1, 2. а) Иса чаԝа бу һьндава Ԛануна Хԝәде? б) Ԛанунзан у Ферьсийа чаԝа Ԛануна Хԝәде нәрʹаст дьанинә сери?

ИСА Ԛануна Муса һʹьз дькьр. Әԝ йәк әʹщебмайи нинә, чьмки әв Ԛанун жь Кәсе һәри бьльнд бу, жь Баве ԝи Йаһоԝа бу. Зәбур 40:8-да һатийә пʹехәмбәртикьрьне дәрһәԛа һʹьзкьрьна Иса һьндава ԛануна Хԝәде: «Әз дьхԝазьм хԝәстьна Тә бьԛәдиньм, йа Хԝәде у ва йә һинкьрьна Тә дьле мьнда йә». Иса пе хәбәрдана хԝә у кьред хԝә избат кьр кӧ Ԛануна Хԝәде тʹам ә, керһати йә, у һәр тьшт чь жи теда ньвисар ә әʹсә ԝе бе сери (Мәт. 5:17-19).

² Бьдьнә бәр чʹәʹве хԝә, кӧ Иса ча бәрхԝә дькʹәт гава дьдит, ԝәки ԛанунзан у Ферьси Ԛануна Баве ԝи нәрʹаст шьровәдькьн у чаԝа лазьм ә найньн сери. Ԝана Ԛанунеда дина хԝә дьданә тʹәне сәр тьштед һур, ләма Иса ԝанрʹа гот: «Һун дәһәке пунге, анисойе у кʹемуне дьдьн». Демәк чьда ԝана шаши бәрʹда? Иса шьровәкьр: «Ле тьштед Ԛанунейә пеш, аԝа готи һәԛийе, рʹәʹме у баԝәрийе давежьнә пьшт гӧһе хԝә» (Мәт. 23:23). Әԝан Ферьсийа хԝә рʹаст һʹәсаб дькьрьн у мәʹнийа Ԛануне фәʹм нәдькьрьн. Ле Иса нета Ԛануне фәʹм дькьр у заньбу кӧ пьшт һәр тʹәми у ԛанунеда, һʹӧнӧред Хԝәде тенә кʹьфше.

3. Ве готареда әме дәрһәԛа чь шеԝьр кьн?

 ³ Иро жь мә найе дәʹԝакьрьне кӧ Ԛануна Муса биньн сери (Рʹом. 7:6). Ле йәкә Йаһоԝа әв Ԛанун Хәбәра хԝәда, демәк Кʹьтеба Пирозда хԝәй кьрийә. Әԝ нахԝазә ԝәки әм Ԛанунеда дина хԝә бьдьнә тьштед һур, ле дьхԝазә әм «тьштед . . . пеш» фәʹм кьн, демәк принсипед фәрз ԝан тʹәмийада. Бәʹса хәбәре, әм кʹижан принсипа дьвиньн тʹәмийа дәрһәԛа башԛәкьрьна шәһәред сьтʹарбунеда? Готара пешийа веда дьһатә готьне, кӧ йе рʹәви чь гәрәке бькьра сәва бькарьбуйа бькʹәта шәһәре сьтʹарбуне у ԝедәре бьма, у әм чь дәрсе жь ве йәке һин дьбьн. Ле жь ван шәһәред сьтʹарбуне әм ӧса жи һин дьбьн дәрһәԛа Йаһоԝа у һин дьбьн кӧ ча әм дькарьн чʹәʹв бьдьнә һʹӧнӧред ԝи. Ләма ве готареда, әме щаба ԝан пьрса шеԝьр кьн: Чаԝа шәһәред сьтʹарбуне әʹйан дькьн рʹәʹмтийа Йаһоԝа? Ве тʹәмийеда әм чь педьһʹәсьн дәрһәԛа ньһерʹандьна ԝи сәр жийине? Чаԝа әԝ шәһәр һәԛийа ԝийә тʹам әʹйан дькьн? Ԝәʹде шеԝьркьрьне, дина хԝә бьдьн кӧ һун ча дькарьн чʹәʹв бьдьнә Баве хԝәйи әʹзмана. (Бьхунә Әфәси 5:1.)

