1. Кʹи йә әʹфьрандаре һʹәму бинбәра?

ЙЕРӘМЙА пʹехәмбәр гот кӧ Йаһоԝа «Хԝәдайе . . . зьнди йә» (Йерәмйа 10:10). Хенщи ве йәке Йаһоԝа Хԝәде, Әʹфьрандаре һʹәму бинбәра йә. Әʹфринед рʹӧһʹани ԝирʹа дьготьн: «Тә һәр тьшт әʹфьрандьн у бь хԝәстьна тә әԝ әʹфьрин у һәнә» (Әʹйанти 4:11). Даԝьд пʹадша жи, дь кʹьлама хԝәйә пәсьндайинеда Хԝәдерʹа дьгот: «Чʹавканийа жийане тӧ йи» (Зәбур 36:9). Бь рʹастийе жи әʹмьр пʹешкʹеш ә жь Хԝәде.

2. Ча Йаһоԝа әʹмьре мә хԝәй дькә?

² Йаһоԝа нә кӧ тʹәне әм әʹфьрандьнә, ле ӧса жи әʹмьре мә хԝәй дькә (Кʹаред Шандийа 17:28). Әԝ, хԝарьне, аве у һәԝайе дьдә мә, йед кӧ сәва әʹмьре мә фәрз ьн. Әԝи ӧса жи әʹрд әʹфьранд, сәва кӧ әм ль сәр бьжин. (Бьхунә Кʹаред Шандийа 14:15-17.) Йаһоԝа һʹәму тьшт ӧса чекьр, ԝәки әʹмьр сәва мә һʹәԝаскʹар бә. Ле сәва кӧ әм бь рʹастийе дь әʹмьре хԝәда бәхтәԝар бьн, мәрʹа лазьм ә ԛанунед Хԝәде һин бьн у дь әʹмьре хԝәда бьԛәдиньн (Ишайа 48:17, 18).

3. Ча Хԝәде ньһерʹи ль сәр кӧштьна Һабил?

³ Йаһоԝа дьхԝазә, ԝәки әм әʹмьре хԝә у ӧса жи әʹмьре мәрьвед дьн ԛимәт кьн. Мәсәлә, дь рʹожед Адәм у Һеԝайеда, кӧрʹе ԝан Ԛайин ль сәр бьре хԝә Һабил зәʹф һерс кʹәт. Һьнге Хԝәде тʹәми да Ԛайин у жерʹа гот, кӧ  һерсбуна ԝи, дькарә ԝи бәрбь гӧнәкьрьна гьран бьбә. Ԛайин гӧһ нәда ве тʹәмийе. Әԝ «гьһиштә бьре хԝә Һабил у әԝ кӧшт» (Дәстпебун 4:3-8, ПКʹМ). Йаһоԝа, Ԛайин сәва кӧштьна бьре ԝи, щәза кьр (Дәстпебун 4:9-11).

4. Хԝәде ча дь ԛануна Мусада да кʹьфше, кӧ гәрәке әʹмьр ԛимәт кьн?

⁴ Һʹәзар сал дәрбаз бун, Йаһоԝа щьмәʹта Исраелирʹа ԛанун дан, ԝәки бькарьбьн Хԝәдерʹа ӧса ԛӧльх кьн, ча әԝ дьхԝазә. Әв ԛанун, Йаһоԝа бь Муса пʹехәмбәр дәрбази щьмәʹте дькьр, ләма жи щарна сәр ван ԛануна дьбежьн, ԛануна Муса. Жь ван ԛануна, йәк әв ә: «Нәкӧжи» (Ԛануна Дӧщари 5:17, ПКʹМ). Әв ԛанун щьмәʹта Исраелирʹа нишан дькьр, кӧ Йаһоԝа әʹмьр гәлә ԛимәт дькә, у ԝәки мәри жи әʹмьре һәв гәрәке ԛимәт кьн.

5. Ча әм гәрәке бьньһерʹьн ль сәр зарʹбәркьрьне?

