1. Гәло чьрʹа сәрԝеред Бабилоне дина хԝә данә Данийел пʹехәмбәр?

 ЧАХЕ Данийел пʹехәмбәр һе хорт бу, Бабилонийа әԝ чаԝа дил бьрьнә Бабилоне, кӧ гәләк дури Оршәлиме бу. Ча кʹьфш ә сәрԝеред Бабилонийа дина хԝә данә Данийел, чьмки әв йәки бәрбьчʹәʹв бу (1 Самуйел 16:7). Әԝ йәки «беԛьсур у льһәвһати» бу у жь малбәтәкә әʹсьлзадә бу. Ләма жи Бабилонийа әԝ һин кьрьн, ԝәки ԛәсьреда хьзмәт кә (Данийел 1:3, 4, 6, ИМ).

2. Йаһоԝа дәрһәԛа Данийел чаԝа дьфькьри? (Һәзәԛел 14:14)

² Йаһоԝа Данийел һʹәз дькьр нә жь бо бәжн-бала ԝи йан жи нав-дәнге ԝи, ле чьмки әԝи хԝә ль рʹастийе дьгьрт у бәр чʹәʹве Хԝәде тьштед рʹаст дькьр. Мәсәлә, чахе Йаһоԝа гот кӧ Данийел мина Нӧһ у Ибо пʹехәмбәр йәки амьн ә, һьнге Данийел дьбәкә ԝәкә 20 сали бу. Ибо у Нӧһ бь дәһа сала бәр Хԝәде навәки баш ԛазанщ кьрьбун (Дәстпебун 5:32; 6:9, 10; Ибо 42:16, 17; бьхунә Һәзәԛел 14:14). Тʹәмамийа әʹмьре хԝә, Данийел пʹехәмбәр Йаһоԝа һʹәз дькьр (Данийел 10:11, 19).

3. Ве готареда әме дәрһәԛа чь шеԝьр кьн?

³ Ве готареда, әме дәрһәԛа дӧ һʹӧнӧред Данийел лекʹолин кьн, бь сайа кʹижана әԝ бәр чʹәʹве Хԝәде йәки ԛимәт бу. Бәри пешьн, әме ван һʹӧнӧра йәк бь йәк шьровәкьн у бьвиньн, кӧ әԝи әв һʹӧнӧр кʹәнге у чаԝа дьда кʹьфше. Паше әме бьвиньн кӧ чь али Данийел дькьр, ԝәки әԝ ван һʹӧнӧра пешда бинә. Ӧса жи әме пебьһʹәсьн, кӧ әм ча дькарьн чʹәʹв бьдьнә ԝи. Рʹаст ә әв готар бона щаһьла һатийә ньвисаре, ле һәр кәс жь мә дькарә жь мәсәла Данийел пʹехәмбәр һин бә.

4. Данийел чаԝа мерхаси да кʹьфше? Мәсәләке бинә.

⁴ Рʹаст ә щара дьбәкә тьрс бькʹәвә дьле мәрьвед мерхас  жи, ле әԝана изьне надьн ԝәки әв тьрс рʹийа ԝан бьгьрә, ԝәки сафикьрьнед рʹаст бькьн. Данийел хортәки гәләк мерхас бу. Ԝәрә әм дӧ дәрәща шеԝьр кьн, чахе әԝи мерхаси да кʹьфше. Дәрәща пешьн ԛәԝьми ԝәкә дӧ сал шунда, гава Бабилонийа Оршәлим ԝеран кьрьн. Пʹадше Бабилоне, Нәбукәднәсәр хәԝн-хәйаләкә тьрс дит, дәрһәԛа һʹәйкәләки мәзьн. Әԝи ԛьрар кьр, кӧ һәрге нәвежьн ԝәки әԝи чь хәԝн дитийә у шьровәнәкьн, әԝе ԛәсьреда һʹәму меред билан бькӧжә, Данийел жи нава ԝанда бу (Данийел 2:3-5). Данийел гәрәке ләз кʹәта у зу-зу тьштәк бькьра, чьмки чаԝа әʹмьре ԝи ӧса жи әʹмьре гәләк мәрьвед дьн, бьн хофеда бу. Әԝ «кʹәт һӧндӧрʹ у жь пʹадша ԝәхт хԝәст кӧ әԝ дьхԝазә шьровәйа хәԝна ԝи бькә» (Данийел 2:16, ИМ). Бона ве йәке мерхаси у баԝәри лазьм бун. Кʹьтеба Пироз набежә кӧ Данийел пешийа ве йәке ида хәԝн шьровәкьрьбу. Әԝи жь һәвалед хԝә Шәдрак, Мәшак у Абәднәго рʹәща кьр кӧ әԝана «жь бо сьрʹа ве хәԝне жь Хԝәдайе Әʹзмана аликʹарийе бьхԝазьн» (Данийел 2:18, ИМ). Йаһоԝа щаба дӧайед ԝан да. Бь аликʹарийа Хԝәде, Данийел хәԝна Нәбукәднәсәр шьровәкьр. Әԝ у һәвалед ԝи жь мьрьне хьлаз бун.

