1, 2. а) Зәԝащ ча саз бу? б) Мер у жьн йед пешьн чь фәʹм кьрьн дәрһәԛа зәԝаще? (Бьньһерʹә шькле әʹԝльн.)

ЗӘԜАЩ тьштәки тʹәбийәти йә әʹмьре мәрьвада. Ле зәԝащ ча дәстпебу у нета ԝе чь йә? Щабед ԝан пьрса ԝе али мә бькьн кӧ рʹаст бьньһерʹьн сәр зәԝаще у сәр кʹәрәмед жь ԝе. Чахе Хԝәде мәрьве пешьн Адәм әʹфьранд, готә ԝи кӧ нав бьдә сәр һʹәйԝана. Ле «меррʹа кʹомәкдарәк кӧ лайиԛи ԝи буйа дәст нәкʹәт, ПКʹМ». Ләма Хԝәде хәԝәкә кʹур кьрә чʹәʹве Адәм, пʹарханәкә ԝи һьлда, кʹӧлфәтәк чекьр у ани щәм мер. (Бьхунә Дәстпебун 2:20-24.) Чаԝа әм дьвиньн, Хԝәде зәԝащ саз кьрийә.

² Иса зәлал гот: «Мер ԝе де у баве хԝә бьһелә, хԝә ль жьне бьгьрә у һәр дӧ ԝе бьбьнә бәдәнәк» (Мәт. 19:4, 5). Хԝәде пʹарханәкә жь Адәм һьлда у кʹӧлфәта пешьн чекьр, ләма ԝана фәʹм кьр кӧ әԝана чаԝа щоте зәԝаще бунә йәк. Изьн тʹӧнә бу ԝәки мер у жьн жь һәвдӧ бьԛәтийана, нә жи изьна ԝан һәбу кӧ йәке зедәтьр бьстиньн.

3. Нета фәрз чь бу зәԝащеда?

³ Адәм жьна хԝәйә дәлалрʹа ша дьбу, наве кʹижане данибу Һеԝа. Һеԝа «лайиԛи» Адәм бу у әԝ гәрәке бьбуйа кʹомәкдара ԝи. Әԝана чаԝа жьн-мер бәхтәԝар бун (Дәстп. 2:18). Нета фәрз йа зәԝаще әԝ бу, кӧ әʹрд тʹьжә бә (Дәстп. 1:28). Рʹаст ә кӧрʹ у ԛизед ԝана де-баве хԝә һʹьз дькьрьн, ле гәрәке ԝана де-баве хԝә бьһиштана у малбәта хԝә саз кьрана. Мәрьв гәрәке һәв зедә буна, әʹрд тʹьжә кьрана у бькьрана щьнәт.

4. Чь ԛәԝьми тʹәви зәԝаща пешьн?

⁴ Бәхтәԝарбуна зәԝаща Адәм у Һеԝайе ӧнда бу жь бо ԝе йәке кӧ ԝана азайа жьбартьне рʹаст нәданә хәбате у гӧрʹа Йаһоԝа нәкьрьн. Шәйтʹан «Мәʹре бәре», Һеԝа хапанд у жерʹа гот кӧ һәрге әԝ жь «дара ԛәнщи у хьраби наскьрьне» бьхԝә, ԝе занәбуна ԝейә мәхсус һәбә у ԝе бькарьбә ԛәнщи у хьрабийе жь һәв дәрхә. Әԝе бона ве йәке жь мере хԝә нәпьрси, у ӧса әԝе ԛәдьре сәрԝертийа мере хԝә нәгьрт. Адәм дәԝса кӧ гӧрʹа Йаһоԝа бькьра, әԝи әԝ бәра даре, кʹижан кӧ жьне да ԝи, һьлда у хԝар (Әʹйан. 12:9; Дәстп. 2:9, 16, 17; 3:1-6).

5. Әм чь дәрсе дькарьн хԝәрʹа һьлдьн жь ԝе йәке, кӧ Адәм у Һеԝайе ча щаба Йаһоԝа дан?