4, 5. а) Чьрʹа һеса бу бьгьһижьнә шәһәред сьтʹарбуне? б) Әԝ йәк дәрһәԛа Йаһоԝа мә чь һин дькә?

⁴ Йаһоԝа ӧса кьр, ԝәки һеса бә бьгьһижьнә әԝан шәш шәһәред сьтʹарбуне. Әԝи тʹәми да Исраелийа, ԝәки ԝан шәһәра һәрдӧ алийед чʹәме Урдӧнева бьжберьн. Ӧса йе рʹәвирʹа ԝе һеса буйа зу бьгьһижә йәк жь ван шәһәра (Жьмар 35:11-14). Һьн жи рʹийа ԝан шәһәра чекьри бун (Ԛан. Дщр. 19:3). Ль гора әʹдәте Щьһуйа, ԝедәре ль сәр рʹе нишан һәбун, сәва рʹәви һеса бьвинә ԝан шәһәра. Ләма жи әԝе кӧ бей һʹәмде хԝә кәсәк бькӧшта, нәлазьм бу бьрʹәвийа ԝәлате хәриб, сәва хԝә хьлаз кә. Ԝәлате хәрибда әԝ дькарьбу бькʹәта тʹәльке у хӧданед ԛәлп бьһʹәбанда.

⁵ Бьфькьрьн дәрһәԛа ԝе йәке: Йаһоԝа тʹәми дабу ԝәки меркӧж бьһата кӧштьне. Ле әԝи ӧса жи тʹәми дабу, ԝәки мәрьве кӧ бе һʹәмде хԝә кәсәк бькӧшта, дькарьбу рʹәʹма Хԝәде бьстанда у хьлаз буйа! Зандарәки Кʹьтеба Пироз гот: «Һәр тьшт пе нете бу у гәләк һеса. Әв йәк рʹәʹма Хԝәде әʹйан дькьр». Йаһоԝа һʹакьме дьлсар нинә, кʹижан кӧ мәʹни дьгәрʹә сәва хьзмәткʹаред хԝә щәза кә. Ле әԝ «хԝәйе рʹәʹма дәԝләмәнд ә» (Әфәс. 2:4).

6. Ферьси һьндава мәрьвада чаԝа бун?

⁶ Ферьси һьндава мәрьва дьлсар бун. Мәсәлә, ль гора әʹдәтәкә Щьһуйа һәрге мәрьв шашик се щара зедәтьр бәрʹдьда, Ферьсийа нәдьбахшандьнә ԝи мәрьви. Иса сәва әʹйан кә әԝ хәйсәте ԝани хьраб, мәсәлә ани кӧ ча Ферьсики дӧа дькьр:  «Хԝәдейе мьн, шькьрдар ьм, кӧ әз нә мина ԝан мәрьва мә, йед кӧ тʹаланийе, нәһәԛийе, зьнекʹарийе дькьн у нә жи мина ви хәрщгьри мә». Ле чьрʹа Ферьси һьндава мәрьва берʹәʹм бун? Кʹьтеба Пироз дьбежә кӧ әԝана «һʹәмуйед майин бәр тьштәки һʹәсаб нәдькьрьн» (Луԛа 18:9-14).

7, 8. а) Чахе кәсәк һьндава ԝәда гӧнә дькә, ча һун дькарьн ве дәрәщеда чʹәʹв бьдьнә Йаһоԝа? б) Чьрʹа сәва бьбахшиньнә мәрьва лазьм ә әм мьлук бьн?

⁷ Чʹәʹв бьдьнә Йаһоԝа нә кӧ Ферьсийа. Дьлшәԝат у рʹәʹм бьн. (Бьхунә Колоси 3:13.) Ӧса бькьн ԝәки мәрьварʹа һеса бә жь ԝә бахшандьне бьхԝазьн (Луԛа 17:3, 4). Жь хԝә бьпьрсьн: «Гәло әз зу дьбахшинмә мәрьва һьнге жи, һәрге ԝана гәләк щар мьн данә хәйдандьне? Гәло әз дьхԝазьм кӧ тʹәви ԝи ль һәв бем, йе кӧ мьн дайә хәйдандьне у дьле мьн ешандийә?»