⁵ Ле чь әм дькарьн бежьн дәрһәԛа зарʹа кӧ һе жь дийа хԝә нәбуйә? Дәрһәԛа ве йәке дь ԛануна Мусада ӧса дьһатә готьне: «Гава мәрьв һәврʹа шәрʹ кьн у дәрб жьна дӧһʹали кʹәвә, зарʹа ԝе ԝәʹдә зутьр бьбә у зьрарәкә майин тʹӧнәбә, һьнге бьра мере ԝе чьԛас кӧ жь ԝан бьхԝазә, бь ԛьрара һʹакьмтийе бе дайине. Ле һәрге зьрарәк бьбә, һьнге гәрәке әʹмьр жь бәр әʹмьрва бә». (Бьхунә Дәркʹәтьн 21:22, 23, ПКʹМ.) Бь ве ԛануне дьһатә кʹьфше, кӧ һәрге рʹуйе кәсәкида зарʹа зьке деда бьһата кӧштьне, әв кәс гӧнәкʹар дәрдькʹәт. Жь вьр те кʹьфше, кӧ Йаһоԝа әʹмьре зарʹа кӧ һәла һе зьке деда йә жи, гәлә ԛимәт дькә. (Бьхунә Зәбур 127:3.) Әв йәк те һʹәсабе, ԝәки зарʹбәркьрьн нәрʹаст ә.

6. Чьрʹа изьн тʹӧнә мәрьва нәфрʹәт кьн?

⁶ Ԛимәткьрьна әʹмьр ӧса жи те һʹәсабе, кӧ һьмбәри мәрьва, рʹаст дьшьрмиш бьн. Дь Кʹьтеба Пирозда те готьне: «Һәр кәсе кӧ бьре ԝи бәр чʹәʹва рʹәш ә, әԝ меркӧж ә у һун заньн кӧ нава тʹӧ меркӧжида жийина һʹәта-һʹәтайе тʹӧнә» (1 Йуһʹәнна 3:15). Һәрге әм дьхԝазьн һʹәта-һʹәтайе бьжин, әм гәрәке дьле хԝә жь һʹәму щурʹә нәфрʹәтийе тʹәмьз кьн, чьмки нәфрʹәткьрьн дьбә сәбәбе гәлә тьштед хьраб (1 Йуһʹәнна 3:11, 12). Ләма жи гәлә фәрз ә, ԝәки әм һин бьн һәвдӧ һʹьз бькьн.

7. Кʹижан ьн әв хәйсәт, бь кʹижани мәри нишан дькьн кӧ әʹмьр ԛимәт накьн?

 ⁷ Ле ча әм дькарьн әʹмьре хԝә ԛимәт кьн? Бь тʹәйбәти йә кӧ тʹӧ кәс жь мәрьва нахԝазә бьмьрә, ле һьнә мәрьв бона кʹефа дьле хԝә, әʹмьре хԝә дькьнә бьн ԛәзийайе. Мәсәлә, гәләк жь ԝана наркотике дьдьнә хәбате, тʹутʹуне, бәлге кьркьрке, йан жи хаш-хашке дькʹьшиньн. Тьштед ӧса зийане дьдьнә сьһʹәт-ԛәԝата мәрийа, у гәлә щар дьбьнә сәбәбе мьрьна ԝан. Әԝ мәри, йед кӧ тьштед ӧса дьдьнә хәбате у әве йәке хԝәрʹа дькьнә хәйсәт, әԝана һʹәсаб накьн, ԝәки әʹмьр пироз ә. Кьред ӧса хьраб, бәр чʹәʹве Хԝәде һʹәрам ьн. (Бьхунә Рʹомайи 6:19; 12:1; 2 Корьнтʹи 7:1.) Һәрге әм дьхԝазьн, ԝәки Хԝәде ԛӧльхкьрьна мә ԛәбул кә, әм гәрәке кьред ӧса хьраб бьтʹәркиньн. Дьбә әв йәк мәрʹа гәлә чәтьн бә, ле Йаһоԝа дькарә али мә бькә. Әԝ зәʹф ԛимәт дькә чахе әм ԛәԝате дьдьнә хәбате, сәва кӧ ван тьшта бьтʹәркиньн. Чьмки бь ве йәке әм дьдьнә кʹьфше, кӧ әм әʹмьр ԛимәт дькьн ча пʹешкʹеша жь Хԝәде.

