1, 2. Сьтрана Сьлеман кʹерʹа дькарә кʹаре бинә, у чьрʹа? (Бьньһерʹә шькьле әʹԝльн.)

 БУК у зәʹва чʹәʹве һәв дьньһерʹьн у һәврʹа дькʹәньн. Һәр кәс дькарә те дәрхә кӧ әԝана һәвдӧ һʹьз дькьн. Бьрайе кӧ дәрһәԛа зәԝаще готар дьхԝәнд, тʹәхмин кьр кӧ ԝана ча назьк дәсте һәв гьртьнә, у бьра хԝәрʹа дьшьрмиш бу: «Гәло һʹьзкьрьна ԝана ԝе һе ԛәԝи бә? Йан ԝе һеди-һеди сьст бә?» Һәгәр мер у жьн һәвдӧ һʹәлал һʹьз бькьн, һәләԛәтийа ԝана дькарә бе хԝәйкьрьне һәла һе чәтьнайед гәләк гьранда жи. Ле йазьх, гәләк щоте зәԝащеда бәхтәԝар наминьн у жь һәвдӧ дьԛәтьн. Ләма жи мәрьв дькарә дьшьрмиш бә: «Гәло һʹьзкьрьна ӧса һәйә кӧ кʹӧта нәбә?»

² Һәла һе ԝәʹде Сьлеман Пʹадшада жи, һʹьзкьрьна рʹаст гәләк кем бу. Чьрʹа? Сьлеман гот: «Жь һʹәзара йәк зьлам [«зьламәки рʹаст», ДТʹ, спартьн] дитьм; бәле дь ԝан һʹәмуйада пирәкәк [жьнәк] нәдитьм. А вай, тʹәне вейа дитьм кӧ, Хԝәде мьров рʹаст әʹфьранд; ле бәле ԝан ль зәʹф дәк у долабан [ԛәлпи] гәрийан» (Ԝаиз 7:26-29). Нава щьмәʹта Исраелда жьнед хәрибә бенамус дьжитьн, йе кӧ Баәʹлрʹа ԛӧльх дькьрьн. Ахьрийеда, гәләк жьн у мере  Исраели жи бунә бенамус. a (Бьньһерʹә спартьн.) Ле 20 сал пешда Сьлеман Пʹадша дәрһәԛа мерәки у жьнәке йед кӧ һәвдӧ һʹьз дькьрьн, поем лекьр. Фьрԛи тʹӧнә әм зәԝащеда ньн йан на, Сьтрана Сьлеман дькарә али мә бькә, ԝәки әм фәʹм бькьн чь йә һʹьзкьрьна рʹаст у ча әм дькарьн әԝе һʹьзкьрьне бьдьнә кʹьфше.

3. Чьрʹа ортʹа жьн у мерда һʹьзкьрьна һʹәлал дькарә һәбә?

³ Дь Сьтрана Сьлеман 8:6-да (ДТʹ) те готьне: «Алава һʹьзкьрьне алава агьр ә, әԝ алава Йаһоԝа йә». Дина хԝә бьдьне кӧ дь ве рʹезеда ль сәр һʹьзкьрьне те готьне «алава Йаһоԝа». Чьрʹа? Чьмки һʹӧнӧре Йаһоԝайи лапи мәзьн әԝ һәйә һʹьзкьрьн, у әԝи әм жи ӧса әʹфьрандьнә, ԝәки әм жи дькарьн мина ԝи һʹьзкьрьне бьдьнә кʹьфше (Дәстпебун 1:26, 27). Чахе Йаһоԝа мере пешьн Адәм әʹфьранд, паше әԝи жьнәкә бәдәԝ да ԝи. Гава Адәм щара пешьн Һеԝа дит, әԝи хԝә бәхтәԝар тʹәхмин кьр у дьле ԝида чь һәбу дәстпекьр бь шера гот. Һеԝайе жи Адәм хԝәрʹа гәләк незик һʹәсаб дькьр, чьмки әԝ жь ԝи һатә әʹфьрандьне (Дәстпебун 2:21-23). Һьнгеда дәстпебуйи Йаһоԝа ӧса кьр ԝәки мер у жьн бькарьбьн һʹәлал у һәртʹьм һәвдӧ һʹьз бькьн.