5. Мерхасийа Данийел диса ча һатә щерʹьбандьне?

⁵ Һьнә ԝәхт шунда, чахе Данийел хәԝна дәрһәԛа һʹәйкәле мәзьн шьровәкьр, мерхасийа ԝи диса һатә щерʹьбандьне. Нәбукәднәсәр хәԝнәкә дьн жи дит, ве щаре әԝи бахәкә гәләк мәзьн дит. Данийел бь мерхаси мәʹна хәԝна пʹадша жерʹа зәлал кьр. Әԝи гот, кӧ пʹадша ԝе сәр ԝәхтәке һьм һʹьше хԝә, һьм жи тʹәхте хԝә ӧнда кә (Данийел 4:25). Пʹадша дькарьбу Данийел ча дьжмьне хԝә һʹәсаб кьра у әԝ бькӧшта. Ле Данийел нәтьрсийа у хәԝна ԝи шьровәкьр.

6. Чь али Данийел дькьр ԝәки әԝ мерхас бә?

⁶ Гәло чь али Данийел дькьр ԝәки әԝ мерхас бә? Гава әԝ щаһьл бу, әԝ жь мәсәла де-баве хԝә һин дьбу. Бе шьк, ԝана Ԛануна Хԝәде зарʹед хԝә һин дькьрьн у гӧһ дьданә рʹебәрийа, кӧ Йаһоԝа дабу де-бава (Ԛануна Дӧщари 6:6-9). Данийел нә тʹәне Дәһ Тʹәми, ле ӧса жи гәләк тьштед һур заньбу, кʹижан  кӧ дькʹәтьнә нава Ԛануне. Мәсәлә, әԝи заньбу, кӧ изьна Исраелийа һәйә чь бьхԝьн чь на b (Ԛануна Кʹаһинтийе 11:4-8; Данийел 1:8, 11-13). Хенщи ве йәке, Данийел дәрһәԛа тʹәрихийа щьмәʹта Хԝәде заньбу, у ӧса жи һаш жь пе һәбу, кӧ чь һатьбу сәре ԝан мәрьва, йед кӧ гӧра Йаһоԝа нәкьрьбун (Данийел 9:10, 11). Әԝи әʹмьре хԝәда дьдит, кӧ Йаһоԝа у мәләкед ԝи, чаԝа али ԝи дькьрьн (Данийел 2:19-24; 10:12, 18, 19).

7. Диса чь али Данийел дькьр кӧ мерхас бә? (Бьньһерʹә ӧса жи шькьл.)

⁷ Данийел ньвисаред пʹехәмбәред Хԝәде лекʹолин кьрьбун, мәсәлә созед кӧ Хԝәде дабун Йерәмийа пʹехәмбәр. Жь ве лекʹолине, Данийел фәʹм кьр, кӧ азайа Исраелийа жь дилтийа Бабилоне незик ә (Данийел 9:2). Гава Данийел дьдит кӧ пʹехәмбәртийа Кʹьтеба Пироз те сери, баԝәрийа ԝи һьндава Йаһоԝа дьһа ԛәԝи бу. Бәле, мәрьвед кӧ хԝә дьсперьн Хԝәде, дькарьн гәләк мерхас бьн (Бәрамбәр кә Рʹомайи 8:31, 32, 37-39). Йа лапә фәрз әв бу, кӧ Данийел гәләк щар Баве хԝәйи әʹзманарʹа дӧа дькьр (Данийел 6:10). Әԝи гӧнед хԝә дьда рʹуйе хԝә, дьле хԝә Йаһоԝарʹа вәдькьр у тʹьме аликʹари жь ԝи дьхԝәст (Данийел 9:4, 5, 19). Мина мә һʹәмуйа, әԝ бь мерхаси нәһатьбу буйине. Данийел пʹехәмбәр лекʹолин дькьр, дӧа дькьр у хԝә дьспартә Йаһоԝа. Бь сайа ве йәке әԝ дьбу йәки мерхас.