⁵ Чахе Йаһоԝа жь Адәм пьрси кӧ әԝи чьрʹа ӧса кьр, әԝи жьна хԝә нәһәԛ кьр у гот: «Әԝ жьна кӧ тә да мьн, әԝе жь ԝе даре да мьн, мьн жи хԝар». Ле Һеԝайе мәʹр нәһәԛ кьр кӧ әԝи әԝ хапанд (Дәстп. 3:12, 13, ПКʹМ). Ԝана дьхԝәст хԝә һәԛ дәрхьстана, ле бь рʹастийе әԝана нәһәԛ бун. Ԝана гӧрʹа Йаһоԝа нәкьр у ләма жи Йаһоԝа әԝана сущдар кьрьн ча рʹабәр. Мәсәла ԝана бона мә буйә дәрс! Сәва кӧ зәԝащ бәхтәԝар бә, һәр йәк жь щоте зәԝаще гәрәке борще хԝә бьԛәдинә у гӧрʹа Йаһоԝа бькә.

6. Ԝәйе ча шьровәкьра пʹехәмбәртийа жь Дәстпебун 3:15?

⁶ Шәйтʹан чь жи кьр, ле йәкә Йаһоԝа хәм кьр кӧ мәрьв һивийа ахьрийа баш бьн. Дәрһәԛа ԝе йәке Кʹьтеба Пирозда пʹехәмбәртийа пешьнда һатә ньвисаре. (Бьхунә Дәстпебун 3:15.) Әв пʹехәмбәрти әʹйан дькә кӧ зӧрʹәта «кʹӧлфәте» ԝе Шәйтʹан «бьһʹьнщьрʹинә». Бь ԝе йәке Йаһоԝа мәщал да мәрьва кӧ әԝана бькарьбьн тʹәви ԝи һәләԛәтийа незикда бьн, чаԝа һәләԛәтийа ԝи тʹәви әʹфьринед рʹӧһʹани йә. Кʹьтеба Пироз әʹйан дькә ԝәки «кʹӧлфәт» бь симболик әԝ һәйә тʹәшкиләта Хԝәде. Демәк Иса зӧрʹәта тʹәшкиләта Хԝәде йә, у ԝе Хԝәде ԝи бьшинә кӧ Мире-щьн «бьһʹьнщьрʹинә». Бь сайа ԝе йәке, мәрьвед гӧһдар ԝе бькарьбьн бьстиньн жийина һʹәта-һʹәтайе сәр әʹрде, кʹижан кӧ мәрьвед пешьн ӧнда кьрьн. Бь ве йәке ԛьрара Йаһоԝайә пешийе ԝе бе сери (Йуһʹн. 3:16).

7. а) Паши рʹабәрибуна Адәм у Һеԝайе чь ԛәԝьми тʹәви зәԝаще? б) Кʹьтеба Пироз жь мер у жьна чь дәʹԝа дькә?

⁷ Рʹабәрибуна Адәм у Һеԝайе чаԝа сәр зәԝаща ԝан һʹӧкӧм бу, ӧса жи сәр һʹәму зәԝащед дьн. Мәсәлә, чаԝа Һеԝа ӧса жи һʹәму кʹӧлфәтед паши ԝе, бь еше зарʹа тиньн. Кʹӧлфәт гәләк һʹәԝще мере хԝә нә, у мер жи ль сәр жьне һʹӧкӧм дькә у һәла һе бь зорбәтийе жи, у тьштед ӧса иро дь гәләк малбәтада һәнә (Дәстп. 3:16). Кʹьтеба Пироз дьбежә кӧ мер гәрәке бь һʹьзкьрьн сәрԝертийе бькьн. Ле жьн гәрәке сәрԝертийа мере хԝә ԛәбул кьн (Әфәс. 5:33). Һәрге жьн у мере  хԝәдехоф һәвкʹарийе бькьн, проблемед ԝан дькарьн кем бьн.

8. Әм чь заньн дәрһәԛа зәԝаще жь ԝәʹде Нӧһ һʹәта селаве?