⁸ Сәва кӧ бьбахшиньнә мәрьва, әм гәрәке мьлук бьн. Ферьсийа нәдьхԝәстьн бьбахшиньн мәрьва, чьмки ԝана хԝә сәр ԝанрʹа дьгьрт. Ле әм Мәсиһи гәрәке бь мьлуктийе «һәвале хԝә сәр хԝәрʹа» бьгьрьн у бь дьл у щан бьбахшиньнә мәрьва (Фили. 2:3). Гәло һуне мьлуктийеда чʹәʹв бьдьнә Йаһоԝа? Һәрге һун мьлук бьн, мәрьварʹа ԝе һеса бә незики ԝә бьн у бахшандьне жь ԝә бьхԝазьн. Зу нәхәйидьн, дьлрʹәʹм бьн у зу бьбахшиньнә мәрьвед дьн (Ԝаиз 7:8, 9).

9. Йаһоԝа ча Исраели дьданә фәʹмкьрьне, ԝәки әʹмьре мәрьва пироз ә?

⁹ Мәʹнийа сәрәкә кӧ чьрʹа шәһәред сьтʹарбуне һәбун, әԝ бу кӧ щьмәʹта Исраел нәһәԛ нибә бона хунрʹетьне (Ԛан. Дщр. 19:10). Йаһоԝа жийине ԛимәт дькә у дәстед меркӧжа кӧ «хуна бесущ дьрʹежьн», бәр чʹәʹве ԝи рʹәш ьн (Мәтʹлк. 6:16, 17). Хԝәдейе һәԛ у пироз чʹәʹве хԝә данәдьда сәр ԝе йәке жи, чахе кәсәк бей хԝәстьна хԝә, демәк ньшкева хуна кәсәки бьрʹета. Рʹаст ә Йаһоԝа һьндава ԝи мәрьви кӧ нәдьхԝәст бькӧжә, рʹәʹма хԝә дьда кʹьфше, ле йәкә әԝи мәрьви гәрәке рʹуспийарʹа гьли кьра дәрһәԛа ве ԛәԝьмандьне. У һәрге бьһата избаткьрьне, ԝәки әԝи бь рʹасти нәдьхԝәст бькӧшта, әԝ гәрәке шәһәре сьтʹарбунеда бьма һʹәта мьрьна сәрәккʹаһин. У дьбәкә әԝ тʹәмамийа әʹмьре хԝә жи ԝедәре бьма. Ахьрийа ԝе йәке бона Исраелийа дәрс бу, ԝәки әʹмьре мәрьва чьԛас ԛимәт у пироз ә. Ләма жи сәва кӧ әԝана Жийиндаре хԝә рʹумәт кьрана, гәрәке һаш жь хԝә һәбуна, ԝәки тьштед ӧса нәкьрана кӧ әʹмьре кәсәки бькʹәта бьн ԛәзийе.

10. Иса ча нишан кьр кӧ ԛанунзана у Ферьсийа әʹмьр ԛимәт нәдькьрьн?

¹⁰ Ле ԛанунзан у Ферьси мина Йаһоԝа нибун, ԝана хәм нәдькьр бона әʹмьре мәрьва. Чьрʹа? Иса готә ԝан: «Ԝә кʹьлита занәбуне һьлдайә. Нә һун кʹәтьне у нә жи ԝә һьштийә йед кӧ дьхԝазьн бькʹәвьне» (Луԛа 11:52). Ԝана гәрәке нета Хәбәра Хԝәде мәрьварʹа шьровәкьрана у али ԝан бькьрана кӧ жийина һʹәта-һʹәтайе бьстиньн. Дәԝсе, ԝана мәрьв жь «Сәроке  Жийине» демәк Иса, дур дьхьстьн. Бона ԝе йәке әԝан мәрьва дькарьбун әʹмьре һʹәта-һʹәтайе ӧнда кьрана (Кʹар. Шанд. 3:15, ИМ). Ԛанунзан у Ферьси ԛӧрʹә у хԝәһʹьз бун, ләма бәрхԝә нәдькʹәтьн бона әʹмьр у һʹалхԝәшийа мәрьва. Рʹасти жи әԝ йәк чьԛас бехԝәдети у берʹәʹмти йә!

11. а) Ча Паԝлос нишан кьр кӧ мина Йаһоԝа әʹмьр ԛимәт дькә? б) Чь ԝе али мә бькә чʹәʹв бьдьнә хирәта Паԝлос хьзмәтийеда?

