1, 2. Иро щаһьл рʹасти чь чәтьнайа тен, у Кʹьтеба Пироз чь ширәте дьдә сәва ве йәке?

ХУШКА мәрʹа һәваләкә wейә дәрсханеда гьлийед öса гот: «Тö йәкә аqьл и, тö ча Хwәде баwәр дьки?» Бьраки жи жь Алманйайе гот: «Дәрсдаред мьн дьбежьн кö сәрһатийа Кʹьтеба Пироз дәрһәqа әʹфьрандьне чʹирʹок ә. У бона wан тьштәки нормал ә кö шагьрт дәрсханеда еволусйайе баwәр дькьн». Хушкәкә мәйә щаһьл жи дьбежә: «Дәрсдаред мьн зәндәгьрти дьминьн, кö дәрсханеда һе һәнә мәрьвед кö Кʹьтеба Пироз баwәр дькьн».

² Иро гәләк мәрьв баwәр накьн кö Хwәде әм әʹфьрандьнә. Һәрге тö щаһьл и у Йаһоwарʹа хьзмәт дьки, йан жи һе һин дьби Хәбәра Хwәде, щара дьбәкә дьфькьри кö ча тö дькари мәрьвед дьнрʹа избат ки, кö Йаһоwа йә Әʹфьрандаре мә. Кʹьтеба Пироз мә ширәт дькә wәки чахе әм тьштәки дьбьһен йан дьхуньн, рʹьнд сәр бьфькьрьн у бьщерʹьбиньн. Кʹьтеба Пироз дьбежә кö аqьл wе «тә бьпʹарезә». Ле гәло ча? Аqьл кö Хwәде дайә мә, wе али мә бькә һинкьрьн у философийед qәлп инкʹар кьн, у баwәрийа хwә һьндава Хwәдайе мә Йаһоwа qәwи кьн. (Бьхунә Мәтʹәлок 2:10-12.)

3. Ве тʹемайеда әме дәрһәqа чь шеwьр кьн?

³ Һәрге һун дьхwазьн кö баwәрийа хwә һьндава Йаһоwа qәwи кьн, һун гәрәке wи рʹьнд нас кьн (1 Тимтʹ. 2:4). Ләма чахе һун Хәбәра Хwәде у әʹдәбйәтед мә кö сәр һʹиме Кʹьтеба Пироз ьн дьхуньн, сәрʹа-бәрʹа нәхуньн, ле öса бьхуньн кö нете фәʹм кьн (Мәт. 13:23). Wәрә әм шеwьр кьн кö чаwа әв йәк дькарә али мә бькә, у бьвиньн  һьнә избаткьрьна, wәки Әʹфьрандаре мә һәйә у кö Кʹьтеба Пироз рʹаст ә (Ибрн. 11:1).

4. Чьрʹа сәва мәрьв Хwәде баwәр кә йан еволусйайе, һәрдö дәрәщада жи баwәри лазьм ә?

⁴ Дьqәwьмә кәсәк тәрʹа бежә: «Әз еволусийайе баwәр дькьм, чьмки зандар әве йәке дьбежьн. Ле тö ча дькари Хwәде баwәр бьки, нә тә әw нәдитийә?» Бь рʹастийе гәләк мәрьв öса дьфькьрьн. Бәле, әw рʹаст ә кö тʹö кәси Хwәде нәдитийә (Йуһʹн. 1:18). Ле протсеса еволусийайе жи тʹö кәси нәдитийә. Демәк, һәрдö дәрәщада жи баwәри лазьм ә, öса нинә? Мәрьва нәдитьнә кö тьштәки сах щурʹе хwә бьгöһезә. Тʹö кәси нәдитийә wәки мәсәлә, мәймуне щурʹе хwә гöһаст у бу мәрьв (Иб. 38:1, 4). Бәле, лазьм ә әм пебьһʹәсьн у бьзаньбьн избаткьрьна wан факта, сәва рʹастийе бьзаньбьн. Мәсәлә, дәрһәqа әʹфьрандьне Кʹьтеба Пирозда гьлийед qәwи ньвисар ьн: «Рʹаст жь әʹфьрандьна дьнйайеда һʹöнöред [Хwәдейә] нәхöйа, аwа готи qöдрәта wийә һʹәта-һʹәтайе у Хwәдетийа wи бь әʹфрине хöйа дьбьн, зәлал тенә дитьне. Бь ви аwайи кәс нькарә щабе бьдә» (Рʹом. 1:20).