4, 5. Кьн гьли кьн сәрһатийа жь Сьтрана Сьлеман.

⁴ Сьтрана Сьлеман гәләк бәдәԝ әʹйан дькә һʹьзкьрьна ортʹа жьн у мерда. Әԝ сьтран дәрһәԛа һʹьзкьрьна ортʹа кәчʹькәкә жь гӧнде Шунәме у шьванәки щаһьл ә. Әва йә сәрһатийа ԝана: Әԝ кәчʹьк дь рʹәзе тьрийе бьре хԝәда дьхәбьти, кʹижан кӧ незики чадьред Сьлеман у ордийа ԝи бу. Сьлеман чахе кәчʹьк дит, бәгәм кьр у готә хӧламед хԝә, кӧ әве кәчʹьке биньнә чадьра ԝи. Әԝи пʹайе ԛизьке да кӧ чьԛас бәдәԝ ә, у гәләк пʹешкʹеш да ԝе. Ле әԝе шьван һʹьз дькьр, у әшкәрә гот ԝәки дьхԝазә шьван бьстинә (Сьтрана Сьлеман 1:4-14). Шьван ԛизьк дьгәрʹийа у әԝ кʹәтә чадьре. Чахе әԝи у кәчʹьке һәв дитьн, дәстпекьрьн бь хәбәред бәдәԝ у хԝәш һʹьзкьрьна хԝә бьдьнә кʹьфше (Сьтрана Сьлеман 1:15-17).

⁵ Чахе Сьлеман вәгәрʹийа Оршәлиме, әԝи кәчʹьк у ӧса жи шьван тʹәви хԝә бьрьн (Сьтрана Сьлеман 4:1-5, 8, 9). Сьлеман чь гот, чь жи кьр, у чьԛас дьхԝәст дьле ԝе бькʹьрʹә, гьшк бош у бәтал бу. Шьван жь дьле ԛизьке дәрнәкʹәт (Сьтрана Сьлеман 6:4-7; 7:1-10). Сьлеман ида мәщбур бу кӧ бьһелә кәчʹьк вәгәрʹә мале. Әԝ сьтран кʹӧта дьбә бь ве йәке кӧ Шуламита гази һʹьзкьрйе хԝә дькә, ԝәки бе у тʹәви ԝе бьрʹәвә «мина хәзаләке» (Сьтрана Сьлеман 8:14).

6. Чьрʹа дькарә чәтьн бә ԝәки тедәрхьн Сьтрана Сьлеманда кʹидәре хәбәрдана кʹе йә?

⁶ Сьтрана Сьлеман сьтранәкә гәләк бәдәԝ ә. Бь рʹастийе жи ӧса нә, чьмки дь гәләк зьманада әԝ те навкьрьне ча сьтрана сәр сьтранарʹа, демәк сьтрана лапә баш (Сьтрана Сьлеман 1:1). Сьлеман сьтранеда дәрһәԛа хәбәрдана кʹе жи дьгот, наве ԝан нә дькьрә сьтране. Әԝи дьхԝәст тьштед һур у зедә нәке, ԝәки сьтран поетик у бәдәԝ бә. Рʹаст ә дьбәк чәтьн бә тедәрхьн кӧ  кʹе хәбәр дьдә, ле һәгәр рʹьнд дина хԝә бьдьне чь те готьне у ча щаб те дайине ԝе бе фәʹмкьрьне кӧ кʹидәре хәбәрдана кʹе йә.

7, 8. Ча шьван у кәчʹьке, һʹьзкьрьна хԝә һәвдӧрʹа дьданә кʹьфше? Мәсәле биньн.