8. Чьрʹа әм гәрәке хәм бькьн, ԝәки зийан нәгьһижә нә мә, нә жи мәрьвед дьн?

⁸ Һәрге әм әʹмьр ԛимәт дькьн, әм гәрәке мьԛат бьн ԝәки зийан нәгьһижә нә әʹмьре мә, нә жи әʹмьре мәрьвед дьн. Әм гәрәке бе фәсал нибьн у әʹмьр бона һʹәԝаса хԝә йан жи кʹефа дьле хԝә, нәкьнә бьн ԛәзийайе, демәк бадиһәԝа тӧрӧш нәкьн. Мәсәлә, хԝә дур бьгьрьн жь автоажотьна ԛайим у бе фәсал, ӧса жи жь мьжулбуна мәшԛа (спорта) хоф у зорбәти (Мәтта 4:5-7). Дь ԛануна Хԝәдеда, йа кӧ әԝи дабу щьмәʹта Исраели, ӧса дьһатә готьне: «Гава тӧ мала ну чеки, сәр бани дора ԝе сурәкә ньмьз чекә, ԝәки тӧ хуне нәйни ль сәр мала хԝә, гава йәк жь сәр бан бькʹәвә» (Ԛануна Дӧщари 22:8, ПКʹМ). Анәгори ве ԛануне әм гәрәке пәй ԝе йәке бьньһерʹьн, кӧ нәрдәвана мала мә ӧса чекьри бә, ԝәки кәсәк жорда нәкʹәвә у зийане нәстинә. Һәрге авта тә һәйә, тʹәсәликә һәла бона ажотьне бе ԛәзийа йә, у паше бажо. Ӧса бькә, ԝәки мала тә йан жи авта тә, зийане нәдьнә нә тә, нә жи хәлԛе.

9. Һәрге әм әʹмьр ԛимәт дькьн, дь һьндава һʹәйԝанада әме ча бьн?

⁹ Ле чь әм дькарьн бежьн дәрһәԛа әʹмьре һʹәйԝана? Әʹмьре  ԝан жи сәва Әʹфьрандар пироз ә. Йаһоԝа изьне дьдә, ԝәки һʹәйԝана бькӧжьн, тʹәне сәва хԝарьне, кʹьнща, йан жи һәрге әв һʹәйԝан мәрийарʹа зийане дькарә бинә (Дәстпебун 3:21; 9:3; Дәркʹәтьн 21:28). Ле һәрге мәри һьндава һʹәйԝана берʹәʹм ә, йан жи бемәʹни у кʹефа дьле хԝәрʹа ԝана дькӧжә, әв йәк нәрʹаст ә. Чьмки бь ве йәке, мәри нишан дькә, кӧ әʹмьр ԛимәт накә у пироз һʹәсаб накә (Мәтʹәлок 12:10).

10. Ча Йаһоԝа нишан кьр, кӧ хун у әʹмьр һәвва гьредайи нә?

¹⁰ Паши ԝе йәке, чахе Ԛайин бьре хԝә Һабил кӧшт, Йаһоԝа готә ԝи: «Дәнге хуна бьре тә жь әʹрде шькийате хԝә ль мьн дькә» (Дәстпебун 4:10, ПКʹМ). Чахе Хԝәде дәрһәԛа хуна Һабил гот, бь ԝе йәке Хԝәде дәрһәԛа әʹмьре ԝи хәбәр дьда. Ԛайин әʹмьре Һабил жь ԝи сьтанд, у жь бо ве йәке, әԝ гәрәке бьһата щәзакьрьне. Хуна Һабил, йан әʹмьре ԝи, ча бежи шькийате хԝә ль Хԝәде кьр сәва һәԛийе. Әԝ йәк, кӧ хун у әʹмьр һәвва гьредайи нә, ӧса жи һатә кʹьфше паши Селава Дьнйайе, дь ԝәʹде Нӧһда. Пешийа Селаве, мәрийа тʹәне емиш, пʹьнщар, гәньм, гуз у чәрәз дьхԝарьн. Паши Селаве, Йаһоԝа готә Нӧһ у кӧрʹед ԝи: «Һәр һʹәйԝанед кӧ дьһʹәжьн хӧрәке ԝә бә. . . . Тʹәне гошт сахийеда [йан әʹмьрва], аԝа готи хунева нәхԝьн» (Дәстпебун 1:29; 9:3, 4, ПКʹМ). Ча те кʹьфше, сәва Йаһоԝа хун у әʹмьр һәвва гьредайи нә у йәк ьн.