5. Ча тʹәшкиләта Йаһоwа али мә дькә кö щурʹә-щурʹә пьрса рʹьнд фәʹм бькьн?

⁵ Кʹьтеба Пироз дьбежә wәки «бь баwәрийе мәва әʹйан ә кö дьнйа» Хwәде әʹфьрандийә. Хәбәра «әʹйан ә», дьдә кʹьфше кö рʹаст ә мә әв йәк пе чʹәʹве хwә нәдитийә, ле әм фәʹм дькьн кö әw öса нә (Ибрн. 11:3). Ләма жи, мәрьве сәрwахтрʹа әʹсәйи нинә пе чʹәʹва тьшта бьвинә сәва кö тьштәки баwәр кә. Мәсәлә, әм нькарьн Әʹфьрандар пе чʹәʹве хwә бьвиньн, ле әм баwәр дькьн кö әwи һәр тьшт әʹфьрандийә. Һун дькарьн һе зедә дәрһәqа әʹфринед Хwәде бьхуньн әʹдәбйәтед мәда кö тʹәшкиләта Йаһоwа дьдә. Wан әʹдәбйәтада һәнә информасийа, дәрһәqа фькьред зандара сәр әʹфрина (Ибрн. 11:27). Мәсәлә, һьнә информасийа әм дькарьн бьвиньн жь видео бь наве «Thе Wondеrs of Crеation Rеvеal God’s Glory» (Һʹьмзорийа Хwәде жь Әʹфьрина Те Кʹьфше), öса жи брошуред «Was Lifе Crеatеd?» (Гәло Жийин Һатийә Әʹфьрандьн?), у «Thе Origin of Lifе—Fivе Quеstions Worth Asking» (Канийа Әʹмьр-Пенщ Пьрсед Фәрз), у кʹьтеб бь наве «Is Thеrе a Crеator Who Carеs About You?» (Гәло Һәйә Әʹфьрандаре кö Мә Һʹьз Дькә?). Öса жи дь журнала «Һʹьшйар Бьн!», щара һәнә сәрһатийед зандара у мәрьвед дьн, йед  кö гьли дькьн, кö wана ча баwәр кьр кö Хwәде һәйә. Ве журналеда öса жи һәнә рʹеза готара «Гәло Әw Йәк Кәсәки Әʹфьрандийә?». Әw готар шьровәдькьн, кö һәр тьшт чь кö әм тʹәбйәтеда дьвиньн, чьqас рʹьнд һатьнә әʹфьрандьне. У зандар чахе тьштәки дьхwазьн чекьн, әwана кʹур дина хwә дьдьн әʹфринед Хwәде, у паше бь wи щурʹәйи тьштед тʹәзә чедькьн.

6. Әʹдәбйәтед кö щәм мә һәнә чьда дькарьн али мә бькьн?

⁶ Бьраки мәйи щаһьл, кö 19 сали йә, гьли дькә кö ча дö брошуред мәйә дәрһәqа әʹфьрандьне, али wи кьрьнә. Әwи гот: «Әw брошур гәләк qимәт ьн бона мьн. Мьн гәләк щар әw әʹдәбйәт леколин кьрьнә». Хушкәкә мә жи жь Франсайе дьбежә: «Чахе әз дьхуньм рʹеза готара ‹Гәло Әw Йәк Кәсәки Әʹфьрандийә?›, әз әʹщебмайи дьминьм! Әw готар әʹйан дькьн кö рʹаст ә щара инжинеред нав у дәнг тьшта чедькьн кö щурʹе әʹфрина йә, ле йәкә әwана тʹö щар wе нькарьбьн öса чекьн, кö хут мина әʹфрина бә». Де-баве кʹәчькәкә 15 сали жь Африкайа Башуре готьн: «Чахе qиза мә дьхунә журнала ‹Һʹьшйар Бьн!›, пешийе әw сәрһатийа дьхунә». Щаһьлно, wе гәләк керһати бә һәрге һун wан әʹдәбйәта бьхуньн. Әw wе али wә бькә, кö баwәрийа wә бьбә мина «бахәки бь кʹокед» qәwи. У тʹö «ба», демәк һинкьрьна qәлп, wе сәр wә һʹöкöм нәкә (Йерәм. 17:5-8).

