1-3. а) Чьрʹа де дьхԝазә, ԝәки зарʹа ԝейә бьчʹук тʹәмьз бә? б) Чьрʹа Йаһоԝа дьхԝазә, ԝәки щьмәʹта ԝи тʹәмьз бә?

 БЬДӘ бәр чʹәʹве хԝә, де ча зарʹа хԝәйә бьчʹук һазьр дькә, кӧ әԝ һәрʹә мәкʹтәбе. Әԝ избат дьбә, ԝәки сәре ԝи шушти йә у кʹьнще ԝи жи тʹәмьз у тʹәрбәт ә. Хԝәйкьрьна зарʹа тʹәмьзайеда, сьһʹәт-ԛәԝата ԝи хԝәй дькә у мәрьвед дор-бәре ԝирʹа дьдә кʹьфше, ԝәки де-баве ԝи рʹьнд пәй ԝи дьньһерʹьн.

² Баве мә Йаһоԝа дьхԝазә, ԝәки әм тʹәмьзайе хԝәй кьн (Зәбур 18:26). Әԝ занә, ԝәки тʹәмьзайи мәрʹа  кʹаре тинә. У чахе әм тʹәмьз ьн, бь ԝе йәке әм ԝи рʹумәт дькьн (Һәзәԛел 36:22; бьхунә 1 Пәтрус 2:12.)

³ Чь те һʹәсабе тʹәмьзайи? У чьрʹа тʹәмьзайи сәва мә кʹар ә? Дьԛәԝьмә паши шеԝьркьрьна ԝан пьрса, әме бьвиньн чьда мәрʹа лазьм ә гӧһастьна бькьн.

4, 5. а) Чьма әм гәрәке хԝә тʹәмьз хԝәй кьн? б) Әʹфьрин мә чь һин дькьн, дәрһәԛа ньһерʹандьна Йаһоԝа сәр тʹәмьзайе?

⁴ Жь мәсәла Йаһоԝайә шәхси әм һин дьбьн тʹәмьз бьн (Ԛануна Кʹаһинтийе 11:44, 45). Ләма жи мәʹнийа мәйә сәрәкә кӧ чьма әм гәрәке тʹәмьз бьн, әԝ ә кӧ әм дьхԝазьн «чʹәʹв бьдьнә Хԝәде» (Әфәси 5:1).

⁵ Әʹфьрин гәләк тьшт мә һин дькьн, дәрһәԛа ԝе йәке, ча Йаһоԝа дьньһерʹә сәр тʹәмьзайе. Йаһоԝа тʹәбийәт ӧса чекьрийә, кӧ һәԝа у ав тʹьме бь хԝә тʹәмьз дьбьн (Йерʹәмйа 10:12). Бьфькьрьн дәрһәԛа ԝе йәке, ча әʹрд хԝәха тʹәмьз дьбә, һәла ԝи чахи жи, гава инсанәт дькә ԛьреж. Мәсәлә, Йаһоԝа әʹфьринед гәләк бьчʹук чекьрийә, йед кӧ тен навкьрьне микроб, кʹижана тʹәне пе һурбине дькарьн бьвиньн. Микроб дькарьн тьштед кӧ зийане тиньн, бьгӧһезьн сәр тьштед бехоф. Әԝ гӧһастьн гәләк әʹщебмайи нә. Зандар һәла һе жи һьнә ԝан микроба дьдьнә хәбате, сәва ԛьрежайа тʹәбийәтеда тʹәмьз кьн (Рʹомайи 1:20).

6, 7. Чаԝа Ԛануна Муса нишан дькә, ԝәки хьзмәткʹаред Йаһоԝа гәрәке тʹәмьз бьн?