⁸ Пешийа кӧ Адәм у Һеԝа жь бо гӧне хԝә бьмьрана, ԝанрʹа гәләк кӧрʹ у ԛиз бун (Дәстп. 5:4). Кӧрʹе ԝани ньхӧри Ԛайин, хушка хԝә станд. Кʹьтеба Пироз дьбежә кӧ зӧрʹәта Ԛайин, демәк Ламәх, мәрьве әʹԝльн бу кӧ дӧ жьнед ԝи һәбун (Дәстп. 4:17, 19). Ԝәʹде Адәмда һʹәта селаве, тʹәне һьнә мәрьва Хԝәде дьһʹәбандьн. Һьнәк жь ԝан бун Һабил, Һәнох, у Нӧһ тʹәви малбәта хԝә. Кʹьтеба Пироз дьбежә кӧ рʹожед Нӧһда «зарʹед Хԝәде дитьн кӧ ԛизед мәрьвайе бәдәԝ ьн». У «жь ԝан кʹе кʹижан бәгәм дькьр хԝәрʹа жьн дьстандьн». Әԝ йәк нормал нибу. Ләма жи ԝан у жьнед ԝанрʹа зарʹед зәʹф тәрʹьки у зӧлм дьбун, әԝ һәбун Нәфил. Ӧса жи «хьрабийа мәрьва ль сәр әʹрде зедә» дьбу у «нет у фькьред дьле ԝан жи һәр рʹож хьраби» бу (Дәстп. 6:1-5, ПКʹМ).

9. Ԝәʹде Нӧһда Йаһоԝа чь кьр ԝәки зӧлмийе кʹӧта кә, у чь дәрсе әм һин дьбьн жь ԝе йәке, кӧ чь ԛәԝьми ԝи ԝәʹдәйида?

⁹ Рʹожед Нӧһда Йаһоԝа селав ани сәр дьнйайе, ԝәки мәрьве зӧлм кʹӧта кә. «Нӧһе кӧ рʹасти даннасин дькьр», мәрьварʹа гьли дькьр дәрһәԛа селаве кӧ гәрәке бьԛәԝьмийа (2 Пәт. 2:5). Ле ԝана гӧһ нәдьданә Нӧһ, чьмки шьхӧле хԝәйи һәррʹожива мьжул дьбун у ӧса жи мер дькьрьн у дьзәԝьщин. Иса ԝәʹде Нӧһ бәрамбәри ԝәʹде мә кьр. (Бьхунә Мәтта 24:37-39.) Иро жи һʹәчʹи зәʹф мәрьв нахԝазьн бьбьһен мьзгинийа дәрһәԛа Пʹадшатийа Хԝәде. Әм әԝе мьзгинийе нав тʹәмамийа дьнйайе бәла дькьн кӧ һʹәму мьләтарʹа бьбә шәʹдәти һʹәта хьлази бе. Әм чь дәрсе һин дьбьн жь ԝәʹде Нӧһ? Әм гәрәке нәһельн кӧ зәԝащ у хԝәйкьрьна зарʹа бона мә ӧса фәрз бьн, кӧ әм бир кьн ԝәки рʹожа Хԝәде незик ә.

10. а) Гәләк културада кʹижан кьред хьраб бунә нормал? б) Бьраһим у Сәрайе ча мәсәла баш һиштьнә дәрһәԛа зәԝаще?

¹⁰ Нӧһ у се кӧрʹед ԝи, һәр йәки жьнәк стандьбу. Ле паши селаве гәләк мера йәке зедәтьр жьн дьстандьн. Гәләк културада бенамуси у ԛави бунә тьштәки нормал, у һәла һе религийада жи бунә ԛәйдә. Чахе Бьраһим у Сәра чунә Кәнане, дәр-доре ԝана гәләк мәрьвед бенамус һәбун, кʹижана зәԝащ һӧрмәт нәдькьрьн. Ләма жи Йаһоԝа сафи кьр кӧ Содом у Гоморайе кʹӧта кә, чьмки бьнәлийед ԝан шәһәра гәләк кьред бенамуси дькьрьн. Ле Бьраһим бона малбәта хԝә сәрԝерәки баш бу, у Сәрайе жи мәсәләкә баш һишт ԝе йәкеда кӧ гӧрʹа мере хԝә дькьр. (Бьхунә 1 Пәтрус 3:3-6.) Бьраһим хәм кьр дәрһәԛа ԝе йәке, кӧ кӧрʹе ԝи Исһаԛ йәкә ӧса бьстинә, кʹижан кӧ Йаһоԝарʹа хьзмәт дькә. У Аԛубе кӧрʹе Исһаԛ жи, дьхԝәст ԝәки кӧрʹед ԝи тʹәви хьзмәткʹаред Хԝәде бьзәԝьщьн, йед кӧ ахьрийеда бунә кал-бавед 12 бәрәкед Исраели.