11. Кʹижан ԛануна Хԝәде кʹәтә ԛәԝате паши рʹожед Нӧһ?

¹¹ Әме һьмбәри хуне ԛәдьр нишан кьн, һәрге хԝә жь хунхԝарьне хԝәй кьн. Дь ԛанунеда, йа кӧ Йаһоԝа дабу щьмәʹта Исраели дьһатә готьне: «Ле нәби-нәби кӧ тӧ хуне бьхԝи, чьмки хун әʹмьр ә, әʹмьр тʹәви гошт нәхԝи. Ԝе нәхԝә, мина аве бьрʹежә ль сәр әʹрде» (Ԛануна Дӧщари 12:23, 24, ПКʹМ). 800 сал пешийа ван гьлийа, дәрһәԛа хуне Хԝәде тʹәми дабу Нӧһ, әв тʹәми һе ԛәԝатеда бу. Дь ве пьрседа, ньһерʹандьна Йаһоԝа зәлал бу: Ԛӧльхкʹаред ԝи дькарьбун гоште һʹәйԝана бьхԝарана, ле тʹәне бе хун. Әԝана гәрәке хун бьрʹетана әʹрде, ча бежи әʹмьре әʹфрина пашда вәгәрʹандана Хԝәде.

12. Дь ԛьрʹна йәкеда, бь сайа рʹӧһʹе пироз дәрһәԛа хуне чь тʹәми һатә дайине, йа кӧ һʹәта рʹожа иройин жи те хәбате?

 ¹² Тʹәмийа ви щурʹәйи, мәсиһийарʹа жи һатьбу дайине. Дь ԛьрʹна йәкеда шагьрт у меред дьн, йед кӧ рʹебәри дьданә шагьртед Иса, тʹәвайи тʹоп бун сәва кӧ сафи кьн, кʹижан тʹәми һәр кәс дь щьвата мәсиһийада гәрәке бьԛәдинә. Ԝана ӧса сафи кьр: «Рʹӧһʹе Пироз хԝәш һат, ӧса жи ль мә, кӧ тʹӧ бари нәдьнә сәр мьле ԝә, пештьри ван тьштед һʹәԝщә: Дури ԛӧрбанед пʹута, хуне, мьрарийе [гоште хун теда майә] у бенамусийе бьн» (Кʹаред Шандийа 15:28, 29; 21:25). Жь ве йәке те кʹьфше, ԝәки әм гәрәке хԝә жь хуне хԝәй кьн. Әв йәк бәр чʹәʹве Хԝәде ӧса фәрз ә, ча кӧ жь пʹутпʹарьстийе у ԛавийе хԝә хԝәй ки.

13. Бь мәсәле нишан кә, кӧ чьрʹа әв тʹәми ԝәки хԝә жь хуне хԝәй кьн, әв ԝе йәке жи дькʹәвә кӧ хуне бәри хԝә нәдьн?

¹³ Гәло тʹәмийа кӧ хԝә жь хуне хԝәй кьн, те һʹәсабе ԝәки изьн тʹӧнә хуне бәри хԝә дьн? Бәле ӧса те һʹәсабе. Ԝәрә әм хәбәр дьн дәрһәԛа мәсәләке. Бьдә һʹәсабе хԝә һʹәким тәрʹа готийә, ԝәки тӧ гәрәке жь ичʹке дур би. Гәло ԝе рʹаст бә ӧса дьшьрмиш би: «Мьнрʹа изьн тʹӧнә вәхԝьм ичʹке, ле дькарьм бәри тамаред хԝә дьм». Фәʹмдари йә на! Анәгори ве йәке, хԝә жь хуне хԝәй кьн те һʹәсабе, кӧ бь тʹӧ щурʹа нәһельн хун бькʹәвә бәдәна мә. Ләма жи әв тʹәми дәрһәԛа хуне, те һʹәсабе ԝәки әм изьне надьнә тʹӧ кәси хуне бәри мә дьн.