⁶ Ӧса жи, жь Ԛануна кӧ Йаһоԝа дабу Муса бона щьмәʹта Исраел, әм дьвиньн ԝәки тʹәмьзайи чьԛас фәрз ә. Мәсәлә, щьмәʹт борщдар бу тʹәмьзайа физики хԝәй кә, сәва кӧ Йаһоԝа һʹәбандьна ԝан ԛәбул кә.  Рʹожа Кʹәԝандьне, сәрәккʹаһин гәрәке рʹоже дӧ щарʹа сәре хԝә бьшушта (Ԛануна Кʹаһинтийе 16:4, 23, 24). У пешийа ԝе йәке, кӧ кʹаһинед дьн ԛӧрбан бьанийана, гәрәке дәст у ньге хԝә бьшуштана (Дәркʹәтьн 30:17-21; 2 Дирок 4:6). Һьнә дәрәщада, щәзакьрьн сәва нәгӧһдарийа һьндава ве ԛануне, мьрьн бу (Ԛануна Кʹаһинтийе 15:31; Жьмар 19:17-20).

⁷ Ле чь әм дькарьн бежьн дәрһәԛа рʹожа иройин? Әм жь Ԛануне дькарьн гәләк тьшт һин бьн дәрһәԛа нормед Йаһоԝа (Малахи 3:6). Әԝ йәк әʹйан дьдә кʹьфше, ԝәки хьзмәткʹаред Йаһоԝа гәрәке тʹәмьз бьн. Нормед Йаһоԝа нәһатьнә гӧһастьне. Йаһоԝа иро жи жь хьзмәткʹаред хԝә дәʹԝа дькә, ԝәки әԝана тʹәмьз бьн (Аԛуб 1:27).

8. Кʹижан дәрәщада әм гәрәке хԝә тʹәмьз хԝәй кьн?

⁸ Жь ньһерʹандьна Йаһоԝа, тʹәмьзайи те һʹәсабе нә кӧ тʹәне бәдән, кʹьнщ у мала хԝә тʹәмьз хԝәй кьн, ле һе зедә тьшт. Тʹәмамийа әʹмьре хԝәда, әм гәрәке хԝә тʹәмьз хԝәй кьн. Нав ве йәке ӧса жи дькʹәвә һʹәбандьн, рʹабун-рʹуньштандьн у фькьред мә. Сәва кӧ Йаһоԝа мә тʹәмьз һʹәсаб кә, әм гәрәке һʹәму дәрәщед әʹмьре хԝәда тʹәмьз бьн.

9, 10. Чь те һʹәсабе һʹәбандьна тʹәмьз хԝәй кьн?

⁹ Һʹәбандьна тʹәмьз. Әм тʹӧ тьштида гәрәке тʹәв рʹелигийа ԛәлп нәбьн. Чахе Исраели дилтийа Бабилонеда бун, дор-бәре ԝан гәләк мәрьвед пʹутпʹарьст һәбун. Ишайа пʹехәмбәрти кьрьбу, ԝәки Исраели ԝе вәгәрʹьнә малед хԝә у һʹәбандьна тʹәмьз диса вәгәрʹиньн. Йаһоԝа готә ԝан: «Жь ԝьр дәркʹәвьн, дәсте хԝә ль йе мьндар нәхьн! Жь һьндӧрʹе ԝева дәркʹәвьн». Әԝед кӧ Хԝәдерʹа  хьзмәт дькьн, гәрәке хԝә дур бьгьрьн жь һинкьрьн, хәйсәт-һʹӧнӧр у әʹйд-ԛәйдед, кӧ рʹелигийа Бабилонева гьредайи нә (Ишайа 52:11).

¹⁰ Мәсиһийед рʹаст рʹожа иройин хԝә жь рʹелигийед ԛәлп дур дьгьрьн. (Бьхунә 1 Корьнтʹи 10:21.) Сәр тʹәмамийа дьнйайе һәнә гәләк әʹйд-ԛәйд, һинкьрьн, у баԝәрийед ӧса кӧ бь тʹәмами рʹелигийед ԛәлпва гьредайи нә. Мәсәлә, гәләк мәрьв баԝәр дькьн, ԝәки паши мьрьне, рʹӧһʹ жь мәрьва дәрте у бәрдәԝам дькә бьжи. Сәр һʹиме ԝе баԝәрийе гәләк ԛәйд һәнә (Ԝаиз 9:5, 6, 10). Мәсиһи гәрәке хԝә жь ԝан әʹйд-ԛәйда дур бьгьрьн. Нәфәред мә дькарьн зоре мә бькьн, ԝәки әм бькʹәвьнә нав ԝан ԛәйда. Ле әм гәрәке изьне нәдьн, ԝәки кәсәк сәр мә һʹӧкӧм кә, чьмки әм дьхԝазьн бәр чʹәʹве Йаһоԝа тʹәмьз бьминьн (Кʹаред Шандийа 5:29).