11. Ԛануна Муса ча щьмәʹта Исраелийа хԝәй дькьр?

¹¹ Паше Йаһоԝа пәйман гьреда тʹәви щьмәʹта Исраел. Әԝи Ԛануна Муса да ԝан, кʹижан кӧ али щотед зәԝаще дькьр ԝәки әԝана рʹӧһʹанида хԝә хԝәй кьн. Мәсәлә, бь ԛануне, полигами изьн һәбу, демәк пʹьрʹәжьни, ле ԛәдәхә дькьр кӧ Исраели мәрьвед пʹутпʹарьст бьстиньн. (Бьхунә Ԛануна Дӧщари 7:3, 4.) Чахе зәԝащеда проблем  пешда дьһатьн, рʹуспийа кʹомәк дьданә ԝан. Ӧса жи һәбун ԛанун, кʹижан кӧ нәамьни у кʹӧмрʹәши ԛәдәхә дькьрьн. Рʹаст ә изьн һәбу кӧ жьн мер жь һәв бьԛәтьн, ле сәва ве йәке ԛанун һәбун у ԝана гәрәке әԝ ԛанун һьлдана һʹәсаб. Мәсәлә, мер дькарьбу жь жьна хԝә бьԛәтийа сәва «кемасике», кʹижан кӧ нәщайиз у шәрми бу (Ԛан. Дщр. 24:1, ПКʹМ). Кʹьтеба Пироз набежә кӧ әԝ кемаси чь бу, ле фәʹмдари йә мер нькарьбу бона шашийед бьчʹук жь жьна хԝә бьԛәтийа (Ԛан. Кʹаһ. 19:18).

12, 13. а) Рʹожед Малахида һьнә мер ча бун һьндава жьнед хԝәда? б) Һәрге мәрьве ньхӧманди һәвалзәԝаще хԝә дьһелә у кәсәки дьн дьстинә, ахьрийеда чь дькарә бьԛәԝьмә?

¹² Рʹожед Малахи пʹехәмбәрда, гәләк меред щьһу һʹәму щурʹә мәʹни дьгәрʹийан, кӧ жь жьна хԝә бьԛәтьн. Әԝана жь жьнед хԝә дьԛәтийан сәва йед щаһьл, йан жи ԝан йед кӧ Хԝәдерʹа хьзмәт нәдькьрьн, бьстиньн. Ԝәʹде Исада жи меред щьһу «бона һәр мәʹнике» жь жьнед хԝә дьԛәтийан (Мәт. 19:3). Йаһоԝа нәфрʹәт дькьр һәвԛәтандьна ӧса беԛануни. (Бьхунә Малахи 2:13-16.)

¹³ Рʹожа иройин жи щьмәʹта Йаһоԝа гәрәке зәԝащеда амьнийе хԝәй кьн. Ле дькарә ӧса бьԛәԝьмә, кӧ Мәсиһийе ньхӧманди бенамусийе бькә сәва жь һәвалзәԝаще хԝә бьԛәтә, ԝәки йәки дьн бьстинә. Йед кӧ ӧса дькьн, һәрге пʹошман нәбьн, жь щьвате тенә дәрхьстьне, сәва кӧ щьват тʹәмьз бьминә (1 Корн. 5:11-13). Әԝ мәрьв гәрәке «бь кьред ԛәнщ бьдьнә кʹьфше, кӧ . . . жь гӧнәкьрьне вәгәрʹийанә», у паше ԝе вәгәрʹьнә щьвате (Луԛа 3:8; 2 Корн. 2:5-10). Ле кʹьфшкьри нинә, кӧ чьԛас ԝәʹдә гәрәке дәрбаз бә, кӧ әԝ мәрьв диса вәгәрʹә щьвате у бе һʹәсабе ча Шәʹде Йаһоԝа. Әԝ мәрьвед кӧ гӧнә кьрьнә, ԝанрʹа дьбәкә лазьм бе саләк йан һе зедә ԝәки әԝана избат кьн кӧ пʹошман бунә. Һәрге әԝ мәрьв пʹошман бьн жи, йәкә ԝе «бәр диԝана Хԝәде бьсәкьньн» (Рʹом. 14:10-12; бьньһерʹьн «Бьрща Ԛәрәԝьлийе», йа 15 Мьждаре, сала 1979, рʹупʹ 31-32.)

