Мәтта Сәре 5-7
5 Гава Иса әʹлаләт дит, һьлкʹьшийа чʹийе, рʹуньшт у шагьртед ԝи һатьнә щәм ԝи. 2 Әԝи дәстпекьр ԝана һин кә у гот:
3 «Чьԛас бәхтәԝар ьн кәсед кӧ фәʹм дькьн, ԝәки әԝана һʹәԝще Хԝәде нә, чьмки Пʹадшатийа әʹзмана йа ԝан ә.
4 Чьԛас бәхтәԝар ьн кәсед дьлшкәсти a, чьмки дьле ԝан ԝе бе рʹьһʹәткьрьне.
5 Чьԛас бәхтәԝар ьн кәсед шкәсти b, чьмки әԝана ԝе әʹрде ԝар бьн.
6 Чьԛас бәхтәԝар ьн кәсед кӧ тʹи у бьрʹчийе рʹастийе нә, чьмки әԝана ԝе бенә тʹеркьрьне.
7 Чьԛас бәхтәԝар ьн кәсед дьлрʹәʹм, чьмки ԝе һьндава ԝанда дьлрʹәʹм бьн.
8 Чьԛас бәхтәԝар ьн кәсед дьлтʹәмьз, чьмки әԝана ԝе Хԝәде бьвиньн.
9 Чьԛас бәхтәԝар ьн кәсед кӧ әʹдьлайе чедькьн, чьмки ԝе сәр ԝан бе готьне зарʹед Хԝәде.
10 Чьԛас бәхтәԝар ьн кәсед кӧ бона рʹастийе тенә зерандьне, чьмки Пʹадшатийа әʹзмана йа ԝан ә.
11 Һун бәхтәԝар ьн гава мәрьв сәва мьн ԝә беһӧрмәт дькьн, дьзериньн у һәр щурʹә бӧхдана ль ԝә дькьн. 12 Әшԛ у ша бьн, чьмки хәлата мәзьн ль әʹзмен c һивийа ԝә йә. Һәма ви щурʹәйи, пʹехәмбәред бәре жи дьзерандьн.
13 Һун хԝейа әʹрде нә, ле һәрге хԝе тәʹма хԝә ӧнда кә, әԝе чаԝа диса шор бә? Ида ԝе кери тьштәки нәйе. Әԝ ԝе бе авитьне дәрва у бьн ньгед мәрьвада бе пʹепәскьрьне.
14 Һун рʹонайа дьнйайе нә. Бажарәки кӧ сәре чʹийе йә, найе вәшартьне. 15 Гава кәсәк чʹьре ведьхә, әԝ накә бьне дәрдане, ле датинә сәр шәмданке, сәва кӧ әԝ рʹонайе бьдә һʹәмуйед малда. 16 Ӧса, бьра рʹонайа ԝә жи бәр мәрьва шәԝԛ бьдә, ԝәки әԝана кьред ԝәйә ԛәнщ бьвиньн у шькьрийе бьдьнә Баве ԝәйи әʹзмана.
17 Нәфькьрьн кӧ әз һатьмә ԝәки Ԛануне у Ньвисаред Пʹехәмбәра бьдьмә һьлдане. Әз һатьм нә кӧ бьдьмә һьлдане, ле ԝан биньм сери. 18 Әз рʹаст ԝәрʹа дьбежьм, һәрге жи әʹрд у әʹзман бәтавәбьн, һʹәрфәкә жь Ԛануне йа һәрә бьчʹук йан жи хәзәкә һʹәрфе жи ԝе ӧнда нәбә, һʹәта кӧ һәр тьшт бе сери. 19 Аԝа кʹи кӧ жь ван тʹәмийа йа һәрә бьчʹук бьтʹәрʹьбинә у мәрьва жи һин кә кӧ ӧса бькьн, әԝ ԝе нәһежа бә бькʹәвә d Пʹадшатийа әʹзмана. Ле кәсе кӧ ԝан тʹәмийа бинә сери у мәрьва жи һин кә, әԝ ԝе һежа бә бькʹәвә e Пʹадшатийа әʹзмана. 20 Әз ԝәрʹа дьбежьм, һәрге рʹастийа ԝә жь йа ԛанунзана у Ферьсийа зедәтьр нибә, һуне тʹӧ щар нәкʹәвьнә Пʹадшатийа әʹзмана.
