Дь «Бьрща Ԛәрәԝьлийе» йа 15 Илоне, сала 1950-да, дьһатә шьровәкьрьне ԝәки чь те һʹәсабе чахе кәсәк йан тьштәки бәре, бь симболик те һʹәсабе кәсәк йан тьштәки һе гьринг, ль ахьрийе. Щарна ль сәр ԝан тьштед йан кәсед бәре дьһатә готьне кӧ әԝ һәйә сийа тьштәки йан кәсәки ль ахьрийе.

Бәре, дь әʹдәбйәтед мәда дьһатә готьне кӧ әԝ жьн у меред амьн мәсәлә ча Дәбора, Әлиһу, Йәфтаһ, Ибо, Рʹәхаб, Рәбәка, у гәләк кәсед дьн жи бь симболик дьһатьнә һʹәсабе йан йед рʹункьри йан жи «әʹлаләтәкә мәзьн» (Әʹйанти 7:9). Мәсәлә, дь әʹдәбйәтада һатьбу готьне кӧ Йәфтаһ, Ибо, у Рәбәка дьһатьнә һʹәсабе йед рʹункьри, у Дәбора у Рʹәхаб дьһатьнә һʹәсабе «әʹлаләтәкә мәзьн». Ле дь ԝан пашԝәхтийа әм ида ӧса бәрамбәри һәв накьн. Чьрʹа?

Кʹьтеба Пироз һин дькә кӧ һьнә кәс тенә һʹәсабе кәсәки йан тьштәки гьринг дь ахьрийеда. Мәсәлә, дь Галати 4:21-31-да, Паԝлосе шанди гьли кьр ԛәԝьмандьнәк дәрһәԛа дӧ жьна у гот кӧ әԝе ԛәԝьмандьне гәрәке бь симболик фәʹм кьн. Жьна пешийе әԝ һәйә Һащәр, щарийа Бьраһим. Паԝлос шьровәдькә кӧ әԝ те һʹәсабе щьмәʹта Исраел, йед кӧ бь ԛануна Муса тʹәви Хԝәде гьредайи бун. Жьна дьн әԝ һәйә «жьна аза», Сәра, жьна Бьраһим. Әԝ дьһатә һʹәсабе жьна Хԝәде, демәк пʹарәкә тʹәшкиләта Хԝәде, йе кӧ сәр әʹзмана йә. Паԝлос ӧса жи готьбу кӧ Мәлкисәдәке кʹәшиш у Иса Мәсиһ гәләк тьштада мина һәв бун (Ибрани 6:20; 7:1-3). Һьн жи Паԝлос, Ишайа пʹехәмбәр у кӧрʹед ԝи бәрамбәри Иса у рʹункьрийа кьр (Ибрани 2:13, 14). Паԝлос бь һʹӧкӧме рʹӧһʹе Хԝәдейи Пироз  бәрамбәр дькьр, ләма жи әм дькарьн баԝәр бьн, кӧ һʹәму бәрамбәркьрьнед Паԝлос рʹаст ьн.

Ле чахе Кʹьтеба Пироз дьдә кʹьфше кӧ кәсәк бь симболик тьштәки гьринг дь ахьрийеда те һʹәсабе, әм гәрәке изьне нәдьнә хԝә, ԝәки һәр детал йан ԛәԝьмандьн жь әʹмьре ԝи кәси бь симболик һʹәсаб кьн. Мәсәлә Паԝлос шьровәкьр кӧ Мәлкисәдәк сийа Иса йә. Ле дәрһәԛа нан у шәраве кʹижан кӧ Мәлкисәдәк бона Бьраһим ани, чахе әԝи чар пʹадша алт кьрьбу, Паԝлос тьштәк нәгот. Демәк жь Кʹьтеба Пироз тʹӧ мәʹни тʹӧнә ԝәки әм жь ве ԛәԝьмандьне тьштәки бьгәрʹьн у бь симболик һʹәсаб кьн (Дәстпебун 14:1, 18).

Һьнә ньвискʹаред ԛьрʹна йәкеда, паши мьрьна Иса шаш бун. Ԝана һʹәму ԛәԝьмандьне жь Кʹьтеба Пироз һʹәсаб дькьрьн ча тьштәки бь симболик. Әнсиклопедийәк дәрһәԛа һинкьрьнед Ориген, Амброс, у Йероме гьли дькә: «Ԝана дь һʹәму ԛәԝьмандьнед жь Кʹьтеба Пирозда дьгәрʹийан, кӧ тьштәки бь симболик һʹәсаб кьн. Һәла ԛәԝьмандьнед һесада жи ԝана дьхԝәст рʹастийа [вәшарти] пебьһʹәсьн . . . , мәсәлә чахе Иса паши сахбуна хԝә шагьртед хԝәва әʹйан бу, у ԝи чахи шагьртед ԝи кӧ 153 мәʹси гьртьбун, һʹәсабе ԝан мәʹсийада жи ԝана тьштәки бь симболик дьхԝәст бьдитана» (The International Standard Bible Encyclopaedia).