14. Ԛануна Муса бона чь һатә дайине?

¹⁴ Исраели 1 500 сала зедәтьр бьн Ԛануна Мусада бун. Әԝе Ԛануне гәләк тьштада али щьмәʹта Хԝәде дькьр. Мәсәлә, һәбун принсип кӧ али Мәсиһийа дькьрьн, ԝәки проблемед малбәта хԝә сафи кьн. Ӧса жи ԛануне әԝана бәрбь Иса Мәсиһ дьбьрьн (Галт. 3:23, 24). Паши мьрьна Иса, Ԛануна Муса һатә һьлдане, у Хԝәде пәйманәкә тʹәзә гьреда (Ибрн. 8:6). Һьнә тьшт кӧ бь Ԛануна Муса изьн һәбу, бона Мәсиһийа ида һатьнә ԛәдәхәкьрьне.

15. а) Нава Мәсиһийада зәԝащ гәрәке ча бә? б) Кʹижан дәрәщада бь ԛануна Хԝәде изьн һәйә һәв бьԛәтьн?

¹⁵ Щарәке ферьсийа пьрс данә Иса дәрһәԛа зәԝаще. Иса готә ԝан кӧ бь Ԛануна Муса Хԝәде изьн дьда Исраелийа, ԝәки жь һәв бьԛәтьн. Ле нета Хԝәде «сәрида нә ӧса бу» (Мәт. 19:6-8). Бь щаба Иса һатә кʹьфше кӧ нета Хԝәде дәрһәԛа зәԝаще сәре серида ча бу, ньһа жи зәԝащ гәрәке ӧса бә (1 Тимтʹ. 3:2, 12). Хәбәра «бәдәнәк» те һʹәсабе кӧ мер у жьн гәрәке тʹәви һәв бьн у һәв нәԛәтьн. Һʹьзкьрьна ԝанә һьндава Хԝәде у һьндава һәвда гәрәке ԝана бькә йәк. Бь ԛануна Хԝәде, һәгәр нава зәԝащеда бенамуси у ԛави һатийә  кьрьн, изьн һәйә жь һәв бьԛәтьн у кәсәки дьн бьстиньн (Мәт. 19:9). Ле чахе йәк бенамусийе дькә у гӧне хԝә дьдә рʹуйе хԝә, һәвалзәԝаще ԝе (ԝи) дькарә бьбахшине. Һосәйа пʹехәмбәр жи бахшандә жьна хԝәйә ԛав Гомәре, чаԝа кӧ Йаһоԝа жи бахшандә ԝан Исраелийа, йед кӧ гӧне хԝә данә рʹуйе хԝә (Һос. 3:1-5). Һәрге кәсәк занә кӧ һәвалзәԝаще ԝе (ԝи) ԛави кьрийә, у бәрдәԝам дькә тʹәви йе гӧнәкьри дьжи, бь ԝе йәке әԝ дьдә кʹьфше кӧ бахшандийә ԝе (ԝи). У ида бь ԛануна Хԝәде изьна ԝан кәсәки дьн бьстиньн ӧнда дьбә.

16. Иса чь гот дәрһәԛа йед кӧ нәзәԝьщи дьминьн?

¹⁶ Иса гот кӧ бона Мәсиһийед рʹаст, мәʹнийа тʹәк сәва һәвԛәтандьне, әԝ һәйә бенамуси. Паше, әԝи хәбәрда дәрһәԛа ԝан йед кӧ азәп дьминьн, у гот: «Кʹерʹа әв йәк дәст дьдә, бьра ӧса жи бькә» (Мәт. 19:10-12). Гәләка сафи кьрьнә кӧ нәзәԝьщьн, сәва кӧ һе зедә Йаһоԝарʹа хьзмәт кьн. Ләма жи әм гәрәке пʹайе ԝан бьдьн.