8. Әм чаԝа дькарьн мерхасийе пешда биньн?

⁸ Әм гәрәке чь бькьн, сәва кӧ мерхас бьн? Дьбәкә де-баве мә дьхԝазьн кӧ әм мерхас бьн. Ле әԝана нькарьн ви һʹӧнӧри чаԝа мьлкʹ бьдьнә мә. Дәстхьстьна мерхасийе мина һинбуна пʹешә йә. Сәва кӧ пʹешәки һин бьн, лазьмә дина хԝә бьдьне кӧ дәрсдаре һостә чаԝа фьлан шьхӧли дькә, ԝәки паше мина ԝи бькьн. Һәма бь ви щурʹәйи, әм дькарьн дина хԝә бьдьне, кӧ кәсед дьн чаԝа мерхасийе дьдьнә кʹьфше у паше чʹәʹв бьдьнә ԝан. Мәсәлә, әм жь Данийел пʹехәмбәр чь һин бун? Мина ԝи, әм жи гәрәке Хәбәра Хԝәде ча лазьм ә нас кьн у достийа ԛәԝи тʹәви Йаһоԝа ԛазанщ кьн. Сәва ве йәке лазьм ә кӧ әм дьле хԝә ԝирʹа вәкьн. У гәрәке әм хԝә бьсперьн Йаһоԝа у баԝәр бьн, кӧ әԝ пьштгьрийа мә дькә. Ӧса әме бькарьбьн һьмбәри чәтьнайа мерхас бьминьн.

9. Мерхаси чь кʹаре дьдә мә?

⁹ Гава әм щурʹә-щурʹә дәрәщада мерхасийе дьдьнә кʹьфше, әв йәк кʹаре мәрʹа тинә. Ԝәрә әм дина хԝә бьдьнә сәрһатийа бьре мә Бен. Алманйайе, мәкʹтәба ԝида, һәр кәси баԝәр дькьр, ԝәки жийин жь еволусийайе пешда һатийә. Ԝана дьгот кӧ готьнед Кʹьтеба Пироз дәрһәԛа әʹфьрандьне чʹирок ә. Рʹожәке мәщал кʹәтә дәсте Бен, ԝәки бәр кʹоме баԝәрийа хԝә бьпʹарезә. Әԝи ньһерʹандьна хԝә дәрһәԛа әʹфьрандьне бь мерхаси шьровәкьр. Гәло ахьри чь бу? Бен дьбежә: «Дәрсдаре мьн рʹьнд гӧһ да мьн. Әԝи готара кӧ мьн бона пьштгьрийа ньһерʹандьна хԝә да хәбате, копи кьр у да һʹәму шагьртед кʹома мьн». Ле гәло һәвалдәрсханед Бен чь дьфькьрин? Бен дьбежә: «Гәләк һәвалдәрсханед мьн гӧһ данә хәбәрдана мьн у  пʹайе мьн дан». Чаԝа кӧ сәрһатийа Бен дьдә кʹьфше, мәрьвед мерхас гәләк щар жь алийе мәрьвед дьн, ԛәдьр ԛазанщ дькьн. Ӧса жи, мерхасийа мә дькарә сәр мәрьвед дьлпʹак һʹӧкӧм кә, ԝәки әԝана Йаһоԝа нас бькьн. Бе шьк, гәләк фәрз ә кӧ әм мерхасийе пешда биньн.

10. Амьни чь йә?