14. Һәрге һʹәким дьбежә мәсиһи кӧ әԝ гәрәке хуне бәри хԝә дә, әԝе чь бькә?

¹⁴ Ле чь гәрәке бькә мәсиһи, һәрге бьринәкә кʹур стандийә, у ԝирʹа операсийа лазьм ә? Бьдә һʹәсабе хԝә, һʹәким ԝирʹа дьбежә кӧ хуне гәрә бәри ԝи дьн, йан на әԝ ԝе бьмьрә. Фәʹмдари йә кӧ тʹӧ мәсиһи нахԝазә бьмьрә. Ләма жи мәсиһи, сәва кӧ пʹешкʹеша жь Хԝәде, демәк әʹмьр хԝәй кә, ԝе методе ԛәнщкьрьнейә ӧса ԛәбул кә, йед кӧ һʹәԝще хунхәбьтандьне ниньн. Әԝ ԝе, һәрге те стандьне, бьжберә ԛәнщкьрьнәкә баш, бе хунхәбьтандьн, демәк пе дәрманед дәԝса хуне.

15. Әме чь кʹаре бьстиньн, һәрге ԛанунед Хԝәде бьԛәдиньн?

¹⁵ Ле гәло мәсиһи ԝе мьԛабьли ԛануна Хԝәде һәрʹә, сәва кӧ дь ве дьнйайеда чәнд сала әʹмьре хԝә дьреж кә? Иса  гот: «Кʹи кӧ дьхԝазә әʹмьре хԝә хьлаз кә, әԝе ӧнда кә у кʹи кӧ әʹмьре хԝә бона мьн ӧнда кә, әԝе бьбинә» (Мәтта 16:25). Әм нахԝазьн бьмьрьн. Ле һәрге әм бь инкʹаркьрьна ԛануна Хԝәде дьхԝазьн әʹмьре хԝәйи ньһа хьлаз кьн, дьԛәԝьмә әʹмьре һʹәта-һʹәтайе әм ӧнда кьн. Ләма жи алийе мәда ԝе аԛьлайи бә, амьнийа хԝә ԛанунед Хԝәдейә һәԛ биньн. Һәйнәсәр әм дькарьн баԝәр бькьн, кӧ һәрге бь мәʹники әм бьмьрьн жи, Жийиндаре мә ԝәʹде сахкьрьна мьрийа, ԝе мә бинә бира хԝә у әв пʹешкʹеша ԛимәт демәк әʹмьр, диса пашда бьдә мә (Йуһʹәнна 5:28, 29; Ибрани 11:6).

16. Ԛӧльхкʹаред Хԝәде, дәрһәԛа хуне чь сафи кьрьнә?

¹⁶ Рʹожа иройин ԛӧльхкʹаред Хԝәдейә амьн, сафи кьрьнә бейи шьк ԛануна Хԝәдейә дәрһәԛа хуне хԝәй кьн. Дьхԝази чь жи һәбә, әԝана хуне нахԝьн у нә жи дьдьнә хәбате, сәва кӧ хԝә ԛәнщ кьн. * Баԝәрийа ԝан һәйә, ԝәки Әʹфьрандар кӧ хун әʹфьрандийә, һе рʹьнд занә чь сәва ԝан баш ә. Ле тӧ баԝәр дьки, ԝәки әԝ һе рʹьнд занә чь мәрʹа баш ә?

17. Дь Исраела бәреда мәрийа чаԝа хун рʹаст дьданә хәбате, ԝәки Хԝәде ԛәбул дькьр?

