1-3. а) Һʹәму щаһьл рʹасти кʹижан чәтьнайе тен, у кʹижан мәсәлә ве йәке дьдә кʹьфше? (Бьньһерʹә шькле әʹԝльн.) б) Мәсиһийед щаһьл ча дькарьн ве чәтьнайе рʹаст сафи кьн?

БЬДЬНӘ бәр чʹәʹве хԝә һун дьчьнә щийе дур сәр щьвинәкә фәрз у һун гәрәке бькʹәвьнә отобусе сәва бьгьһижьнә ԝи щийи. Сәр щийе сәкьнандьна отобуса, һун һьнәки тʹәвиһәв ьн, чьмки гәләк мәрьв дор бәре ԝә нә у гәләк отобус сәкьнинә. Ле чьԛас баш ә кӧ һун сәд сәләфи заньн кӧ дьхԝазьн һәрʹьнә кʹидәре у кʹижан отобус ԝәрʹа лазьм ә. Фәʹмдари йә һуне нәкʹәвьнә отобусәкә дьн, чьмки һун заньн кӧ әԝе ԝә бьвә щики дьн.

² Иро щаһьл жи мина ԝан мәрьва нә, йед кӧ сәр щийе сәкьнандьна отобусе сәкьнинә нә. Бь рʹасти чахе мәрьв мәзьн дьбә, әʹмьре ԝи мина рʹеԝитийе йә. Щара щаһьл дькарьн тʹәвһәв бьн, чьмки әʹмьрда рʹасти гәләк бьжартьн у сафикьрьна тен. Щаһьлно, һәрге һун заньн кʹижан рʹе бьжберьн, һьнге ԝәрʹа ԝе дьһа һеса бә сафикьрьнед рʹаст бькьн. Ле һуне кʹижан рʹе бьжберʹьн?

³ Ве готареда әме щаба ве пьрсе шеԝьр кьн, у әԝ готар ԝе һелане бьдә щаһьла, ԝәки әʹмьре хԝәда һʹьш-аԛьле хԝә дайньн сәр ве йәке, кӧ дьле Йаһоԝа ша кьн. Демәк, һʹәму сафикьрьнед хԝәда, бәʹса хәбәре һинбунеда, хәбатеда,  зәԝащеда у сафикьрьнед дьнда, ширәт у рʹебәрийа Йаһоԝа һьлдьнә һʹәсаб. Әԝ ӧса жи те һʹәсабе ԝәки нетед рʹӧһʹани дайньн пешийа хԝә. Щаһьлед кӧ һʹьш-аԛьле хԝә датиньн сәр хьзмәтийа Йаһоԝарʹа, гәрәке дӧдьли нәбьн ԝәки Йаһоԝа ԝе ԝана кʹәрәм кә у али ԝан бькә кӧ пешдачуйи бьн. (Бьхунә Мәтʹәлок 16:3.)

4. Ве готареда әме дәрһәԛа чь шеԝьр кьн?

⁴ Гәләк баш ә чахе мәрьв щаһьлтийеда нетед рʹӧһʹани датинә пешийа хԝә. Чьрʹа? Әме ве готареда се мәʹнийа шеԝьр кьн. Дӧ мәʹни нишан дькьн ԝәки чахе щаһьл сәр хԝә дьхәбьтьн сәва бьгьһижьнә нетед рʹӧһʹани, әԝ йәк һәләԛәтийа ԝан тʹәви Йаһоԝа һе ԛәԝи дькә; мәʹнийа сьсийа дьдә кʹьфше кӧ кʹарәкә чьԛас мәзьн ә чахе щаһьлтийеда нетед рʹӧһʹани дьдьнә пешийа хԝә.

5. Кʹижан ә мәʹнийа сәрәкә кӧ нетед рʹӧһʹани дайньн пешийа хԝә?