Ньвискʹарәки дьн бь наве Аугустинус жь Һиппо, шьровәкьр ԛәԝьмандьнәкә жь Кʹьтеба Пироз чахе Иса 5 000 мәрьв бь пенщ нана у дӧ мәʹсийа тʹер кьр. Әԝи гот кӧ әԝ пенщ нане щә, тенә һʹәсабе Пенщ Кʹьтебед Муса, демәк «Пәймана Кәвьн». У чьмки гәньм жь щә ԛимәттьр ә, «Пәймана Ну» жи жь «Пәймана Кәвьн» һе ԛимәттьр ә. Ӧса жи әԝи шьровәкьр кӧ әԝ дӧ мәʹси тенә һʹәсабе пʹадша у кʹәшиш. Зандарәки дьн жи шьровәкьр ԛәԝьмандьна дәрһәԛа Аԛуб у Әсав. Әԝи гот, әԝ йәк кӧ Аԛуб жь Әсав ньхӧрити кʹьрʹи пе тʹуси хԝарьна гоштә рʹәнге сор, те һʹәсабе кӧ Иса пе хуна хԝә гӧмана жийина сәр әʹзмана мәрьварʹа ԛазанч кьр.

Һәрге әв шьровәкьрьн бона ԝә әʹщебмайи нә, әԝ тьштәки бь логики йә. Мәрьв нькарә һʹәму тьшти пебьһʹәсә, кӧ кʹижан ԛәԝьмандьн жь Кʹьтеба Пироз сийа тьштәки ахьрийе йә йан на. Ләма һе билани йә, чахе Кʹьтеба Пироз хԝәха әʹйан дькә кӧ кәсәк, тьштәк йан ԛәԝьмандьнәк те һʹәсабе тьштәки гьринг дь ахьрийеда, ԝи чахи әм ԛайил ьн. Ле һәрге Кʹьтеба Пироз әʹйан нәкә, әм хԝәха гәрәке әԝе ԛәԝьмандьне бь симболик һʹәсаб нәкьн.

Ле чаԝа әм дькарьн кʹаре бьстиньн жь ԛәԝьмандьнед Кʹьтеба Пироз? Паԝлос ньвиси: «Ле чь кӧ пешда кʹьтебада һатә ньвисаре, бона һинбуна мә һатә ньвисаре, ԝәки әм бь сәбьре у ԝан готьнед ньвисарада кӧ бине дьдьнә бәр мә, хԝәйигӧман бьн» (Рʹомайи 15:4). Паԝлос ньвиси бона рʹункьрийа дь ԛьрʹна йәкеда, у дьготә ԝан кӧ чаԝа әԝана дькарьн кʹаре бьстиньн жь ԛәԝьмандьнед Кʹьтеба Пироз. Ле һʹәму Мәсиһи, чаԝа рʹункьри ӧса жи «пәзед дьн» дькарьн кʹарәкә мәзьн бьстиньн жь дәрсед кӧ дь Кʹьтеба Пирозда һәнә (Йуһʹәнна 10:16; 2 Тимотʹейо 3:1).

Ләма жи, һʹәму ԛәԝьмандьнед жь Кʹьтеба Пироз нә лазьм ә бәрамбәри кьн тʹәви рʹункьрийа, йан жи «пәзед дьн», йан жи тʹәви һьнә Мәсиһийа нава тʹәрихийа дьнйайеда. Дәԝсе һʹәму ԛӧльхкʹаред Хԝәде дькарьн жь ԝан ԛәԝьмандьна кʹаре бьстиньн, чаԝа бәре ӧса жи ньһа. Мәсәлә, әм гәрәке чәрчьрандьна Ибо бәрамбәри чәрчьрандьна рʹункьрийед ԝәʹде Шәрʹе Һʹәмдьнйайейә йәке нәкьн. Жь щьмәʹта Хԝәде гәләк жьн жи, мер жи, рʹункьри йан «пәзед дьн» жи чәрчьринә мина Ибо, у ԝана кʹарәкә мәзьн станд жь мәсәла ԝи. Ԝана дит кӧ «Хӧдан ахьрийа ԝи чаԝа хер кьр. Хӧдан чьԛаси бь исаф у рʹәʹм ә!» (Аԛуб 5:11)

Дь щьватед мәда, әм дькарьн бьвиньн хушкед әʹмьрда мәзьн, йед кӧ амьн ьн мина Дәборайе, йан жи рʹуспийед щаһьл, йед кӧ мина Әлиһу билан ьн. Әм ӧса жи дькарьн бьвиньн пешәнга, йед кӧ хирәт у мерхас ьн, чаԝа кӧ Йәфтаһ, йан жи хушк у бьра кʹижан кӧ мина Ибо бь сәбьр ьн. Әм гәләк жь Йаһоԝа рʹази нә ԝәки «чь кӧ пешда кʹьтебада һатә ньвисаре» гьһиштьнә мә, ԝәки «ԝан готьнед ньвисарада кӧ бине дьдьнә бәр мә, хԝәйигӧман бьн!»

Ләма жи, әм нахәбьтьн кӧ һәр ԛәԝьмандьнәкә дь Кʹьтеба Пирозда һʹәсаб кьн бь симболик йан жи тьштәки гьринг дь ахьрийеда. Дәԝсе әʹдәбйәтед мә ньһа дина мә дьдьнә сәр дәрсед керһати жь Кʹьтеба Пироз.