Wә Заньбу?

ВЕХӘ

Wә Заньбу?

Гәло бәре рʹаст öса дьqәwьми, кö кәсәк сәр әʹрде мәрьвәки дьн, зиwан бьчанда?

Әw копийа «Даищесте» йә, йа сала 1468, кʹижан кö Император Йустинйан ньвиси бу. Хенщи ве, диса гәләк документ һәнә, кʹижанада һур бь һур те гьликьрьне дәрһәqа пьрсед диwане wәʹде бәре

МӘТТА 13:24-26-да, Иса гьлийед öса дьбежә: «Пʹадшатийа Әʹзмана мина ве йәке йә: Мәрьвәки нав әʹрде хwәда тʹохьме qәнщ чанд. Гава һʹәму рʹазайи бун, дьжмьне wи һат у ль нав гәньмда зиwан жи чанд у чу». Һьнә ньвискʹар дöдьли нә, wәки бәре бь рʹастийе тьштәки öса дьqәwьми. Ле жь документед диwана Рʹомейә бәре те кʹьфше, wәки әw йәк бь рʹастийе дьqәwьми.

Фәрһәнгәкә Кʹьтеба Пирозда öса те готьне: «Ль гора qануна Рʹоме, һәрге кәсәки жь бо һʹәйфһьлдане әʹрде йәки дьнда зиwан бьчанда, әw йәк дьһатә һʹәсабе тʹәрьбандьна qануне. Демәк, һәрге сәва ве йәке qанун һәбу, әw те һʹәсабе wәки тьштед öса гәләк щар дьqәwьмин». Qанунзан Алестер Кер гот, wәки сала 533 Д.М., Императоре Рʹоме Йустинйан, документ бь наве «Даищест» дәрхьст. Ве документеда кьн ньвисар бун qанунед Рʹоме, у öса жи гьлийед qанунзана (незики сала 100-250 Д.М.). Wе «Даищестеда», qанунзан бь наве Улпйан, гьли кьрийә дәрһәqа дәрәщәке, кö qьрʹна дöдада qәwьми бу. Әw гьли кьр wәки фьланкәсе әʹрде кәсәкида зиwан чанд, у жь бо ве йәке тʹәмамийа зәвийе хьраб бу. Ве документеда һатьбу готьне, wәки изьна хwайе зәвийе һәбу, кö жь wи фьланкәси пʹәра бьстинә, чьмки әw зийане кʹәтьбу.

Тьштед öса Империйа Рʹомеда дьqәwьмин, у әw йәк избат дькә wәки мәсәла Иса бь рʹасти бу.

Qьрʹна йәкеда Рʹоме чь азайи дьда сәрwеред Щьһуйа?

QЬРʹНА ЙӘКЕДА, Рʹоме сәрwертийа Щьһустане дькьр, у wәлийе Рʹоме кʹижан кö әскәред wи һәбун, Щьһустанеда жи wәкʹилти дькьр. Борще wи әw бу, wәки хәрщ тʹоп кә бона Рʹоме, у мьqат бә wәки wәлатда әʹдьлайи у тʹәрбәти һәбә. Рʹомайа һʹәму тьшти дькьрьн, wәки wәлатда беqануни тʹöнә бә, у һәр кәсе кö qанун нәдьани сери, әw щәза дькьрьн. Ле пьрсед һәр рʹожи, сәрwеред мьһала сафи дькьрьн.

Щьвина Гьрәгьра шьхöле диwанеда

Щьвина Гьрәгьра диwана Щьһуйайә лапә мәзьн бу, кʹижан кö пе qануна Щьһуйа диwан дькьрьн. Нава тʹәмамийа Щьһустанеда, диwанед бьчʹук жи һәбун. Дьqәwьмә әwан диwана гәләк шьхöлед бажар у криминале сафи дькьрьн бей аликʹарийа сәрwеред Рʹоме. Ле чахе кәсәк гәрәке бь кöштьне щәза кьрана, дәрәща öсада изьна диwанед Щьһуйа тʹöнәбу, чьмки Рʹомайа хwәха әв йәк дькьрьн. Ле гәләкарʹа нас ә әw qәwьмандьн, чахе әндәмед Щьвина Гьрәгьра сафи кьрьн кö Стәйфан бьдьнә бәр кәвьра у бькöжьн (Кʹар. Шанд. 6:8-15; 7:54-60).

Демәк, те кʹьфше wәки Рʹомайа пьрсед диwанеда азайи дьданә Щьвина Гьрәгьра. Ле Рʹомайи аза дькарьбун бькʹәтана нава шьхöле диwанеда у хwәха рʹебәрийа диwане бькьрана. Зандар Емил Шуерер гот: «Wана öса дькьр чахе дькʹәтьнә шьке, wәки кәсәки алийе политикида qанун тʹәрʹьбандийә». Мәсәлә, сәрһʹәзар Клаwдйо Лусйо, Паwлосе шанди кö бажарване Рʹоме бу, гьрт, чьмки әw дьфькьри кö Паwлос qануна Рʹоме дьтʹәрʹьбинә (Кʹар. Шанд. 23:26-30).