11. Чь те һʹәсабе рʹабун-рʹуньштандьнеда тʹәмьз бьн?

¹¹ Рʹабун-рʹуньштандьна тʹәмьз. Сәва әм бәр чʹәʹве Йаһоԝа тʹәмьз бенә һʹәсабе, гәрәке хԝә жь һʹәму щурʹә бенамусийе дур бьгьрьн. (Бьхунә Әфәси 5:5.) Йаһоԝа Хәбәра хԝәда мәрʹа дьбежә «жь ԛавийе бьрʹәвьн!» Әԝ мәрʹа әʹйан дькә, ԝәки мәрьве кӧ бенамусийе дькә у пʹошман набә «Пʹадшатийа Хԝәде ԝе ԝар нәбә» (1 Корьнтʹи 6:9, 10, 18; бьньһерʹә Әʹламәтийа Зедә 22).

12, 13. Чьма әм гәрәке фькьред тʹәмьз хԝәй кьн?

¹² Фькьред тʹәмьз. Фькьр, мәрьва дьвьн бәрбь кьра (Мәтта 5:28; 15:18, 19). Фькьред тʹәмьз мә һелан дькьн, кӧ хԝә ль рʹийа тʹәмьз бьгьрьн. Әм нәԛәданди нә, у ләма жи щарна ԝе фькьред нәрʹаст бькʹәвьнә һʹьше мә. Чахе ӧса дьбә, әм гәрәке перʹа-перʹа ԝан фькьра жь сәре хԝә дәрхьн. Һәрге әм ӧса нәкьн, ԝәʹдә  шунда дьбәкә әм тʹәхмин кьн, ԝәки дьле мә ида хьраб буйә. У дьбәкә әм бьхԝазьн ԝан тьшта бькьн, дәрһәԛа чь жи дьфькьрьн. Дәԝса ԝе йәке әм гәрәке һʹьше хԝә бь фькьред тʹәмьз тʹьжә кьн. (Бьхунә Филипи 4:8.) Ләма жи әм хԝә дур дьгьрьн жь ԝәʹдәдәрбазкьрьнед бенамуси у зорбәти. Әм фәсал дьжберьн чь бьхуньн, бьньһерʹьн у дәрһәԛа чь хәбәр дьн (Зәбур 19:8, 9).

¹³ Сәва кӧ хԝә нава һʹьзкьрьна Хԝәдеда хԝәй кьн, әм гәрәке һʹәбандьн, рʹабун-рʹуньштандьн у фькьред хԝәда тʹәмьз бьн. Сәва Йаһоԝа ӧса жи фәрз ә, ԝәки әм физикида тʹәмьз бьн.

14. Чьма әм гәрәке физикида хԝә тʹәмьз хԝәй кьн?

¹⁴ Чахе әм бәдәна хԝә у тьштед хԝәйә шәхси тʹәмьз хԝәй дькьн, әԝ йәк ча мәрʹа, ӧса жи йед дьнрʹа кʹаре тинә. Әм хԝә баш тʹәхмин дькьн, у йед дьнрʹа жи ԝе һʹәԝас бә кʹеләка мә бьн. Ле мәʹнийа һе фәрз һәйә, чьма жи әм гәрәке хԝә тʹәмьз хԝәй кьн. Тʹәмьзайа мә, Йаһоԝа рʹумәт дькә. Бьдьнә бәр чʹәʹве хԝә, һун һәр гав зарʹәкә ԛьреж дьвиньн, жь бо ԝе йәке һун дькарьн дәрһәԛа де-бавед ԝан хьраб бьфькьрьн. Ӧса жи әм, һәрге хԝә тʹәмьз хԝәй нәкьн, мәрьв дькарьн сәр Йаһоԝа хьраб бьфькьрьн. Паԝлос гот: «Әм дькьн тʹӧ тьштида нәбьнә байисе кʹәтьна тʹӧ кәси, ԝәки ԛӧльхе мә нәйе ломәкʹаркьрьне; Ле һәр тьштида әм хԝә бь сәбьра хԝәйә мәзьн дьдьнә к′ьфше, чаԝа ԛӧльхкʹаред Хԝәде» (2 Корьнтʹи 6:3, 4).