⁷ Әԝе кәчʹька щаһьл у шьван, бь гьлийед бәдәԝ һʹьзкьрьна хԝә һәвдӧрʹа дьданә кʹьфше. Әм дькарьн әʹщебмайи бьминьн сәр һьнәк жь ԝан гьлийа, чьмки әԝ 3 000 сал пешда һатьнә ньвисаре (Сьтрана Сьлеман 1:2). Рʹаст ә фьрԛи һәйә ортʹа култура ԝан у йа рʹожед мәда, ле йәкә әм фәʹм дькьн, кӧ чь һәстед ԝан һәбун һьндава һәвда. Мәсәлә, шьван чʹәʹве ԛизьке бәрамбәри чʹәʹвед кәвотка кьр, әԝ те һʹәсабе кӧ әԝи чʹәʹвед ԝейә һʹәйф у назьк бәгәм дькьр (Сьтрана Сьлеман 1:15). У кәчʹьке жи ԝирʹа гот кӧ чʹәʹве ԝи мина чʹәʹве кәвотка бәдәԝ ьн. (Бьхунә Сьтрана Сьлеман 5:12.) Әԝе рʹәнге чʹәʹве ԝи бәрамбәри чʹәʹве кәвоткед аваз-авази кьр, йед кӧ хԝә ширда дьшон.

⁸ Әԝи шьвани у кәчʹьке, тʹәне бона бәдәԝбуне пʹайе һәвдӧ нәдьдан. Мәсәлә, шьван гәләк бәгәм дькьр кӧ әԝ кәчʹьк ча тʹәви мәрьва хәбәр дьдә. (Бьхунә Сьтрана Сьлеман 4:7, 11.) Әԝи ԝерʹа гот кӧ леве ԝе мина һьнгьв ьн, у бьн зьмане ԝеда һьнгьв у шир ә. Хәбәред ԛизьке бона ԝи гәләк ширьн у хԝәш бун, ча жь шир у һьнгьв хԝәштьр. Чахе әԝи жерʹа гот кӧ әԝ тʹьме бәдәԝ ә у ԛьсура ԝе тʹӧнәйә, әԝи тʹәне дәрһәԛа бәдәԝбуна ԝе нәдьгот, ле ӧса жи дәрһәԛа һʹӧнӧред ԝейә баш.

9. а) Чь щурʹә һʹьзкьрьн гәрәке ортʹа мер у жьнда һәбә? б) Чьрʹа мер у жьн гәрәке һʹьзкьрьна хԝә һәвдӧрʹа бьдьнә кʹьфше?