21 Ԝә бьһистийә кӧ кал-бавед ԝәрʹа һатийә готьне: ‹Нәкӧжә! Кʹи кӧ бькӧжә, ԝе бе диԝанкьрьне›. 22 Ле әз ԝәрʹа дьбежьм, һәр кәсе кӧ бәрдәԝам дькә сәр бьре хԝә һерс бьминә, әԝ ԝе бе диԝанкьрьне. У һәр кәсе кӧ бьре хԝә беһӧрмәт кә, ԝе бәр Диԝана Бьльнд f бьсәкьнә. У йе кӧ жерʹа бежә ‹Ахмах!›, дькарә бькʹәвә нава агьре Геһенайе g.
23 Һәрге тӧ пʹешкʹеша h хԝә бьви ԛӧрбангәһе i, у ԝедәре бе бира тә, кӧ бьре тә жь тә хәйиди йә, 24 пʹешкʹеша хԝә бәр ԛӧрбангәһе бьһелә, пешийе һәрʹә у тʹәви бьре хԝә ль һәв ԝәрә, паше вәгәрʹә у пʹешкʹеша хԝә бьдә.
25 Рʹева тʹәви кәсе кӧ шькийате тә дькә, зу ль һәв ԝәрә, сәва кӧ әԝ тә нәдә дәсте һʹакьм, у һʹакьм жи тә нәдә дәсте нобәдар, кӧ тә бавежә кәле. 26 Әз рʹаст тәрʹа дьбежьм, һʹәта кӧ тӧ ԛӧрʹуше хԝәйи пашьн нәди, тӧйе жь кәле дәрнәкʹәви.
27 Ԝә бьһистийә кӧ һатийә готьне: ‹Ԛавийе нәкә›. 28 Ле әз ԝәрʹа дьбежьм, һәр кәсе кӧ бь чʹәʹве хьраб жьнәке бьньһерʹә, ида дьле хԝәда тʹәви ԝе ԛави кьрийә. 29 Һәрге чʹәʹве тәйи рʹасте тә бәрбь гӧнә дьбә, ԝи дәрхә у бавежә. Һе баш ә тӧ әндәмәки бәдәна хԝә ӧнда ки, нә кӧ тʹәмамийа бәдәна тә бе авитьне Геһенайе. 30 У һәрге дәсте тәйи рʹасте тә бәрбь гӧнә дьбә, ԝи жекә у бавежә. Һе баш ә тӧ әндәмәки бәдәна хԝә ӧнда ки, нә кӧ тʹәмамийа бәдәна тә бькʹәвә Геһенайе.
31 Ӧса жи һатийә готьне: ‹Һәр кәсе кӧ жьна хԝә бәрʹдә, гәрәке кʹахаза һәвԛәтандьне бьдә ԝе›. 32 Ле әз ԝәрʹа дьбежьм, һәр кәсе кӧ жьна хԝә нә жь бо зьнекʹарийе j бәрʹдә, дьбә сәбәб кӧ әԝ ԛавийе бькә. У һәр кәсе кӧ жьна бәрʹдайи дьстинә, ԛавийе дькә.
