Һәрге тӧ гәләк хәмгин буйи у һәла һе тьрсийайи жь бо һаԛас дәнг-бәсед хьраб, бәрхԝәнәкʹәвә, тӧ тʹәне нини. Дь сала 2014-да, Барак Обама, йе кӧ сәроке Америкайа Йәкбуйи бу, гот кӧ жь бо һаԛас нучәйед хьраб дәрһәԛа кʹижани кӧ дьньвисин, гәләк мәрьв һатьн сәр ви нети, кӧ «дьнйа бь ләз . . . бәрбь кʹӧтасийе дьчә у тʹӧ кәс нькарә әв контрол бькә».

Һьнә ԝәхт шунда паши ве әʹламәтийе, Обама бь баԝәрбуне хәбәр да дәрһәԛа һʹале иройин ԝәки йан чь әԝана ԝе бькарьбьн проблемед дьнйайе сафи кьн. Әԝи гот кӧ нет у ԛәԝата һʹӧкӧмдарийе кӧ әве йәке бькьн, әв һәйә «мьзгини». Әԝ ӧса жи гот кӧ хԝәха жи ве йәкеда «баԝәр ә» у «шьке накʹьшинә». Һәрге бь гьлийе майин бежьн, әԝи гот кӧ һәрге мәрьв бь нетәкә баш ԛәԝат бьдьнә хәбате, әԝана ԝе бькарьбьн дьнйайе контрол бькьн у хәзаба һʹәмдьнйайе жи бьдьнә сәкьнандьне.

Гәләк ԝирʹа ԛайил ьн. Бәʹса хәбәре, һьнәка баԝәрийа хԝә зандарийе тиньн, чьмки дьбежьн ԝәки бь сайа текʹноложийед ну ԝе бькарьбьн һʹале дьнйайе рʹаст кьн. Зандәрәки алийе текʹноложийайе ну бь баԝәрбунәкә мәзьн гот, ԝәки дь сала 2030-да «текʹноложийа мә ԝе һʹәзар щари даһа ԛәԝи бә у ида дь сала 2045-да, әԝе бь милйона щара ԛәԝитьр бә». Әԝи зедә кьр: «Әм гәләк баш дькьн. Рʹаст ә проблемед кӧ рʹасти мә тен иро даһа зәʹф ьн, ле йәкә әм дькарьн ԝан проблема сафи кьн һе пешийа ԝе йәке ча әԝана пешда бен».

Рʹасти һʹале дьнйайе ӧса хьраб ә? У әм рʹасти ида бәр синора хәзаба һʹәмдьнйайе сәкьнинә? Рʹаст ә һьнә зандар у мәрьвед политике әʹлам дькьн дәрһәԛа һевийе, ле йәкә диса гәләк мәрьв жь ахьрийе дьтьрсьн. Чьма?

ЧʹӘКЕД КʹӦТАКЬРЬНЕ. Рʹаст ә тʹәшкиләта Мьләтед Йәкбуйи у тʹәшкиләтед дьн, һʹәму тьшти дькьрьн кӧ әв чʹәкед кʹӧтакьрьне бехоф кьн, ле әв йәк жь ԛәԝата ԝан дәр бу. Дәԝсе сәрок бь һерс дьньһерʹьн сәр ԛанунед дәрһәԛа контрола чʹәкед кʹӧтакьрьне. Әԝ ԝәлат кʹидәре кӧ чʹәкед кʹӧтакьрьне йа тʹәрихийе һәнә, бомбед хԝәйә кәвьн тʹәзә дькьн у диса йед ну чедькьн кӧ пʹьрʹ хоф бьн. Ӧса жи әв ԝәлат мәщала кʹижана кӧ бәре тʹӧнә бу ԝәки бь чʹәкед хԝә гәләка кʹӧта кьн, ньһа ида дькарьн.

Әв кӧ иро мьләт һаԛас чʹәкед кʹӧтакьрьне һазьр дькьн, дьнйа мә дькә щиһәки пʹьрʹ хоф һәла һе ве ԝәхте «әʹдьлайеда». Чʹәкед атоме кӧ «дькӧжьн», һатьнә чекьрьне кӧ проблема сафи кьн, ле бь рʹасти жь бо ве йәке хәмгинийе пешда тиньн, дьбежә кʹьтеба «Bullеtin of thе Atomic Sciеntists».