⁵ Мәʹнийа сәрәкә кӧ чьрʹа әм нетед рʹӧһʹани датиньн пешийа хԝә, әԝ ә, кӧ ӧса әм рʹазибуна хԝә Йаһоԝарʹа дьдьнә кʹьфше бона һʹьзкьрьн у кьред ԝи һьндава мә. Зәбурбеж ньвиси: «Ԛәнщ ә шькрийе бьдьнә Хӧдан . . . Чьмки Тә, Хӧдан, әз ша кьрьм бь кьрьнед Хԝә, кьрьнед дәсте Тәрʹа әз гӧл дьдьм» (Зәб. 92:1, 4). Щаһьлно, бьфькьрьн дәрһәԛа һʹәму тьшта кӧ Йаһоԝа дайә ԝә. Әԝи әʹмьр, баԝәри, Кʹьтеба Пироз, щьват, у ӧса жи һевийа жийина һʹәта-һʹәтайе дайә ԝә. Чахе һун нетед рʹӧһʹани датиньн пешийа хԝә, һун бь ве йәке нишан дькьн, ԝәки ван кʹәрәмед Хԝәде дьшекьриньн у һун һе незики ԝи дьбьн.

6. а) Нетед рʹӧһʹани ча һʹӧкӧм дьбьн сәр һәләԛәтийа мә тʹәви Йаһоԝа? б) Кʹижан нет һун дькарьн щаһьлтийеда дайньн пешийа хԝә?

⁶ Мәʹнийа дӧда әԝ ә кӧ чахе һун дьгьһижнә нетед рʹӧһʹани, һун бәр чʹәʹве Йаһоԝа шьхӧлед баш дькьн. Ԝи щурʹәйи һун һе незики ԝи дьбьн. Паԝлосе шанди гот: «Хԝәде сәр нәһәԛийе нинә, ԝәки кьред ԝә у әԝ һʹьзкьрьна кӧ ԝә бона наве ԝи да кʹьфше бир бькә» (Ибрн. 6:10). Сәва нетед рʹӧһʹани дайньн пешийа хԝә, нәфькьрьн кӧ һе зу йә. Дина хԝә бьдьнә һьнә ԝан щаһьлед кӧ нетед рʹӧһʹани данинә пешийа хԝә. Хушкәкә мә Кристина 10 сали бу чахе нет хԝәрʹа дани, ԝәки тʹьме сәрһатийед хушк-бьред амьн бьхунә. Тоби 12 салийа хԝәда нет хԝәрʹа дани, ԝәки пешийа ньхӧмандьна хԝә бь тʹәмами Кʹьтеба Пироз бьхунә. Максим чахе 11 сали бу у хушка ԝи Ноеми кӧ саләке жь ԝи бьчʹуктьр ә, һатьнә ньхӧмандьне. Ԝана һәрдӧ жи нет хԝәрʹа данин, ԝәки Бәйтʹәледа хьзмәт кьн. Сәва әве нете бир нәкьн, ԝана бланка Бәйтʹәле малда сәр диԝарәки дардакьрьн. Ле нетед ԝәйә рʹӧһʹани һәнә кӧ һун дьхԝазьн бьгьһижьн? (Бьхунә Филипи 1:10, 11.)

7, 8. а) Чаԝа нетед рʹӧһʹани али ԝә дькьн ԝәки һеса сафикьрьна бькьн? б) Чьрʹа хушкәкә мә сафи кьр ԝәки нәчә университете?

⁷ Мәʹнийа сьсийа кӧ чьрʹа баш ә щаһьлтийеда нетед рʹӧһʹани дайньн пешийа хԝә әԝ ә, кӧ һьнге щаһьл бәр гәләк сафикьрьн у бьжартьна нә. Мәсәлә, щаһьл гәрәке сафи кьн кӧ кʹижан һинбуне бьстиньн, кʹижан хәбате бьжберьн у диса тьштед дьн. Сафикьрьна бькьн әԝ мина ве йәке йә, кӧ гәрәке рʹеки бьжберьн нава гәләк рʹийада. Һʹәта кӧ һун заньн кʹидәре дьхԝазьн һәрʹьн, рʹийа рʹаст бьжберьн һеса йә. Ӧса жи дәрәща ԝәда щаһьлно, чахе һун заньн нетед ԝә чь нә, ԝәрʹа ԝе һе һеса бә сафикьрьнед аԛьлайи бькьн. Мәтʹәлок 21:5-да ньвисар ә: «Тʹьвдира мәрьве хирәт әʹсә кʹаре тинә». Чьԛас зу һун нета дайньн пешийа хԝә, һаԛас зу һуне пешда һәрʹьн. Дина хԝә бьдьнә хушкәкә мә бь наве Дамарис, йа кӧ щаһьлтийеда рʹасти сафикьрьнәкә фәрз һат.