¹¹ Ле әм чь гәрәке бькьн, ԝәки мина ԝан ԛанунзана у Ферьсийа нибьн у чʹәʹв бьдьнә Йаһоԝа? Әм гәрәке әʹмьр ԛимәт кьн, демәк пʹешкʹеша Хԝәде. Паԝлосе шанди бь шәʹдәтийе избат дькьр кӧ әԝ әʹмьр ԛимәт дькә. Ләма жи әԝи аза дәрһәԛа хԝә гот: «Щабдаре хуна . . . тʹӧ кәси ниньм». (Бьхунә Кʹаред Шандийа 20:26, 27.) Паԝлос мәрьварʹа мьзгини бәла дькьр нә жь бо ԝе йәке кӧ нәһәԛ дәрнәйе йан жи чьмки борщдар бу, ле әԝи мәрьв һʹьз дькьрьн у әʹмьре ԝана ԛимәт дькьр (1 Корн. 9:19-23). Әм жи гәрәке сәр әʹмьр ӧса бьньһерʹьн ча Йаһоԝа. Йаһоԝа «дьхԝазә ԝәки һʹәму жь гӧнәкьрьне вәгәрʹьн» (2 Пәт. 3:9). Ле тӧ? Һәрге тӧ дьле хԝәда мәрьва һʹьз дьки у рʹәʹм и, тӧйе бь хирәт хьзмәт ки у шабунәкә мәзьн бьстини.

12. Чьрʹа бона щьмәʹта Хԝәде гәләк фәрз ә фәсал бьн һьндава хԝәхԝәйкьрьнеда?

¹² Һәрге әм мина Йаһоԝа сәр әʹмьр дьньһерʹьн, лазьм ә әм фәсал бьн. Мәсәлә, әм гәрәке тʹьме фәсал бьн чахе авте дажон у дьхәбьтьн. Ӧса жи чахе сәр авакьрьне дьхәбьтьн, тьштед електрики дькьн. Тʹӧ щар пʹәра у ԝәʹдә сәр әʹмьррʹа, сьһʹәт-ԛәԝатерʹа у сәр мәрьварʹа нәгьрьн. Әм дьхԝазьн чʹәʹв бьдьнә Хԝәде, йе кӧ тʹьме тьштед рʹаст дькә. Илаһи рʹуспи гәрәке фәсал бьн, ԝәки нә әʹмьре хԝә нә жи әʹмьре мәрьвед дор бәре хԝә нәкьнә ԛәзийе (Мәтʹлк. 22:3). Һәрге рʹуспик тинә бира ԝә дәрһәԛа ԛанун у принсипед хԝәхԝәйкьрьне, ширәтед ԝи ԛәбул кьн (Галт. 6:1). Сәр әʹмьр ӧса бьньһерʹьн чаԝа Йаһоԝа дьньһерʹә, у хуна тʹӧ кәси ԝе ль сәр ԝә нибә.

13, 14. Рʹуспийед Исраели ча дькарьбун чʹәʹв бьдана һәԛийа Йаһоԝа?

¹³ Йаһоԝа тʹәми да рʹуспийед Исраели кӧ чʹәʹв бьдьнә һәԛийа ԝийә мәзьн. Пешийе рʹуспи гәрәке дәрһәԛа меркӧж һʹәму информасийа у избаткьрьн пебьһʹәсийана. Паше ԝана гәрәке кʹур тедәрхьстана нет у фькьред ԝи, у ӧса жи кьред ԝийи бәре, у паше сафи кьрана һәла рʹәʹмтийе һьндава ԝи нишан кьн йан на. Рʹуспийа ӧса жи гәрәке тедәрхьстана һәла әԝи мәрьви «жь нәйартийе» у «ԛәста» кьрийә йан на. Бь ԝи щурʹәйи ԝана ԝе бь һәԛийа Хԝәде диԝана ԝи бькьрана. (Бьхунә Жьмар 35:20-24.) Һәрге 2 шәʹдә һәбуна у бьготана кӧ әԝ йәк рʹасти жи ӧса бу, һьнге әԝ меркӧж гәрәке бьһата кӧштьне (Жьмар 35:30).