15, 16. Чь әм гәрәке бькьн, ԝәки хԝә тʹәмьз хԝәй кьн?

¹⁵ Бәдән у кʹьнщед мә. Тʹәмьзайи гәрәке бьбә пʹарәкә жийина мә. Мәсәлә, әм тʹьме сәре хԝә дьшон,  һәрге дәст дьдә, ԝе баш бә һәр рʹож сәре хԝә бьшон. Әм дәсте хԝә пе сабуне у аве дьшон, һʹәта кӧ дәстпекьн хԝарьне чекьн йан жи бьхԝьн, илаһи паши дәставе йан паши ԝе йәке, чахе мә дәсте хԝә да тьштәки ԛьреж. Дәстшуштьн гәләк тьштәки һеса йә, ле әв мә хԝәй дькә жь щурʹә-щурʹә бактәрийа у нәхԝәшийа. Әԝ йәк һәла һе дькарә әʹмьре мә хԝәй кә. Һәрге бал мә дәстав йан система канализасийайе тʹӧнә, диса жи әм дькарьн ӧса бькьн, ԝәки әʹдәбе ӧнда кьн. Бал Исраелед бәре дәстав тʹӧнә бу, ләма жи ԝана әʹдәб жь мал у жь канийед аве дур чʹәʹл дькьрьн (Ԛануна Дӧщари 23:12, 13).

¹⁶ Әʹсәйи нинә кʹьнще мә гәләк бьһа бьн йан жи бь мода тʹәзә бьн. Ле әв гәрәке тʹәмьз, тʹәрбәт у маԛули бьн. (Бьхунә 1 Тимотʹейо 2:9, 10.) Әм дьхԝазьн  ԝәки кʹьнщхԝәкьрьна мә тʹьме Йаһоԝа рʹумәт кә (Тито 2:10).

17. Чьрʹа әм гәрәке мал у һʹәйата хԝә тʹәмьз хԝәй кьн?

¹⁷ Мал у һʹәйат. Фьрԛи тʹӧнә әм кʹидәре дьжин, әм гәрәке мала хԝә тʹәмьз хԝәй кьн. Әм гәрәке хәм бькьн бона ԝе йәке, кӧ әʹрәбә йан бисиклета мә тʹәмьз бә, илаһи гава дьчьнә щьвате йан хьзмәтийе. Хьзмәтийеда әм тʹәви мәрьва хәбәр дьдьн дәрһәԛа жийина сәр әʹрде тʹәмьз дьнйа тʹәзәда (Луԛа 23:43; Әʹйанти 11:18). Тʹәмьзайи кӧ мал у һʹәйата мәда те хԝәйкьрьне, дьдә кʹьфше, ԝәки әм ида ньһада хԝә һазьр дькьн бона жийина сәр әʹрде тʹәмьз, дьнйа тʹәзәда.

18. Чьрʹа щийе һʹәбандьна мә гәрәке тʹәмьз бе хԝәйкьрьне?

¹⁸ Щийе һʹәбандьна мә. Һәрге әм щийе һʹәбандьне, демәк Ода Щьвата йан Ода Щьвата Мәзьн тʹәмьз хԝәй дькьн, бь ԝе йәке әм дьдьнә кʹьфше, ԝәки тʹәмьзайи бона мә фәрз ә. Гава мәрьв щара пешийе тенә Ода Щьвата, әԝана дина хԝә дьдьн тʹәмьзайа оде. Әԝ йәк һӧрмәте дьдә Йаһоԝа. Чаԝа әндәме щьвате, мәщала мә һәйә, ԝәки тʹәмьзкьрьна Ода Щьватада аликʹарийе бьдьн у тʹәмьзайе хԝәй кьн (2 Дирок 34:10).

