн (Дан. 1:5). Ле ве пʹехәмбәртийеда кʹе бун йед кӧ хԝарьнед пʹадша дьхԝарьн? Әԝана әԝ бун, кʹижан кӧ Империйа Алманйайеда щийе бьльнд дьгьртьн, мәсәлә генералед императоре у шеԝьрдаред әскәри. Әԝ мәрьвед кӧ Империйа Алманйайеда щийе бьльнд дьгьртьн, тьштед ӧса кьрьн, кӧ пʹадша һʹӧкӧме хԝә ӧнда кьр у империйа һьлшийа. * Данийел нә тʹәне дәрһәԛа һьлшандьна ве империйайе пʹехәмбәрти кьр, ле ӧса жи дәрһәԛа ахьрийа шәрʹе ԝе тʹәви пʹадше башуре. Пʹехәмбәртийеда дәрһәԛа пʹадше бакӧре, һатийә готьне: «Ԝе артеша ԝи бәлав бьбә у гәләка ԝе бен лехьстьн у бькʹәвьн» (Дан. 11:26б). Чаԝа кӧ һатьбу пʹехәмбәртикьрьне, шәрʹе һʹәмдьнйайе йәкеда, ордийа Алманйайе һәв бәла бу у гәләк мәрьв һатьнә кӧштьне. Нава тʹәрихийа инсанәтеда тʹӧ щар һаԛас мәрьв шәрʹда нәмьрьнә.

11. Пʹадше бакӧре у пʹадше башуре чь кьрьн?

¹¹ Дәрһәԛа ԝәхте пешийа Шәрʹе Һʹәмдьнйайе I, Данийел 11:27, 28-да те готьне, кӧ пʹадше бакӧре у пʹадше башуре ԝе бәр «сьфрәке дәрәԝа» бежьн. Ӧса жи кʹьтеба Данийелда те готьне, ԝәки пʹадше бакӧре ԝе хԝәрʹа һәбука мәзьн тʹоп кә. Әԝ пʹехәмбәрти һәма ӧса һатә сери. Ле чь щурʹәйи? Алманйайе у Британйайе һәврʹа готьн кӧ әʹдьлайе дьхԝазьн, ле әв готьнед ԝан дәрәԝ дәркʹәтьн чахе сала 1914-да шәрʹе һʹәмдьнйайеда ԝана дәстпекьр тʹәви һәв шәрʹ кьн. Ле пешийа сала 1914, нав тʹәмамийа дьнйайеда Алманйайе алийе дәԝләтибунеда щийе дӧда дьгьрт. Паше Алманйа, демәк пʹадше бакӧре, шәрʹ кьр тʹәви пʹадше башуре, ле әԝи да дәр, чаԝа кӧ һатьбу пʹехәмбәртикьрьне Данийел 11:29 у 30а-да.

12. Шәрʹе һʹәмдьнйайе пешьнда, пʹадше бакӧре у пʹадше башуре чь дькьрьн?

¹² Жь сала 1914, әԝ һәрдӧ пʹадша һәврʹа дькʹәтьнә ләще у һәрдӧ жи пәй щьмәʹта Хԝәде дькʹәтьн. Мәсәлә, шәрʹе һʹәмдьнйайе пешьнда, дәԝләта Алманйайе у Британйайе пәй хьзмәткʹаред Хԝәде дькʹәтьн, чьмки ԝана инкʹар дькьр шәрʹда мәрьва бькӧжьн. У дәԝләта Америкайе жи бьред кӧ рʹебәрийа  шьхӧле бәлакьрьна мьзгинийе дькьрьн, кьрә кәле. Бь ве йәке пʹехәмбәртийа жь Әʹйанти 11:7-10 һатә сери.

13. Жь дәстпека сала 1933 у ԝәʹде шәрʹе һʹәмдьнйайе дӧда, пʹадше бакӧре чь кьр?

¹³ Паше, ида жь дәстпека сала 1933, у илаһи ԝәʹде шәрʹе һʹәмдьнйайе дӧдада, пʹадше бакӧре щьмәʹта Хԝәде гәләк дьзеранд. Чахе партийа Натсиста, Алманйа һьлданә бьн дәсте хԝә, Һитлер у пьштгьред ԝи, шьхӧле щьмәʹта Хԝәде ԛәдәхә кьрьн. Ԝана бь сәда хьзмәткʹаред Йаһоԝа кӧштьн, у бь һʹәзара зедәтьр кьрьнә гьртигәһе. Данийел дәрһәԛа ԝан зерандьна пʹехәмбәрти кьрьбу. Пʹадше бакӧре шьхӧле бәлакьрьна мьзгинийе ԛәдәхә кьр, у бь ве йәке бь симболик «пʹарьстгәһ» һʹәрам кьр у ԛӧрбанед кӧ тʹьме дьанин, да һьлдане (Дан. 11:30б, 31а). Сәроке ԝи, Һитлер, һәла һе сонд жи хԝар, кӧ ԝе Алманйайеда ԛьрʹа һʹәму хьзмәткʹаред Хԝәде бинә.

14. Кʹе бьбу пʹадше бакӧре паши шәрʹе һʹәмдьнйайе дӧда? Шьровәкьн.