33 Ԝә әв жи бьһистийә кӧ кал-бавед ԝәрʹа һатийә готьне: ‹Сонд нәхԝә һәрге тӧ нькари бини сери, ле сонда кӧ тӧ ль бәр Йаһоԝа дьхԝи, бинә сери›. 34 Ле әз ԝәрʹа дьбежьм: Ԛәт сонд нәхԝьн, нә бь әʹзмен, чьмки әԝ тʹәхте Хԝәде йә, 35 нә бь әʹрде, чьмки әԝ щийе бьн пʹийе ԝи йә, нә бь Оршәлиме, чьмки әԝ бажаре Пʹадше мәзьн ә. 36 Нә жи бь сәре хԝә сонд бьхԝьн, чьмки һун нькарьн пʹорʹәки хԝә сьпи йан рʹәш кьн. 37 Бьра хәбәра ԝә ‹Әре›, әре бә, у бьра хәбәра ԝә ‹На›, на бә, чьмки жь ве зедәтьр жь Мире-щьна k те.
38 Ԝә бьһистийә кӧ һатийә готьне: ‹Чʹәʹв дәԝса чʹәʹв у дьран дәԝса дьран›. 39 Ле әз ԝәрʹа дьбежьм: Мьԛабьли хьраба рʹанәбьн. Һәрге кәсәк силәке рʹуйе тәйи рʹасте хә, йе чʹәпе жи бьдә бәр. 40 У һәрге кәсәк тә бьвә бәр диԝане у кьрасе тә жь тә бьхԝазә, пʹоте хԝә жи бьдә ԝи. 41 У һәрге йәки хԝәйиһʹӧкӧм зоре тә бькә, ԝәки тӧ километрәке һәрʹи, 2 километра тʹәви ԝи һәрʹә. 42 Гава кәсәк тьштәки жь тә бьхԝазә, бьдә ԝи, у гава кәсәк жь тә дәйн бьхԝазә, пьшта хԝә нәдә ԝи.
43 Ԝә бьһистийә кӧ һатийә готьне: ‹Мәрьва һʹәз бькә, ле бьра дьжмьне тә бәр чʹәʹве тә рʹәш бә›. 44 Ле әз ԝәрʹа дьбежьм: Дьжмьнед хԝә һʹәз бькьн, у бона ԝан дӧа бькьн, йед кӧ пәй ԝә дькʹәвьн. 45 Бь ви щурʹәйи һуне нишан кьн, кӧ һун зарʹед Баве хԝәйи әʹзмана нә. Әԝ тәʹве дәрдьхә һьм сәр кәсед хьраб, һьм жи сәр кәсед ԛәнщ, у әԝ баране һьм сәр кәсед рʹаст у һьм жи сәр кәсед нәрʹаст дьбаринә. 46 Һәрге һун тʹәне ԝана һʹәз бькьн, йед кӧ ԝә һʹәз дькьн, һун ида һежайи чь хәлате нә? Нә хәрщгьр жи ӧса дькьн? 47 У һәрге һун тʹәне бьред хԝә сьлав дькьн, һун чь жь йед дьн зедәтьр дькьн? Нә мьләтед дьн жи ӧса дькьн? 48 Һун гәрәке кʹамьл бьн, чаԝа кӧ Баве ԝәйи әʹзмана кʹамьл ә.
6 Һаш жь хԝә һәбьн, кӧ һун кьред хԝәйә ԛәнщ бәр мәрьва нәдьнә кʹьфше сәва кӧ бькʹәвьнә чʹәʹва. Йан на, һуне жь Баве хԝәйи әʹзмана хәлате нәстиньн. 2 Ләма, чахе тӧ кʹәсибарʹа ԛәнщийе дьки, нәкә дәнги l, чаԝа кӧ кәсед дӧрʹу кʹьништ a у кʹучада дькьн, ԝәки мәрьв пʹайе ԝан бьдьн. Әз рʹаст ԝәрʹа дьбежьм, ԝана ида хәлата хԝә бь тʹәмами стандийә. 3 Ле чахе тӧ кʹәсибарʹа ԛәнщийе дьки, бьра дәсте тәйи чʹәпе ньзаньбә кӧ дәсте тәйи рʹасте чь дькә, 4 сәва кӧ ԛәнщийа тә вәшарти бьминә. Һьнге Баве тәйи әʹзмана, йе кӧ һәр тьшти дьвинә, ԝе кьред тәйи вәшарти бьвинә у тә кʹәрәм кә.