⁹ Иро, бона мер у жьне кӧ Йаһоԝарʹа ԛӧльх дькьн, зәԝащ тʹәне әԝ йәк нинә кӧ бь формали соз бьдьнә һәв, әԝана бь рʹастийе һәвдӧ һʹьз дькьн у һʹьзкьрьна хԝә дьдьнә кʹьфше. Ле һʹьзкьрьн гәрәке чь щурʹәйи бә? Әԝ гәрәке һʹьзкьрьна һʹәлал бә, кʹижан кӧ Кʹьтеба Пироз мә һин дькә кӧ һьндава һʹәму мәрьва бьдьнә кʹьфше? (1 Йуһʹәнна 4:8) Әԝ гәрәке әԝ һʹьзкьрьна тʹәбийәти бә, бь кʹижане әм малбәта хԝә һʹьз дькьн? Әԝ гәрәке әԝ һʹьзкьрьн бә, бь кʹижане әм һәвалед хԝәйи незик һʹьз дькьн? (Йуһʹәнна 11:3) Йан әԝ гәрәке һʹьзкьрьна романтики бә? (Мәтʹәлок 5:15-20) Бәле, әԝ һʹәму щурʹә һʹьзкьрьн гәрәке һәбә ортʹа мер у жьнда. Тӧ дькари бь хәбәрдан у кьред хԝә, һәвалзәԝаще хԝә бьди баԝәркьрьне, кӧ тӧ ԝи йан ԝе һʹьз дьки, у тӧйе бь ве йәке бәхтәԝар би дь зәԝаща хԝәда. Бь рʹастийе жи, әв йәк гәләк фәрз ә, ләма жи дьбәкә гәләк шьхӧле тә һәйә, ле тӧ гәрәке нәһели тʹӧ тьшт рʹе тә бьгьрә кӧ һʹьзкьрьна хԝә һәвалзәԝаще хԝәрʹа бьди кʹьфше. Нава һьнә мьләтада ԛәйдә йә, кӧ де бав йан жи мәрьвед незик һәвалзәԝащ ԝанрʹа бьжберьн.  У әв һәвалзәԝащ дьбәкә һәврʹа нәбьнә нас, һʹәтани рʹожа дәʹԝате. Ле паше чахе әԝана ида һәв нас дькьн, һʹьзкьрьна ԝана һеди-һеди мәзьн дьбә, у гәләк фәрз ә кӧ һʹьзкьрьна хԝә әʹйан кьн. Бь ԝе йәке әԝана ԝе һәврʹа незик бьн у зәԝаща хԝә ԛәԝи кьн.

10. Хәбәред ширьн ча диса дькарьн зәԝаще ԛәԝи кьн?

¹⁰ Чахе мер у жьн һәвдӧрʹа һʹьзкьрьна хԝә әʹйан дькьн, әԝ йәк алики дьнда жи зәԝаща ԝан ԛәԝи дькә. Чь щурʹәйи? Сьлеман Пʹадша тʹаще зерʹин бь зив хәмьланди пʹешкʹеш да Шуламите. У ӧса жи пʹайе ԝе дьда у дьгот кӧ әԝ мина һива тʹәмам ә, у мина тәʹва шәԝԛдайи (Сьтрана Сьлеман 1:9-11; 6:10). Ле һʹьзкьрийе ԛизьке ида һәбу, әԝе шьван һʹьз дькьр. Чь али ԝе кьр ԝәки әԝ шьванрʹа амьн ма? У ԝи ԝәʹдәйи кӧ әԝана жь һәв дур бун, әԝе жь чь бәрдьли дьстанд? (Бьхунә Сьтрана Сьлеман 1:2, 3.) Әԝе дьани бира хԝә, чахе шьван хәбәред ширьн жерʹа дьгот. Әԝ хәбәред шакьрьне бона ԝе жь шәраве четьр бун. Дь ԛәсьреда ԝан хәбәра дьлгәрми дьданә ԝе, ча рʹунәки бинхԝәш (Зәбур 23:5; 104:15). Бона жьн у мер жи гәләк фәрз ә ԝәки бь хәбәре ширьн һʹьзкьрьна хԝә бьдьнә кʹьфше, чьмки бь ԝе йәке һʹьзкьрьна ԝана һе мәзьн дьбә. У биранина ԝан хәбәра, ԝе али ԝан бькә ԝәки һʹьзкьрьна ԝан ԛәԝи бьминә.

11. Чь әм дькарьн һин бьн жь гьлийед Шуламитайе чахе готә жьнед дь ԛәсьра Сьлеманда?

¹¹ Һәрге тӧ дьхԝази бьзәԝьщи йан мер ки, тӧ жь Шуламитайе чь дькари һин би? Шуламитайе һʹьз нәдькьр Сьлеман пʹадша, у ләма жи әԝе дь ԛәсьреда жьнарʹа сәрт гот, кӧ бьра әԝана һʹьзкьрьна ԝе һʹьшйар нәкьн у ранәкьн, һʹәта хԝәха һʹьшйар нәбә (Сьтрана Сьлеман 2:7; 3:5). Гәло ԝе рʹаст бә тʹәви һәр мәрики дәстпеки һәләԛәтийа романтик? На, дәԝса ве йәке ԝе һе биланти бә һәрге тӧ бь сәбьр һивийе би у бьзәԝьщи тʹәви ԝи йан ԝе, кʹижани кӧ тӧйе бь рʹастийе жи һʹьз ки.