⁸ Дамарис чахе мәкʹтәб хьлаз кьр, һʹәсабед ԝе бьльнд бун. Әԝе дькарьбу  университетеда хԝәндьна бьльнд бе пʹәрә бьстинә, ԝәки бьбә ԛанунзан. Ле йәкә әԝе хәбатәкә дьн бьжарт, кʹижан кӧ ԝе пʹәрә кем бьстанда. Гәло чьрʹа әԝе бьжартьнәкә ӧса кьр? Әԝ гьли дькә: «Мьн бәреда дьле хԝәда сафи кьр ԝәки бьбьмә пешәнг. Әԝ дьһатә һʹәсабе ԝәки мьн хәбатәкә ӧса гәрәке бьжбарта, кӧ һәр рʹож нәхәбьтийама. Һәрге әз бьчума университете сәва бьбума ԛанунзан, мьне пʹәрә зәʹф бьстанда, ле нькарьбуйа ча пешәнг хьзмәт кьра». Дамарис ньһа ида 20 сал ә ча пешәнг ә. Гәло әԝ пʹошман дьбә ԝәки нетәкә рʹаст да пешийа хԝә у щаһьлтийеда сафикьрьнәкә рʹаст кьр? Тʹӧ щар на. Әԝ дьбежә: «Щийе хәбата мьнда һʹәчʹи зәʹф шьхӧле мьн тʹәви ԛанунзана йә. Әԝана ԝи шьхӧли дькьн кʹижан кӧ мьне бькьра һәрге университетеда һин бума. Ле гәләк жь ԝана хәбата хԝәда шабуне навиньн у дьлтәнг ьн. Ле сафикьрьна мьн кӧ бьбьмә пешәнг, әз жь ве дьлтәнгийе хьлаз кьрьм у рʹе мьнрʹа вәкьр кӧ нава салада әз жь хьзмәтийе шабуне дьстиньм».

9. Чьрʹа щаһьл һежайи пʹайа нә?

⁹ Бь һʹәзара щаһьл нав тʹәмамийа дьнйайеда һежайи пʹайа нә. Әԝана әʹмьре хԝәда Йаһоԝа у нетед рʹӧһʹани датиньн щийе пешьн. Әԝ щаһьл әʹмьре хԝәрʹа ша дьбьн у ӧса жи һин дьбьн һәр тьштида пәй рʹебәрийа Йаһоԝа һәрʹьн, мәсәлә кʹижан һинбуне бьстиньн, кʹижан хәбат бьжберьн у зәԝащеда. Сьлеман ньвиси: «Бь тʹәмамийа дьле хԝә хԝә бьсперә Хӧдан. . . . Һʹәму рʹийед хԝәда тӧ Хԝәде нас кә у Әԝе һʹәму шьвәрʹийед тә рʹаст-дуз кә» (Мәтʹлк. 3:5, 6). Щаһьлед щьвата Мәсиһитида бәр чʹәʹве Йаһоԝа гәләк ԛимәт ьн, әԝ ԝана һʹьз дькә, хԝәй дькә, рʹебәри у кʹәрәма дьдә.

10. а) Чьрʹа хьзмәти гәрәке әʹмьре мәда щийе фәрз бьгьрә? б) Чаԝа әм дькарьн һе рʹьнд шәʹдәтийе бьдьн?

¹⁰ Щаһьле кӧ һʹьш-аԛьле хԝә дьдә сәр ве йәке, ԝәки дьле Йаһоԝа ша кә, сәр хьзмәтийе гәләк фәрз дьньһерʹә. Иса Мәсиһ гот ԝәки «гәрәке пешийе мьзгини . . . бе дайине» (Марԛ. 13:10). Демәк, бәлакьрьна мьзгинийе шьхӧләкә гәләк фәрз ә, у әԝ гәрәке әʹмьре мәда щийе фәрз бьгьрә. Ле тӧ дькари хԝәрʹа нете дайни, ԝәки һе зедә хьзмәт ки? Йан жи тӧ дькари бьби пешәнг? Ле һәрге тӧ хьзмәтийеда шабуне һьндьки дьстини? Чаԝа тӧ дькари һе рʹьнд шәʹдәтийе бьди? Дӧ гавед фәрз ԝе али тә бькьн: Хԝә рʹьнд һазьр кә у хԝә нәгьрә ԝәки мәрьвед дьнрʹа гьли ки кӧ тӧ чь зани. Тӧйе ахьрийеда дьбәкә әʹщебмайи жи бьмини кӧ хьзмәтийеда чьԛас шабунәкә мәзьн бьстини.