19. Әм гәрәке хԝә жь чь дур бьгьрьн?

¹⁹ Рʹаст ә Кʹьтеба Пирозда найе готьне дәрһәԛа һʹәму хәйсәт-һʹӧнӧред нәбаш, йед кӧ әм гәрәке жь хԝә дур хьн. Ле ԝедәре те дайине принсип, йед кӧ дькарьн али мә бькьн, кӧ фәʹм кьн ньһерʹандьна Йаһоԝа чь щурʹәйи йә. Әԝ нахԝазә, ԝәки әм щьхаре бькʹьшиньн, гәләк ичʹке вәхԝьн, йан наркотикайе  бьдьнә хәбате. Һәрге әм досте Хԝәде нә, демәк әме хԝә дур бьгьрьн жь ԝан тьшта. Гәло чьрʹа? Чьмки әм пʹешкʹеша әʹмьр ԛимәт дькьн. Тьштед ԝи щурʹәйи дькарьн әʹмьре мә кем кьн, зийане бьдьнә сьһʹәт-ԛәԝата мә у мәрьвед дор-бәре мә. Гәләк мәрьв ԛәԝате дьдьнә хәбате, ԝәки ԝан хәйсәт-һʹӧнӧра жь хԝә дур хьн, сәва кӧ зийане нәдьнә сьһʹәт-ԛәԝата хԝә. Ле мәʹнийа мәйә лапә мәзьн чь йә, кӧ ԝан хәйсәт-һʹӧнӧра бьтʹәрькиньн, әԝ һәйә һʹьзкьрьна мә һьндава Хԝәде. Кʹӧлфәтәкә щаһьл гот: «Бь аликʹарийа Йаһоԝа мьн карьбу әʹмьре хԝә тʹәмьз кьм у аза бьм жь хԝәстьнед хԝә. . . . Әз заньм, ԝәки мьне пе ԛәԝата хԝә нькарьбуйа әԝ гӧһастьн бькьра». Дә ԝәрә әм шеԝьр кьн, пенщ принсипед жь Кʹьтеба Пироз, йед кӧ ԝе али мә бькьн, ԝан хәйсәт-һʹӧнӧред хьраб жь хԝә дур хьн.

20, 21. Йаһоԝа дьхԝазә, ԝәки әм кʹижан хәйсәт-һʹӧнӧра жь хԝә дур хьн?

²⁰ «Әм кӧ хԝәйе ван соза нә дәлално, дә әм хԝә жь һʹәму кʹьретийа ԛальб у рʹӧһʹе хԝә паԛьж кьн у бь хофа Хԝәде лап бӧһӧрти-жьбарә бьн» (2 Корьнтʹи 7:1). Йаһоԝа дьхԝазә, ԝәки әм аза бьн жь хәйсәт-һʹӧнӧред хьраб, йед кӧ дькарьн зийане бьдьнә һʹьш у бәдәна мә.

²¹ Мәʹнийа лапә фәрз, сәва кӧ әм «хԝә жь һʹәму кʹьретийа ԛальб у рʹӧһʹе хԝә паԛьж кьн», 2 Корьнтʹи 6:17, 18-да ньвисар ә. Йаһоԝа мәрʹа дьбежә: «Ль тьштед һʹәрам нәкʹәвьн». У әԝ соз дьдә: «Әзе ԝә ԛәбул кьм, бьбьмә Баве ԝә, һуне жи бьбьнә кӧрʹ у ԛизед мьн». Бәле, һәрге әм хԝә дур бьгьрьн жь һʹәму тьштед кӧ бәр чʹәʹве Йаһоԝа нәтʹәмьз ьн, әԝе мә һʹьз бькә, чаԝа бав зарʹед хԝә.

22-25. Кʹижан принсипед жь Кʹьтеба Пироз, дькарьн али мә бькьн хәйсәтед хьраб тʹәрк бьдьн?