5 У гава һун дӧа дькьн, мина кәсед дӧрʹу нәкьн, чьмки әԝана һʹәз дькьн кʹьништада у ԛӧлчʹед мәйданада бәр чʹәʹве хәлԛе дӧа бькьн. Әз рʹаст ԝәрʹа дьбежьм, ԝана ида хәлата хԝә бь тʹәмами стандийә. 6 Ле чахе тӧ дӧа дьки, бькʹәвә ода хԝә, дәри сәр хԝә бьгьрә у Баве хԝәйи әʹзманарʹа b дӧа бькә. Һьнге Баве тәйи әʹзмана, йе кӧ һәр тьшти дьвинә, ԝе кьред тәйә вәшарти бьвинә у тә кʹәрәм кә. 7 Гава һун дӧа дькьн, мина мьләтед дьн нибьн, йед кӧ дӧайед хԝәда әʹйни хәбәра диса у диса дьԝәкʹьлиньн. Ԝана тʹьре һәрге пʹьрʹхәбәр бьн, ԝе бенә бьһистьне. 8 Һун мина ԝан нибьн! Чьмки һʹәта кӧ һун тьштәки жь Баве хԝәйи әʹзмана бьхԝазьн, әԝ ида занә чь ԝәрʹа лазьм ә.
9 Ләма жи һун аһа дӧа бькьн:
«‹Баве мәйи әʹзмана, бьра наве тә пироз бә. 10 Бьра Пʹадшатийа тә бе. Бьра ԛьрара тә чаԝа ль әʹзмен, ӧса жи ль сәр рʹуйе әʹрде бе сери. 11 Нане мәйи иро бьдә мә, 12 у гӧнед мә c бьбахшинә мә, чаԝа кӧ әм жи гӧнед мәрьва дьбахшиньнә ԝан. 13 Али мә бькә кӧ әм щерʹьбандьнада шаш нәбьн d, ле мә жь дәсте Мире-щьна e хьлаз кә›.
14 Һәрге һун дьбахшиньнә ԝан, йед кӧ һьндава ԝәда гӧнә дькьн, Баве ԝәйи әʹзмана жи ԝе бьбахшиньнә ԝә. 15 Ле һәрге һун гӧнед мәрьва набахшиньн, Баве ԝә жи ԝе гӧнед ԝә нәбахшинә.
16 Чахе һун рʹожи дьгьрьн, мина дӧрʹуйа мәʹдәкьри нибьн, чьмки әԝана мәʹде хԝә дькьн, ԝәки мәрьв бьвиньн кӧ ԝана рʹожи гьртийә. Әз рʹаст ԝәрʹа дьбежьм, ԝана ида хәлата хԝә бь тʹәмами стандийә. 17 Ле чахе тӧ рʹожи дьгьри, сәре хԝә рʹун бькә у сәрчʹәʹве хԝә бьшо. 18 Ӧса мәрьв ԝе нәвиньн ԝәки тә рʹожи гьртийә, ле тʹәне Баве тәйи әʹзмана ԝе бьвинә. Һьнге Баве тәйи әʹзмана ԝе кьред тәйи вәшарти бьвинә у тә кʹәрәм бькә.
19 Ида хԝәрʹа сәр әʹрде хьзна тʹоп нәкьн, чьмки жәнг у бьзуз дькарьн ԝана хьраб кьн, у дьз жи дькарьн бьдьзьн. 20 Ле дәԝсе, хԝәрʹа ль әʹзмен хьзне тʹоп кьн. Ԝедәре жәнг у бьзуз хьраб накьн, дьз жи накʹәвьне у надьзьн. 21 Чьмки хьзна ԝә кʹидәре бә, ԝе дьле ԝә жи ԝедәре бә.