11, 12. а) Щаһьл чь дькарьн бькьн сәва хԝә һазьр кьн шәʹдәтийе бьдьн? б) Чаԝа щаһьләки мәщал да хәбате сәва мәкʹтәбеда шәʹдәтийе бьдә?

¹¹ Мәсәлә, тӧ дькари хԝәрʹа щаба ве пьрсе леколин бьки, кʹижан кӧ дьбәкә һәвалдәрсханед тә гәләк щар дьдьн, бәʹса хәбәре: «Чьрʹа тӧ баԝәр дьки кӧ Хԝәде һәйә?». Сәр малпәра мә һәнә готар кӧ бона щаһьла һатьнә дәрхьстьне, сәва әԝана леколин бькьн кӧ чаԝа щаба ве пьрсе бьдьн. Бьньһерʹьн сәр малпәра jԝ.org ҺИНКЬРЬНЕД КʹЬТЕБА ПИРОЗ > ЩАҺЬЛ. Ԝедәре һәйә схема хәбате бь наве «Әз Чьма Баԝәр Дькьм кӧ Хԝәде Һәйә?». Әв схема ԝе али тә бькә хԝә рʹьнд һазьр ки бона щаба ве пьрсе. Ԝедәре һәнә рʹез кӧ тӧ дькари ԝәʹде шәʹдәтийе бьди хәбате: Ибрани 3:4, Рʹомайи 1:20 у Зәбур 139:14. Чахе тӧ ԝан схема леколин бьки у бьди хәбате, тӧйе бона щурʹә-щурʹә пьрса һазьр би рʹьнд щаба хԝә бьди. (Бьхунә 1 Пәтрус 3:15.)

¹² Чахе мәщал чедьбә, бежә һәвалдәрсханед хԝәрʹа, ԝәки бькʹәвьнә малпәра jԝ.org. Бьраки мә бь наве Лука һәма ӧса кьр. Дәрсхана ԝида шеԝьр дькьрьн дәрһәԛа щурʹә-щурʹә рʹелигийа, у Лука дина хԝә дайе ԝәки кʹьтебәкә  мәкʹтәбеда, дәрһәԛа Шәʹдед Йаһоԝа информасийа нәрʹаст ньвисар ә. Рʹаст ә әԝи һьнәки шәрм дькьр, ле әԝи жь дәрсдар изьн хԝәст, ԝәки шьровәкә кӧ әв информасийа ԛәлп ә, у дәрсдар ԛайил бу. Лука нә кӧ тʹәне дәрһәԛа баԝәрийа хԝә шьровәкьр, ле әԝи ӧса жи малпәра мә нишани шагьрта кьр. Дәрсдар шагьртарʹа дәрс да, ԝәки малда сәр малпәра мә бьньһерʹьн видео бь наве «Бе Шәрʹ-Дәʹԝа Мьԛабьли Һәвалед Хьраб Бьсәкьнә». Лука гәләк ша бу, кӧ әԝи шәʹдәтикә ӧса баш да.

13. Чьрʹа әм гәрәке бәрхԝә нәкʹәвьн чахе рʹасти чәтьнайа тен?

¹³ Чахе тӧ рʹасти чәтьнайа тейи, бәрхԝә нәкʹәвә у нәтьрсә, ле бәрдәԝам кә бьгьһижә нетед хԝә (2 Тимтʹ. 4:2). Дина хԝә бьдә хушкәкә мә Катарина. Әԝ чахе 17 сали бу, хԝәрʹа нет дани, ԝәки һәр һәвалхәбатчикирʹа шәʹдәтийе бьдә. Мәрьвәки сәр хәбате Катарина чәнд щара беһӧрмәт кьр, ле йәкә әԝ дьлтәнг нәбу у нета ԝе диса дьле ԝеда бу. Әԝ рʹабун-рʹуньштьна ԝейә баш, гәләк һʹӧкӧм бу сәр һәвалхәбатчики дьн, бь наве Һанс. Әԝи дәстпекьр әʹдәбйәтед мә бьхунә, һинбуна Кʹьтеба Пироз дәстпекьр, у паше һатә ньхӧмандьне. Катаринайе дәрһәԛа ве йәке ньзаньбу, чьмки дәрбази щики дьн бьбу. Бьдьнә бәр чʹәʹве хԝә кӧ әԝ чьԛас ша бу гава паши 13 сала әԝ Ода Щьватеда тʹәви малбәта хԝә рʹуньштьбу, у әʹлам кьрьн кӧ Һанс готарване тʹәглифкьри йә. Рʹасти жи чьԛас баш ә ԝәки Катаринайе нета хԝә нә да алики, кӧ шәʹдәтийе бьдә һәвалхәбатчийед хԝә.