 СЬҺʹӘТ-ԚӘԜАТА МӘ БӘРБЬ ԚӘЗИЙЕ ЙӘ. Зандари нькарә соз бьдә мә кӧ сьһәт-ԛәԝата мә ԝе баш бә. Тʹансийона хунейә бьльнд, гәләк хӧртбун, ԛьрежбуна һәԝайе у хәбьтандьна наркотика, әв һʹәму тьшт дькарә нәхԝашийед гьран пешда бинә. У әв һʹәму тьшт зедә дьбә. Гәләк мәрьв дьмьрьн жь бо нәхԝә-шийед һал, йед кӧ дәрбази сәр йед дьнена набьн. Мәсәлә, кансәр, нәхԝәшийа дьльк у шәкьре мәрийа. Ӧса жи зедә дьбә һәжмәра мәрьвед сәԛәт у нәхԝәшийа психики. Һьм жи ԝан пашԝәхтийа пешда һатьбу нәхԝашийед гәләк хоф кӧ дькӧжьн, әв һәйә нәхԝәшийа вируса Ебола у Зика. Һәрге бь тʹәмами бежьн, мәрьв нькарьн нәхԝәшийа контрол бькьн у кʹӧтакьрьна ԝан нәхԝәшийа жи ԛә найе кʹьфше!

МӘРЬВ ТʹӘБЙӘТЕ ЗӘФТ ДЬКЬН. Щурʹә-щурʹә фабрика бәрдәԝам дькьн һәвайе ԛьреж кьн. Һәр сал бь милйона мәрьв дьмьрьн жь бо һәва ԛьреж.

Гәләк мәрьв давежнә окиане щурʹә-щурʹә гәмар. Мәсәлә тьштед медисине, гәмаред мале, тьштед пластики у диса гәләк тьшт. Әв һʹәму тьшт ԛьреж дькьн у жәрдәдай дькьн һʹәйԝана у һʹәшнайед аве. Ӧса жи мәрьвед кӧ тьштед бәʹре дьхԝьн, әԝана жи жәрдәдайи дьбьн, те готьне ль фәрһәнга «Encyclopedia of Marine Science».

Щәм мә һәла һе ава тʹәмьз жи тʹӧнә. Зандаре Британи Робин Мек, дьбежә: «Дьнйайеда кемасийа ава тʹәмьз һәйә, чь кӧ дькарә ль сәр һәр ԛӧлбе дьнйайе һʹӧкӧм кә». Мәрьвед политики дьбежьн кӧ кемасийа ава тʹәмьз, әв һәйә проблема кӧ мәрьв хԝәха пешда анин у әв тьшткәкә пʹьрʹ хоф ә.

ТʹӘБЙӘТ МӘРИЙА ЗӘФТ ДЬКӘ. Фьртонә, багәр, тайфун у әʹрдһәж гәләк зийане тиньн чь кӧ сәр рʹийа хԝә һʹәму тьшт кʹӧта дькә. Бәре ӧса тʹӧнә бу чаԝа ньһа. Гәләк мәрьв жь бо ве йәке һатьнә кӧштьне у йед дьн жи зийан стандьн. Тʹәшкиләта Мьләтийейә «Aeronautics у Space Administration» дьбежьн, кӧ ԝе диса гәләк фьртонә у зьһайи һәбә». Гәло тʹәбйәт ԝе инсанәте кʹӧта кә?

Дьԛәԝьмә тӧ дьфькьри дәрһәԛа тьштед дьн жи кӧ жийина мә дькьнә бәр ԛәзийе. Һәмьки те нькарьби щаба зәлал бьвини ль сәр ԝан пьрса, һәрге дина тә тʹәне ль сәр ԝан тьштед хьраб бә кӧ иро дьԛәԝьмьн. Сәр ньһерʹандьна мәрийа һʹӧкӧм кьр ньһерʹандьна зандара у мәрьвед политике. Чаԝа кӧ готара пешьнда һатьбу готьне, гәләк мәрьв ида щабед зәлал дитьн ль сәр ԝан пьрса, кӧ ахьрийева у һʹале дьнйайева гьредайи йә. Ле гәло кʹидәре әм дькарьн щабед ԝан пьрса бьвиньн?