22 Чʹьра бәдәне чʹәʹв ә. Һәрге чʹәʹве тә зәлал ә f, тʹәмамийа бәдәна тә ԝе рʹонайеда бә. 23 Ле һәрге чʹәʹве тә һʹәвсуд ә g, тʹәмамийа бәдәна тә ԝе тәʹри бә. Һәрге рʹонайа нав тәда тәʹри йә, әв тәʹри чьԛас зәʹф ә!
24 Тʹӧ кәс нькарә дӧ ахарʹа хӧламтийе бькә. Чьмки әԝ ԝе йәки нәфрʹәт кә у йе дьн һʹәз бькә, йан жи йәкирʹа амьн бә у ԛәдьре йе дьн нәгьрә. Һун нькарьн һьм Хԝәдерʹа, һьм жи һәбукерʹа хӧламтийе бькьн.
25 Ләма әз ԝәрʹа дьбежьм: Ида бона әʹмьре хԝә хәма нәкьн, кӧ һуне чь бьхԝьн йан чь вәхԝьн. Йан жи бона бәдәна хԝә, кӧ һуне чь ль хԝә кьн. Нә әʹмьр жь хԝарьне ԛимәттьр ә у бәдән жи жь кʹьнща? 26 Дина хԝә бьдьнә чʹьвикед әʹзмен. Әԝана нә дьчиньн, нә дьдьрун у нә жи әʹмбарада тьштәки тʹоп дькьн, диса жи Баве ԝәйи әʹзмана ԝана тʹер дькә. Нә һун жь ԝан ԛимәттьр ьн? 27 Кʹи жь ԝә дькарә бь хәмед хԝә, әʹмьре хԝә дәԛәке зедә кә? 28 У һун чьрʹа бона кʹьнща хәм дькьн? Жь сосьнед чоле һин бьн, кӧ әԝана чаԝа шин дьбьн. Әԝана нә дьхәбьтьн у нә жи кʹьнща дьдьрун. 29 Ле әз ԝәрʹа дьбежьм: Һәла һе Сьлеман Пʹадша жи тʹәмамийа хер-хьзна хԝәда мина йәки жь ԝан, кʹьнщ ль хԝә нәдькьр. 30 Кембаԝәрно, һәрге Хԝәде гиһайе чоле, кӧ иро һәйә у сьбе давежьнә тәндуре, ӧса дьхәмьлинә, ле чьԛас зедә ԝе ль ԝә кә? 31 Ләма тʹӧ щар хәма нәкьн у нәбежьн ‹Әме чь бьхԝьн?› йан ‹Әме чь вәхԝьн?› йан жи ‹Әме чь ль хԝә кьн?› 32 Мьләтед дьн пәй ԝан һʹәму тьшта дькʹәвьн. Ле Баве ԝәйи әʹзмана занә, кӧ һун һʹәԝще ԝан һʹәму тьшта нә.
33 Ле бәре пешьн бькʹәвьнә һʹәйра Пʹадшатийа Хԝәде у рʹастийа ԝи, у Хԝәде ԝе һʹәму тьштед лазьм бьдә ԝә. 34 Ләма бона рʹожа сьбе ԛә хәма нәкьн, чьмки сьбе хәмед дьн ԝе һәбьн. Дәрдед рʹоже, бәси рʹоже нә.
7 Ида мәрьва сущдар нәкьн, ԝәки һун нәйенә сущдаркьрьне. 2 Чьмки һун чь щурʹәйи мәрьва сущдар кьн, Хԝәде жи ԝе ӧса ԝә сущдар кә. У һун һьндава мәрьвада чаԝа бьн, әԝана жи ԝе һьндава ԝәда ӧса бьн h. 3 Тӧ чьрʹа ԛьршьк чʹәʹве бьре хԝәда дьвини, ле кʹеране чʹәʹве хԝәда навини? 4 Йан тӧ ча дькари бьре хԝәрʹа бежи: ‹Ԝәрә әз ԛьршьк жь чʹәʹве тә дәрхьм›, гава чʹәʹве тәда кʹеран һәйә? 5 Дӧрʹу! Пешийе кʹеран жь чʹәʹве хԝә дәрхә у паше тӧйе зәлал бьвини, кӧ чаԝа ԛьршьк жь чʹәʹве бьре хԝә дәрхи.