12. Чьрʹа Шуламитайе шьван һʹьз дькьр?

 ¹² Ле чьрʹа Шуламитайе шьван һʹьз дькьр? Әԝ дәрһәԛа ԝи дьбежә кӧ әԝ бәдәԝ бу, мина «хәзале». Дәсте ԝи ӧса ԛәԝат бун ча луләйен зерʹин, у ньгед ԝи мина «сьтунен мәрмәри бун». Ле әԝ тʹәне ԛәԝат у бәдәԝ нибу. Кәчʹьке заньбу кӧ шьван Йаһоԝа һʹьз дькә у һʹӧнӧред ԝийә баш жи һәнә. Ләма жи әԝ бона ԝе башԛә бу ча «нава дарен дарьстанеда, дара севе» (Сьтрана Сьлеман 2:3, 9; 5:14, 15).

13. Чьрʹа шьван Шуламита һʹьз дькьр?

¹³ Шуламита гәләк бәдәԝ бу. Сьлеман Пʹадша рʹаст ә 60 жьнпʹадшед ԝи һәбун у 80 щари у бе һʹәсаб кәчʹькед азәп, ле әԝи жи Шуламита гәләк бәгәм кьр. Ле шьван тʹәне бона бәдәԝбуна ԝе әԝ һʹьз дькьр? На. Әԝе Йаһоԝа һʹьз дькьр, у һʹӧнӧред ԝейә баш һәбун. Мәсәлә, әԝ кәчʹьк гәләк мьлук бу, у хԝә бәрамбәри гӧләкә Шароне кьр, йа кӧ ԛимәт нибу. Ле бона шьван йед мина ԝе тʹӧнә бун, чаԝа сосьнәк дь нава кәләмада (Сьтрана Сьлеман 2:1, 2; 6:8).

14. Һәрге әм дьхԝазьн бьзәԝьщьн йан мер кьн, әм чь дькарьн һин бьн жь мәсәла шьван у Шуламитайе?

¹⁴ Йаһоԝа ԛӧльхкʹаре хԝәрʹа әʹмьр дькә, ԝәки һәвалзәԝаще ԝан гәрәке «тʹәне баԝәрмәнде Хӧдан бә» (1 Корьнтʹи 7:39). Әԝ те һʹәсабе кӧ әм дьхԝазьн, ԝәки рʹастһатьн у зәԝаща мә тʹәне тʹәви ԛӧльхкʹаре Йаһоԝайи ньхӧманди бә. Әԝ йәк ԝе ча али зәԝаще бькә? Мер у жьн һәр рʹож рʹасти чәтьнайед дь әʹмьрда тен. Ле чахе һәләԛәтийа һәрдӧа жи тʹәви Йаһоԝа незик ә, һьнге зәԝаща ԝана дькарә әʹдьлайи у бәхтәԝар бә. Һәрге тӧ дьхԝази бьзәԝьщи йан мер ки, пәй мәсәла шьван у Шуламитайе һәрʹә. Бьгәрʹә ԝи мәрьви кʹижан кӧ һʹӧнӧред ԝийә баш һәнә у бь рʹастийе жи Йаһоԝа һʹьз дькә.

15. Амьнийа Шуламитайе ча мәсәләкә баш ә бона Мәсиһийед кӧ дьхԝазьн һәв бьстиньн?