¹⁴ Чахе рʹуспи һәр тьшт пебьһʹәсийана кӧ чь ча бу, паше ԝана гәрәке дина хԝә бьда сәр ԝи кәси, нә кӧ тʹәне сәр кьре ԝи. Ԝана гәрәке кʹур фәʹм кьрана әв йәк чь кӧ нәдьһатә кʹьфше у пебьһʹәсийана кӧ чь бу мәʹни ԝәки әԝ йәк ԛәԝьми. Йа лапә фәрз әԝ бу, кӧ рʹуспийарʹа лазьм бу рʹӧһʹе Йаһоԝайи пироз, чьмки бь сайа ве йәке ԝана ԝе билани, рʹәʹм у һәԛийа ԝи бьдана кʹьфше (Дәркʹ. 34:6, 7).

15. Ньһерʹандьна Иса һьндава гӧнәкʹара ча щӧдә дьбу жь ньһерʹандьна Ферьсийа?

¹⁵ Ферьсийа дина хԝә дьданә тʹәне сәр кьре ԝи мәрьви, нә кӧ әԝ дьлда йәки ча нә. Чахе Ферьсийа дитьн кӧ Иса чу мала Мәтта сәр нанхԝарьне, ԝана жь шагьртед ԝи пьрсин: «Чьма дәрсдаре ԝә тʹәви хәрщгьр у гӧнәкʹара дьхԝә у вәдьхԝә?». Иса щаба ԝан да: «Сахләм нә һʹәԝще һʹәким ьн, ле нәхԝәш. Һәрʹьн мәʹна ван хәбәра һин бьн: ‹Әз рʹәʹме дьхԝазьм, нә кӧ ԛӧрбане›. Әз нәһатьмә гази йед рʹаст кьм, ле гази гӧнәкʹара» (Мәт. 9:9-13). Ле гәло Иса бь ԝан гьлийа кьред нәрʹаст  һәԛ дәрдьхьст? Тʹӧ щар на. Бь рʹастийе Иса дьхԝәст, ԝәки әԝана тʹобә бькьн у жь гӧнәкьрьне вәгәрʹьн (Мәт. 4:17). Иса сәрԝахт бу у дьдит кӧ һьнәк жь ԝан «хәрщгьр у гӧнәкʹара» дьхԝәстьн әʹмьре хԝә бьгӧһезьн. Әԝана һатьбун мала Мәтта нә тʹәне бона нанхԝарьне. Гәләк жь ԝана «пәй [Иса] дьчун» (Марԛ. 2:15). Йазьх, ле гәләк Ферьси мина Иса сәр мәрьва нәдьньһерʹин. Әԝана дьфькьрин кӧ мәрьв тʹӧ щар нькарә бе гӧһастьне у ԝана әԝ мәрьв һʹәсаб дькьрьн ча ӧндабуйи. Рʹасти жи әԝана чьԛас щӧдә дьбун жь Хԝәдейе һәԛ у рʹәʹм.

16. Комитейа диԝанкьрьне чь гәрәке тедәрхә?

¹⁶ Иро рʹуспи гәрәке чʹәʹв бьдьнә Йаһоԝа, йе кӧ «һәԛийе һʹьз дькә» (Зәб. 37:28). Рʹуспи сәва кӧ тедәрхьн һәла гӧнә рʹасти һатийә кьрьне йан на, пешийе гәрәке әви шьхӧли бь тʹәмами леколин кьн, әʹнәнә кьн у һʹәму тьшти рʹьнд пебьһʹәсьн. Паше әԝана гәрәке пе рʹебәрийед Кʹьтеба Пироз сафикьрьне бькьн (Ԛан. Дщр. 13:12-14). Чахе рʹуспи комитейа диԝанкьрьнеда хьзмәт дькьн, әԝана гәрәке фәсал бьн у тедәрхьн һәла әԝ Мәсиһи кӧ гӧне гьран кьрийә бь рʹастийе гӧне хԝә тинә рʹуйе хԝә йан на. Ле һеса нинә ве йәке тедәрхьн. Тʹобәкьрьна рʹаст те һʹәсабе кӧ мәрьв ча дьньһерʹә у чь дьфькьрә дәрһәԛа кьре хԝә у дьле ԝида чь йә (Әʹйан. 3:3). Мәсиһийе кӧ гӧнә кьрийә, гәрәке һʹәлал тʹобә бькә сәва алийе Хԝәдеда бе бахшандьне. *

17, 18. Рʹуспи ча дькарьн тедәрхьн тʹобәкьрьна һʹәлал? (Бьньһерʹә шькле әʹԝльн.)