7. Чьрʹа Хwәде дьхwазә, кö һун чʹәʹвгьрти баwәр нәкьн?

⁷ Һәрге һун пьрсе дьдьнә хwә һәла Кʹьтеба Пироз рʹаст ә йан на, гәло ве йәкеда тьштәки хьраб һәйә? На. Чьмки Йаһоwа дьхwазә wәки әм хwәха бенә сәр нета рʹаст у «qәнщи у хьрабийе» жь һәв дәрхьн. Әw нахwазә wәки һун чʹәʹвгьрти тьштәки баwәр бькьн. Ләма жи, һун гәрәке һʹьш-аqьле хwә бьдьнә хәбате, сәва рʹастийе нас кьн у баwәр кьн кö Кʹьтеба Пироз жь Хwәде йә. Чахе һун öса бькьн, wе баwәрийа wә qәwи бә. (Бьхунә 1 Тимотʹейо 2:4; Ибрани 5:14.) Ле ча һун дькарьн һе рʹьнд Кʹьтеба Пироз нас кьн? Мәсәлә, һун дькарьн Кʹьтеба Пирозда тʹемед öса леколин бькьн, кʹижан кö һун дьхwазьн һе кʹур пебьһʹәсьн.

8, 9. а) Һьнә мәрьв кʹижан тʹемед Кʹьтеба Пирозда һʹьз дькьн леколин бькьн? б) Мәсәле биньн кö һьнә мәрьва чь кʹар стандьнә, чахе Кʹьтеба Пироз у әʹдәбйәт леколин кьрьнә у сәр фькьринә.

⁸ Гәләка хwәш те пʹехәмбәртийед Кʹьтеба Пироз леколин бькьн. Һьнәк жи алийе археоложида, тʹәрихийеда йан зандарийеда Кʹьтеба Пироз леколин дькьн. Мәсәлә, wәрә шеwьр кьн пʹехәмбәртийа пешийе кö кʹьтеба Дәстпебун 3:15-да ньвисар ә. Әв рʹез әʹйан дькә тʹема сәрәкә йа Кʹьтеба Пироз, демәк дәрһәqа изьна һʹöкöмәтийа Хwәде. Әв пʹехәмбәрти öса жи әʹйан дькә, кö наве Хwәде wе бе рʹумәткьрьне бь сайа Пʹадшатийа wи. Әв һьн жи дьдә кʹьфше кö Йаһоwа wе ча һʹәму кöл-дәрде инсанәте кʹöта кә, кʹижан кö бахче Әдәнеда дәстпебу. Ле һун ча дькарьн ве пʹехәмбәртийе леколин бькьн? Мәсәлә, һун дькарьн хwәрʹа бьньвисьн wан сала у wан рʹеза, кʹижан кö дьдьнә кʹьфше кö чаwа Хwәде һеди-һеди зәлал дькьр у избат дькьр кö әw пʹехәмбәрти wе әʹсә бе сери. Паше һуне фәʹм бькьн кö рʹаст ә ньвискʹаред Кʹьтеба Пироз щурʹә-щурʹә wәʹдада дьжитьн, ле ньвисаред wан һәв дьгьрьн. Әw йәк избат дькә кö һʹәму ньвискʹаред Кʹьтеба Пироз «бь рʹебәрийа рʹöһʹе пироз» ньвисинә (2 Пәт. 1:21).