6 Тьштед пироз нәдьн бәр кучʹька, у кәвьред хԝәйи ԛимәт i нәвежьн бәр хьнзира, сәва кӧ әԝана бьн ньгед хԝәда пʹепәс нәкьн у пәй ԝә нәкʹәвьн, ԝә пʹарчә-пʹарчә нәкьн.
7 Бәрдәԝам кьн бьхԝазьн у ԝе ԝәрʹа бе дайине, бәрдәԝам кьн бьгәрʹьн у һуне бьвиньн, бәрдәԝам кьн дәри хьн у ԝе бәр ԝә вәбә. 8 Чьмки кʹи кӧ дьхԝазә, дьстинә, кʹи кӧ дьгәрʹә, дьвинә, у кʹи кӧ дәри дьхә, бәр ԝи вәдьбә. 9 Гәло жь ԝә кʹи ԝе кәвьр бьдә кӧрʹе хԝә, гава әԝ нан бьхԝазә? 10 Йан гәло әԝе мәʹр бьдә ԝи, гава әԝ мәʹси бьхԝазә? 11 Һәрге һун, мәрьвед гӧнәкʹар, заньн чаԝа тьштед баш бьдьнә зарʹед хԝә, ле Баве ԝәйи ль әʹзмана ԝе чьԛас тьштед баш бьдә ԝан, йед кӧ жь ԝи дьхԝазьн!
12 Ләма чь кӧ һун дьхԝазьн мәрьв бона ԝә бькьн, гәрәке һун жи бона ԝан ӧса бькьн. Һәма әԝ ә мәʹна Ԛануне у Ньвисаред Пʹехәмбәра.
13 Дәре тәнгрʹа дәрбаз бьн, чьмки фьрә йә әԝ дәри у һеса йә әԝ рʹе, кʹижан кӧ дьбә бәрбь мьрьне, у йед кӧ ве рʹерʹа дьчьн, гәләк ьн. 14 Ле тәнг ә әԝ дәри у зәʹмәт ә әԝ рʹе, кʹижан кӧ дьбә бәрбь жийине, у һьндьк ьн әԝед кӧ ԝе рʹе дьвиньн.
15 Һаш жь пʹехәмбәред ԛәлп һәбьн, йед кӧ пʹосте пезда тенә щәм ԝә, ле бь рʹасти гӧред һар ьн. 16 Һуне ԝана жь кьред ԝан j нас кьн. Ԛә кәсәк жь стьрийа дькарә тьрийа йан жи һежира бьчьнә? 17 Бь ви авайи, һәр дара ԛәнщ бәре ԛәнщ дьдә, ле һәр дара хьраб бәре хьраб дьдә. 18 Дара ԛәнщ нькарә бәре хьраб бьдә, у дара хьраб жи нькарә бәре ԛәнщ бьдә. 19 Һәр дара кӧ бәре ԛәнщ надә, те бьрʹин у авитьне нава агьр. 20 Бәле, һуне ԝан пʹехәмбәред ԛәлп жь кьред ԝан k нас кьн.