¹⁰ Кʹьтеба Пирозда, хәбәра Ибрани, йа кӧ ча «амьн» йан «һʹәзкьрьна амьн» һатийә ԝәлгәрʹандьне те һʹәсабе һәләԛәтийа кʹур у дьлгәрм, йа кӧ Хԝәде бь һʹәзкьрьне нишани хьзмәткʹаред хԝә дькә. Әв хәбәр ӧса жи бона ве һʹәзкьрьне те хәбьтандьне, йа кӧ ортʹа хьзмәткʹаред Хԝәдеда һәйә (2 Самуйел 9:6, 7). Ԝәхт шунда амьнийа мә дькарә дьһа ԛәԝи бә. Әме ньһа бьвиньн кӧ амьнийа Данийел чаԝа дьһа ԛәԝи дьбу.

11. Гава Данийел кал бу, амьнийа ԝи чаԝа һатә щерʹьбандьне? (Бьньһерʹә ӧса жи шькьл.)

¹¹ Амьнийа Данийел һьндава Йаһоԝа, гәләк щар дьһатә щерʹьбандьне. Гава әԝ 90 сал зедәтьр бу, әԝ рʹасти щерʹьбандьнәкә лапә мәзьн һат. Ԝи чахи, Мәда-Фарьса Бабилон бьндәст кьрьбун у Дарйус Пʹадша сәрԝерти дькьр. Сәрокед ԛәсьре Данийел нәфрʹәт дькьрьн у ԛәдьре Хԝәдайе ԝи нәдьгьртьн. Ләма жи ԝана сафи кьр ԝәки Данийел бькӧжьн. У ль гора хԝәстьна ԝан, Пʹадша ԛанунәк дәрхьст, ԝәки бьщерʹьбиньн һәла Данийел ԝе пʹадшерʹа, йан Хԝәдайе хԝәрʹа амьн бьминә. Сәва кӧ Данийел избат кьра кӧ әԝ мина һәр кәси пʹадшарʹа амьн ә, гәрәке әԝи 30 рʹож Йаһоԝарʹа дӧа нәкьра. Данийел ԛайил нәбу, ләма жи ԝи авитьнә чʹәла шера. Ле Йаһоԝа амьнийа Данийел хәлат кьр у әԝ жь дәве шера хьлаз кьр (Данийел 6:12-15, 20-22). Мина Данийел, гәло әм чаԝа дькарьн Хԝәдерʹа амьн бьминьн?

12. Данийел ча һьндава Йаһоԝа амьни ԛазанщ кьр?

¹² Чаԝа пешда һатә готьне, амьни сәр һʹиме һʹәзкьрьна ԛәԝи те авакьрьне. Тʹӧ кәси нькарьбу амьнийа Данийел һьндава Йаһоԝа сьст кьра, чьмки әԝи бь дьл у щан Баве хԝәйи әʹзмана һʹәз дькьр. Гәло Данийел әв һʹәзкьрьна ԛәԝи чаԝа пешда ани? Бе шьк, әԝ кʹур дьфькьри кӧ кʹижан  һʹӧнӧред Йаһоԝа һәнә у Әԝ чаԝа ԝан һʹӧнӧра дьдә кʹьфше (Данийел 9:4). Ӧса жи, Данийел бь рʹазибуне дьани бира хԝә, кӧ Йаһоԝа бона ԝи у щьмәʹта хԝә, чьԛас ԛәнщи кьр (Данийел 2:20-23; 9:15, 16).

13. (а) Амьнийа щаһьлед мә чаԝа те щерʹьбандьне? Мәсәләке бинә. (Бьньһерʹә ӧса жи шькьл.) (б) Чаԝа кӧ видеойеда те кʹьфше, гава кәсәк жь тә бьпьрсә кӧ гәло Шәʹдед Йаһоԝа пьштгьрийа кәсед һомосексуал дькьн йан на, тӧйе чь бежи?