¹⁴ Паши шәрʹе һʹәмдьнйайе дӧда, дәԝләта Комунисти йа Йәктийа Совйәте, һʹәчʹи зәʹф територийа кӧ Алманйайе зәфт кьрьбу, һьлда бьн дәсте хԝә у бу пʹадше бакӧре. Мина Натсистед берʹәʹм, Йәктийа Совйәте жи әшкәрә нишан кьр, кӧ чьԛас нәфрʹәт дькә ԝан мәрьва, йед кӧ Хԝәдейе рʹаст дьһʹәбиньн у ԛьрара ԝи датиньн щийе пешьн.

15. Чахе Шәрʹе Һʹәмдьнйайе II хьлаз бу, пʹадше бакӧре чь кьр?

¹⁵ Чахе Шәрʹе Һʹәмдьнйайе II хьлаз бу, һьнә ԝәʹдә шунда Йәктийа Совйәте у пьштгьред ԝе, демәк пʹадше бакӧрейи тʹәзә, һʹьщуми сәр щьмәʹта Хԝәде кьр. Ль гора пʹехәмбәртийа жь Әʹйанти 12:15-17, әви пʹадшайи шьхӧле бәлакьрьна мьзгинийе ԛәдәхә кьр у бь һʹәзара хьзмәткʹаред Йаһоԝа аксор кьр. Бь рʹасти нава ԝан рʹожед ахьрийеда, пʹадше бакӧре ча бежи «лейа» зерандьне сәр ԝанда ани, сәва шьхӧле щьмәʹта Хԝәде бьдә сәкьнандьне, ле жерʹа һәв нәһат. *

16. Пʹехәмбәртийа жь Данийел 11:37-39, ча сәр Йәктийа Совйәте һатә сери?

¹⁶ Бьхунә Данийел 11:37-39. Ль гора ве пʹехәмбәртийе пʹадше бакӧре һьндава «Хԝәдейе кал-бавед хԝә, ДТʹ», ԛәдьр нишан нәкьр. Чь щурʹәйи? Йәктийа Совйәте пе ве нете кӧ кʹока религийа бинә, һәр тьшт дькьр сәва ԛәԝата тʹәшкиләтед религи сьст кә. Ләма жи сәрԝеред Совйәте бона ве йәке һәла һе жь сала 1918 фәрманәки ӧса дан, кʹижан кӧ һʹим дани ԝәки мәкʹтәбада атеизм бе һинкьрьне. Ле ль гора пʹехәмбәртийе, пʹадше бакӧре ча пәсьн да хӧдане «бьрща»? Йәктийа Совйәте беһʹәсаб пʹәрә хәрщ кьр, сәва ордийа хԝә ԛәԝи кә, у бь һʹәзара бомбед атоме чекьр, ԝәки ԛәԝата хԝә мәзьн кә. Һьн пʹадше бакӧре һьн жи пʹадше башуре, ахьрийеда хԝәрʹа чʹәкед ӧса ԛәԝи тʹоп кьрьн, кӧ дькарьн ԛьрʹа бь милйарда мәрьва биньн!

17. «Тьште мәкруһ йе кӧ хьраб дькә», бь симболик чь те һʹәсабе?

¹⁷ Пʹадше бакӧре тʹәне тьштәкида пьштгьрийа пʹадше башуре кьр: Әԝана һәрдӧ жи «тьште мәкруһ йе кӧ хьраб дькә» ава кьрьн (Дан. 11:31). Әԝ «тьште  мәкруһ», демәк тьште һʹәрам, бь симболик те һʹәсабе тʹәшкиләта Мьләтед Йәкбуйи.

18. Чьрʹа сәр Мьләтед Йәкбуйи те готьне «тьште мәкруһ»?

¹⁸ Тʹәшкиләта Мьләтед Йәкбуйи бь симболик те һʹәсабе «тьште мәкруһ» йане һʹәрам, чьмки әԝ әʹлам дькә, ԝәки дькарә ве йәке бькә, чь кӧ тʹәне Пʹадшатийа Хԝәде дькарә бькә, демәк әʹдьлайе бинә сәр әʹрде. Ве пʹехәмбәртийеда ӧса жи те готьне, ԝәки әв тьште һʹәрам, демәк тʹәшкиләта Мьләтед Йәкбуйи, ԝе һʹәму религийед ԛәлп кʹӧта кә (Бьньһерʹә чаргошә «Рʹожед Ахьрийеда Дӧ Пʹадша Һәврʹа Дькʹәвьнә Һʹӧщәте»).

19-20. а) Чьрʹа әм гәрәке әве тʹәрихийе бьзаньбьн? б) Щаба кʹижан пьрсе әме готара майинда пебьһʹәсьн?

¹⁹ Әм гәрәке әве тʹәрихийе бьзаньбьн, чьмки әԝ избат дькә кӧ жь сала 1870 һʹәта сала 1991, пʹехәмбәртийа Данийел дәрһәԛа пʹадше бакӧре у пʹадше башуре һатийә сери. Ләма жи әм баԝәр дькьн, кӧ пʹара ве пʹехәмбәртийе йа кӧ майә, әԝ жи ԝе бе сери.

²⁰ Сала 1991, Йәктийа Совйәте һьлшийа. Ле кʹе йә иро пʹадше бакӧре? Щаба ве пьрсе әме готара майинда пебьһʹәсьн.