⁹ Бьраки мә жь Алманйайе гот: «Рʹаст ә Кʹьтеба Пироз wәкә 40 мәрьва ньвисинә у әwана щурʹә-щурʹә wәʹдада житьнә, ле йәкә тʹема дәрһәqа Пʹадшатийе нав тʹәмамийа Кʹьтеба Пирозда мина зьнщире һәвва гьредайи йә». Хушкәк жи жь Австралйайе гьли дькә кö чаwа баwәрийа wе qәwи бу, чахе әwе хwәнд готарәкә жь «Бьрща Qәрәwьлийе» йа 15 Кануна Пешьн, сала 2013. Ве готареда дьһатә шьровәкьрьне кö чь те һʹәсабе Щәжьна Дәрбазбуне.  Әw щәжьн гәләк тʹәвгьредайи йә тʹәви пʹехәмбәртийа жь Дәстпебун 3:15 у һатьна Мәсиһ. Әwе хушке гот: «Әwе готаре чʹәʹве мьн вәкьр у мьн фәʹм кьр кö Йаһоwа чьqас гьринг ә. Әз әʹщебмайи мам кö чаwа әw щәжьн кö Исраелийа гәрәке дәрбаз кьрана, һатә сери сәр Иса. Әз кʹур дьфькьрим сәр ве йәке, кö әw щәжьн чь тьште фәрз дьһатә һʹәсабе!» Ле гәло чьрʹа әw хушк һатә сәр нетәкә öса? Чьмки әwе чь кö дьхwәнд сәр кʹур дьфькьри, у фәʹм дькьр. Öса баwәрийа wе qәwи бу у әw һе незики Йаһоwа бу (Мәт. 13:23).

10. Диса ча баwәрийа мә һьндава Кʹьтеба Пироз дькарә qәwи бә?

¹⁰ Һун дькарьн öса жи баwәрийа хwә qәwи кьн, чахе бьфькьрьн сәр wан мәрьва, йед кö Кʹьтеба Пироз ньвисинә. Әw мәрьв гәләк мерхас у дьлсах бун. Ньвискʹаред дьнә бәре тʹәне тьштед баш дьньвисин дәрһәqа хwә, сәрок у пʹадшед хwә. Ле пʹехәмбәред Йаһоwа тʹьме рʹасти ньвисинә. Wана шашийед щьмәʹта хwә у һәла һе пʹадшед хwә жи, вәнәшартьнә у бь һʹәлали ньвисинә (2 Дир. 16:9, 10; 24:18-22). Wана öса жи шашийед хwә у хьзмәткʹаред дьн вәнәшартьнә у ньвисинә (2 Сам. 12:1-14; Марq. 14:50). Бьраки мә жь Британйайе гот: «Дьлсахийа wи щурʹәйи тʹәк тʹәка йә». У öса жи, әw йәк мә дьдә баwәркьрьне, кö Кʹьтеба Пироз бь рʹастийе жи жь Йаһоwа йә.

11. Йед щаһьл ча дькарьн принсипед Кʹьтеба Пироз һе qимәт бькьн?

¹¹ Кʹьтеба Пирозда һәнә принсипед гәләк керһати. У әw жи мәʹни йә кö чьрʹа гәләк мәрьв избат дьбьн, wәки Кʹьтеба Пироз бь рʹебәрийа Хwәде һатийә ньвисаре. (Бьхунә Зәбур 19:7-11.) Хушкәкә щаһьл жь Жапонйайе гот: «Малбәта мә бь рʹастийе бәхтәwар буйә, чьмки әм тʹьме принсипед Кʹьтеба Пироз дьдьнә хәбате. Малбәтеда әʹдьлайи, йәкти у һʹьзкьрьн һәйә». Хенщи wан тьшта, принсипед жь Кʹьтеба Пироз öса жи мә хwәй дькә жь һинкьрьнед qәлп, кö мәрьва дькьнә дил (Зәб. 115:3-8). Әwед кö еволусийа баwәр дькьн, тʹәбйәте дькьнә хwәдайе хwә у рʹумәте дьдьнә ве. Ле рʹумәт тʹәне Йаһоwарʹа дькʹәвә. У әwед кö дьбежьн Хwәде тʹöнә, готьна wан öса дәрте кö ахьри дәсте инсанәтеда нә. Ле тʹәрихийе рʹьнд әʹйан кьрийә, кö мәрьв хwәха нькарьн ахьрийа баш биньн (Зәб. 146:3, 4).

12, 13. Ча әм дькарьн дәрһәqа әʹфьрандьне у Кʹьтеба Пироз тʹәви мәрьва öса хәбәр дьн, кö керһати бә?