14, 15. а) Щаһьл чь гәрәке бир нәкьн чахе щаһьлед дьн ԝана дькʹьшиньн алийе хԝә? б) Чаԝа щаһьл дькарьн нәкʹәвьнә бәр байе щаһьлед дьн?

¹⁴ Щаһьлно, әԝ готар һелане дьдә ԝә, ԝәки әʹмьре ԝәда йа лапә фәрз әԝ бә, кӧ дьле Йаһоԝа ша кьн у нетед рʹӧһʹани дайньн щийе фәрз. Ле гәләк щаһьлед ԝәкә ԝә, һʹьш-аԛьле хԝә датиньн тʹәне сәр рʹьһʹәтийе у ԝәʹдәдәрбазкьрьне, у дьбәкә ԝә жи бәрбь ве йәке һелан дькьн. Зу йан дәрәнг, һун гәрәке бьдьнә кʹьфше кӧ нет у бьжартьнед ԝә чь нә. Нәкʹәвьнә бәр байе щаһьлед дьн. Биньн бира хԝә диса мәсәла отобусе кӧ мә жоре шеԝьр кьр. Фәʹмдари йә, кӧ һуне нәкʹәвьнә отобусәкә  дьн тʹәне бона ве йәке, кӧ те кʹьфше мәрьвед ве отобуседа ԝәʹдә рʹьнд дәрбаз дькьн.

¹⁵ Һәнә гәләк тьшт кӧ дькарьн али ԝә бькьн нәкʹәвьнә бәр байе щаһьлед дьн. Бәʹса хәбәре, дур бьн жь ԝан дәрәща кʹидәреда һун дькарьн бенә щерʹьбандьне (Мәтʹлк. 22:3). Ӧса жи бир нәкьн кӧ ахьрийа чьԛас хьраб мәрьв дьстинә, гава кьред хьрабда чʹәʹв дьдә мәрьвед дьн (Галт. 6:7). Хенщи ве йәке, бь мьлукти биньн сәр хԝә, ԝәки ԝәрʹа ширәт лазьм ьн. Әԝ мьлукти ԝе али ԝә бькә гӧһ бьдьнә ширәтед де-бава у ӧса жи хушк-бьред рʹӧһʹани. (Бьхунә 1 Пәтрус 5:5, 6.)

16. Мәсәла гьли кьн кӧ нишан дькә ԝәки мьлукти гәләк фәрз ә.

¹⁶ Мьлукти али бьраки мә бь наве Кристоф кьр, кӧ ширәтәкә баш ԛәбул кә. Һьнә ԝәʹдә паши ньхӧмандьна хԝә, әԝи дәстпекьр һәрʹә сәр фитнесе. Ԝедәре щаһьла ԝи һелан дькьрьн, ԝәки бькʹәвә кʹома спорте. Кристоф дәрһәԛа ве йәке тʹәви рʹуспики хәбәр да, йе кӧ жерʹа ширәт да, ԝәки бьфькьрә дәрһәԛа чәнд хофа, пешийа кӧ сафикьрьне бькә. Мәсәлә, әԝи гот кӧ хоф әԝ ә, ԝәки мәрьв дькарә бьбә һәвсуд у бькʹәвә һʹӧщәте. Йәкә Кристоф кʹәтә нава ве кʹома спорте. Ле ԝәʹдә дәрбаз бу, әԝи фәʹм кьр ԝәки ве спортеда зорбәти һәбу у һәла һе жи хоф бу. Әԝи диса тʹәви чәнд рʹуспийа хәбәр да, у ԝан һʹәмушка жи жь Кʹьтеба Пироз ԝирʹа ширәт дан. Кристоф дьбежә: «Йаһоԝа ширәткʹаред баш мьнрʹа шанд, у рʹаст ә ԝәʹдә дәрбаз бу, ле мьн гӧһ да Ԝи». Ле тӧ ӧса мьлук и, ԝәки ширәтед баш ԛәбул ки?