¹³ Чаԝа кӧ ԝәʹде Данийел, дәр-дора щаһьлед мә жи һәнә мәрьвед ӧса, йед кӧ ԛәдьре Йаһоԝа у принсипед ԝи нагьрьн. Дьбәкә мәрьвед ӧса һӧрмәте надьнә кәсед кӧ Хԝәде һʹәз дькьн. Мәсәлә, ԝәрә әм дина хԝә бьдьнә хортәки бь наве Грейм, йе кӧ Австралйайеда дьжи. Гава әԝ дьчу мәкʹтәбе, тьштәки ӧса һатә сәре ԝи. Дәрсдаре ԝи жь кʹоме пьрси, кӧ һәрге һәваләки ԝә бьгота ԝәки әԝ һомосексуал ә, ԝәйе чь бькьра? Дәрсдар гот, кӧ бьра һʹәму шагьртед кӧ ԝе пьшта һәваләки ӧса бьгьрьн, алики бьсәкьньн ле йед кӧ пьштгьрийа ԝи нагьрьн, алийе дьн. Грейм дьбежә: «Хенщи мьн у бьраки, һʹәму һәвалдәрсханед дьн, алийе дьн сәкьнин». Тьште кӧ паше ԛәԝьми, амьнийа Грейм һьндава Йаһоԝа щерʹьбанд. Әԝ дьбежә: «Хьлазийа дәрсе, һьм һәвалдәрсхана һьм жи дәрсдар, ԛәрфе хԝә мә кьрьн. Чь жь дәсте мьн һат мьн кьр, сәва кӧ баԝәрийа хԝә бь маԛули у бь ԛәдьр бьпʹарезьм, ле ԝана ԛә гӧһ нәда мьн». Гәло Грейм ча хԝә тʹәхмин дькьр? Әԝ дьбежә: «Рʹаст ә, дьле мьн ешийа кӧ ԝана бь гьлийед тәʹл һʹӧщӧми сәр мьн кьрьн, ле әз ша бум, чьмки әз Йаһоԝарʹа амьн мам у мьн баԝәрийа хԝә пʹараст». c

14. Әм ча дькарьн амьнийа ԛәԝи һьндава Йаһоԝа ава кьн?

¹⁴ Мина Данийел, әм чьԛас Йаһоԝа һʹәз бькьн, һаԛас һе зедә әме бьхԝазьн ԝирʹа амьн бьминьн. Һәрге әм һʹӧнӧред Йаһоԝа дьһа баш нас кьн, әме һе зедә ԝи һʹәз бькьн. Мәсәлә, әм дькарьн тьштед кӧ Әԝи әʹфьрандийә, лекʹолин кьн (Рʹомайи 1:20). Сәва кӧ ԛәдьр у һʹәзкьрьна һьндава Йаһоԝа дьле тәда дьһа мәзьн бә, тӧ дькари готаред бьчʹук бьхуни жь рʹеза готара «Гәло Әԝ Йәк Кәсәки Әʹфьрандийә?», йан жи видеойа бьньһерʹи. Ӧса жи, тӧ дькари брошуред Гәло Жийин Һатийә Әʹфьрандьн? у Канийа Әʹмьр; Пенщ Пьрсед Фәрз лекʹолин ки. Әстәр, хушкәкә щаһьл жь Данийайе, дәрһәԛа ван әʹдәбйәта ӧса дьбежә: «Фькьред кӧ ван әʹдәбйәтада һатьнә ньвисаре, гәләк хԝәш ьн. Брошурада найе готьне, ԝәки мәрьв гәрәке чь баԝәр кә, ле теда избаткьрьн тенә дайине у дьһельн ԝәки мәрьв хԝәха сафи кә кӧ чь баԝәр кә». Бен ӧса дьбежә: «Ван готара у брошура баԝәрийа мьн һе ԛәԝи кьрьн у избат кьрьн, ԝәки Хԝәде һәр тьшт әʹфьрандийә». Паши лекʹолинкьрьна ван готар у брошура, тӧйе жи рʹастийа ван хәбәред Кʹьтеба Пироз ԛәбул ки, кӧ дьбежьн: «Йа Хӧдан Хԝәдейе мә, тӧ һежа йи кӧ рʹумәт, һӧрмәте у ԛәԝате бьстини. Чьмки тә һәр тьшт әʹфьрандьн» (Әʹйанти 4:11).

15. Диса чь щурʹә әм дькарьн достийа хԝә тʹәви Йаһоԝа ԛәԝи кьн?