¹² Щаһьлно, чь дькарә али wә бькә, кö һун мәрьварʹа шьровәкьн дәрһәqа баwәрийа хwә һьндава Хwәде у Кʹьтеба Пироз? Йа әʹwльн, дәрберʹа нәфькьрьн wәки һун рʹьнд заньн кö әwана чь баwәр дькьн. Чьмки һьнә мәрьв дьбежьн wәки әwана еволусийайе баwәр дькьн, ле һьн жи баwәр дькьн кö Хwәде һәйә. Әwана дьфькьрьн кö Хwәде һʹәму тьшт бь еволусийайе әʹфьрандийә. Һьнәк жи еволусийайе баwәр дькьн, чьмки дьфькьрьн кö һәрге әw нәрʹаст буйа, мәкʹтәбада әw теорийа wе һин нәкьрана. Һьнәк жи Хwәде баwәр накьн, чьмки баwәрийа хwә религийа найньн. Ләма жи, чахе һун тʹәви кәсәки дәрһәqа Әʹфьрандар шеwьр дькьн, wе керһати бә кö пешийе пьрса бьдьнә wан, сәва тедәрхьн кö әwана чь баwәр дькьн. Һәрге һун бь дьл у щан wана бьбьһен, әwана жи wе һелан бьн гöһ бьдьнә wә (Тито 3:2).

¹³ Һәрге кәсәк wәрʹа дьбежә кö һун бадиһәwа баwәр дькьн, кö Әʹфьрандар һәйә, дәрберʹа щаба wи нәдьн. Бь нәрми жерʹа бежьн, кö бьра пешийе әw шьровәкә кö чаwа әʹмьр бе Әʹфьрандар пешда һатийә. Паше жи бежә, wәки сәва жь шанәйа (ущрә) бьчʹук тьштәки мәзьн пешда бе, лазьм ә әw шанә жь һәв зедә бә. Професорәки кʹимийайе гот, wәки сәва ве йәке лап кем 4 тьшт лазьм ьн,  1) чʹәрме wе шане гәрәке һәбуйа кö әw хwәй кьра, 2) әwе гәрәке бькарьбуйа енержийа бьстанда у әв бьда хәбате, 3) нав wе шанеда гәрәке информасийа биоложи  һәбуйа, 4) у бькарьбуйа әw информасийа дәрбази шанәкә дьн жи бькьра. Әwи професори öса жи гот: «Әw әʹщебмайи йә кö һәла һе шанәйа бьчʹук жи чьqас чәтьн ә».

14. Һун ча дькарьн мәрьварʹа һеса шьровәкьн кö Хwәде һәйә?

¹⁴ Щара һун дькарьн мәсәла Паwлос бьдьнә хәбате wанрʹа, йед кö еволусийайе баwәр дькьн. Паwлос гот: «Һәр маләк бь дәсте йәки те чекьрьне, ле йе һәр тьшт әʹфьрандийә, Хwәде йә» (Ибрн. 3:4). Әw мәсәлә гәләк бь логики у керһати йә. Рʹасти жи һәрге авайи бей мәрьва нькарә хwәха ава бә, ле wе ча илаһи тьштәки сах у чәтьн хwәха чебуйа. Wәʹде шеwьркьрьне, әʹдәбйәтед мә дәрһәqа әʹфьрандьне жи бьдьнә хәбате. Хушкәкә мә дö брошуред мәйә дәрһәqа әʹфьрандьне, да хәбате wәʹде хәбәрдане тʹәви мерәки щаһьл. Әwи мери баwәр нәдькьр кö Хwәде һәйә ле еволусийа баwәр дькьр. Wәкә һʹәфтеки шунда, әwи мери жерʹа гот: «Ньһа әз баwәр дькьм кö Хwәде һәйә». Öса әwи дәстпекьр Кʹьтеба Пироз һин бә, у ахьрийе бу Шәʹде Йаһоwа.

15, 16. Чахе әм тʹәви кәсәки хәбәрдьдьн дәрһәqа Кʹьтеба Пироз, пешийе әм гәрәке чь пебьһʹәсьн, у бь чь нете?