¹⁷ Бь ԛануна Муса, хун гәрәке бьдана хәбате тʹәне сәва нетәке. Йаһоԝа тʹәмикә ӧса дабу Исраелийа: «Әʹмьре һәр бинбәри хунеда йә у мьн әԝ да ԝә кӧ һун пе ԝе ль сәр  горигәһе кʹәԝандьне бона әʹмьре хԝә бькьн, чьмки хун бона әʹмьр кʹәԝандьне дькә» (Ԛануна Кʹаһинтийе 17:11, ПКʹМ). Чахе Исраелийа гӧнә дькьрьн, әԝана гәрәке һʹәйԝан ԛӧрбан кьрана, сәва кӧ жь гӧнә бьһатана афукьрьне. Хуна һʹәйԝана пешийе һьнәк горигәһе дьхьстьн, йа кӧ дь конда бу, у һьнә ԝәʹдә шунда, горигәһа дь пʹарьстгәһа Хԝәдеда дьхьстьн. Жь вьр те кʹьфше, кӧ хәбьтандьна хунейә рʹаст әв бу, ԝәки хун ԝәʹде ԛӧрбандайина дьданә хәбате.

18. Чь кʹар у кʹәрәма әм дькарьн бьстиньн, бь сайа хуна Исайә рʹети?

¹⁸ Мәсиһийед рʹаст бьн ԛануна Мусада ниньн, ләма жи ԝанарʹа нәлазьм ә һʹәйԝана ԛӧрбан кьн у хуна ԝан ԛӧрбангәһе хьн (Ибрани 10:1). Дь рʹоже Исраелийе бәреда, хәбьтаньдьна хунейә ль сәр горигәһе дьда кʹьфше, ԛӧрбандайинәкә һәрә ԛимәт, демәк ԛӧрбанбуйина Кӧрʹе Хԝәде, Иса Мәсиһ. Ча әм жь сәре 5 пеһʹәсийан, Иса Мәсиһ әʹмьре хԝәйи мәрьвайи сәва мә да у һишт ԝәки хуна ԝи ча ԛӧрбан  бе рʹетьне. Паше әԝ вәгәрʹийа әʹзмана у щарәке бона һʹәртʹьм, ԛимәте хуна хԝәйә рʹети ани бәр Хԝәде (Ибрани 9:11, 12). Әве ԛӧрбане һʹим дани бона афукьрьна гӧнед мә у сәва мә рʹе вәкьр, ԝәки әм әʹмьре һʹәта-һʹәтайе бьстиньн (Мәтта 20:28; Йуһʹәнна 3:16). Бь рʹастийе жи чьԛас лазьм у фәрз бу әва хәбьтандьна хуне! (1 Пәтрус 1:18, 19). Чьмки тʹәне баԝәрбуна мә һьндава хуна Исайә рʹети, дькарә мә хьлаз кә.

19. Чь әм гәрәке бькьн, ԝәки «щабдаре хуна . . . тʹӧ кәси» нибьн?

¹⁹ Әм чьԛас гәрәке жь Йаһоԝа Хԝәде рʹази бьн, жь бо пʹешкʹеша ԝийә бь һʹьзкьрьн, демәк әʹмьре мә! Ле гәло әв йәк гәрәке һелана нәдә мә, сәва кӧ мәрьварʹа гьли кьн дәрһәԛа стандьна әʹмьре һʹәта-һʹәтайе, бь сайа баԝәрбуна ԛӧрбанбуна Иса Мәсиһ? Һәрге әм мина Хԝәде бона хьлазкьрьна әʹмьре мәрийа хәм кьн у дьшьрмиш бьн, әв йәк ԝе мә һелан кә, бь хирәти у дьл у щан гьли кьн ԝанарʹа дәрһәԛа ве йәке. (Бьхунә Һәзәԛел 3:17-21.) Һәрге әм әве борщдарийе бь хирәти дькьн, әм жи мина Паԝлосе шанди дькарьн бежьн: «Щабдаре хуна ԝә тʹӧ кәси ниньм, чьмки мьн хԝә нәда паш, тʹәмамийа ԛьрара Хԝәде ԝәрʹа гот» (Кʹаред Шандийа 20:26, 27). Әԝ йәк кӧ әм мәрийарʹа дьбежьн дәрһәԛа Хԝәде у ԛьрара ԝи, гәләк рʹьнд әʹйан дькә кӧ әм бь ԛәдьр у ԛимәт дьньһерʹьн ль сәр әʹмьр у хуне.