17. Чь дькарә али Мәсиһийа бькә кӧ сафи кьн бьзәԝьщьн йан на?

¹⁷ Һәр кәс гәрәке хԝәха сафи кә азәп бьминә йан бьзәԝьщә. Паԝлосе шанди ширәт да Мәсиһийа кӧ һе баш ә азәп бьминьн, ле әԝи ӧса жи гот: «Бона кӧ пешийа һәр щурʹә ԛавийе бе гьртьне, бьра мер бе жьн нәбә у жьн жи бе мер». Паше әԝи зедә кьр: «Һәгәр хԝә зәфт накьн, бьра бьзәԝьщьн-мер кьн, чьмки ԛәнщ ә кӧ әԝ бьзәԝьщьн-мер кьн, нә кӧ хԝәда бьшәԝьтьн». Хԝәстьна бәдәнейә ԛәԝи дькарә бьбә мәʹни, кӧ мәрьв тьштед хьраб бькә, мәсәлә мастурбасийа йан бенамуси. Ләма жи һьнәк сафи дькьн кӧ һе баш ә бьзәԝьщьн йан мер кьн. Ле пешийа кӧ бьзәԝьщьн йед азәп гәрәке бьфькьрьн, һәла әԝана бь рʹастийе гьһишти нә сәва зәԝаще йан на. Паԝлос гот кӧ һәрге кәсәк ида гьһиштийә, у сафи кьрийә бьзәԝьщә-мер кә, ԝи чахи ԝе йәкеда тьштәки хьраб тʹӧнә (1 Корн. 7:2, 9, 36; 1 Тимтʹ. 4:1-3). Ле һәгәр кәсәк һе гәләк щаһьл ә у хԝәстьна ԝийә бәдәни гәләк ԛәԝи йә, әԝ найе һʹәсабе кӧ гәрәке ләзкʹәвә бьзәԝьщә йан мер кә. Чьмки дьбәкә әԝ һе һазьр нинә һәр тьшти бькә, чь кӧ же те хԝәстьне дь зәԝащеда.

18, 19. а) Чь лазьм ә сәва кӧ Хԝәде зәԝаща ԝә кʹәрәм кә? б) Әме чь шеԝьр кьн готара дьнда?

¹⁸ Гәло сәре-серида чь лазьм ә сәва кӧ Хԝәде зәԝаща ԝә кʹәрәм кә? Йа пешьн, һьм мер һьм жи жьн гәрәке ньхӧманди бьн у бь тʹәмамийа дьле хԝә Йаһоԝа һʹьз кьн. Ӧса жи гәрәке һʹьзкьрьна мер у жьн һьндава һәвдӧ һаԛас зәʹф бә, кӧ бькарьбьн тʹәмамийа әʹмьре хԝә тʹәвайи бьжин. Бешьк, Хԝәде ԝе зәԝаща ԝан кʹәрәм кә, йед кӧ пәй ширәта Хԝәде чун у зәԝьщин тʹәви «баԝәрмәнде Хӧдан» (1 Корн. 7:39). Һәгәр һун ԝан һʹәму ширәта биньн сери, һуне бәхтәԝар бьн. Бь рʹастийе жи, Кʹьтеба Пироз ширәтед һәрә баш дьдә бона бәхтәԝарбуна зәԝаще.

¹⁹ Әм иро дьжин ль хьлазийа «рʹожед ахьрийеда». Гәләк малбәтед иройин бәхтәԝар ниньн, чьмки хәйсәт-һʹӧнӧред ԝан мәрьва нәбаш ьн. Готара дьнда әме шеԝьр кьн дәрһәԛа принсипед ԛимәт жь Кʹьтеба Пироз, кʹижан кӧ али Мәсиһийа дькьн кӧ зәԝаща ԝан бәхтәԝар бә (2 Тимтʹ. 3:1-5). Йаһоԝа һʹәму ширәтед лазьм дайә мә кӧ зәԝаща мә ньһада бәхтәԝар бә. Ԝәрә әм бәрдәԝам кьн ԝе рʹеда һәрʹьн кӧ дьбә бәрбь әʹмьре һʹәта-һʹәтайе (Мәт. 7:13, 14).