17, 18. а) Йаһоԝа бона щаһьла чь дьхԝазә? б) Чахе мәрьв мәзьн дьбә чьрʹа әԝ дькарә дьлшкәсти бә, ле чаԝа нәһельн ԝәки әԝ йәк бьԛәԝьмә? Мәсәле биньн.

¹⁷ «Йа зьламе щьԝан [щаһьл], дь щьԝантийа хԝәда ша бьбә у дь рʹожед щьԝанийа хԝәда бьла дьле тә, тә кʹефхԝәш бькә, дь рʹейед дьле хԝәда у дь дитьна чʹәʹве хԝәда бьмәшә» (Ԝаиз 11:9). Щаһьлно, Йаһоԝа дьхԝазә һун дьлша бьн. Ве готареда һун пеһʹәсийан ԝәки сәва дьлша бьн ӧса жи лазьм ә нетед рʹӧһʹани дайньн пешийа хԝә у һʹәму нет-мәрәм у сафикьрьнада, ширәтед Йаһоԝа һьлдьнә һʹәсаб. Чьԛас зу һун дәстпекьн ве йәке бькьн, һаԛас зу һуне рʹебәри, хԝәйкьрьн у кʹәрәмед Йаһоԝа бьвиньн. Бьфькьрьн дәрһәԛа һʹәму ширәтед ԝи кӧ Кʹьтеба Пирозда һәнә у дьле хԝәда хԝәй кьн әве ширәте: «Әʹфьрандаре хԝәйи Һьмзор щаһьлтийа хԝәда бинә бира хԝә» (Ԝаиз 12:1, ДТʹ).

¹⁸ Щаһьл зу мәзьн дьбьн. Йазьх, ле гәләк жь ԝана ахьрийеда пʹошман у дьлшкәсти дьбьн, чьмки щаһьлтийеда нетед нәрʹаст данинә пешийа хԝә, йан жи ԛә нетед ԝан тʹӧнә бун. Ле щаһьлед кӧ нетед рʹӧһʹани датиньн пешийа хԝә, ԝе әʹсә дьлрʹьһʹәт у бәхтәԝар бьн чахе мәзьн бьн. Әԝ йәк тʹәви хушкәкә мә бь наве Мириана ԛәԝьми, йа кӧ щаһьлтийа хԝәда спортеда зен бу. Жерʹа готьн ԝәки бькʹәвә нава Листькед Олимпида, ле әԝе бьжарт ԝәки дәстпекә хьзмәтийа һәртʹьм. Паши ԝәкә 30 сала, Мириана һʹәта ньһа тʹәви мере хԝә хьзмәткʹара һәртʹьм ә. Әԝ дьбежә: «Навдари, һӧрмәт, ԛәԝат у һәбук, әʹмьре мәрьвада нетед ԝәʹдәлу нә у бәхтәԝарийе найньн. Бь рʹасти нетед лапә баш әԝ ьн, кӧ Хԝәдерʹа хьзмәт кьн у рʹӧһʹанида аликʹарийе бьдьнә мәрьвед дьн».

19. Чь кʹар ә һәрге әм һʹьш-аԛьле хԝә датиньн сәр нетед рʹӧһʹани?

¹⁹ Щаһьлед щьватеда һежайи пʹайа нә, чьмки нава чәтьнайада әԝана диса жи һʹьш-аԛьле хԝә дьдьнә сәр хьзмәтийа Йаһоԝарʹа. Әԝана нетед рʹӧһʹани датиньн пешийа хԝә у хьзмәти әʹмьре ԝанда щийе гәләк фәрз дьгьрә. Хенщи ве йәке, әԝана накʹәвьнә бәр байе ве дьнйайе. Әԝ щәфе ԝан пʹучʹ нинә. Әԝана аликʹарийе жь хушк-бьра дьстиньн, у чахе әԝана шьхӧлед хԝә дьдьнә дәсте Йаһоԝа, дьгьһижнә нет-мәрәме хԝә.