¹⁵ Дь Сьтрана Сьлеман 4:12-да әм дьхуньн: «Хушка мьн, дәргистийа мьн, бахчәйәки гьрти йә, чʹәʹвканийәк гьрти йә, канийәк һатийә моркьрьне». Чьрʹа шьван гот кӧ Шуламита «бахчәйәки гьрти йә»? Чахе дәрге бахчә дадайи йә, әԝ те һʹәсабе кӧ бона гьшка вәкьри нинә. Әԝ ԛизьк мина ԝи бахчәйи йә, чьмки әԝе тʹәне шьван һʹьз дькьр. У әԝе дьхԝәст шьван бьстинә, ләма жи чь кӧ пʹадша бона ԝе дькьр, әԝе гьшк инкʹар кьр. У әԝе нә дьхԝәст сафикьрьна хԝә бьгӧһезә. Әԝ бу мина «диԝар», нә кӧ «дәрийе» һеса вәдьбә (Сьтрана Сьлеман 2:10-15). Ӧса жи Мәсиһи, чахе әԝана дьхԝазьн һәв бьстиньн, һәврʹа амьн дьминьн. Әԝана бь романтик сәр тʹӧ кәсәки дьн наньһерʹьн.

16. Һәрге тӧ рʹасти кәсәки тейи сәва кӧ һәв нас кьн, тӧ чь дәрсе дькари һьлди жь Сьтрана Сьлеман?

 ¹⁶ Чахе шьван жь Шуламитайе һиви кьр ԝәки тʹәвайи дәрен бьгәрʹьн, бьред ԝе нәһиштьн. Дәԝсе, ԝана әԝ шанд кӧ һәрʹә бәр рʹәзед тьрийа бә. Ле чьрʹа? Ԝана амьнийа хԝә хушка хԝә нәдьһанин? Әԝана дьшьрмиш дьбун кӧ шьван у хушка ԝан ԝе тьштәки бенамуси бькьн? На. Бьред ԝе хԝәстьн ԝәки хушка хԝә хԝәй кьн жь дәрәща ӧса, кӧ хушка ԝан дькарьбу тьштәки нәрʹаст бькьра (Сьтрана Сьлеман 1:6; 2:10-15). Һәрге рʹасти кәсәки тейи сәва һун һәв нас кьн, тӧ ча дькари хԝә жь бенамусийе хԝәй ки? Пешда сафи кә кӧ тӧ гәрәке жь чь бьрʹәви, ԝәки һәләԛәтийа ԝә тʹәмьз бьминә. Тʹӧ щар бьра ӧса нибә кӧ һун тʹәне бьн у кәсәк ԝә нәвинә. Һʹьзкьрьна хԝә һәвдӧрʹа бь лайиԛи бьдьнә кʹьфше.

17, 18. Чьда али тә кьр әԝе тʹемайа дәрһәԛа Сьтрана Сьлеман?

¹⁷ Йаһоԝа дьхԝазә ԝәки зәԝащ ԛәԝи у дьреж бә. Әԝ дьхԝазә ԝәки мер у жьн һәв һʹьз бькьн. Чахе һәв дьстиньн, тʹәбийәти йә кӧ һәв һʹьз дькьн. Ле сәва кӧ зәԝаща ԝана ԛәԝи у дьреж бә, ԝанрʹа лазьм ә ӧса бькьн кӧ һʹьзкьрьна ԝана кʹӧта нәбә, мина агьрәки кӧ тʹӧ щар венасә (Марԛос 10:6-9).

¹⁸ Һәрге тӧ дьхԝази бьзәԝьщи йан мер ки, бьжберә ԝи йан ԝе кʹижани кӧ тӧйе бь рʹастийе жи һʹьз ки. Чахе тӧ ԝи мәрьви бьвини, тʹәвайи бьхәбьтьн кӧ һʹьзкьрьна ԝә тʹӧ щар кʹӧта нәбә. Ча әм жь Сьтрана Сьлеман пеһʹәсийан, һʹьзкьрьна һʹәлал у дьреж дькарә һәбә, чьмки әԝ «алава Йаһоԝа йә» (Сьтрана Сьлеман 8:6).