¹⁵ Ле һун ча дькарьн хәбәрдьн тʹәви wан, йед кö дöдьли дьбьн кö Кʹьтеба Пироз нә жь Хwәде йә? Пешийе, пебьһʹәсьн кö әw чь баwәр дькә у тедәрхьн кö кʹижан тʹема wе жерʹа һʹәwас бә (Мәтʹлк. 18:13). Һәрге әw зандарийе һʹьз дькә, жерʹа гьли кьн кö ча Кʹьтеба Пироз алийе зандарийеда рʹаст ә. Йан һәрге әw һʹьз дькә тʹема дәрһәqа тʹәрихийе, гьли кә кö ча пʹехәмбәртийед Кʹьтеба Пироз һатьнә сери у ча әw алийе тʹәрихийеда рʹаст ә. Wан мәрьварʹа, йед кö дьхwазьн пебьһʹәсьн ча дькарьн һе бәхтәwар бьн, гьли кә кö ча принсипед Кʹьтеба Пироз дькарьн али wан бькьн. Wанрʹа мәсәле бинә дәрһәqа һинкьрьна Иса сәр чʹийе, кö кʹьтеба Мәтта сәре 5-7-да ньвисар ә.

¹⁶ Щаһьлно, бира хwәда хwәй кьн wәки нета wә гәрәке әw бә кö дьле мәрьва бькʹьрʹьн, нә кö тʹәви wан бькʹәвьнә дәʹwе. Ләма жи, чахе һун пьрса дьдьнә wан, рʹьнд гöһ бьдьнә wан. Бь qәдьр тʹәви wан хәбәрдьн, илаһи тʹәви йе әʹмьрда мәзьн. Öса әwана wе һелан бьн, кö qәдьре баwәрийа wә бьгьрьн. Әwана öса жи wе бьвиньн кö һун тʹö тьшти чʹәʹвгьрти баwәр накьн, ле һʹиме баwәрийа wә һәйә. Ле öса жи бира хwәда хwәй кьн, кö һун борщдар ниньн щаба wан бьдьн, йед кö тʹәне дьхwазьн тʹәви wә бькʹәвьнә дәʹwе, йан qәрфа wә бькьн (Мәтʹлк. 26:4).

17, 18. а) Чь дькарә али wә бькә кö рʹастийе рʹьнд нас кьн? б) Тʹема дьнда әме дәрһәqа чь шеwьр кьн?

¹⁷ Сәва баwәрийа мә qәwи бә, бәс нинә тʹәне бьзаньбьн һинкьрьнед сәрәкә йа Кʹьтеба Пироз. Ләма жи щаһьлно, Хәбәра Хwәде öса кʹур леколин бькьн ча те бежи һун хьзна вәшарти дьгәрʹьн (Мәтʹлк. 2:3-6). Бьдьнә хәбате һʹәму һащәтед кö сәр зьмане wә дәстдькʹәвьн. Мәсәлә, «КʹЬТЕБХАНӘЙА ОНЛАЙН йа Бьрща Qәрәwьлийе» йан «Рʹебәрийа Леколинкьрьне бона Шәʹдед Йаһоwа». Öса жи wе гәләк керһати бә һәрге һун нете дайньн пешийа хwә, кö Кʹьтеба Пироз бь тʹәмами бьхуньн. Дьqәwьмә һун нава саләкеда жи бькарьбьн бьхуньн. Бь рʹастийе тʹö тьшт öса qайим нькарә баwәрийа мә qәwи кә, чаwа хwәндьна Хәбәра Хwәде. Бәрпьрсийарәки мьһале гьли кьр, кö ча щаһьлтийа wида баwәрийа wи qәwи бу. Әwи гот: «Чахе мьн Кʹьтеба Пироз бь тʹәмами хwәнд, мьн дит кö әw бь рʹасти Хәбәра Хwәде йә. У сәрһатийед Кʹьтеба Пироз кö әз бьчʹуктайеда һин бумә, ахьрийеда бона мьн һе зәлал бун. Әwе йәке әз һелан кьрьм, кö рʹöһʹанида пешда һәрʹьм».

¹⁸ Де-бавно, wәва гәләк гьредайи йә кö зарʹед wә рʹöһʹанида пешда һәрʹьн. Ле һун ча дькарьн баwәрийа wан qәwи кьн? Тʹема дьнда әме дәрһәqа ве йәке һе зедә пебьһʹәсьн.