 ²² «Хӧдан Хԝәдейе хԝә һʹьз бькә бь тʹәмамийа дьле хԝә, бь тʹәмамийа щанийа хԝә у бь тʹәмамийа һʹьше хԝә» (Мәтта 22:37). Әԝ тʹәмийа лапә фәрз ә (Мәтта 22:38). Йаһоԝа һежа йә, ԝәки әм бь тʹәмами ԝи һʹьз бькьн. Ча әме бькарьбьн бь тʹәмами Хԝәде һʹьз бькьн, һәрге тьштед ӧса дькьн, чь кӧ әʹмьре мә кьн дькә у зийане дьдә һʹьше мә? На, әм һәр тьшти дькьн, сәва кӧ ԛәдьр һьндава жийине бьдьнә кʹьфше.

²³ «[Йаһоԝа] хԝәха әʹмьр, бине у һәр тьшти дьдә һʹәмуйа» (Кʹаред Шандийа 17:24, 25). Һәрге һәвале тә, пʹешкʹешәкә ԛимәт бьда тә, гәло тәйе әԝ пʹешкʹеш хьраб кьра, йан бавита? Жийин пʹешкʹешәкә гәләк ԛимәт ә жь Йаһоԝа. Әм гәләк ԛимәт дькьн ԝе пʹешкʹеше. Ләма жи әм дьхԝазьн ӧса бьжин, ԝәки рʹумәте бьдьнә Йаһоԝа (Зәбур 36:9).

²⁴ «Һәвале хԝә ԝәкә хԝә һʹьз бькә» (Мәтта 22:39). Хәйсәтед хьраб зийане дьдьнә нә тʹәне мә, ле ӧса жи мәрьвед мәйә һʹьзкьри, йед кӧ һәр гав незики мә нә. Мәсәлә, мәрьвед кӧ дьжин тʹәви ԝи кʹе щьхаре дькʹьшинә, дькарьн нәхԝәшийа гьран бьстиньн тʹәне жь бо ԝе йәке кӧ дуйе щьхаре дькʹьшиньн хԝә. Ле һәрге әм тʹәрк дьдьн ԝан хәйсәтед нәрʹаст, ӧса әм һьндава мәрьвед хԝәйи незик һʹьзкьрьне дьдьнә кʹьфше (1 Йуһʹәнна 4:20, 21).

²⁵ «Бькә бира щьмәʹте, кӧ гӧрʹа сәрԝер у һʹӧкӧмәта бькьн, гӧһдар бьн» (Тито 3:1). Гәләк ԝәлатада, ԛәдәхәкьри йә наркотике бьдьнә хәбате. Йаһоԝа жи, жь мә дәʹԝа дькә, ԝәки әм ԛәдьре сәрԝера бьгьрьн, у гӧһ бьдьнә ԛануна (Рʹомайи 13:1).

26. а) Чь әм гәрәке бькьн, ԝәки Йаһоԝа хьзмәткьрьна мә ԛәбул кә? б) Чьрʹа хԝәйкьрьна тʹәмьзайе бәр чʹәʹве Хԝәде, тьштәки лапи баш ә бона жийине?

 ²⁶ Һәрге әм дьхԝазьн бьбьнә досте Йаһоԝа, дьбәкә мәрʹа лазьм бә һьнә гӧһастьна бькьн. Һәрге ӧса нә, әм гәрәке һәма ньһада дәстпекьн сәр хԝә бьхәбьтьн. Рʹаст ә, нә һәр гав һеса йә хәйсәтед хьраб тʹәрк бьдьн, ле әм дькарьн ԝе йәке бькьн! Йаһоԝа соз дьдә, ԝәки ԝе али мә бькә. Әԝ дьбежә: «Әз Йаһоԝа, Хԝәдайе тә мә, кʹижан кӧ тьштед ԛәнщ тә һин дькә у ве рʹерʹа тә дьбә, ль сәр кʹижани тӧ гәрәке һәрʹи» (Ишайа 48:17, ДТʹ). Һәрге әм һʹәму тьшти дькьн, ԝәки хԝә тʹәмьз хԝәй кьн, ԝи чахи әм дькарьн баԝәр бьн кӧ Хԝәде рʹумәт дькьн.