¹⁵ Сәва кӧ һʹәзкьрьна һьндава Йаһоԝа пешда биньн, әм гәрәке әʹмьре кӧрʹе ԝи, Иса, лекʹолин кьн. Хушкәкә щаһьл бь наве Самира, кʹижан кӧ Алманйайеда дьжи, һәма ӧса жи кьр. Әԝ дьбежә: «Бь сайа Иса Мәсиһ, мьн Йаһоԝа дьһа баш нас кьр». Гава Самира зарʹ бу, жерʹа  чәтьн бу һәстед Йаһоԝа фәʹм кә, ле һәстед Иса әԝе фәʹм дькьр. Әԝ дьбежә: «Әз Иса Мәсиһ һʹәз дькьм, чьмки әԝ йәки дьлован бу у зарʹа һʹәз дькьр». Чьԛас Самира дәрһәԛа Иса педьһʹәсийа, достийа ԝе тʹәви Йаһоԝа дьһа ԛәԝи дьбу. Гәло чьрʹа? Әԝ дьбежә: «Мьн һеди-һеди фәʹм дькьр кӧ Иса һәр тьштида чʹәʹв дьдә Баве хԝә Йаһоԝа. Әԝана гәләк мина һәв ьн, чьмки мәʹник кӧ Йаһоԝа Кӧрʹе хԝә Иса шандә сәр әʹрде әԝ бу, ԝәки әм Йаһоԝа дьһа баш нас кьн» (Йуһʹәнна 14:9). Сәва кӧ тӧ достийа хԝә тʹәви Йаһоԝа дьһа ԛәԝи ки, ԝе баш бә ԝәʹдә кʹьфш ки бона ве йәке, ԝәки Иса дьһа баш нас ки. Һәрге тӧ ӧса бьки, һʹәзкьрьна тә һьндава Йаһоԝа ԝе дьһа мәзьн бә у амьнийа тә ԝе дьһа ԛәԝи бә.

16. Чьрʹа әм гәрәке амьн бьн? (Зәбур 18:25; 37:28)

¹⁶ Кәсед амьн гәләк щар достийа ԛәԝи ава дькьн (Рʹутʹ 1:14-17). Хенщи ве йәке, кәсед кӧ Йаһоԝарʹа амьн ьн, әʹдьлайа дьл ԛазанщ дькьн. Гәло чьрʹа? Чьмки Йаһоԝа тʹәви мәрьвед амьн, амьн ә (Бьхунә Зәбур 18:25; 37:28). Бәле, Әʹфьрандаре Һьмзор һазьр ә бьбә досте мә! Тʹӧ дьжмьн, тʹӧ тәнгаси у һәла һе мьрьн жи, нькарә достийа мәйә ԛәԝи хьраб кә (Данийел 12:13; Луԛа 20:37, 38; Рʹомайи 8:38, 39). Әм бь дьл у щан дьхԝазьн мина Данийел пʹехәмбәр Йаһоԝарʹа амьн бьминьн!

17-18. Әм диса чь дькарьн жь Данийел һин бьн?

¹⁷ Ве готареда, мә тʹәне дӧ һʹӧнӧред Данийел пʹехәмбәр лекʹолин кьр. Ле әм дькарьн гәләк тьштед дьн жи жь ԝи һин бьн. Мәсәлә, Йаһоԝа чәнд хәԝн-хәйал нишани Данийел кьрьбу у пе ԛәԝата хԝә али ԝи кьр, ԝәки әԝ ԝан хәԝн-хәйала шьровәкә. Гәләк жь ԝан пʹехәмбәртийед Хԝәде, һатьн сери. Ле һьнә пʹехәмбәртийада дәрһәԛа тьштед дьн жи те готьне, кʹижан кӧ ахьрийеда ԝе бенә сери у сәр һʹәму мәрьва һʹӧкӧм кьн.

¹⁸ Готара дьнда, әме дәрһәԛа дӧ пʹехәмбәртийед жь Кʹьтеба Пироз шеԝьр кьн, йед кӧ Данийел пʹехәмбәр ньвиси бу. Фәʹмкьрьна ԝан, дькарә али мә һʹәмуйа бькә, кӧ әм иро сафикьрьнед билан бькьн. Әв пʹехәмбәрти ӧса жи дькарьн мерхаси у амьнийа мә ԛәԝи кьн, ԝәки әм һазьр бьн, ԝәʹде щерʹьбандьна баԝәрийе, Йаһоԝарʹа амьн бьминьн.