21 Нә кӧ һәр кәсе мьнрʹа дьбежә, ‹Хӧдан, Хӧдан›, ԝе бькʹәвә Пʹадшатийа әʹзмана. Ле тʹәне әԝе кӧ ԛьрара Баве мьни әʹзмана тинә сери, ԝе бькʹәве. 22 Ԝе рʹоже, гәләк кәс ԝе мьнрʹа бежьн: ‹Хӧдан, Хӧдан, нә мә бь наве тә пʹехәмбәрти дькьрьн? Нә мә бь наве тә щьн дәрдьхьстьн? Нә мә бь наве тә кʹәрәмәт дькьрьн?› 23 Һьнге әзе әшкәрә ԝанрʹа бежьм: ‹Мьн һун тʹӧ щар нас нәкьрьнә! Жь мьн дур кʹәвьн, хьрабно!›
24 Аԝа, һәр кәсе кӧ ван готьнед мьн дьбьһе у тинә сери, мина мәрьвәки сәрԝахт ә, йе кӧ мала хԝә сәр зьнар ава кьр. 25 Баран бари, ав рʹабу у байе мәзьн мале хьст, ле мал һьлнәшийа, чьмки әԝ сәр зьнар һатә авакьрьне. 26 Ле һәр кәсе кӧ ван готьнед мьн дьбьһе у найнә сери, мина мәрьвәки беаԛьл ә, йе кӧ мала хԝә сәр ԛуме ава кьр. 27 Баран бари, ав рʹабу у байе мәзьн мале хьст, мал кʹәт у бь тʹәмами һьлшийа».
28 Гава Иса готьнед хԝә хьлаз кьр, мәрьв сәр һинкьрьна ԝи зән дәгьрти ман, 29 чьмки әԝи мина йәки хԝәйиһʹӧкӧм әԝана һин дькьрьн, нә кӧ мина ԛанунзанед ԝан.
a Йан «йед кӧ шине дькьн».
b Йан «йед нәрм».
c Демәк «жь Хԝәде».
d Рʹастә-рʹаст «сәр ԝи йәки бьчʹук ԝе бе готьне».
e Рʹастә-рʹаст «сәр ԝи йәки мәзьн ԝе бе готьне».
f Демәк «Санһәдрин».
g Щийе авитьна у шәԝьтандьна гәмаре жь Оршәлиме дәр. Наве Йунани йе Нәԝала Һиноме йә, йа кӧ ль башуре рожавайа Оршәлима кәвьн бу. Тʹӧ избати тʹӧнә кӧ һʹәйԝан йан мәрьвед сах дьһатьнә авитьне Геһенайе кӧ бенә шәԝьтандьне йан бенә чәрчьрандьне. Ләма әв щи найе һʹәсабе щийе кʹидәре кӧ рʹӧһʹед мәрийа бь агьр һʹәта-һʹәтайе ԝедәре дьчәрчьрьн. Гава Иса у шагьртед ԝи хәбәра Геһена дьготьн, ԝана бәʹса мьрьна һʹәта-һʹәтайе йан ԛьрбуне дькьр.
h Йан «дийари, һʹәди».
i Йан «горигәһ».
j Йан «бенамусийа сексуали». Бь Йунани порнейа. Кʹьтеба Пирозда әв хәбәр сәр һәләԛәтийа сексуали те хәбьтандьне, чь кӧ Хԝәде ԛәдәхә дькә. Мәсәлә, зьнекʹари, ԛави, һәләԛәтийа сексуали нава кәсед нәзәԝьщида, һомосексуали у һәләԛәтийа сексуали тʹәви һәйԝанана.
k Рʹастә-рʹаст «Йе Хьраб».
l Рʹастә-рʹаст «пешийа хԝә борʹийе нәхә».
a Йан «синагог», демәк щийе һʹәбандьна Щьһуйа.
b Йан «Баве хԝәрʹа кӧ найе дитьне».
c Рʹастә-рʹаст «дәйнед мә».
d Рʹастә-рʹаст «мә нәбә щерʹьбандьне».
e Рʹастә-рʹаст «Йе Хьраб».
f Йан «чʹәʹве тә ль сәр тьштәки бә».
g Рʹастә-рʹаст «хьраб ә».
h Йан «һун бь чь чапе бьпивьн, бь ԝе чапе жи ԝәрʹа ԝе бе пиване».
i Рʹастә-рʹаст «дӧрʹед хԝә».
j Рʹастә-рʹаст «жь бәред ԝан».
k Рʹастә-рʹаст «жь бәред ԝан».