¹⁷ Йаһоԝа у Иса дьлед мәрьва дьвиньн, ле рʹуспи нькарьн дьла бьвиньн. Һәрге һун рʹуспи нә, һун ча дькарьн тедәрхьн кʹе бь рʹастийе тʹобә дькә? Пешийе, бона биланийе у фәʹмкʹарийе Йаһоԝарʹа дӧа бькьн (1 Пʹадш. 3:9). Йа дӧда, Хәбәра Хԝәде у әʹдәбйәтед жь хӧламе амьн, леколин бькьн, сәва тедәрхьн «бәрхԝәкʹәтьна жь ве дьнйайе» у «бәрхԝәкʹәтьна ль гора хԝәстьна Хԝәде», демәк тʹобәкьрьна һʹәлал (2 Корн. 7:10, 11). Дина хԝә бьдьн кӧ Кʹьтеба Пироз ча әʹйан дькә ԝан мәрьва йед кӧ бь рʹастийе гӧнед хԝә тиньн рʹуйе хԝә у йед кӧ ԛәлп тʹобә дькьн. Бьфькьрьн кӧ Кʹьтеба Пироз ча фькьр, ньһерʹандьн у рʹабун-рʹуньштьна ԝан әʹйан дькә.

¹⁸ Йа сьсийа, бьфькьрьн дәрһәԛа ԝи мәрьви, нә кӧ тʹәне дәрһәԛа кьре ԝи. Һьлдьн һʹәсаб кӧ хәйсәтда әԝ йәки ча нә. Чьрʹа әԝи сафикьрьна ӧса нәрʹаст кьр? Чь чәтьнайед ԝи, кемаси у синоред ԝи һәнә? Кʹьтеба Пирозда һатийә пʹехәмбәртикьрьне дәрһәԛа Иса, демәк сәре щьвате: «Әԝ ԝе тʹәне ль гора дитьна чʹәʹвед хԝә диԝане нәкә, у тʹәне ль гора бьһистьна гӧһед хԝә ширәт нәкә. Әԝ ԝе бь һәԛийе диԝана бәләнгаза бькә, у пе рʹастийе ширәт кә бона кʹара мьлукед сәр әʹрде» (Иша. 11:3, 4, ДТʹ). Рʹуспино, һун бьн шьвантийа Исада ньн, у әԝ ԝе али ԝә бькә мина ԝи диԝане бькьн (Мәт. 18:18-20). Әм гәләк рʹази нә бона ԝан рʹуспийа, кӧ бона мә хәм дькьн! Әм гәләк дьшекьриньн мәсәла ԝан кӧ щьватеда әԝана ча рʹәʹмти у һәԛийе дьдьнә кʹьфше.

19. Һун чь дәрсе һин дьбьн жь шәһәред сьтʹарбуне?

¹⁹ Ԛануна Муса «занәбуне у рʹастийе» әʹйан дькьр дәрһәԛа Йаһоԝа у принсипед ԝи (Рʹом. 2:20). Мәсәлә, шәһәред сьтʹарбуне рʹуспийа һин дькьн кӧ чаԝа бь һәԛийе шьхӧле диԝанкьрьне бькьн, у мә һʹәмушка һин дькьн кӧ чаԝа «һьндава һәвдӧ бь һʹьзкьрьна амьн у бь рʹәʹмти бьн» (Зәкәр. 7:9, ДТʹ). Рʹаст ә әм бьн Ԛануна Мусада ниньн, ле йәкә Йаһоԝа найе гӧһастьне у бона ԝи иро жи һәԛи у рʹәʹмти гәләк фәрз ьн. Ԛәдьрәки чьԛас мәзьн ә ԝәки Хԝәдеки ӧса бьһʹәбиньн, бь щурʹе кʹижани әм һатьнә әʹфьрандьне, у дькарьн чʹәʹв бьдьнә ԝи у бьн пʹәре ԝида бенә хԝәйкьрьне!